Żywienie
Weterynaria w praktyce
dr n. wet. inż. Sybilla Jacqueline Berwid-Wójtowicz*, lek. wet. Artur Andrzejczak**
*Nestlé Purina PetCare, Studia Podyplomowe „Pielęgnacja i żywienie zwierząt towarzyszących” Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW ** Nestlé Purina PetCare
Diety komercyjne przy leczeniu nadwrażliwości pokarmowej i skórnej u kotów oraz psów Commercial diets in nutritional management of canine and feline food and skin hypersensitivity Streszczenie Problemy i choroby przewodu pokarmowego oraz skóry dotyczą większości pacjentów lecznicy weterynaryjnej. Bogata oferta diet komercyjnych nie zawsze jednoznacznie jest przypisana zdiagnozowanej jednostce chorobowej, co więcej, często kilka czynników etiologicznych ma wpływ na stan kliniczny zwierzęcia. Artykuł przedstawia cechy charakterystyczne podstawowych diet komercyjnych stosowanych w nadwrażliwości pokarmowej i skórnej, a także prezentuje proporcje i składy podstawowych diet eliminacyjnych przygotowywanych w domu.
Słowa kluczowe dietetyka weterynaryjna, diety komercyjne, diety domowe, nadwrażliwość
Abstract Disorders of the digestive system and skin are found in the majority of veterinary clinic patients. A wide range of commercial diets not always match a diagnosed disease and often several etiological triggers influence the clinical status of the animal. The characteristics of the basic commercial food allergy and atopy diets and the proportions of ingredients in elimination homemade diets are also discussed.
Key words veterinary nutrition, veterinary diets, homemade diets, hypersensitivity
76
wrzesień • 9/2010 www.weterynaria.elamed.pl
Podstawowym elementem jest wywiad z pacjentem, który coraz częściej stanowi klucz do sukcesu. Szczegółowe przepytanie właściciela odnośnie praktyk związanych z utrzymaniem zwierzęcia i wychwycenie wszystkich słabych punktów pozwala na szybkie postawienie trafnej diagnozy. Znaczny procent opornych na leczenie chorób i nawracających problemów związanych z nadwrażliwością, stanowią przypadki, w których właściciel nie stosuje się do zaleceń lekarza. Najbardziej cierpi na tym zwierzę, aczkolwiek zdarzają się coraz częściej przypadki, gdy niezadowolony właściciel oskarża lekarza weterynarii o nieskuteczność leczenia, która jest często ewidentnym wynikiem nieprzestrzegania zaleceń czy popełniania rażących błędów w utrzymaniu, w tym także żywieniowych (2). Diagnostyka różnicowa i zastosowanie odpowiedniego algorytmu postępowania jest punktem wyjściowym do zastosowania diety (ryc. 1, str. 78). Często wystarczy tylko skorygowanie nieprawidłowego żywienia, aby niepokojące objawy ze strony przewodu pokarmowego czy skóry minęły. Ważnym aspektem jest dokładne zbadanie, czy dieta zwierzęcia jest kompletna i zbilansowana. Streiff i wsp. (7) przeanalizowali diety prawie 90 psów karmionych albo dietą domową (przygotowywaną przez właściciela bez oceny dietetyka – pokarmy surowe, gotowane czy odpadki) albo kompletną dietą komercyjną. W przypadku gdy stosowano „dietę mieszaną” z udziałem domowego jedzenia powyżej 15%, wyników nie uwzględniano. Okazało się, że dieta psów zarówno młodych, jak i dorosłych, wykazywała niedobory podstawowych pierwiastków śladowych oraz witamin (m.in. Ca, Cu, Zn, witaminy D, witaminy E), a także niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Co więcej, okazało się, że pomimo obecności w dietach domowych kwasu linolenowego (n-3), frakcje triacylogliceroli z osocza nie zawierały tego macierzystego kwasu tłuszczowego. General-
nie karmy komercyjne charakteryzują się wyższym poziomem NNKT i ich większą dostępnością z diety. Pomimo ewidentnych niedoborów przeanalizowanych diet „domowych” oraz 10-krotnie wyższego zalecanego przez AAFCO poziomu sodu, żaden pies nie wykazywał objawów niedoborów czy toksyczności. Przeważnie niedobory objawiają się po kilku latach nieprawidłowego żywienia i dotyczą zaburzeń funkcjonowania całego organizmu. Na przykład niedobory NNKT wiążą się zarówno z obniżeniem odporności, jak i z utratą integralności błon biologicznych (widoczne np. w stanach zapalnych błon śluzowych) czy spadkiem poziomu wody w skórze. Ponieważ zarówno przewód pokarmowy, jak i skóra to najważniejsze organy chroniące przed wtargnięciem patogenów, ich osłabienie może skutkować większą podatnością na choroby. Często więc nieprawidłowa dieta jest pierwotną przyczyną różnych problemów związanych z przewodem pokarmowym czy skórą. W rozmowie z właścicielem, który stosuje głównie niezbilansowaną dietę domową, należy dokładnie wybadać, co pies dostaje i w jakich ilościach. Chaotycznie kupowane karmy suche, które są podawane jako „przegryzka”, w gabinecie często urastają do rangi jedynego źródła pożywienia. Przeważnie właściciel karmiący dietą domową nie ma w ogóle świadomości, jakie proporcje suchego pokarmu powinny być zjadane (średnio 4 x mniej niż pokarmu wilgotnego), dlatego często wystarczy mu fizycznie pokazać wielkość dawki dziennej, aby przekonać do zmiany diety na kompletny suchy pokarm (przynajmniej na czas terapii). W przypadku gdy przedstawione argumenty są nieskuteczne, obowiązkiem lekarza jest przekazać prawidłowe proporcje diety przygotowywanej w domu (tab. 2, 3, str. 80) oraz dobrać odpowiednie preparaty suplementacyjne – witaminowo-mineralny oraz zawierający NNKT. Wyeliminowanie czynnika nieprawidłowości w żywieniu