อุดมสมบูรณ์ในความหมายของ ราชบัณฑิตยสถาน กล่าวไว้ว่า. บริบูรณ์ เช่น สมบูรณ์ ด้วยโภคสมบัติ สมบูรณ์ดว้ ยข้าทาสบริวาร ครบถ้วน เช่น หลักฐานยังไม่สมบูรณ์ อ้วนท้วน แข็ง แรง เช่น เขาสมบูรณ์ขนึ้ เดีย๋ วนีส้ ขุ ภาพเขาสมบูรณ์ดแี ล้ว. โดยสรุปความสมบูรณ์คอื ความมัง่ มี อย่าล้นหลาม แต่จะในเรื่องใดก็ขึ้นอยู่กับบริบทของเรื่องราว ในหนังสือเล่มนี้ขอกล่าวถึง หลวงพระบาง เมืองมรดกโลกกลางหุบเขา ใน สปป ลาว เมือง ทีม่ ซี งึ่ วัฒนธรรม สถาปัตยกรรม และธรรมชาติ ทีย่ งั คงสภาพอยูอ่ ย่าง สมบูรณ์ ทัง้ นีผ้ เู้ ขียนกล่าว คำ�ว่าสมบูรณ์อีกครั้ง นั้นแสดงว่า ต้องมีความมั่งมีในสิ่งเหล่านี้ที่กล่าวมา หนังสือสารคดีเล่มนีจ้ ะนำ�พาท่านไปดูเรือ่ งราวความสมบูรณ์ของหลวงพระบาง ผ่านภาพถ่าย ทีถ่ า่ ยทอดออกมา ไม่วา่ จะเรือ่ งของ ธรรมชาติ วัฒนธรรม และศาสนา โดยใช้ตวั แทนเล่าเรือ่ งคือ สิ่งที่อยู่ในชีวิตประจำ�วันของชาวหลวงพระบาง ไม่ว่าจะเป็นอาหารการกิน ศาสนาที่มีในหลวง พระบาง สิ่งเหล่านี้จะสะท้อนคำ�ว่าสมบูรณ์โดยนัย. ขอเชิญทุกท่านค่อยๆเข้าไปรับชมความอุ ดมสบูรณ์ร่วมกัน
lxx
หลวงพระบาง
ຫຼວງພຣະບາງ หลวงพระบาง (ลาว: ຫຼວງພຣະບາງ) เป็นเมืองเอกของแขวงหลวงพระ บาง ประเทศลาว อยูท่ างภาคเหนือของประเทศ ตัวเมืองตัง้ อยูร่ มิ แม่น�้ำ โขงและแม่น�้ำ คาน ซึ่งไหลมาบรรจบกันบริเวณนั้นเรียกว่า ปากคาน เป็นเมืองที่องค์การยูเนสโกได้ ยกย่องให้เป็นมรดกโลกด้วย หลวงพระบางเป็นเมืองเก่าแก่เป็นราชธานีแห่งแรกของอาณาจักรล้านช้าง สมัยแรกเริม่ สถาปนาอาณาจักรล้านช้าง แต่เดิมมีชอ่ื ว่า “เมืองซวา” (ออกเสียงว่า ซัว) และเมือ่ พ.ศ. 1300 ขุนลอซึง่ ถือเป็นปฐมกษัตริยล์ าวได้ทรงตัง้ เมืองซวาเป็นราชธานี ของอาณาจักรล้านช้างและได้เปลี่ยนชื่อเมืองใหม่เป็น “เชียงทอง” เมื่อพระเจ้าฟ้างุ้ม (พ.ศ. 1896 - พ.ศ. 1916) เสด็จกลับจากกัมพูชา อัน เนือ่ งจากพระองค์และพระบิดาต้องเสด็จลีภ้ ยั เพราะถูกขับไล่จากกษัตริยอ์ งค์กอ่ น ซึง่ แท้จริงก็คอื พระอัยกาของเจ้าฟ้างุม้ นัน่ เอง เจ้าฟ้างุม้ ทรงรวบรวมกำ�ลังขณะอยูใ่ นเมือง พระนคร หรือเมืองเสียมราฐ และนำ�กองทัพนับพันกำ�ลังเพื่อกู้ราชบัลลังก์กลับคืน และสถาปนาอาณาจักรล้านช้างขึน้ มาใหม่ และสถาปนาเมืองเชียงทองขึน้ เป็นราชธานี ว่า กรุงศรีสัตนาคนหุตอุตตมราชธานี ต่อมาในรัชสมัยพระโพธิสารราชเจ้า พระองค์ ได้ทรงอาราธนาพระบางซึ่งเดิมประดิษฐานอยู่ที่เมืองเวียงคำ�ขึ้นมาประดิษฐานอยู่ที่ เมืองเชียงทองอันเป็นนครหลวง เมืองเชียงทองจึงมีชื่อเรียกว่า “หลวงพระบาง” นับ แต่นั้นมา
มรดกโลก หลวงพระบางได้รับการขึ้นทะเบียนให้เป็นมรดกโลกด้วยเหตุผล คือ มี วัดวาอารามเก่าแก่มากมาย มีบ้านเรือนอันเป็นเอกลักษณ์โคโลเนียลสไตล์ ตัวเมืองตั้งอยู่ริมน้ำ�โขงและน้ำ�คาน ซึ่งไหลบรรจบกันท่ามกลางธรรมชาติ อันงดงาม และชาวหลวงพระบางมีบุคลิกที่ยิ้มแย้มแจ่มใส เป็นมิตร และมี ขนบธรรมเนียมประเพณีที่งดงาม ซึ่งตรงกับเกณฑ์พิจารณาของยูเนสโกดังนี้ (ii) - เป็นสิ่งที่มีอิทธิพลยิ่ง ผลักดันให้เกิดการพัฒนาสืบต่อมาในด้านการ ออกแบบทางสถาปัตยกรรม อนุสรณ์สถาน ประติมากรรม สวน และภูมทิ ศั น์ ตลอดจนการพัฒนาศิลปกรรมทีเ่ กีย่ วข้อง หรือการพัฒนาการตัง้ ถิน่ ฐานของ มนุษย์ ซึง่ ได้เกิดขึน้ ในช่วงเวลาใดเวลาหนึง่ หรือบนพืน้ ทีใ่ ดๆ ของโลกซึง่ ทรง ไว้ซึ่งวัฒนธรรม (iv) - เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของประเภทของสิง่ ก่อสร้างอันเป็นตัวแทนของ การพัฒนา ทางด้านวัฒนธรรม สังคม ศิลปกรรม วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี อุตสาหกรรม ในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ (v) - เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของวัฒนธรรมมนุษย์ ขนบธรรมเนียมประเพณี แห่งสถาปัตยกรรม วิธีการก่อสร้าง หรือการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ ซึ่งเสื่อม
วิถีคนกับสายน�้ำ
วิถีคนกับสายน�้ำ(แม่น�้ำโขง)ในหลวงพระบาง ใช้สายน�้ำเป็น เส้นทางหลักในการสัญจร ระหว่างจากสถานที่หนึ่งไปสู่อีกที่หนึ่ง ใน แต่ละวันจะเห็นเรือข้ามฝั่ง หรือเรือหาปลาอย่างไม่ขาดสายในบริเวณ แม่น�้ำ สะท้อนถึงวิถีชีวิตคู่สายน�้ำของคนหลวงพระบาง
ชาวบ้านน�ำสินค้ามาซื้อขายแรก เปลี่ยนกันระหว่างสองฝั่งน�้ำ โดยใช้เรือเป็น พาหนะ จะเห็ น ภาพคนมานั่ ง รอบนเรื อ คล้ายกับการยืนรอรถเมล์ในไทยเราเลยที เดียว ความสัมพันธ์ระหว่างคนเรือกับคนเรือ หรือคนเรือกับผู้ใช้บริการ จากการสนทนา และทักทายก็เต็มไปด้วยไมตรีจิต ต่างจาก คนเมืองที่ชีวิตต้องเร่งรีบ และขาดซึ่งไมตรี ต่อกัน
ตราบที่สายน�้ำยังคงไหลอยู่ ก็เปรียบเสมือนเส้นชีพจรของหลวงพระบางยัง คงเต้นต่อไป ล่อเลีย้ งชีวติ ทุกชีวติ ในพืน้ ที่ ไม่วา่ จะเป็น ป่าไม้ ภูเขา สัตว์ปา่ และมนุษย์ ทุกชีวิตถูกสัมพันธ์กันด้วยสายน�้ำโขง
ตลาดเช้าหลวงพระบาง (Luang Prabang morning market)
ตลาดเช้าหลวงพระบาง (Luang Prabang morning market) ตั้งอยู่ในบริเวณพื้นที่ของมรดกโลก เริ่มตั้งตอนตีห้า และจะเริ่มเก็บของในช่วงสายไปถึงเที่ยง ในช่วงบ่ายจะเงียบ และไม่มีร้านค้านอกจากร้านที่เป็นบ้านประจำ�อยู่บริเวณนั้น เป็นตลาดขายของสด อาทิเช่น ผัก เนื้อสัตว์รวมไปถึงของ ข้าวสารอาหารแห้งต่างๆด้วย บ้างก็รับซื้อมาบ้างก็เป็นของป่า ทีช่ าวบ้านไปหามาเอง แม้ตวั ตลาดจะไม่ใหญ่มากนักเดินปราด เดียวก็วนครบแล้ว แต่กม็ คี วามครึกครืน้ อยูไ่ ม่นอ้ ย ไม่วา่ ด้วยตัว พ่อค้าแม่คา้ หรือนักท่องเทีย่ วทีต่ นื่ ตากับวิถตี ลาดพืน้ บ้าน ทีห่ า ชมได้ยาก ต่างจากเมืองที่พัฒนาเป็นห้างร้านหมดแล้ว ของที่นำ�มาขายนั้น สะท้อนให้เห็นได้ถึงความอุดม สมบูรณ์ของพื้นที่ แม้ว่าจะมีของป่า ซึ่งเป็นของผิดกฏหมาย อยู่ แต่น้ีเป็นการค้าเดิมเพื่อปากท้องของชาวบ้าน ไม่ใช่ระบบ อุตสาหกรรม จึงจะไปบอกว่าเขาผิดก็ไม่เชิง มีแต่เราไปตั้งกฏ ขึ้นมาทีหลังว่านี้คือสิ่งผิด ทั้งที่เป็นวิถีมาแต่ดั้งแต่เดิม และของ ป่านีก้ เ็ ป็นตัวทีช่ สี้ ภาพแวดล้อมได้ชดั เจนเช่นกัน นกนานาพันธ์ ปลาหลากหลายสายพันธ์ แม้แต่สัตว์เช่นตุ่น ตัวนิ่ม ที่เราไม่ได้ เห็นโดยทั่วไป ยังถูกนิยมบริโภคในที่นี้อีกด้วย หากจะบอกว่า หลวงพระบางอุดมสมบูรณ์เพียงไหนก็ขอเชิญท่านรับชมได้จาก การเดินตลาดเช้านี้เลย
สิ่งของที่นำ�มาขายถูกวางแบกับดิน เรียงรายตามสองข้างทางของเส้นทางตลาดที่เป็นตรอก เล็กๆขนาดเพียงสองคนเดินสวนกันเท่านั้น แต่ตามระยะทางแทบจะไม่มีช่องว่างเลย ถูกจับจองด้วย ร้านติดกันไปตลอดทาง
ของที่รับมากับของที่หามาได้เองนั้น ดูพื้นฐานได้จากจำ�นวนและลักษณะร่องรอย ของที่หามาเอง อาจดูไม่สวยเป็นระเบียบ สะอาดเท่าของที่รับมา เช่นผักจะมีล่องลอยการถูกกัดกิดของแมลงและขนาดใบที่ ไม่เท่ากันใหญ่บ้างเล็กบ้าง
พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ ป่า พ.ศ. 2535 ในไทยจัดให้นกเป็ดน้ำ�เป็นสัตว์ ป่าคุ้มครอง ห้ามมิให้ผู้ใดมีไว้ในครอบครองโดย ไม่ได้รับอนุญาต ซึ่งที่เห็นก็คล้ายคลึงจะเป็นเรื่อง ผิดกฏหมาย แต่ถ้ามองมันเป็นวิถีเดิมของชาว บ้านนั้นก็จะเป็นอีกประเด็นหนึ่งไป นกเป็ดน้ำ�ยังเป็นสิ่งที่บอกถึงความอุดม สมบูรณ์ของพื้นที่อีกด้วย เพราะนกเหล่านี้คือนก อพยพจะย้ายไปตามสถานที่ที่มีความอุดมสมบูณ์
สิ่งที่น่าสนใจอีกอย่างคือ รูปแบบการจัดวางสินค้า ที่พอมองจากด้านบนลงไป จะมีความงามอย่างแปลกๆเกิดขึ้น ไม่ว่าจะด้วยรูปทรง สีสันต์ ช่องว่างระหว่าง วัตถุ กลายเป็นองค์ประกอบทางศิลปะที่ลงตัว โดยผู้จัดวางเองก็มิอาจรู้ตัวได้ เป็นความงามโดยไม่ได้ตั้งใจ
นกน้อยสีสันต์สวยงามมากมาย แม้จะดูน่าเวทนา แต่เราก็ต้องมองให้เป็นวิถีชีวิตของเขา
ชิ้นส่วนของสัตว์ชนิดหนึ่งที่แปลกตาซึ่ง เรารับรู้ได้ทันทีว่า ไม่ใช่สัตว์ประเภทหมู หรือวัว ทั่วไปที่เรารับประทานแน่ๆ
สิ่งที่ดูคล้าย ปลาหมึกดองนี้ คือหนังควายตากแห้ง ซึ่งพบได้มากในตลาด สะท้อนให้เห็นถึงค่านิยมการบริโภคและการให้ความ สำ�คัญของสัตว์ประเภทควาย ที่อาจะมีการกินหรือการใช้งานอยู่ ในบ้านเราประเทศไทย ยังไม่เคยพบบริเวณไหนที่บริโภคเนื้อควายเป็น กิจลักษณะอย่างนี้ เรียกได้ว่าเป็นสัตว์เศรษฐกิจของลาวอีกอย่างหนึงเลยก็ว่าได้
อาจจะมีของที่รับมาขายบ้าง หรือหาเองบ้าง แต่ทั้งหมดก็คือวิถีชีวิต ของชาวหลวงพระบางจริงๆ ไม่ใช่ตลาดที่ถูกจัดฉากมา เพียงเพื่อให้นักท่อง เที่ยวเดินชม ถ่ายรูป แต่ภายในคือการดิ้นรนของชีวิต การดำ�รงชีพ เลี้ยงชีพ การแลกเปลี่ยน และสภาพแวดล้อมของพื้นที่ ทั้งหมดถูกเล่าผ่านตัวตลาดเช้า นี้เพียงท่านลองสังเกตุและเฝ้าดูให้ดี
อุดมวัฒนธรรมและศาสนา นอกจากความอุมดมสบูรณ์ด้านทางธรรมชาติแล้วนั้น หลวงพระบาง ยังมีความอุดมสมบูรณ์ด้านวัฒนธรรมและศาสนาอีกด้วย สังเกตุได้จากโบราณ สถานวัดวาอารามที่มีอยู่จำ�นวนมาก และพระสงฆ์ที่พบได้มากในเขตหลวงพระ บางรวมถึงการมีการจัดทำ�เครื่องสักการะวางขายโดยทั่วไปรวมกับของกินของใช้ แสดงให้เห็นถึงว่าศาสนาความเชื่อเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตของชาวหลวงพระบาง หลวงพระบางได้รบั การขึน้ ทะเบียนให้เป็นมรดกโลกด้วยเหตุผล คือ มีวดั วา อารามเก่าแก่มากมาย มีบ้านเรือนอันเป็นเอกลักษณ์โคโลเนียลสไตล์ ตัวเมืองตั้ง อยู่ริมน้ำ�โขงและน้ำ�คาน ซึ่งไหลบรรจบกันท่ามกลางธรรมชาติอันงดงาม และชาว หลวงพระบางมีบุคลิกที่ยิ้มแย้มแจ่มใส เป็นมิตร และมีขนบธรรมเนียมประเพณีที่ งดงาม ชาวหลวงพระบางนับถือศาสนาพุทธ ในระหว่างเข้าพรรษาทุกวันพระมี การไปวัดตักบาตร ตอนบ่ายฟังเทศน์ ถ้าคนเฒ่าคนแก่ที่ศรัทธาทางศาสนามาก ก็ มีการนอนวัดด้วยกัน ขนบธรรมเนียมไม่ผิดทางไทยในเรื่องศาสนา เมืองหลวงพระ บาง เป็นเมืองที่รักษาวัฒนธรรมของตนไวได้อย่างดียิ่ง ถ้าเราไปถึงถิ่นจะเห็นวัดวา อารามและขนบธรรมเนียมยังอยูใ่ นเมืองนีอ้ ย่าง พร้อมมูล การศาสนาก็เคร่งครัด ผู้ มีจติ เลือ่ มใสศรัทธาทางพุทธศาสนามากไม่มวี ดั หรือโบสถ์ศาสนาอืน่ ทัง้ นี้ มีชาวต่าง ประเทศเข้าไปเผยแพร่ศาสนาด้วยวิธีการต่าง ๆ ก็หามีผู้นิยมนับถือศาสนาอื่นไม
ถ�้ำติ่ง ถ�้ำที่ถกู ท�ำเป็ นวัด ใช้ประโยชน์จากภูมิประเทศ ตั้งอยูบ่ ริ เวณตีนผา เรี ยบริ มน�้ำโขง สัญจรไปโดยทางเรื อ มีพระพุทธรู ปจ�ำนวนมาก ถูกน�ำมาวางไว้ เพื่อเป็ นการสะเดาะเคราะห์ตามความเชื่อของชาวพุทธในหลวงพระบาง
การอยู่ร่วมกันระหว่างพระผู้นำ�ความเชื่อทางศาสนากับวิถีชีวิตที่ค่อยๆเปลี่ยนไปของหลวง พระบาง ยังสามารถอยู่ได้ด้วยกันอย่างกลมกลืน และศาสนายังถือเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ ของชาว หลวงพระบางอยู่ ไม่ว่าจะด้วยเรื่องความสำ�คัญของศาสนสถานที่เป็นจุดสำ�คัญในเรื่องของการท่อง เที่ยวควบคู่ธรรมชาติ แต่ยังเป็นความเชื่อของชาวบ้านที่ยังคงมีต่อศาสนาอีกด้วย
เครื่องสักการะ ที่เห็นขายทั่วไปในหลวงพระบาง มีทั้งเป็นแบบ ลักษณะของกระทงตั้งสามเหลี่ยมและเป็นกรายหงาย ขายอยู่กับของกิน ของใช้ทั่วไป สแดงถึงความเป็นอยู่ที่เป็นไปด้วยกันระหว่างชีวิตกับความ เชื่อของคนพื้นที่หลวงพระบาง
ช่างชาวบ้าน กำ�ลังทำ�การแกะสลักไม้ลวดลายบนตัวมอมหรือมังกร ซึ่งเป็นส่วนลำ�ตัวของ ของฮางฮด ช่างคนนี้ทำ�งานเพียงคนเดียวและยังหนุ่ม อยูม่ ากถามว่าได้ล�่ำ เรียนมาจากไหนก็ตอบเพียงว่า ได้หดั ทำ�มาตัง้ แต่เด็ก ไม่ได้ เรียนทำ�จากทีไ่ หน ซึง่ ตอนนีก้ ม็ คี วามสามารถพอจึงออกมารับทำ�คนเดียว ซึง่ ฮางฮด ลำ�หนึ่งใช้เวลา 1 - 2 เดือนกว่าจะแล้วเสร็จ ภูมปิ ญ ั ญาการแกะสลักไม้ของชาวหลวงพระบาง มีความประณีตและ สวยงาม บ้างยังถูกต่อยอดเป็นกิจกรรม และของทีล่ ะลึกสำ�หรับนักท่องเทีย่ ว ที่สนใจอีกด้วย
ฮางฮดสรง ส่วนในภาษาไทยเรียกว่า “ฮางฮดหรือโฮงฮด” หมายถืง รางรดน�้ำสรงมี ลักษณะเป็นล�ำขนาดเล็กและยาว รูปร่างคล้ายเรือสุพรรณหงษ์ แต่เป็นรูปหัวนาค ส่วน ท้องค่อนไปทางหัวเจาะ เป็นรูไว้ให้น�้ำไหลลงสู่พระสงฆ์ ส่วนล�ำตัวท�ำเป็นร่องยาวไว้ ตรงกลางคล้ายท้องเรือ ส่วนหางมีการ เจาะเป็นรูเพื่อไว้ส�ำหรับการเทน�้ำอบน�้ำหอม เป็นเครือ่ งมือทีส่ �ำคัญยิง่ ในการประกอบพิธเี ถราภิเษกถวายสมณะศักดิใ์ ห้กบั พระสงฆ์ในระดับชาวบ้านในพิธีการฮดสรงก็คือพิธีเถราภิเษก เพื่อเลื่อนขั้นต�ำแหน่ง ถวายสมณะศักดิ์ให้แก่พระสงฆ์ ตามแบบประเพณีโบราณของชาวลาว เป็นกิจกรรม ที่ชาวบ้านจัดขึ้น เพื่อยกย่องเชิดชูพระสงฆ์ที่ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ มีคุณธรรม มีความ สามารถในชุมชน ม
วัดใหม่สุวรรณภูมาราม สร้างขึ้นในปี ค.ศ. 1796 และได้รับการบูรณะอีกครั้งในปี 1821โดย King Manthathourat ความพิเศษของวัดแห่งนีก้ ค็ อื ผนังกำ�แพงทัง้ ในพระ วิหารและด้านนอกจะปิดด้วย แผ่นทองเล่าเรื่องรามายณะ และพระเวสสันดรชาดก แกะลวดลายนูนสูงอย่างงดงาม ละเอียดและวิจติ รบรรจง ต้นเสาด้านหน้าพระวิหาร ลงแผ่นทองตัดกับพืน้ สีด�ำ เป็นลายดอกแบบศิลปะลาวทีอ่ อ่ นช้อย ละเอียด สวยงาม ตั้งอยู่บนถนนศรีสว่างวงศ์
รอยยิ้มและความสุข ของคนในพื้นที่ เป็นอีกหนึ่งอย่างที่สะท้อนความ อุดมสมบูรณ์ในพื้นที่ นอกจากการมั่งมีไปด้วยทรัพยากรแล้วยังคงมั่งมีไปด้วย ความสุขในชีวิตอีกด้วย แต่สิ่งเหล่านี้จะอยู่ได้นานเพียงใดหลังจากการเปิดของ ประเทศ ประเทศที่ยังคงทรัพยากรไว้ได้มากมาย เป็นที่หมายตาของ ผู้หวังผล ประโยชน์ ต้องอยู่ที่ตัวของชาวหลวงพระบางเองแล้วว่าจะรู้คุณค่าและรักษาไว้ ได้แค่ไหน
สะพานรถไฟ ตัดข้ามแม่น้ำ�โขง ถูกลงทุนโดยจีน ประเทศที่มองเห็นโอกาศ และหยิบยืน่ ข้อเสนออันแสนหวานนีใ้ ห้ ทุกอย่างอาจพัฒนาไปได้ดว้ ยดี ความเป็นอยู่ ความเจริญจะเข้ามาหาชาบบ้านแปรผันตรงกับทรัพยากรทีจ่ ะถูกนำ�ออกไปได้มากขึน้ จะมองเห็นถึงปัญหา หรือจะหลับตายอมรับแลกกับความเจริญทีไ่ ด้มา ทัง้ นีข้ นึ้ อยูก่ บั ตัวของผที่จะนำ�พาประเทศไปในทางไหน แต่สิ่งสำ�คัญคือ นั้นคือชีวิตของชาวหลวง พระบาง
ความอุมสมบูรณ์ที่ยังอยู่ กับอาคารที่ค่อยๆเกิดขึ้นมาแทนที่ต้นไม้เหล่า นี้มากขึ้นเรื่อยๆ มรดกโลกที่สวยงามกลางหุบเขา กำ�ลังถูกธุรกิจท่องเที่ยวเข้ามา ครอบไว้ วิถีชีวิตที่เปลี่ยนไป การเคลื่อนไหวทางเชื้อชาติ คนต่างถิ่นเข้ามามากขึ้น อนาคตความอุดมสมบูรณ์ที่เหลืออยู่ของหลวงพระบาง วันธรรม และทรัพยากร อันมีค่า คงฝากไว้ให้ชาวหลวงพระบางได้ตระหนักและลำ�ลึกถึงความสุขที่แท้จริง
ประวัติ ผู้จัดทำ� สืบสาย สำ�เริ ง (เอ็ ม ) เกิด 4 พฤษจิกายน 2537 อาชีพ video Editor / photographer จบการศึกษา ปริญญาตรี สาขาออกแบบนิเทศศิลป์ แขนง ถ่ายภาพ มหาวิทยาลัยขอนแก่น Contact: tell:080-405-3808 Email: Supsai04@gmail.com