Ε νημερωτικο Δ ελτιο του Σ υλλογου Μ εταφραστων Ε πιμελητων Δ ιορθωτων
Τ ευχος 2 ● Ν οεμβρησ 2013
Περι Μεταφρασεων Ο
ι μεταφράσεις, «γενικά κρινόμενες», είναι και καλές και κακές και άθλιες, όπως ακριβώς και οι ποιητικές συλλογές που διαβάζει το «απροστάτευτο» κοινό. Υπάρχουν κι ανεύθυνες μεταφράσεις, όπως ακριβώς και τούτη εδώ η απάντηση είναι ανεύθυνη, μια και μου είναι αδύνατο να επεκταθώ και να αποδείξω τα λεγόμενά μου. Επιτρέψτε μου μόνο να προσθέσω ότι ανεύθυνες και άθλιες μεταφράσεις κυκλοφορούν και σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας και της ίδιας της Σοβετικής Ενώσεως, όπου δεν υπάρχουν επιχειρηματίες του βιβλίου, υπάρχουν όμως κακοί μεταφραστές, που θεωρούν καθήκον τους λόγου χάρη να προσθέτουν στίχους σε ποιήματα, για να γίνει το κείμενο «κατανοητό» στους αναγνώστες και σ’ αυτούς τους ίδιους. Το επάγγελμά μας, όπως θέλετε να το ονομάζετε, πιθανόν να περνάει κρίση λόγω αθρόας εμφάνισης νέων ανεύθυνων ανταγωνιστών, ξεχνάτε όμως ότι κ’ εμείς (οι μη ανεύθυνοι υποτίθεται) είμασταν κάποτε νέοι και σπάσαμε τις τιμές των τότε (καθιερωμένων θέλετε να τους πούμε;) μεταφραστών. Δεν μπορώ φυσικά να ξέρω τι ακριβώς υπαινίσσεσθε, αλλά αν η ερώτησή σας αποσκοπεί να αποδείξει πως το μεταφραστικό επάγγελμα πρέπει να γίνει κλειστό, όπως των φαρμακοποιών, των δημοσιογράφων και των αρτοποιών (αν δεν κάνω λάθος και οι εδωδιμοπώλαι επιδιώκουν κάτι παρόμοιο), απαντώ ότι ένα τέτοιο μέτρο θα είταν ανελεύθερο και αντιπνευματικό και το κυριώτερο βλακώδες. Μπήκατε ποτέ στον κόπο να παραβάλετε τις «υπεύθυνες» μεταφράσεις με το ξένο κείμενο; Αν μπαίνατε ποτέ σ’ αυτόν τον άχαρο κόπο, θα διαπιστώνατε ότι ακόμα κ’ εμείς οι «καθιερωμένοι» καταφέρνουμε συχνάπυκνά να δικαιώσουμε εκείνον που είπε το σοφό traduttore, tradittore. Ο μόνος τρόπος να προστατεύσουμε το αναγνωστικό κοινό απ’ τις κακές μεταφράσεις, είναι να του προσφέρουμε καλές μεταφράσεις, επαφιέμενοι στην αμφίβολη ικανότητά του να κάνει τη σύγκριση. Αλλά καλές μεταφράσεις μπορούν να γίνουν μόνο από μη επαγγελματίες μεταφραστές (αυτό τουλάχιστον μου δίδαξε η εικοσάχρονη επαγγελματική μεταφραστική μου πείρα) μόνο από ανθρώπους που διαλέγουν και δουλεύουν ένα κείμενο για προσωπική τους ευχαρίστηση, όπως θα πρέπει να δούλεψε ο Σεφέρης την Έρημη Χώρα του Έλιοτ.
Προς το παρόν, ωφέλιμη θα είταν πιθανόν η καθιέρωση μιας στήλης κριτικής των μεταφράσεων – ιδέα που ρίχτηκε προ πολλού από άλλους, ουδέποτε όμως πραγματοποιήθηκε. Προσωπικά, ποτέ μου δεν μπόρεσα να καταλάβω τη νοοτροπία των κριτικών μας, που δεν διστάζουν να ασχοληθούν με ένα οποιοδήποτε ελληνικό κείμενο, ουδέποτε όμως καταπιάστηκαν να κρίνουν ένα ξένο μυθιστόρημα λόγου χάρη, λες και τα ξένα βιβλία είναι ανάξια ή ανώτερα κριτικής. Ο κριτικός του ξένου βιβλίου θα θεωρούσε βέβαια υποχρέωσή του να πει δυο λόγια για την ποιότητα της μετάφρασης, όπως γίνεται ήδη στις θεατρικές κριτικές, όπου όλες οι μεταφράσεις ανακηρύσσονται κατά κανόνα «πετυχημένες» ή «θεατρικές», προς μέγιστον παιδαγωγικόν όφελος του φιλοθεάμονος κοινού. Προς το παρόν, ο μόνος τρόπος να προστατεύσουμε τη δουλειά μας απέναντι στους επιχειρηματίες του βιβλίου είναι να γίνουμε εκδότες. Φυσικά, η πρότασή μου έχει δύο βασικά μειονεκτήματα. Πρώτον, χρειαζόμαστε χρήματα που δεν έχουμε. Δεύτερον, αν γινόμουνα ποτέ μου εκδότης, θα έπαυα να μεταφράζω και θα κατέφευγα στους νέους και ανεύθυνους ανταγωνιστές, αναλαμβάνοντας επωνύμως την «επιμέλεια» της μεταφράσεως, όπως κάνουν και τώρα μερικές «λογοτεχνικές φίρμες», οι οποίες (πράγμα γνωστό σε όλους εκτός από το «απροστάτευτο» κοινό), μία και μόνη σχέση έχουν με τον εκδότη τους: Εισπράττουν το αντίτιμο για την μέσω του ονόματός των διαφήμιση του εμπορεύματος, όπως παλιότερα διαφημίζανε τα σιγαρέτα Καραβασίλη ο Ξενόπουλος και η Κοτοπούλη κι όπως διαφημίζει σήμερα τον Παπαστράτο η Τζέην Μάνσφιλντ. Αρης ΑλεξΑνδρου Επιθεώρηση Τέχνης, τχ. 73-74, Ιαν.-Φεβρ. 1961
Απάντηση στην έρευνα Το βιβλίο περνάει κρίση!... Τα ερωτήματα που υποβλήθηκαν στους μεταφραστές είταν τα εξής: 1) Είναι γνωστό ότι το επάγγελμά σας περνάει κρίση λόγω αθρόας εμφάνισης νέων ανεύθυνων ανταγωνιστών οι οποίοι «σπάνε» τις τιμές. Πώς μπορείτε να προστατεύσετε τη δουλειά σας απέναντι στους επιχειρηματίες του βιβλίου και να προστατεύσετε ταυτόχρονα και το αναγνωστικό κοινό; 2) Οι μεταφράσεις, γενικά κρινόμενες, είναι καλές ή ανεύθυνες και σε μερικές περιπτώσεις κακές ή άθλιες; 3) Πώς πληρώνονται οι μεταφράσεις;
Ανορθογραφιες 2 Κατώτατες αποδεκτές αμοιβές μετάφρασης, επιμέλειας, διόρθωσης
4 Περί μεταφραστικών μνημών, αύξησης της παραγωγικότητας και… κλοπής
6 Anubis, το… τσακάλι των εκδόσεων 7 Παράρτημα: Πώς εξελίσσεται ένας
«διακανονισμός οφειλών» με την Anubis
8 Κέδρος: η παρωδία ενός ιστορικού εκδοτικού οίκου
9
8 4π, δυόμισι χρόνια μετά…
Ψήφισμα συμπαράστασης στους πολιτικά διωκόμενους φοιτητές του Ιονίου Πανεπιστημίου
9 Για το εξάμηνο εξωτερικού στο ΤΞΓΜΔ του Ιονίου Πανεπιστημίου
10 Για τις καθυστερήσεις πληρωμών από μεταφραστικά γραφεία
10 Στο φινάλε
11 Το αίμα κυλάει...
11 Για τους μαχαιρωμένους 12 Επαγγελματική διαστροφή
13 Κουτσή, ορφανή & χήρα... αράδα 14 Πουτάνα πατρίδα (διήγημα) Τα γραφεία του ΣΜΕΔ (Μαυρικίου 8 & Μαυρομιχάλη, Νεάπολη Εξαρχείων) είναι ανοιχτά κάθε Τετάρτη, 7:30-9:30 μ.μ. Διεύθυνση Αλληλογραφίας: Τ.Θ. 21028 | Αθήνα | 11410 Τηλέφωνο: 6980 972580 Email: syl.smed@gmail.com Website: www.smed.gr Forum: http://smed.forumotion.net