De grote trek in Zuid-Tirol: Ooi & Meedogenloos by Südtirol / Alto Adige

De grote trek in Zuid-Tirol

Ooi & Meedogenloos reizen zuid-Tirol

Door LUDO MORTELMANS

Achter de Brenner ligt een landstreek die je aan het jodelen brengt, zeker als je uit München komt. Op bezoek in het Schnalstal, de schuilplaats van berggoden, spek rokende boerinnen en schapen die halve marathons lopen.

k rijd non-stop naar Naturns, waar volgens de brochure de citroenen bloeien, en haal het net niet. Plaspauze in Plaus, op 313 km van bierstad München. Op het dorpsplein schiet een man me aan. Wist ik dat Plaus, wegens de vele overstromingen, ‘Klein Venetië’ wordt genoemd? En dat gondolieri de kinderen vroeger naar school voeren? Als bewijs troont op de parking het standbeeld van een reuzenkikker (een Mussolini-lookalike). “Si! Dit is Italië!” Zuid-Tirol is Italiaans grondgebied sinds 1919, maar Germaans tot in de nieren. Dat hoor je aan het dialect, dat bestaat uit klinkers die vermalen worden tot gruis. Dat merk je aan de bierpullen, bloempotkapsels, blauwe ogen en boerenmeidengezichten. George Clooney, die in Noord-Italië op signorina’s en zachte valleien jaagt, draait bij de ingang tot het Schnalstal meteen terug. In 1838 schreef de reismonnik Beda Weber hierover: “Door de steilste rotswanden langs beide kanten bekneld, gaapt de afgrond zoals de toegang tot de onbekende regio’s van de onderwereld… Een verdacht smal bergpad dat zich snel door kromming aan het oog onttrekt, leidt over torenhoge, naar de ergste ravijnen overhellende granieten wanden. Om de rampspoed van waaghalzen te verhoeden, heeft de plaatselijke overheid dit weggetje verboden.”

Sneeuwtoppen en luchtschappen Loop de slingerweg naar Slot Juval, een adelaarsnest op hallucinante hoogte. Of doe zoals ik en neem de shuttlebus met dikke Duitsers. Het kasteel is de zomerwoonst van Reinhold Messner, de extreme alpinist. Hij is de bekendste Zuid-Tiroler na ötzi, de beroemde bergmummie. Als eerste overwon hij veertien achtduizenders. Naar men zegt draagt Messner een tattoo op zijn borst: ‘no oxygen, no bolts, no communication’. Vrij vertaald: ”Ik klim naakt.” Ook vandaag blijft de superman incommunicado. De Duitsers troosten zich met zijn verschijning in een reclame voor Tiroler Speck, het sterproduct van Moser. Ik loop naar de afgrond. Aan de rand van de rots valt het land aan alle kanten tientallen meters omlaag in de zuigende diepte. Mijn telelens huppelt over de wijn- en boomgaarden, hapert in de vergezichten. Boerderijen zweven tegen de helling, alsof ze aan onzichtbare ballonnen hangen. Loopt daar een steenbok? Eindeloos verder golven de luchtschappen. De sneeuwtoppen worden alleen overtroffen door de omspanning van het hemelgewelf, dat vanaf hier onmetelijk en dichtbij is. Ik gooi mijn hoofd in de nek, vloek en wacht tot God me met zijn duim zal platdrukken.

uiTM aga zine SEPTEMBER 2010

Südtirol Marketing/ © Tappeiner

reizen Zuid-Tirol

01-02 In Slot Juval wonen oosterse goden. 03 Het trappenlabyrint in het bergmuseum van Slot Juval. 04 De lange, zijdeachtige haren verraden de jak, een koe die overvloog uit Tibet. 05-06 Het Oberniederhof heeft een heuse ‘pigwash’.

Wanneer ik het slotplein kruis, ruist de wind door het takwerk van Himalayaceders. De omgeving is bezet met Indische, Nepalese, Tibetaanse sculpturen. Oog in oog sta ik met de olifantgod, de sneeuwleeuw, de dansende Shiva. Messners bergmuseum is meer dan bizar. Het is een twilightzone die plots doldraait en je meesleurt naar een andere, verbluffende realiteit. De grond heeft zich onder je voeten gedraaid, je staat op het Dak van de Wereld. In de zalen hangt de sfeer van een Tibetaanse kloostervesting. Boeddha’s verpletteren je met één blik. Je wordt aangevallen door demonen, neergebliksemd door schrikgoden. “Het Dak van de Wereld is meedogenloos”, zegt de gids die ik met een groep toeristen volg. “Volgens de lama’s – niet de kameelgeiten, maar de priesters – zijn de godheden en natuurkrachten één. Nergens anders zijn de stormen feller. De hoogste toppen zijn de dansvloeren van de goden.”

We dalen af langs het bergdierenpark. Blikvangers zijn de Tibetaanse jaks, herkauwers met een retrolook. Beneden in de Schlosswirt wordt links en rechts van mij al zwaar getafeld. De serveuse steekt de loftrompet over de eerlijke, streekeigen bioproducten. Ik bestel lama – niet de priester, maar de kameelgeit – waarop zij mij hartgrondig complimenteert met mijn uitmuntende keuze. Zijn er ook jakburgers?

Muzikale melk Per boemelbus geraak ik tot in alle Schnalstal-dorpen, en met de bergschoenen overal. Tussen de wijngaarden aan de ingang van het Schnalstal en de gletsjerwereld van de ötztaler Alpen ligt een breed net van meer dan 240 km gemarkeerde wandelwegen. Op de idyllische routes lonken bergrestaurants en Buschenschänke, boerencafés waar zelfgemaakte wijn wordt geschonken. Half bedwelmd door de zon bereik ik het Oberniederhof in Madonna. Petra Tappeiner, boerin uit Berlijn, wenkt me binnen en doet haar verhaal. Op

skivakantie viel ze halsoverkop in de afgrond van de grote liefde. Haar skileraar bleek meneer Obernieder te zijn. Ze trouwden. Samen hebben ze nu vier kinderen, gevlekte varkens, eenden, bruine bergschapen, carnavalesk uitziende kippen. (Petra kweekt bedreigde neerhofdieren.) De koeien van de bioboerderij dragen onbewerkte horens “omdat ze zo dichter bij de hemel staan”. Petra gaat binnen en toont me de plek in het Alte Haus waar al in de twaalfde eeuw vlees werd gerookt. De hoeve diende in de loop der tijden ook als gerecht, gevangenis en logement. We stijgen op naar de hooizolder. Als kermisattractie volgt een muur met Singeisen (koeienbellen). Ik hoor hoe de beesten met muziek worden gemolken en krijg een korte les kaasmaken. Naast Hofkäse produceert Petra ook yoghurt en kwark. Ze vervaardigt kruidenthee, sparrenhoning, siroop. Ze kookt vossenbessen in. Ze vult worsten, pekelt en droogt rundvlees, rookt Speck… De huishond springt tegen mij op, maar ik koop alleen moederkruidschnaps, waaraan heelkracht bij baarmoederkwalen wordt toegeschreven.

Beroemde bergmummie Grote waarschuwing: ga hier nooit naar het voetbal. De Zuid-Tirolers spelen hotsknotsbegoniavoetbal. Op 23 mei verloren ze van Duitsland met 0-24. De Zuid-Tirolers zijn heel sportief, maar alleen verticaal. Snap je niet wat ik bedoel, doe dan de ötzi-Alpin-Marathon. Je start aan het gemeentehuis van Naturns (554 meter) en mountainbiket (24,2 km), hardloopt (11,8 km) en skiet (6,2 km) door het Schnalstal omhoog naar het bergstation van de Grawandgletsjer (3212 meter). Daar, stervend in de ondergaande zon, drink je vijf Red Bulls. Na de snelle klim ben ik nog goed bij adem. Met ‘klim’ bedoel ik de kabelbaan, die me in amper zes minuten 1200 meter hoger bracht. Als je niet sportgek bent, moet je lui zijn. Ik bezoek de zwemkom van Hotel Grawand, de hoogste in Europa, en mail naar Vlaanderen: “Zonet over de Alpen gezwommen.” Daarna rest er alleen nog het terras. Bekijk het pa-

norama op grawand.com (Ortler: 3904 meter!) en besef hoe happy ik mij voel. Krijg je toch ruzie met je partner, dan kan je die in een gletsjerspleet dumpen. De gletsjer is danig populair bij zomerskiërs en ijswandelaars. Hier start ook het pad naar de vindplaats van gletsjermummie ötzi, die in ’91 ontdekt werd op het Tisenjoch (3210 meter). Ötzi is de oudste dode Tiroler. Hij werd 5300 jaar geleden vermoord. Let op: om aan te sluiten bij de bergtocht moet je stapvast zijn en vrij van duizelingen. Ik doe nog drie bier en wacht op de ötzi-Express. Het rupsvoertuig duikt vijftig meter diep in een blauwe ijsgrot. De toeristen keren weer als betoverde Eskimo’s.

Schapen tellen Ik heb een bed geboekt in Schutzhütte Schöne Aussicht, een uurtje lager op wandelweg 3. Herbergier Paul Grüner begroet me met een partysmile. Het feestje wordt een degustatie van knoedels, sinds drieduizend jaar een keukenhit in Tirol. Vooraf kan ik alles uitzweten in het saunahuis “midden in het eeuwige ijs, op 2845 meter”. De gigantische zweetton werd per vrachtwagen aangevoerd vanuit Lapland en per helikopter naar de hut gevlogen. Bij het diner worden de gaargekookte deegklompen massaal op tafel gedropt. De knoedels zijn tot zeven centimeter breed en tachtig gram zwaar. Ze worden verorberd met de gepaste saus en een houten Knödelpicker. Paul noemt zich een vernieuwer in de knoedelmakerij. Wat dacht je van knoedels met brandnetel, roquefort, garnaal, noga, papaver? Nou goed, de wc overtreft alle verwachtingen. Van de pot gerukt is het uitzicht, een falanx van drieduizenders. Ze lopen door tot in mijn logeerkamer. De trap blijft kraken tot alle knoedeleters boven zijn. Ik geraak niet in slaap. Maar om schapen te tellen is het te vroeg. De schapen staan nog in Oostenrijk op de Rofenbergalm (2096 meter), riante bergweiden omspoeld door riviertjes. Morgenvroeg ontsluiten de herders het eiland met een brug: ze gooien houten planken op een stalen rasterwerk en laten de tweeduizend schapen ontsnappen. In het zicht van de

UITM aga zine SEPTEMBER 2010

reizen Zuid-Tirol

01 Op Schöne Aussicht maakt de hoogste sauna van Europa je dampend high. 02-03 Op uitkijk voor de gletsjer. 04 Ontzaglijk weids. 05-06 Paul Grüner kookt knoedels buiten categorie. 07 Ook late hippies kom je hier tegen.

gletsjer en tuurt, lichtjes hijgend van voorpret, in de verte. Er klinkt geklingklong in de lucht. Ze zijn er! Geen idee wat ú voelt wanneer u voor het eerst tweeduizend schapen ziet, maar mij overvalt de sleutelscène uit ‘The Ten Commandments’. Een eindeloos krioelende massa trekt langs de wanden van de Rode Zee, voortgedreven door Mozes, die verdacht veel op Reinhold Messner lijkt. Bijbels geweld Of denk aan een autostrada, alle rijvakken volgepakt met beesten. Blaffende honden rennen rond als ’s Morgens slenter ik naar de Oostenrijkse grens. Al snel blijf ik hangen bij het Zollhaus. Na 1919 maak- gendarmes op speed, terwijl de herders toekijken ten grenswachters jacht op smokkelaars en vaandel- als verkeersministers. Voor een groen meertje laten vluchtigen. Op ski’s trokken de smokkelaars altijd ze zich kieken, blinkend van contentement. nét weer wat hoger dan de douaniers durfden. Ze Schöne Aussicht heeft met een non-stoptruckstop gemeen dat je er in korte tijd kan schranzen. Tradihaalden halsbrekende toeren uit. Ik speur de hoogten af naar steenarenden. Meerdere tioneel krijgen de herders een bord gerstesoep. Het paren nesten in het nabije Pfossental. Plots begint kooksel bestaat uit gerst, met minstens één potende man naast mij te rennen. Hij stopt vlak voor de tieverhogende groente, maar vooral uit spek en varTalleitspitze (3406 meter) en de Eiskögeln (3114 meter) klimmen ze naar de Hochjochkloof (2875 meter). Om halftwaalf pauzeren ze bij Schöne Aussicht voor een meet-and-greet met toeristen. Na de fotoshoot is het ergste voorbij. Snel zakken ze af naar Kurzras, aan het einde van het Schnalstal. Transhumanz ofte verweiding heet de trek. Half juni gaat het bergop, om de kudde van de winterstallen naar de zomerweiden te brengen. Half september gaat het bergaf, en dat al sinds mythische tijden.

>> UITM aga zine SEPTEMBER 2010

reizen Zuid-Tirol

01 Jawel, er zijn ook vrouwelijke herders. 02 Bij de aankomst in Kurzras moeten de schapen naar de juiste boer, met duwen en trekken. 03 Dorpers op het herdersfeest. 04-05 Volksdansers en accordeonisten geven er een lap op.

kensvlees, die de soep zo vet ma- verloopt de afdaling klotsend. Het wordt spannend ken dat Carla Bruni er een attaque wanneer Kurzras in zicht komt. Aan het geschetter te horen, is het herdersfeest losgebarsten. van zou krijgen. Beneden worden de schapen in een afgeperkte wei Dampend schaap gedreven. Volgens de kleurcodes op de wol moeten Op ski’s is de zwarte Smokkelaars- ze naar de kralen van de eigenaars. Dat gebeurt met piste naar Kurzras een acht kilome- sleuren en vloeken, duwen of dragen. Daarna worter lang genot. Met een volle maag den ze op vrachtwagens geladen, een variant van de mop: “Hoe krijg je zes olifanten in een deux-chevaux?” De helft wordt afgevoerd naar slachthuizen. Op de feestwei liggen de worsten zich gaar te gilInfo len in het hete frituurvet. Een accordeonist trekt Volg de kudde op 12 september naar Kurzras, op 18 september de massa op gang met schlagerdeuntjes. Hij wordt naar Vernagt of Karthaus. Zijn de weergoden wraakzuchtig, dan overschreeuwd door zingbroederschappen. Daarop veranderen de data. Raadpleeg www.schnalstal.com. Eind juni, meer zuidelijk, drijft Reinhold Messner zijn jaks naar de almen tonen blazers hun kunnen. Verschanst achter een (www.ortlergebiet.it). schraag vol pinten, spelen ze het schuim weer op Zuid-Tirol Informatie, Pfarrplatz 11, Bozen (Bolzano), tel. hun bier. Pluimhoeden betreden de scène met leder0039/0471/99.99.99, info@suedtirol.info, www.suedtirol.info. Check de routebeschrijvingen op de website. Wij vlogen met Lufthansa naar hosen. Ze doen de Schuhplattler, een baltsdans voor München en huurden een auto. tararaboemdijeefiguren. Ik doe gewoon en bestel Goedkoop logeren. Roter Hahn groepeert negen soorten schaap. Dat is dan mijn tweeduizend-en-eerste van boerderijen, van allergievriendelijk tot wellness (www.rodehaan.it). de dag. :: Slapen naast de gletsjer: www.schoeneaussicht.it.

UITM aga zine SEPTEMBER 2010