Μουτζούρα 2 | Νοέμβρης 2013 by Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών

Ε νημερωτικο Δ ελτιο του Σ υλλογου Μ εταφραστων Ε πιμελητων Δ ιορθωτων

Τ ευχος 2 ● Ν οεμβρησ 2013

Περι Μεταφρασεων Ο

ι μεταφράσεις, «γενικά κρινόμενες», είναι και καλές και κακές και άθλιες, όπως ακριβώς και οι ποιητικές συλλογές που διαβάζει το «απροστάτευτο» κοινό. Υπάρχουν κι ανεύθυνες μεταφράσεις, όπως ακριβώς και τούτη εδώ η απάντηση είναι ανεύθυνη, μια και μου είναι αδύνατο να επεκταθώ και να αποδείξω τα λεγόμενά μου. Επιτρέψτε μου μόνο να προσθέσω ότι ανεύθυνες και άθλιες μεταφράσεις κυκλοφορούν και σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας και της ίδιας της Σοβετικής Ενώσεως, όπου δεν υπάρχουν επιχειρηματίες του βιβλίου, υπάρχουν όμως κακοί μεταφραστές, που θεωρούν καθήκον τους λόγου χάρη να προσθέτουν στίχους σε ποιήματα, για να γίνει το κείμενο «κατανοητό» στους αναγνώστες και σ’ αυτούς τους ίδιους. Το επάγγελμά μας, όπως θέλετε να το ονομάζετε, πιθανόν να περνάει κρίση λόγω αθρόας εμφάνισης νέων ανεύθυνων ανταγωνιστών, ξεχνάτε όμως ότι κ’ εμείς (οι μη ανεύθυνοι υποτίθεται) είμασταν κάποτε νέοι και σπάσαμε τις τιμές των τότε (καθιερωμένων θέλετε να τους πούμε;) μεταφραστών. Δεν μπορώ φυσικά να ξέρω τι ακριβώς υπαινίσσεσθε, αλλά αν η ερώτησή σας αποσκοπεί να αποδείξει πως το μεταφραστικό επάγγελμα πρέπει να γίνει κλειστό, όπως των φαρμακοποιών, των δημοσιογράφων και των αρτοποιών (αν δεν κάνω λάθος και οι εδωδιμοπώλαι επιδιώκουν κάτι παρόμοιο), απαντώ ότι ένα τέτοιο μέτρο θα είταν ανελεύθερο και αντιπνευματικό και το κυριώτερο βλακώδες. Μπήκατε ποτέ στον κόπο να παραβάλετε τις «υπεύθυνες» μεταφράσεις με το ξένο κείμενο; Αν μπαίνατε ποτέ σ’ αυτόν τον άχαρο κόπο, θα διαπιστώνατε ότι ακόμα κ’ εμείς οι «καθιερωμένοι» καταφέρνουμε συχνάπυκνά να δικαιώσουμε εκείνον που είπε το σοφό traduttore, tradittore. Ο μόνος τρόπος να προστατεύσουμε το αναγνωστικό κοινό απ’ τις κακές μεταφράσεις, είναι να του προσφέρουμε καλές μεταφράσεις, επαφιέμενοι στην αμφίβολη ικανότητά του να κάνει τη σύγκριση. Αλλά καλές μεταφράσεις μπορούν να γίνουν μόνο από μη επαγγελματίες μεταφραστές (αυτό τουλάχιστον μου δίδαξε η εικοσάχρονη επαγγελματική μεταφραστική μου πείρα) μόνο από ανθρώπους που διαλέγουν και δουλεύουν ένα κείμενο για προσωπική τους ευχαρίστηση, όπως θα πρέπει να δούλεψε ο Σεφέρης την Έρημη Χώρα του Έλιοτ.

Προς το παρόν, ωφέλιμη θα είταν πιθανόν η καθιέρωση μιας στήλης κριτικής των μεταφράσεων – ιδέα που ρίχτηκε προ πολλού από άλλους, ουδέποτε όμως πραγματοποιήθηκε. Προσωπικά, ποτέ μου δεν μπόρεσα να καταλάβω τη νοοτροπία των κριτικών μας, που δεν διστάζουν να ασχοληθούν με ένα οποιοδήποτε ελληνικό κείμενο, ουδέποτε όμως καταπιάστηκαν να κρίνουν ένα ξένο μυθιστόρημα λόγου χάρη, λες και τα ξένα βιβλία είναι ανάξια ή ανώτερα κριτικής. Ο κριτικός του ξένου βιβλίου θα θεωρούσε βέβαια υποχρέωσή του να πει δυο λόγια για την ποιότητα της μετάφρασης, όπως γίνεται ήδη στις θεατρικές κριτικές, όπου όλες οι μεταφράσεις ανακηρύσσονται κατά κανόνα «πετυχημένες» ή «θεατρικές», προς μέγιστον παιδαγωγικόν όφελος του φιλοθεάμονος κοινού. Προς το παρόν, ο μόνος τρόπος να προστατεύσουμε τη δουλειά μας απέναντι στους επιχειρηματίες του βιβλίου είναι να γίνουμε εκδότες. Φυσικά, η πρότασή μου έχει δύο βασικά μειονεκτήματα. Πρώτον, χρειαζόμαστε χρήματα που δεν έχουμε. Δεύτερον, αν γινόμουνα ποτέ μου εκδότης, θα έπαυα να μεταφράζω και θα κατέφευγα στους νέους και ανεύθυνους ανταγωνιστές, αναλαμβάνοντας επωνύμως την «επιμέλεια» της μεταφράσεως, όπως κάνουν και τώρα μερικές «λογοτεχνικές φίρμες», οι οποίες (πράγμα γνωστό σε όλους εκτός από το «απροστάτευτο» κοινό), μία και μόνη σχέση έχουν με τον εκδότη τους: Εισπράττουν το αντίτιμο για την μέσω του ονόματός των διαφήμιση του εμπορεύματος, όπως παλιότερα διαφημίζανε τα σιγαρέτα Καραβασίλη ο Ξενόπουλος και η Κοτοπούλη κι όπως διαφημίζει σήμερα τον Παπαστράτο η Τζέην Μάνσφιλντ. Αρης ΑλεξΑνδρου Επιθεώρηση Τέχνης, τχ. 73-74, Ιαν.-Φεβρ. 1961

Απάντηση στην έρευνα Το βιβλίο περνάει κρίση!... Τα ερωτήματα που υποβλήθηκαν στους μεταφραστές είταν τα εξής: 1) Είναι γνωστό ότι το επάγγελμά σας περνάει κρίση λόγω αθρόας εμφάνισης νέων ανεύθυνων ανταγωνιστών οι οποίοι «σπάνε» τις τιμές. Πώς μπορείτε να προστατεύσετε τη δουλειά σας απέναντι στους επιχειρηματίες του βιβλίου και να προστατεύσετε ταυτόχρονα και το αναγνωστικό κοινό; 2) Οι μεταφράσεις, γενικά κρινόμενες, είναι καλές ή ανεύθυνες και σε μερικές περιπτώσεις κακές ή άθλιες; 3) Πώς πληρώνονται οι μεταφράσεις;

Ανορθογραφιες 2 Κατώτατες αποδεκτές αμοιβές μετάφρασης, επιμέλειας, διόρθωσης

4 Περί μεταφραστικών μνημών, αύξησης της παραγωγικότητας και… κλοπής

6 Anubis, το… τσακάλι των εκδόσεων 7 Παράρτημα: Πώς εξελίσσεται ένας

«διακανονισμός οφειλών» με την Anubis

8 Κέδρος: η παρωδία ενός ιστορικού εκδοτικού οίκου

8 4π, δυόμισι χρόνια μετά…

Ψήφισμα συμπαράστασης στους πολιτικά διωκόμενους φοιτητές του Ιονίου Πανεπιστημίου

9 Για το εξάμηνο εξωτερικού στο ΤΞΓΜΔ του Ιονίου Πανεπιστημίου

10 Για τις καθυστερήσεις πληρωμών από μεταφραστικά γραφεία

10 Στο φινάλε

11 Το αίμα κυλάει...

11 Για τους μαχαιρωμένους 12 Επαγγελματική διαστροφή

13 Κουτσή, ορφανή & χήρα... αράδα 14 Πουτάνα πατρίδα (διήγημα) Τα γραφεία του ΣΜΕΔ (Μαυρικίου 8 & Μαυρομιχάλη, Νεάπολη Εξαρχείων) είναι ανοιχτά κάθε Τετάρτη, 7:30-9:30 μ.μ. Διεύθυνση Αλληλογραφίας: Τ.Θ. 21028 | Αθήνα | 11410 Τηλέφωνο: 6980 972580 Email: syl.smed@gmail.com Website: www.smed.gr Forum: http://smed.forumotion.net

Κατώτατες αποδεκτές αμοιβές μετάφρασης, επιμέλειας, διόρθωσης

η μουτζούρα|

κοπός του καθορισμού κατώτατων αποδεκτών αμοιβών από τον ΣΜΕΔ στις σημερινές συνθήκες είναι να δημιουργηθούν, μέσα από το πάγιο (και όχι μόνο σημερινό) καθεστώς επισφάλειας και απορρύθμισης που χαρακτηρίζει τη δουλειά μας, νέοι τρόποι συλλογικής οργάνωσης, διεκδίκησης και περιφρούρησης των συμφερόντων μας. Οι πιέσεις που δεχόμαστε από την αγορά και το κράτος έχουν οδηγήσει τη δουλειά μας σε οριακά επίπεδα από την άποψη τόσο της αμοιβής μας όσο και των συνεχώς αυξανόμενων πάγιων εξόδων μας. Όπως γνωρίζουμε, παρά το γεγονός ότι η ανάγκη για υπηρεσίες μετάφρασης, επιμέλειας και διόρθωσης έχει αυξηθεί, οι εργοδότες μας, είτε είναι μεταφραστικά γραφεία ή εταιρείες παραγωγής είτε εκδοτικοί οίκοι είτε οποιοσδήποτε ιδιώτης, τείνουν να υποτιμούν όλο και περισσότερο τη δουλειά μας. Ακολουθείται ένας άρρητος κανόνας αύξησης της ζήτησης με συνακόλουθη μείωση της τιμής του «προϊόντος». Βάσει αυτής της λογικής, που αντιμετωπίζει μια ειδικευμένη πνευματική εργασία σαν ένα χαρτόκουτο, για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται πλέον και τα προγράμματα μεταφραστικών μνημών τα οποία αντιμετωπίζουν τη δουλειά μας σαν μηχανική εργασία. Από την άλλη πλευρά, παρά τις ολοένα φθίνουσες αμοιβές που μπορούμε να διεκδικήσουμε στην αγορά, και οι οποίες έχουν οδηγήσει το εισόδημά μας σε επίπεδα κατώτερα και από τον βασικό μισθό ενός ανειδίκευτου εργάτη, το κράτος συνεχίζει να μας αντιμετωπίζει σαν επιχειρηματίες, επιβάλλοντάς μας υπέρογκες ασφαλιστικές εισφορές και φόρους. Σε αυτό ακριβώς το ασφυκτικό πλαίσιο, ο ΣΜΕΔ δρομολόγησε και προτείνει τη θέσπιση κατώτατων αποδεκτών αμοιβών για την εργασία μας. Με την επίκληση αυτών των αμοιβών αποσκοπούμε να βάλουμε ένα συλλογικό και άμεσο ανάχωμα στη συνεχή υποτίμηση της εργασίας μας, η οποία, με πρόσχημα την κρίση (αλλά και πριν από αυτή), έχει γίνει κοινή πρακτική

των εργοδοτών μας (πολλοί εκ των οποίων δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να προκηρύσσουν επίσημους ή άτυπους μειοδοτικούς διαγωνισμούς για να «δώσουν δουλειές» σε συναδέλφους). Οι κατώτατες αποδεκτές αμοιβές εδράζονται στην αντικειμενική παραδοχή ότι ως μεταφραστές, επιμελητές, διορθωτές, υποτιτλιστές, δεν είμαστε ούτε «συνεργάτες» ούτε «προμηθευτές» των εργοδοτών μας, όπως και οι τελευταίοι δεν είναι παρά μόνο κατ’ όνομα «πελάτες» μας. Με το σκεπτικό του καθορισμού κατώτατων αποδεκτών αμοιβών θέλουμε να αναδείξουμε το γεγονός ότι δεν πουλάμε προϊόντα, «κομμάτια» ή «πακέτα», αλλά επιτελούμε εργασία, η οποία απαιτεί χρόνο και μόχθο, ενώ την αμοιβή μας δεν την ορίζουμε εμείς, ως άλλοι έμποροι ή επιχειρηματίες, αλλά η «ελεύθερη αγορά», δηλαδή οι εργοδότες, ως «τιμή», αφού προϋπολογίσουν τα προσδοκώμενα «κέρδη» τους. Η μετάφραση, η επιμέλεια, η διόρθωση και ο υποτιτλισμός δεν είναι χόμπι, αλλά ειδικευμένες δουλειές που οι επαγγελματίες του χώρου τις επιτελούν (συχνά υπό ασφυκτικές προθεσμίες, γεγονός που κάνει τις πραγματικές ώρες δουλειάς να ξεπερνούν κατά πολύ το μέσο 8ωρο) με ευσυνειδησία και έγνοια για την ποιότητα του τελικού αποτελέσματος. Ως εργαζόμενοι, λοιπόν, θεωρούμε λογικό –όπως είναι ήδη ο κανόνας για συναδέλφους σε πολλά μέρη του κόσμου– να κοστολογούμε τη δουλειά μας βάσει μιας ωριαίας αμοιβής που θα μας επιτρέπει να ζούμε αξιοπρεπώς από την εργασία μας. Η παραδοχή αυτή σημαίνει ότι ο καθορισμός μιας ωριαίας αμοιβής είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να υπολογιστεί από τη δική μας σκοπιά, με γνώμονα δηλαδή τις συλλογικές ανάγκες των εργαζομένων στον κλάδο μας, η αξία της δουλειάς μας. Το πρώτο βήμα για τον καθορισμό κατώτατων αποδεκτών αμοιβών ήταν η σύνταξη ενός ερωτηματολογίου που δημοσιοποίησε στα τέλη του 2012 ο ΣΜΕΔ. Μετά από πολύμηνη

διεξοδική μελέτη των αποτελεσμάτων του αναφορικά με τις πραγματικές και τις επιθυμητές αμοιβές συναδέλφων όλων των ειδικοτήτων (μεταφραστές, υποτιτλιστές, επιμελητές-διορθωτές), καταλήξαμε ότι η ελάχιστη αποδεκτή ωριαία αμοιβή για όλες τις εργασίες των συναδέλφων είναι τα 10 ευρώ. Για τον καθορισμό του ποσού αυτού συνυπολογίσαμε όλες τις ιδιαιτερότητες της δουλειάς ενός εργαζόμενου που βαφτίζεται «ελεύθερος επαγγελματίας» και, κατά συνέπεια, α) δεν έχει μόνιμη και σταθερή εργασία, β) υποχρεούται να αυτασφαλίζεται κάτω από τους επαχθέστατους και παράλογους ισχύοντες όρους του ΟΑΕΕ, γ) φορολογείται πλέον με 26% από το πρώτο ευρώ του εισοδήματός του, δ) δεν προστατεύεται από κανενός είδους συλλογικές συμβάσεις (δεν έχει δώρα, μη μισθολογικές αποδοχές, 13ο-14ο μισθό, επιδόματα άδειαςανεργίας, κ.ο.κ.), ενώ ε) ακόμα και όταν θεωρείται «πνευματικός δημιουργός» (όπως συμβαίνει με τους μεταφραστές βιβλίων) ουσιαστικά δεν εισπράττει ποτέ «πνευματικά δικαιώματα» για τη δουλειά του. Βάσει αυτής της ελάχιστης ωριαίας αμοιβής, αν δουλεύαμε 40 ώρες την εβδομάδα, σε ένα υποθετικό καθεστώς μόνιμης και σταθερής εργασίας, θα είχαμε ένα μεικτό μηνιαίο εισόδημα 2.000 ευρώ. Αν από αυτό αφαιρεθούν οι ασφαλιστικές εισφορές, ύψους 245-605 ευρώ μηνιαίως, και ο φόρος εισοδήματος, ύψους 520 ευρώ, μας μένει ένα εισόδημα 875-1.235 ευρώ (1.055 ευρώ κατά μέσο όρο). Σημειωτέον ότι υπάρχουν συνήθως και πρόσθετες εισφορές, όπως το τέλος επιτηδεύματος (ύψους 650 ευρώ, ή περίπου 54 ευρώ μηνιαίως) που περιορίζουν ακόμα περισσότερο το παραπάνω καθαρό εισόδημα, το οποίο, τονίζουμε, ισχύει μόνο στο υποθετικό καθεστώς μιας μόνιμης και σταθερής εργασίας, και όχι βέβαια στις πραγματικές συνθήκες επισφάλειας στις οποίες εργαζόμαστε. Το επόμενο στάδιο επεξεργασίας των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου αφορούσε το παραγόμενο

έργο ανά ώρα εργασίας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου, μία ώρα δουλειάς αντιστοιχεί, εντελώς προσεγγιστικά, σε μία σελίδα μετάφρασης, σε δύο σελίδες επιμέλειας, σε τέσσερις σελίδες διόρθωσης (250 λέξεων) και σε 5 λεπτά υποτιτλισμού. Προφανώς ο υπολογισμός αυτός έγινε κατά μέσο όρο και πάντα με την επιφύλαξη ότι κάποια εργασία μπορεί να είναι πολύ πιο απαιτητική. Η βασική συμβολή αυτού του υπολογισμού είναι ότι μας παρέχει μια αντιστοιχία μεταξύ αμοιβής και χρόνου εργασίας. Έτσι φαίνεται επίσης πόσο χαμηλές είναι αμοιβές που θεωρούνται τρέχουσες στην αγορά, π.χ. 5 ευρώ ανά σελίδα μετάφρασης. Αναγνωρίζοντας, ωστόσο, την πραγματικότητα της αγοράς στον κλάδο μας, θεωρήσαμε ότι είναι αναγκαίο όλο το προηγούμενο σκεπτικό και οι σχετικοί υπολογισμοί να εκφραστούν

με τον καθορισμό κατ’ αποκοπή αμοιβών, ανάλογα με τη μονάδα μέτρησης που είθισται να ισχύει στις ποικίλες ειδικότητες του κλάδου μας. Η εν λόγω μετατροπή και οι κατώτατες αμοιβές που συνάγονται από αυτή έχουν δύο επιπλέον περιορισμούς: α) δεν αφορούν συναδέλφους που δουλεύουν με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, ωράριο και καθορισμένο τόπο εργασίας· β) δεν αφορούν περιπτώσεις δημόσιων διαγωνισμών και αναθέσεων με αποδέκτες «ελεύθερους επαγγελματίες» (εταιρείες ή φυσικά πρόσωπα), όπου οι αμοιβές ορίζονται ανεξάρτητα (χωρίς δηλαδή προηγούμενη διαπραγμάτευση μεταξύ συναδέλφου και εργοδότη) από κρατικούς φορείς. Αυτό που ονομάζουμε «πραγματικότητα της αγοράς στον κλάδο μας» ισοδυναμεί με το σύνολο των σχέσεων (ανισότητας) ανάμεσα σε μεμονωμένους συναδέλφους και εταιρείες ή ιδι-

ώτες που συμβάλλονται μαζί τους υπό εργοδοτική ιδιότητα. Στο πλαίσιο αυτής της πραγματικότητας, δική μας βασική μέριμνα υπήρξε όχι οτιδήποτε ισχύει ως «κανονικό», «δίκαιο» ή «ρεαλιστικό» στην αγορά, αλλά η συλλογική μας αξιοπρέπεια ως εργαζομένων και η πρόταξη των βιοτικών αναγκών μας. Διευκρινίζουμε, τέλος, ότι «κατώτατες αποδεκτές αμοιβές» δεν θα πει σε καμία περίπτωση «συνιστώμενες» ή «επιθυμητές αμοιβές». Τα ποσά που ακολουθούν αποτελούν ένα κατώφλι ασφαλείας ώστε οι εργαζόμενοι του κλάδου μας να μπορούν να ζουν με αξιοπρέπεια από τη δουλειά τους. Ο ΣΜΕΔ δεν θα ανεχτεί καμία επίκληση των ποσών αυτών για τη δόλια περαιτέρω μείωση της αμοιβής κανενός συναδέλφου στον οποίο η πείρα, οι ειδικές γνώσεις του ή όποιοι άλλοι παράγοντες έχουν επιτρέψει να αμείβεται καλύτερα για τη δουλειά του.

Παίρνοντας ως μέσο όρο του χρόνου εργασίας ενός μεταφραστή, επιμελητή, διορθωτή ή υποτιτλιστή το ημερήσιο 8ωρο σε πενθήμερη βάση, οι κατώτατες αποδεκτές αμοιβές του ΣΜΕΔ (συμπεριλαμβανομένου του παρακρατούμενου φόρου 20%, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ΦΠΑ 23%) διαμορφώνονται ως εξής:

Μετάφραση ανά 16σέλιδο πρωτοτύπου (προς τη μητρική γλώσσα του μεταφραστή, για βιβλία 20X15 εκ.)

160 €

Μετάφραση ανά λέξη πρωτοτύπου (προς τη μητρική γλώσσα του μεταφραστή)

0,045 €

Υποτιτλισμός (με χρονισμό) ανά λεπτό βίντεο (προς τη μητρική γλώσσα του υποτιτλιστή)

2€

Επιμέλεια/διόρθωση* ανά τελικό τυπογραφικό 16σέλιδο (για βιβλία 20Χ15 εκ., στη μητρική γλώσσα του επιμελητή/διορθωτή)

80 €

Επιμέλεια ανά λέξη πρωτοτύπου (για κείμενα στη μητρική γλώσσα του επιμελητή, πλην βιβλίων) ή μεταφράσματος (για κείμενα στη μητρική γλώσσα του επιμελητή, πλην βιβλίων)

0,02 €

Διόρθωση ανά τελικό τυπογραφικό 16σέλιδο (για βιβλία 20Χ15 εκ., στη μητρική γλώσσα του διορθωτή)

40 €

ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Αφορά τη γραμματική, τη χρήση, την ορθογραφία, τη στίξη και άλλα τεχνικά γλωσσικά ζητήματα. Έλεγχος της συνοχής των γλωσσικών στοιχείων του κειμένου και της συνέπειας των δεδομένων. Εισαγωγή τίτλων και πλαγιότιτλων και αντίστοιχη τοποθέτηση γραφικών στοιχείων. Επιμέλεια πινάκων, διαγραμμάτων και καταλόγων. Ενημέρωση του ατελιέ για τυχόν ιδιαιτερότητες της παραγωγής. Έλεγχος των δοκιμίων του επιμελημένου και σελιδοποιημένου κειμένου όσον αφορά τη συνέπεια ως προς το στήσιμο, καθώς και δευτερεύοντα τεχνικά λάθη (π.χ. ανορθογραφίες ή μικρές παρεκκλίσεις από το στήσιμο). Σωστή τοποθέτηση του κειμένου στη σελίδα, έλεγχος κεφαλίδων και σελιδαρίθμων, έλεγχος κουτσών, ορφανών κ.ά. αράδων, έλεγχος σελιδαρίθμων όπου αναφέρονται (π.χ. περιεχόμενα). Έλεγχος ηλιοτυπιών ή άλλου τύπου δοκιμίων ή φιλμ.

η μουτζούρα|

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Αποσαφήνιση ή αναδιοργάνωση του κειμένου ως προς το περιεχόμενο και τη διάρθρωσή του. Έλεγχος πραγματολογικών στοιχείων. Αποσαφήνιση νοήματος, βελτίωση γλώσσας και άλλες μη τεχνικές επεμβάσεις επιμέλειας, που θα εφαρμοστούν σε όλο το κείμενο. Έλεγχος και διόρθωση υφολογικών επιπέδων. Ομαλοποίηση μετρικού συστήματος. Έλεγχος και επιμέλεια αναγραφής κεφαλίδων, ευρετηρίων, παραπομπών και παραθεμάτων. Έλεγχος των στοιχείων στην ταυτότητα του βιβλίου [όταν πρόκειται για βιβλίο]. Αντιπαραβολή με το πρωτότυπο [όταν πρόκειται για μετάφραση].

η μουτζούρα|

Περί μεταφραστικών μνημών, αύξησης της παραγωγικότητας και… κλοπής Την Παρασκευή 31 Μαΐου, η «Συνεργασία για τη Μετάφραση», όπως αποκαλούν τη νεοσύστατη πρωτοβουλία τους έξι μεταφραστικά γραφεία, μία εταιρεία μεταφραστικής τεχνολογίας, μία σχολή μετάφρασης και ένα μεταφραστικό διαδικτυακό φόρουμ, πραγματοποίησε μια δεύτερη «Συνάντηση για τη Μετάφραση», μετά την αντίστοιχη εκδήλωση που είχε πραγματοποιηθεί πριν από ένα χρόνο στο ίδιο μέρος. Πέρυσι η θεματική της εκδήλωσης των ποικίλων εταιρειών και επιχειρηματιών του κλάδου αφορούσε ασαφώς την Ευρωπαϊκή Ένωση και την «πιστοποίηση», παρακινώντας μας να τοποθετηθούμε δημόσια, από τη σκοπιά των εργαζόμενων μεταφραστών και μεταφραστριών, των οποίων τα συμφέροντα δεν ταυτίζονται με αυτά των εταιρειών, ούτε με «το καλό του κλάδου» (βλ. τη σχετική ανακοίνωση του ΣΜΕΔ: http://goo.gl/Q4y11F). Η φετινή εκδήλωση, με περισσότερους διοργανωτές σε σχέση με πέρυσι, αφορούσε τα κάπως πιο φλέγοντα και πάγια θέματα της «παραγωγικότητας» και της «διασφάλισης της ποιότητας», τα οποία υποτίθεται ότι (πρέπει να) ενώνουν όλους τους διαβιούντες στο... «μεταφραστικό οικοσύστημα», όπως το έθετε το πρόγραμμα της εκδήλωσης. Το κείμενο που ακολουθεί (και το οποίο μοιράστηκε την Παρασκευή 31/5 στον χώρο της εκδήλωσης) φιλοδοξεί να δει τα πράγματα, ξανά και πάντα, από τη δική μας μη «οικο-συστημική» σκοπιά. Από τη σκοπιά των εργαζόμενων που υποχρεούνται να δουλεύουν σε ένα όλο και πιο εντατικοποιημένο περιβάλλον, με εξευτελιστικές αμοιβές –η καταβολή των οποίων καθυστερεί για μήνες– και με ακραίες προθεσμίες. Ένα περιβάλλον όπου η κρίση αλλά και η έλλειψη συλλογικής κατοχύρωσης των δικαιωμάτων μας γίνονται εργαλεία στα χέρια των εργοδοτών που διατηρούν στρατιές αναλώσιμων «συνεργατών», για τους οποίους η εξασφάλιση εργασίας συνδέεται με την προθυμία μειοδοσίας, με την ανοχή απέναντι στις καθυστερήσεις πληρωμής, με την αποδοχή εξαντλητικών ωραρίων και τον ανταγωνισμό με συναδέλφους, προκειμένου να πληρώνουμε επιπλέον και το δυσβάσταχτο κόστος της ασφάλισης, αφού για το κράτος, ακόμα και τις περιόδους που είμαστε άνεργοι, θεωρούμαστε «επιχειρηματίες».

ι μεταφραστικές μνήμες είθισται να θεωρούνται κάτι «καλό για όλους τους επαγγελματίες της μετάφρασης». Ως εργαζόμενοι μεταφραστές-επιμελητές-διορθωτές έχουμε την τάση να αμφισβητούμε τέτοιου είδους «προαιώνιες αλήθειες». Ειδικά οι τεχνολογίες που σχετίζονται άμεσα με την εργασία μπορεί να είναι καλές ή κακές ανάλογα με τη σκοπιά από την οποία τις εξετάζει κανείς: από τη σκοπιά των εργαζόμενων ή από τη σκοπιά των εργοδοτών. Από τη δική μας σκοπιά, λοιπόν, των εργαζόμενων, οι μεταφραστικές μνήμες είναι καλές κυρίως για τους εργοδότες. Θα ξεκινήσουμε από το πολύ απλό, δηλαδή από το κόστος αυτών των προγραμμάτων, που επιβαρύνει αποκλειστικά τον εργαζόμενο μεταφραστή. Θεωρούμε ότι οι μεταφραστικές εταιρείες θα πρέπει να παρέχουν δωρεάν στους μεταφραστές που εργάζονται σε αυτές (εσωτερικούς και εξωτερικούς) τις μεταφραστικές μνήμες τις οποίες χρησιμοποιούν. Ειδικά σήμερα, που οι περισσότεροι μεταφραστές αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης, που δεν είναι σε θέση να πληρώσουν ούτε τις ασφαλιστικές τους εισφορές, είναι προκλητικό οι εργοδότες να θεωρούν αυτονόητο ότι μας περισσεύουν μερικές εκατοντάδες ευρώ για να αγοράσουμε, για παράδειγμα, το TRADOS. Αν παρ’ όλα αυτά αγοράσεις το TRADOS και το εγκαταστήσεις στον υπολογιστή σου, τότε κάνεις και κάτι άλλο χωρίς να το έχεις καταλάβει: έχεις μειώσει αυτομάτως την αμοιβή σου. Βάσει μιας απόφασης που λήφθηκε πίσω από την πλάτη μας και αποτελεί καθεστώς για όλες τις μεταφραστικές

εταιρείες, κάθε λέξη που μεταφράζουμε αντιστοιχεί σε ένα ποσοστό ομοιότητας με τη μεταφραστική μνήμη – και πληρώνεται αναλόγως. Η ίδια η SDL TRADOS προωθούσε επίσημα τον κανόνα 30/60/100: δηλαδή αν χρεώνεις τη λέξη 0,04 ευρώ, τότε για επαναλήψεις και ομοιότητα 100% παίρνεις μόνο το 30%, ήτοι 0,012 ευρώ/λέξη, για ομοιότητα 99%-85% παίρνεις μόνο το 60%, ήτοι 0,024 ευρώ/λέξη, και για ομοιότητα 84% και κάτω παίρνεις το 100% της αμοιβής σου ανά λέξη. Εν ολίγοις, τη στιγμή που συμφωνείς με τον εργοδότη για τα 0,04 ευρώ, συμφωνείς ταυτόχρονα και για τα 0,012 ευρώ! Φανταστείτε τι συμβαίνει όταν η τιμή είναι 0,02 ευρώ ανά λέξη, γεγονός πολύ διαδομένο πλέον στη δουλειά μας «λόγω της οικονομικής κρίσης»... Φυσικά, όλα αυτά τα ποσοστά μπορούν να αλλάξουν ανάλογα με τις ορέξεις κάθε εταιρείας και τη διαπραγματευτική μας ικανότητα. Εάν αρνηθούμε αυτού του είδους τις εκπτώσεις και απαιτήσουμε να πληρωθούμε στο ακέραιο, απλούστατα δεν θα έχουμε δουλειά, οπότε πάνε τζάμπα και τα λεφτά που δώσαμε για το TRADOS. Ο αντίλογος των εργοδοτών είναι αναμενόμενος: «Γιατί να πληρώνεσαι για κάτι που δεν κάνεις;» Προφανώς δεν έχει καμία σχέση με την αλήθεια αυτό το επιχείρημα. Εάν μεταφράσω μία λέξη, τότε η μετάφραση αυτής της λέξης είναι προϊόν της δικής μου εργασίας και άρα πρέπει να πληρώνεται το ίδιο, ανεξάρτητα από το αν η λέξη εμφανίζεται στο κείμενο μία φορά ή 10.000 φορές. Επίσης, ποιος μεταφραστής δεν ελέγχει τα «100% match» της μνήμης; Ουκ ολίγες φορές οι μεταφραστικές μνήμες περιέχουν μπαρούφες.

μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Όταν λοιπόν οι εργοδότες μιλάνε για αύξηση της παραγωγικότητας, για μας αυτό σημαίνει περαιτέρω μείωση της αμοιβής μας, περαιτέρω αύξηση του χρόνου εργασίας και περαιτέρω εντατικοποίηση της εργασίας μας. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί εδώ η συνεχής πίεση που δεχόμαστε από τα μεταφραστικά γραφεία όσον αφορά τις (στενότατες) προθεσμίες παράδοσης. Στο βωμό αυτής της συνεχώς επικαλούμενης παραγωγικότητας, θεωρείται πλέον δεδομένο από τα γραφεία και από τους τελικούς πελάτες ότι μέσα σε μία μέρα μπορούμε να παραδώσουμε εξωφρενικό αριθμό σελίδων. Οι απαιτήσεις για περισσό-

τερες σελίδες σε λιγότερο χρόνο, με αντίστοιχη βέβαια μείωση της ποιότητας και του χρόνου ελέγχου της μετάφρασης, έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση και της τελικής αμοιβής. Το βασικότερο ωστόσο πρόβλημα εδώ είναι η καλλιέργεια της αντίληψης ότι η μετάφραση είναι μια μηχανική εργασία, που μπορεί να εκτελεστεί με μεγάλη ευχέρεια σε σύντομο χρόνο – μια αντίληψη (και μια πρακτική τελικά) η οποία υποβαθμίζει ακόμα περισσότερο τη θέση του μεταφραστή. Μιας και την αναφέραμε ήδη, λίγα λόγια ακόμα για την ποιότητα. Ποτέ άλλοτε δεν γίνονταν τόσες διακηρύξεις περί διασφάλισης της ποιότητας της μετάφρασης όσο σήμερα που, λόγω των μεταφραστικών προγραμμάτων τύπου TRADOS, η ποιότητα της μετάφρασης έχει πέσει τόσο χαμηλά. Μια ματιά στο «εγχειρίδιο» του καινούργιου μας πλυντηρίου αρκεί: Μπορεί να μην καταλάβουμε πώς «ενεργοποιείται», αλλά σίγουρα θα κερδίσουμε μια σπάνια σουρεαλιστική εμπειρία. Πιο σοβαρό όμως για μας είναι ότι η χρήση των περιβόητων εργαλείων διασφάλισης της ποιότητας έχει κάνει είδος προς εξαφάνιση τους επιμελητές και τους διορθωτές. Η επιμέλεια και η διόρθωση

γίνονται σε πολλές περιπτώσεις από τον ίδιο τον μεταφραστή, χωρίς φυσικά να πληρώνεται για τις επιπλέον εργασίες. Εν ολίγοις, παρέχει δωρεάν εργασία που κανονικά θα έπρεπε να κάνουν οι συνάδελφοί του επιμελητές και διορθωτές. Αν λοιπόν οι εργοδότες κόπτονται πραγματικά για την ποιότητα των τελικών μεταφρασμάτων, ας πληρώσουν τους ειδικούς γι’ αυτό, δηλαδή τους επιμελητές και τους διορθωτές. Τελειώνοντας, ας δηλώσουμε το προφανές: Δεν σκοπεύουμε να σπάσουμε τους υπολογιστές μας και να δουλεύουμε εφεξής υπό το φως του κεριού αγκαλιά με τριάντα τόμους λεξικών. Θέλουμε όμως να ρίχνουμε φως από τη δικιά μας σκοπιά σε ό,τι μας πλασάρεται πως γίνεται για το «καλό όλων μας». Δεν είμαστε όλοι το ίδιο, και κατά κανόνα το καλό των εργοδοτών δεν ισοδυναμεί με το καλό των εργαζόμενων. Ως Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών καλούμε όλους τους συναδέλφους να αντισταθούμε συλλογικά σε κάθε είδους αύξηση της παραγωγικότητας που θα οδηγήσει σε χειροτέρευση των όρων της εργασίας μας και της ζωής μας. Σε ό,τι αφορά τις αμοιβές μας, ήδη ο ΣΜΕΔ κινείται προς την κατεύθυνση του καθορισμού κατώτατων αποδεκτών αμοιβών για τους μεταφραστές, επιμελητές και διορθωτές, ενάντια στη γενικευμένη υποτίμηση της δουλειάς μας και στον υποβολιμαίο «μειοδοτικό» ανταγωνισμό που οι ίδιοι οι εργοδότες μάς έχουν επιβάλει. Σε αυτό το πλαίσιο, θα τεθεί και το αίτημα της κατάργησης όλων των μειώσεων των αμοιβών μας που βασίζονται στα ποσοστά ομοιότητας του προς μετάφραση κειμένου με τη μεταφραστική μνήμη και στην επαναληψιμότητα. Δεν πρόκειται να χαρίσουμε τίποτα από την αξία της δουλειάς μας σε καμιά τεχνολογία, σε καμιά εταιρεία και για κανένα «καλό μας». η μουτζούρα|

Είτε τις διορθώνεις είτε όχι, συνεχίζεις να κάνεις μεταφραστική δουλειά που πρέπει να πληρώνεται στο ακέραιο. Τα ποσοστά ομοιότητας 75% ή 85% είναι απλώς μία ακόμα κραυγαλέα περίπτωση κλοπής της αμοιβής μας. Όπως γράφει και μια μεταφραστική εταιρεία στην ιστοσελίδα της, πρόκειται για «ολόκληρες προτάσεις που έχουν ήδη μεταφραστεί και τις οποίες ο μεταφραστής πρέπει μόνο να διορθώσει και όχι να μεταφράσει από την αρχή». Ανάλογα δηλαδή με τα ποσοστά ομοιότητας, ο μεταφραστής μετατρέπεται σε διορθωτή, και ο εργοδότης πίνει εις υγείαν του δισυπόστατου κορόιδου. Το ποσοστό κέρδους των εργοδοτών βάσει αυτού του μοντέλου είναι μάλλον ανυπολόγιστο, αφού μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη μετάφραση που έχεις κάνει και έχει αποθηκευτεί στη μεταφραστική μνήμη όσες φορές θέλουν. Από τη δουλειά δηλαδή που έκανες και πληρώθηκες άπαξ, μπορούν να κερδίζουν σε βάθος χρόνου και εις βάρος των επόμενων μεταφραστών που θα πέσουν επάνω στο «100% match» της μνήμης που θα έχεις φτιάξει εσύ. Ας έρθουμε τώρα στην περίφημη παραγωγικότητα. Ακόμα κι εμείς οι εργαζόμενοι μεταφραστές βάζουμε συχνά στην άκρη την κριτική μας απέναντι στην εν λόγω τεχνολογία, γιατί φαινομενικά διευκολύνει την εργασία μας. Φαινομενικά, γιατί στην πραγματικότητα παραδεχόμαστε εμμέσως ότι αυξάνεται η παραγωγικότητά μας, κάτι που είναι σίγουρα καλό για τους εργοδότες, αλλά, όπως θα δείξουμε, όχι και για εμάς. Αύξηση της παραγωγικότητας σημαίνει ότι στον ίδιο χρόνο μεταφράζουμε περισσότερες λέξεις χρησιμοποιώντας κάποια μεταφραστική μνήμη. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι αμειβόμαστε ανάλογα με τον όγκο της δουλειάς μας. Μπορεί, αντίθετα, να σημαίνει ότι στον ίδιο χρόνο βγάζουμε περισσότερη δουλειά κερδίζοντας λιγότερα χρήματα, αφού, όπως δείξαμε παραπάνω, η χρήση της μεταφραστικής μνήμης συνεπάγεται μείωση της αμοιβής μας. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι θα πρέπει να δουλεύουμε περισσότερες ώρες και πιο εντατικά σε σχέση με πριν για να

εταιρεία Compupress Α.Ε., από την ίδρυσή της το 1983, μπήκε δυναμικά στον χώρο των εκδόσεων με περιοδικά πληροφορικής και το 1991 επεκτάθηκε στον τομέα του βιβλίου ιδρύοντας τις Εκδόσεις Anubis, οι οποίες έκτοτε έχουν να επιδείξουν τεράστια παραγωγή, κυρίως στο πεδίο της φανταστικής λογοτεχνίας. Είναι γνωστό ότι οι εκδόσεις Anubis συνεχώς αλιεύουν νέους συνεργάτες, καθώς πάντα δεσπόζει ο σύνδεσμος των «συνεργασιών» στην ιστοσελίδα τους, με απαιτητικά δείγματα για μεταφραστές και επιμελητές. Αυτό όμως που φημολογείται εδώ και χρόνια, αλλά δεν έχει γίνει ποτέ ευρέως γνωστό, είναι οι αμοιβές και οι όροι των «συνεργασιών». Και πραγματικά απαιτείται πολύ μεγάλη φαντασία, για να θεωρήσει κανείς ότι μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες μεταφραστών και επιμελητών έστω και στο ελάχιστο. Σύμφωνα λοιπόν με το απαράδεκτο συμβόλαιο των εκδόσεων Anubis (δείτε το παρακάτω), ένας μεταφραστής αμείβεται για ένα βιβλίο 500 σελίδων με το ποσό των 1.500 ευρώ μεικτά, δηλαδή με 3 ευρώ μεικτά τη σελίδα! Πόσες σελίδες πρέπει να μεταφράσει κανείς σε μία μέρα για να βγάλει ένα μεροκάματο αντίστοιχο του κατώτατα αμειβόμενου ανειδίκευτου εργάτη της εποχής των μνημονίων; Το χειρότερο είναι

ότι παραδίδοντας τη μετάφραση θα λάβει μονάχα το 20% αυτού του ποσού και το υπόλοιπο αφού εκδοθεί το βιβλίο, κάτι για το οποίο ο εκδοτικός οίκος ρητά αναφέρει ότι δεν δεσμεύεται. Αντιθέτως, θέτει ρήτρα για την καθυστέρηση παράδοσης της μετάφρασης, η οποία φτάνει μέχρι και τα 30 ευρώ την ημέρα! Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν περιλαμβάνει το συμβόλαιο αντίστοιχη ρήτρα που θα επιβαρύνει την εταιρεία σε περίπτωση καθυστέρησης πληρωμής του μεταφραστή… Όπως μαθαίνουμε, δεν είναι λίγοι οι συνάδελφοι που έχουν πέσει στην παγίδα της εταιρείας και εργάζονται με αυτές τις ανήκουστες αμοιβές. Το χειρότερο είναι ότι τα συγκεκριμένα ποσά ενδέχεται να καταβληθούν μέχρι και ένα έτος ύστερα από την ούτως ή άλλως απαράδεκτη προθεσμία του συμβολαίου. Ο εκδοτικός οίκος, βέβαια, αντιμετωπίζει τους συναδέλφους παίζοντας το κλασικό δακρύβρεχτο δράμα της οικονομικής κρίσης. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση η κρίση είναι εντελώς φανταστική και προσχηματική. Πώς είναι δυνατόν ένας εκδοτικός οίκος που παρουσιάζει αυτήν τη δραστηριότητα στις εκδόσεις βιβλίων, περιοδικών, κόμικς αλλά και στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και εκδόσεις μέσω της Digital Content να πλήττεται από την

η μουτζούρα|

Μεταξύ Γραφής και Ανάγνωσης Γράφουν για την επιμέλεια οι: Δημοσθένης Κερασίδης Θωμάς Σκάσσης Κωστούλα Σκλαβενίτη Κώστας Σπαθαράκης Γιάννης Χάρης

28.5.2013

Anubis, το… τσακάλι των εκδόσεων

κρίση; Η αλήθεια είναι ότι όσες φορές ο Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών πίεσε την εταιρεία να προχωρήσει στην πληρωμή συναδέλφων, εκείνη έσπευσε να κάνει διακανονισμούς. Ωστόσο δεν είναι δυνατόν ούτε ο Σύλλογος ούτε ο κάθε συνάδελφος να μπαίνει σε διαδικασίες διαμεσολάβησης για να αμειφθεί τελικά με ψίχουλα, και μάλιστα σε δόσεις, για την υπέρογκη δουλειά που έχει κάνει για μια επιχείρηση η οποία, απ’ ό,τι δείχνει ο κύκλος εργασιών της, ευημερεί. Ας σπάσουμε στην πράξη τα απαράδεκτα συμβόλαια της Anubis. Απαιτούμε από την εταιρεία να εξοφλήσει αμέσως όλους τους μεταφραστές και επιμελητές, τους οποίους με δικαιολογία την κρίση χρησιμοποιεί ως άτυπους χρηματοδότες των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της. Καλούμε τους συναδέλφους να απαιτήσουν όχι μόνο τα δεδουλευμένα τους αλλά και καλύτερες συμβάσεις και αμοιβές από τον εκδοτικό οίκο Anubis, όπως και από κάθε εκδοτική εταιρεία που τους αντιμετωπίζει από τη μια σαν τον τελευταίο τροχό της αμάξης και από την άλλη σαν χρηματοδότες, προβάλλοντας το γνωστό άλλοθι της κρίσης. Ας μην επιτρέψουμε σε κανέναν να χρησιμοποιεί την κρίση ως ευκαιρία για να εξασφαλίσει υπερκέρδη εις βάρος μας.

Μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο από τα γραφεία του Συλλόγου και από επιλεγμένα βιβλιοπωλεία στην Αθήνα (Πολιτεία, Πρωτοπορία, Ναυτίλος, Εκτός των Τειχών, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο), στη Θεσσαλονίκη και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Παράρτημα: Πώς εξελίσσεται ένας «διακανονισμός οφειλών» με την Anubis κολουθεί πραγματική ιστορία, η οποία αφορά συνάδελφο που απευθύνθηκε στον ΣΜΕΔ και συμφώνησε με την Anubis-Compupress να της καταβληθεί μέρος των οφειλών της μέσω δύο συναλλαγματικών, πληρωτέων σε καθορισμένες ημερομηνίες, αρχές Αυγούστου 2013. Τα σχόλια περιττεύουν… Η [διευθύντρια] αρχικά υποστήριξε πως είχαν κατατεθεί τα χρήματα της πρώτης συναλλαγματικής την προηγούμενη Παρασκευή αλλά, «λόγω κάποιων προβλημάτων στο σύστημα των τραπεζών» (κάτι η ζέστη, τα λόγια του παπά…), δεν εμφανίζονταν. Επίσης μου είπε ότι τη δεύτερη συναλλαγματική την έχουν δρομολογημένη προς κατάθεση την [ερχόμενη] Παρασκευή (τελευταία μέρα [πριν κλείσουν για καλοκαίρι]). Φυσικά, αυτό δεν ίσχυε. Πάνω που ετοιμαζόμουν να της στείλω ένα e-mail και να της πω ότι δεν υπήρχε καμία κατάθεση και ούτε η τράπεζα είχε πρόβλημα με το σύστημά της, κατέθεσαν τα χρήματα της πρώτης συναλλαγματικής. Της απάντησα λοιπόν ενημερώνοντάς τη ότι τα χρήματα αυτά μπήκαν σήμερα και όχι την προηγούμενη εβδομάδα, όπως υποστήριζε, και της έγραψα πως το υπόλοιπο ποσό της δεύτερης συναλλαγματικής, θέλω να

πάω από τα γραφεία τους και να το εισπράξω επιτόπου, και όχι να μου το καταθέσουν σε τραπεζικό λογαριασμό, ρωτώντας τη αν θέλει να περάσω αύριο Πέμπτη, ή την Παρασκευή το πρωί. Μου απάντησε πως θα ξέρει να μου πει αύριο, και σε κάθε περίπτωση δεν κάνουν πληρωμές πριν τις 15:00. Έτσι, με τη σειρά μου της έγραψα πως δεν έχω καμία αντίρρηση να περάσω μετά τις 15:00, και πως θα μιλήσουμε ούτως ή άλλως αύριο. Με το που έστειλα το τελευταίο αυτό e-mail, προς μεγάλη μου έκπληξη έλαβα το εξής (τυποποιημένο προφανώς) e-mail [από τη διευθύντρια]: I have gone to the hospital today rather in a hurry and will be unavailable for a couple of days. Compupress offices will be closed between the 12th and the 23rd of August. For urgent matters only please, you may contact me on my mobile.

αυτή συμπαντική σύμπτωση δεν έλαβε χώρα: η συνάδελφος επέμεινε, υποστηρίχθηκε από τον ΣΜΕΔ (εν πλήρη γνώσει της εταιρείας), και πληρώθηκε και τη δεύτερη συναλλαγματική τελευταία ώρα πριν από τις διακοπές του Αυγούστου. Σε συνάντηση του ΔΣ του ΣΜΕΔ με τη διευθύντρια της εταιρείας λίγες μέρες πριν εξελιχθεί η παραπάνω ιστορία, η εν λόγω διευθύντρια μάς είχε διαβεβαιώσει ότι η AnubisCompupress, η εταιρεία με τις άθλιες αμοιβές, τα απαράδεκτα συμφωνητικά και τους ακόμα χειρότερους όρους αποπληρωμής, τουλάχιστον «κάνει ό,τι μπορεί για να είναι εντάξει στις υποχρεώσεις της». Τώρα που η θλιβερή πραγματικότητα επιβεβαίωσε την αρχική μας δυσπιστία απέναντι στα λεγόμενά της, έχουμε κάθε λόγο να βρισκόμαστε σε διαρκή επιφυλακή, και εμείς και όλοι οι ενδιαφερόμενοι συνάδελφοι...

Απίστευτο; Πόσο τεράστια συμπαντική σύμπτωση να είναι ότι «αναγκάστηκε να φύγει εσπευσμένα για νοσοκομείο» και θα λείψει ακριβώς δυο μέρες, δηλαδή μέχρι την Παρασκευή που κλείνουν; Επιμύθιο. Τελικώς, η όντως τεράστια

Σεμινάρια Αυτομόρφωσης στην επιμέλεια βιβλίων

Τα Σεμινάρια Αυτομόρφωσης στην επιμέλεια βιβλίων του ΣΜΕΔ θα συνεχιστούν και φέτος. Στα δωρεάν σεμινάρια μπορεί να συμμετάσχει κάθε συνάδελφος (είτε είναι μέλος του Συλλόγου είτε όχι). Για περισσότερες πληροφορίες και για το πλήρες πρόγραμμα των σεμιναρίων, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: smed-seminaria.blogspot.gr.

η μουτζούρα|

Κέδρος: η παρωδία ενός ιστορικού εκδοτικού οίκου

ι εκδόσεις Κέδρος θεωρούνται −όχι μόνο από τους φανατικούς βιβλιόφιλους αλλά και από το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό− ένας από τους πιο ιστορικούς εκδοτικούς οίκους της χώρας, που συνέβαλε με την παραγωγή του στη διαμόρφωση της νεοελληνικής λογοτεχνίας: Σωτηρίου, Τσίρκας, Αλεξάνδρου, Ιωάννου, Κουμανταρέας, Ζέη, Λειβαδίτης, Καμπανέλλης, Ρίτσος, Βάρναλης και πολλά ακόμα σημαντικά ονόματα έχτισαν το όνομά του. Το βαρύ αυτό παρελθόν εδώ και χρόνια υπονομεύεται στα ενδότερα της εταιρείας από το εκδοτικό παρασκήνιο, καθώς ο διάδοχος της εκδότριας Νανάς Καλλιανέση, ο κ. Βαγγέλης Παπαθανασόπουλος, έχει καθιερώσει να αντιμετωπίζει τους εργαζόμενους και τους συνεργάτες του Κέδρου σαν φτηνό και αναλώσιμο υλικό, υποτιμώντας τη δουλειά τους και αφήνοντάς τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα απλήρωτους – ακόμα και όταν δεν υπήρχε το ευγενές άλλοθι της κρίσης: απολύσεις, εκ περιτροπής εργασία, ακόμα και απερίφραστη εργοδοτική τρομοκρατία υπήρξαν οι πάγιες πρακτικές του εκδότη απέναντι στους εσωτερικούς εργα-

ζόμενους του Κέδρου. Όσο για τους εξωτερικούς… Πέρα από τις χαμηλές αμοιβές των συναδέλφων επιμελητών και μεταφραστών, ο εν λόγω εκδότης έχει εγκαθιδρύσει παλαιόθεν τον άτυπο δανεισμό του από αυτούς: οι συνεργάτες πληρώνονται για δουλειές που έχουν ολοκληρώσει −αν έχουν το κουράγιο και τον χρόνο να επιμείνουν επί σειρά μηνών ή ετών, περνώντας ξανά και ξανά από το λογιστήριο− με πολλές άτοκες τμηματικές καταβολές των 30, 40 ή 50 ευρώ, ανάλογα με τις «ανάγκες» και τα «ταμειακά διαθέσιμα» της επιχείρησης. Βάζοντας την τελική πινελιά σε αυτό το ζοφερό σκηνικό, πάντα προς όφελός του, ο εκδότης τελευταία είχε τη φαεινή ιδέα να μειώσει την ήδη χαμηλή τιμή της επιμέλειας-διόρθωσης στα 15-20 ευρώ το 16σέλιδο (τουλάχιστον για τρεις αναγνώσεις του βιβλίου)! Μάλιστα, επειδή αντιλαμβάνεται ότι κανείς από τους ήδη κακοπληρωμένους συνεργάτες του δεν θα ανταποκριθεί στη θεαματική προσφορά του, αναζητά με αγγελία νέους «συνεργάτες»… προς εκμετάλλευση, ενώ ήδη σχεδιάζει την έκδοση βιβλίων που δεν θα περνούν από επι-

μέλεια-διόρθωση. Οι δε μεταφραστές: 80 ευρώ το 16σέλιδο και πάλι καλά να λένε… Ασφαλώς και οι παρωδίες έχουν τα όριά τους, και αυτά τα όρια φαίνεται πως τα υπερβαίνει αμέριμνα ο κ. Παπαθανασόπουλος με τις τολμηρές και καινοτόμες επιχειρηματικές ιδέες του. Ο Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών καταγγέλλει αυτή την απαράδεκτη τακτική, τις συγκεκριμένες εξευτελιστικές μεθοδεύσεις, που ωθούν τους συναδέλφους στα όρια της εξαθλίωσης. Ενημερώνει το αναγνωστικό κοινό για τις συνθήκες γαλέρας που επικρατούν στον εκδοτικό οίκο και για την πιθανή απουσία οποιασδήποτε επιμέλειας-διόρθωσης στις μελλοντικές εκδόσεις του Κέδρου, με όλες τις αναμενόμενες συνέπειες στην ποιότητα των βιβλίων. Καλεί τους συναδέλφους, παλιούς και νέους συνεργάτες του Κέδρου, να ορθώσουν δυναμικά το ανάστημά τους και να υπερασπιστούν τα εργασιακά τους δικαιώματα διεκδικώντας αξιοπρεπείς αμοιβές και την άμεση καταβολή τους. Ο Σύλλογος θα σταθεί δίπλα τους σε οποιαδήποτε ενέργειά τους, παρέχοντάς τους συνδικαλιστική υποστήριξη και νομική βοήθεια.

4π, δυόμισι χρόνια μετά…

η μουτζούρα|

υόμισι χρόνια μετά την ανακοίνωση του ΣΜΕΔ για την κατάσταση στην εκδοτική εταιρεία 4π Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε. και τους (προσωρινούς) διακανονισμούς που είχαν επιτευχθεί τότε για την εξόφληση των «φεσωμένων» συναδέλφων-«εξωτερικών συνεργατών», δημοσιοποιήθηκε μια ανακοίνωση εργαζομένων της 4π η οποία ρίχνει φως στο σκοτεινό, μέχρι και σήμερα, καθεστώς της λειτουργίας/μη λειτουργίας της εταιρείας (η ανακοίνωση του ΣΜΕΔ από το 2011 και ολόκληρη η φετινή ανακοίνωση των εργαζομένων της εταιρείας: http://goo.gl/Lh0owr). Αυτό που αποκαλύπτει η ανακοίνωση των εργαζομένων, στην οποία περιλαμβάνεται και η αλληλογραφία τους με τον συνιδιοκτήτη της 4π Θ. Σπίνουλα, είναι, πολύ απλά, οι χίλιοι τρόποι που παρέχονται στους μεγαλοεπιχειρηματίες του εκδοτικού χώρου για να «εξαφανίζουν» τις οφειλές τους και να ξαναρχίζουν τις μπίζνες τους με άλλο μανδύα: για παράδειγμα, ως «σύμβουλοι» («ούτε μέτοχοι ούτε μέλη ΔΣ») άλλων εταιρειών, όπως εν προκειμένω της ΣΕΛΕΝΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Εδώ αναδημοσιεύουμε μόνο τις διευκρινίσεις που δίνουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι της 4π

για την τρέχουσα κατάσταση της εταιρείας-φάντασμα, διευκρινίσεις που ενδιαφέρουν εξίσου όσους απλήρωτους συναδέλφους-«εξωτερικούς συνεργάτες» αναζητούν μια άκρη του νήματος: 1. Η 4π Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε. λειτουργεί κανονικά ως εταιρεία και δεν έχει χρεοκοπήσει, τουλάχιστον όχι μέχρι τις 11 Ιουνίου 2013. Από το Δεκέμβριο του 2012 η 4π Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε. έκανε δύο φορές αίτηση για Ειδική Εκκαθάριση στα αρμόδια δικαστήρια. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις η αίτησή της απορρίφθηκε. Αιτήθηκε τρίτη φορά πτώχευση ή Ειδική Εκκαθάριση στις 27 Μαρτίου 2013. Η απόφαση δεν έχει ακόμα εκδοθεί. Σύμφωνα με τα παραπάνω είμαστε ακόμα εργαζόμενοι της 4π Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε., απλήρωτοι για μήνες και με την ιατροφαρμακευτική μας περίθαλψη να κινδυνεύει να διακοπεί. 2. Τα οικονομικά «πακέτα» (συμφωνίες) [που προτάθηκαν σε κάποιους «φεσωμένους» εργαζόμενους της 4π] αφορούσαν 51 εργαζόμενους. Οι υπόλοιποι μισθωτοί είτε είχαν απολυθεί είτε είχαν ήδη παραιτηθεί. Υπέγραψαν 30 εργαζόμενοι. Από αυτούς, στους 15 [είχε ήδη εξασφαλιστεί] εργασία στη Σελένα Εκδοτική Α.Ε.

3. Καθώς η αίτηση για πτώχευση ή Ειδική Εκκαθάριση εκκρεμεί, εν αναμονή της απόφασης, όλα τα «οικονομικά πακέτα» προς τους εργαζόμενους της 4π, ακόμα και οι συμφωνίες που έχουν υπογραφεί, δεν αντιπροσωπεύουν τίποτα στην πράξη. Το όφελος από αυτές τις συμφωνίες δεν ξεπερνά και δεν αναμένεται να ξεπεράσει το 1/40 από το σύνολο των οφειλών προς τον καθένα από τους εργαζόμενους στην 4π Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε. Επιπλέον, η υπογραφή ενός οποιουδήποτε τέτοιου συμφωνητικού από όσα προτάθηκαν από την εταιρεία ισοδυναμούσε με παραδοχή εκ μέρους μας ότι είχαμε εισπράξει από την εταιρεία το σύνολο των οφειλών της προς εμάς και όχι μόνο το (πραγματικό) 1/40 του συνόλου της οφειλής. Εμείς, οι απλήρωτοι εργαζόμενοι της 4π, έχουμε λάβει 28.000 ευρώ έναντι 300.000 ευρώ που μας έχουν επιδικάσει τα δικαστήρια. Η αποζημίωση, σε περίπτωση λύσης της σύμβασης, δεν συμπεριλαμβάνεται στο προαναφερθέν ποσό. Η ομάδα των εργαζομένων της 4π στο facebook: http://goo.gl/jhQnC1

Ψήφισμα συμπαράστασης στους πολιτικά διωκόμενους φοιτητές του Ιονίου Πανεπιστημίου Αθήνα, 8 Οκτωβρίου 2013 Εναντίον πολιτικά δραστήριων φοιτητών του Ιονίου Πανεπιστημίου, εκλεγμένων και μη, έχει στηθεί μια ατελείωτη δικογραφία η οποία στην ουσία συλλέγει καταγγελίες, επιστολές και μαρτυρίες σχετικά με «περιστατικά» που έχουν λάβει χώρα το 2011 και το 2012. Όλα αυτά τα «περιστατικά» αφορούν στιγμές συλλογικών εκφράσεων, κοινωνικών αγώνων, φοιτητικών κινητοποιήσεων και απεργιακών δράσεων, αλλά φυσικά υπό το πρίσμα όλων αυτών που εναντιώνονται σε κάθε φωνή διαμαρτυρίας και διεκδίκησης για ένα καλύτερο αύριο, όλων αυτών που, εξαιτίας του τρόμου τους μπροστά στην απώλεια της βολής τους, δεν διστάζουν να… διανθίσουν τις στιγμές αυτές με ισχυρισμούς περί «βίας». Ο Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών εξέδωσε το ακόλουθο ψήφισμα συμπαράστασης στους διωκόμενους φοιτητές, έχοντας γνώση τόσο των συγκεκριμένων γεγονότων όσο και της γενικής στάσης των υπευθύνων πανεπιστημιακών σε ό,τι αφορά, αφενός, την πολιτική δίωξη των φοιτητικών αγώνων και, αφετέρου, την αναλγησία τους απέναντι στα ιδιαίτερα προβλήματα του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας, όπως το πρόσφατο φιάσκο με το Εξάμηνο Εξωτερικού.

προς τον ΣΥΛΛΟΓΟ ΦΟΙΤΗΤΩΝ του ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΙΟΝΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ «Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ» Ο Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών δηλώνει την αμέριστη συμπαράσταση και αλληλεγγύη του στους πολιτικά διωκόμενους φοιτητές του Ιονίου Πανεπιστημίου. Είναι ηλίου φαεινότερον ότι οι κατηγορίες εναντίον τους συνιστούν μια κακεντρεχή κατασκευή γεμάτη ανεκδιήγητα ψεύδη, με σκοπό την πρόκληση ηθικής βλάβης και σπίλωσης συγκεκριμένων ανθρώπων, αλλά και την τρομοκράτηση της κοινότητας του Ιονίου Πανεπιστημίου, στη βάση της ξοφλημένης θεωρίας των «δύο άκρων», που σπεύδουν να χρησιμοποιήσουν όσοι θέλουν να εκμεταλλευτούν την πολιτική συγκυρία για να φιμώσουν κάθε κοινωνική διεκδίκηση. Βάσει των αιτιάσεων του κυρίου Ιωάννη Σαριδάκη και μελών της Πρυτανείας του Ιονίου Πανεπιστημίου, όπως η Πρύτανης κυρία Σαλή-Παπασαλή και ο κύριος Σταύρος Κάτσιος, αλλά και της ΠΑΣΠ του Ιονίου Πανεπιστημίου, συνάγεται ότι οποιαδήποτε προσπάθεια συλλογικής έκφρασης και διαμαρτυρίας των φοιτητών με σκοπό τη διεκδίκηση καλύτερων συνθηκών ζωής και παιδείας για όλους αποτελεί «πράξη βίας». Από τη δική μας πλευρά, λαμβάνοντας υπόψη την ανευθυνότητα του κυρίου Σαριδάκη και τη σπουδή του να αποφύγει τις υποχρεώσεις του ως διδάσκοντα για ένα ολόκληρο εξάμηνο, καθώς και τις ευθύνες της Πρυτανείας για τον υποβιβασμό του επιπέδου των σπουδών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, δεν έχουμε να δηλώσουμε παρά τον αποτροπιασμό μας για το επίπεδο στο οποίο είναι πρόθυμοι να πέσουν «ακαδημαϊκοί δάσκαλοι», ώστε να δημιουργήσουν το μοναδικό περιβάλλον που θα τους ανέχεται: ένα περιβάλλον άκρατης σιωπής και υποταγής, χωρίς καθόλου απαιτήσεις, όπου τα κακώς κείμενα θα κρύβονται κάτω από τη φαρδιά τους τήβεννο. Πιστεύουμε ακράδαντα στην κοινωνική αποδοκιμασία της δίωξης των φοιτητών του Ιονίου Πανεπιστήμιου και στην ηχηρή και έμπρακτη απάντηση σε όσους επικαλούνται την υποτιθέμενη «βία» των αγωνιζόμενων ανθρώπων με αποτέλεσμα να απενοχοποιούνται φασίστες, ναζί και πραγματικοί δολοφόνοι, αλλά και να καλύπτουν οι ίδιοι οι διώκτες την αχρειότητα της πολιτικής τους και τις ευθύνες που φέρουν για καταστάσεις όπως αυτή.

το Ιόνιο Πανεπιστήμιο παρακολουθούμε από τις αρχές του χρόνου μια ενδεικτική πράξη του ευρύτερου ελληνικού δράματος. Η μετατροπή του εξαμήνου εξωτερικού από υποχρεωτικό σε προαιρετικό και η συνακόλουθη μείωση της χρηματοδότησής του αντανακλούν την απόφαση των κυβερνώντων να διαλύσουν κατακτήσεις δεκαετιών σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής και, βεβαίως, και στην εκπαίδευση. Δεν προκαλεί εντύπωση ότι στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο οι οπισθοδρομικές αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών του ΤΞΓΜΔ συνοδεύονται από μια επίδειξη ισχύος των κατασταλτικών δυνάμεων του κράτους, όπως αυτή εκφράστηκε στην αναίτια σύλληψη των 28 συναδέλφων μας μέσα στους χώρους της πρυτανείας. Το ίδιο συμβαίνει σε όλη την κοινωνία, όπου οι εργαζόμενοι, οι απολυμένοι, οι φοιτητές, οι μετανάστες, οι κάτοικοι των «υπό ανάπτυξη» περιοχών, οι καταληψίες εγκαταλειμμένων κτιρίων μετατρέπονται σε δήθεν επικίνδυνες απειλές για

να χτυπηθούν με στρατιωτικής έμπνευσης νομικά και κατασταλτικά μέτρα. Ο ΣΜΕΔ εξέφρασε δημόσια την οργή του για τον τρόπο με τον οποίο υποδέχθηκαν οι πρυτανικές αρχές τη διαμαρτυρία των φοιτητών. Επιπλέον, με επιστολή του προς την πρύτανη, ζητά την άμεση ανταπόκριση της στα αιτήματα της φοιτητικής κοινότητας του Τμήματος. Κι εμείς, μαζί με τους φοιτητές, αναζητούμε απαντήσεις για το μέλλον του εξαμήνου εξωτερικού και της χρηματοδότησής του. Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας στους φοιτητές και τις φοιτήτριες του ΤΞΓΜΔ που αγωνίζονται για να διασώσουν τη χαμένη τιμή των μεταφραστικών σπουδών στη χώρα μας. Απέναντί τους έχουν τις πρυτανικές αρχές, τα υπουργεία Παιδείας και Οικονομικών, και ένα πλέγμα εγχώριων και διεθνών συμφερόντων που στόχο έχει την πλήρη διάλυση των δημοσίων αγαθών. Είναι τα ίδια συμφέροντα που έχουν μετατρέψει την αγορά εργασίας του επαγγελματία μεταφραστή σε

ζούγκλα ανεργίας, απλήρωτης εργασίας και εξευτελιστικών όρων απασχόλησης. Πλέον, δείχνουν τα δόντια τους και στα εκπαιδευτικά πράγματα και σε ό,τι, βάσει της ακόρεστης κερδοσκοπικής λαιμαργίας τους, θεωρούν περιττή σαβούρα που πρέπει να πεταχτεί. Συνάδελφοι, δίπλα σας έχετε το σύνολο της μεταφραστικής κοινότητας αλλά και τις επόμενες γενιές που αξίζουν να σπουδάσουν σε ένα πανεπιστήμιο-κοιτίδα ιδεών και εμπειριών, και όχι σε ένα πανεπιστήμιο-σούπερ μάρκετ. Ο αγώνας σας είναι μια έμπρακτη δήλωση παιδείας και πολιτισμού απέναντι στη βαρβαρότητα του κεφαλαίου και των πολιτικών εκπροσώπων του. Και παρά τις δυσκολίες και τα πισωγυρίσματα, ο αγώνας αυτός, ο κοινός αγώνας φοιτητών και εργαζομένων, θα νικήσει! Άμεση στήριξη του εξαμήνου εξωτερικού για τους φοιτητές του ΤΞΓΜΔ. Καμία περικοπή κονδυλίων για την παιδεία. Όχι στην υποβάθμιση των μεταφραστικών σπουδών.

η μουτζούρα|

Για το εξάμηνο εξωτερικού στο ΤΞΓΜΔ του Ιονίου Πανεπιστημίου

Για τις καθυστερήσεις πληρωμών από μεταφραστικά γραφεία

ε παλαιότερο κείμενο του ΣΜΕΔ, με τίτλο «Το “Κίνημα δεν Πληρώνω” των μεταφραστικών γραφείων», είχαμε μιλήσει για την πρακτική πολλών μεταφραστικών εταιρειών να καθυστερούν τις πληρωμές αρκετούς μήνες μετά την παράδοση της δουλειάς και την έκδοση του νόμιμου παραστατικού, με αποτέλεσμα οι συνάδελφοι, εκτός του ότι καταλήγουν να δουλεύουν αμισθί για μεγάλο χρονικό διάστημα, να βρίσκονται υποχρεωμένοι να αποδίδουν ΦΠΑ τον οποίο δεν έχουν εισπράξει. Η πρακτική αυτή σήμερα έχει γίνει καθεστώς, αφού οι εργοδότες την παρουσιάζουν σαν κάτι «φυσιολογικό» μέσα στην κρίση, για το οποίο οφείλουμε να δείχνουμε κατανόηση και να κάνουμε υπομονή, να νιώθουμε τυχεροί (σιγά μη νιώθουμε και ευλογημένοι) που έχουμε δουλειά και εντέλει να μη διαμαρτυρόμαστε, γιατί «υπάρχουν κι άλλοι που δεν κάνουν τόση φασαρία». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μεταφραστική εταιρεία ΤΕΧΤΟ, που έχει καθιερώσει την αποπληρωμή των εξωτερικών «συνεργατών» της τέσσερις μήνες μετά

η μουτζούρα| 10

Στο φινάλε

την παράδοση του έργου. Πρόκειται για μια κατάσταση την οποία τείνει να υπομένει ο καθένας μας ατομικά περιμένοντας πότε θα πληρωθεί, ελπίζοντας ότι τουλάχιστον κάποτε θα πληρωθεί, σχοινοβατώντας ανάμεσα στην απελπισία για τους λογαριασμούς, που στο μεταξύ συσσωρεύονται, στην οργή για την κοροϊδία και στο φόβο μη μείνει άνεργος. Και τελικά καταλήγει να στέλνει αλλεπάλληλα email και να ψάχνει τον υπεύθυνο στα τηλέφωνα, για να λάβει απαντήσεις που κυμαίνονται από αόριστες υποσχέσεις και δικαιολογίες για την καημένη την εταιρεία μέχρι έμμεσους εκβιασμούς για τη συνέχιση της συνεργασίας ή απαξιωτικές, συγκαταβατικές φράσεις, που υπονοούν ότι είναι «άκομψο» να μιλάμε για τέτοια πράγματα – κάτι ανάμεσα σε «πώς κάνετε έτσι;» και «αν δεν έχετε λεφτά…» (για να ντρεπόμαστε εμείς που δεν πληρώνουν αυτοί). Θυμίζουμε λοιπόν πως αυτή η πρακτική δεν είναι μόνο παράλογη αλλά και παράνομη. Εκείνοι είναι υποχρεωμένοι να μας πληρώνουν έγκαιρα, και όχι εμείς να

να ζεστό βραδάκι του Ιουνίου, σε βιβλιοπωλείο του κέντρου, το αναγνωστικό κοινό είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά έναν σύγχρονο, βραβευμένο και αγαπημένο συγγραφέα από χώρα του εξωτερικού και να παρακολουθήσει την παρουσίαση ενός βιβλίου του. Στο τραπέζι των ομιλητών καθόταν ο επιμελητής της σειράς εκδηλώσεων και εκπρόσωπος του οίκου που εκδίδει τα βιβλία του εν λόγω συγγραφέα, ο ξένος συγγραφέας και ένας ακόμη. Ο εκπρόσωπος του εκδοτικού οίκου έκανε μια εισαγωγή, διάβασε ένα απόσπασμα από το βιβλίο, ευχαρίστησε το βιβλιοπωλείο και τον εκδοτικό οίκο για την εκδήλωση και έδωσε τον λόγο στον συγγραφέα. Εκείνος μίλησε για αρκετή ώρα, στη γλώσσα του. Ο τρίτος του τραπεζιού μετέφραζε επιμελώς για το ελληνόφωνο κοινό. Ο συγγραφέας μιλούσε χωρίς κείμενο, ο λόγος του ήταν ζωντανός, αυτά που έλεγε είχαν ενδιαφέρον. Η μετάφραση στα ελληνικά ήταν άψογη, γρήγορη, ακολουθούσε τον παλμό του ομιλητή. Αφού τελείωσε η ομιλία, ο εκπρόσωπος του εκδοτικού οίκου πήρε πάλι το λόγο και, για να ζεστάνει την ατμόσφαιρα, έκανε μια πρώτη ερώτηση στον συγγραφέα και έπειτα έδωσε το λόγο στο κοινό. Οι ερωτήσεις ήταν πολλές, ο συγγραφέας απαντούσε με χαρά και πραγματικό ενδιαφέρον, τα σηκωμένα χέρια που ζη-

παρακαλάμε για να πληρωθούμε. Σύμφωνα με τον νόμο 4152/2013 (άρθρο Α΄, παράγραφος Ζ΄), μια εταιρεία οφείλει να πληρώνει την ημερομηνία που αμοιβαία συμφωνήθηκε ή (αν δεν συμφωνήθηκε τέτοια ημερομηνία) μέσα σε τριάντα ημερολογιακές ημέρες από την παροχή της τιμολογούμενης υπηρεσίας. Σε περίπτωση που λήπτης της υπηρεσίας είναι το Δημόσιο, το χρονικό όριο για την πληρωμή γίνεται εξήντα ημέρες. Επιπλέον, αν μια εταιρεία καθυστερήσει πέραν αυτού του ορίου να πληρώσει με δική της υπαιτιότητα, μπορεί να της επιβληθούν τόκοι υπερημερίας για το διάστημα καθυστέρησης της πληρωμής. Καλούμε όλους τους συναδέλφους που έχουν οφειλές από μεταφραστικά γραφεία να καταγγείλουν τις εταιρείες που παραβιάζουν τη νομοθεσία και να έρθουν σε επαφή με τον Σύλλογο προκειμένου να συντονίσουμε τη δράση μας για τη διεκδίκηση των δεδουλευμένων μας. Μόνο ενωμένοι και αποφασισμένοι μπορούμε να αντισταθούμε στη λεηλασία της ζωής μας.

τούσαν το λόγο όλο και πλήθαιναν. Η ώρα περνούσε ευχάριστα, κανείς δεν έδειχνε να βαριέται. Ο τρίτος του τραπεζιού μετέφραζε ακούραστος, και προς τη μία και προς την άλλη γλώσσα. Ερωτήσεις για το παρασκήνιο της συγγραφής του βιβλίου, για το ιστορικό πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται, για τους χαρακτήρες, για την πολιτική κατάσταση στη χώρα του συγγραφέα... Η κουβέντα είχε ανάψει. Μια γυναίκα πήρε τον λόγο, θα ήταν η έβδομη ή όγδοη στη σειρά που μιλούσε. «Δεν θα κάνω ερώτηση, αλλά μια συμπλήρωση», είπε, «και για να την κάνω θα μου επιτρέψετε να υπερβώ το ρόλο μου ως ακροάτριας. Ο συγγραφέας έγραψε ένα υπέροχο βιβλίο στη γλώσσα του. Εμείς διαβάσαμε ένα υπέροχο βιβλίο στη γλώσσα μας. Αυτό το χρωστάμε στον τάδε, τον μεταφραστή, που κάθεται τόση ώρα δίπλα στον συγγραφέα και μεταφράζει». Χειροκρότημα από το πολυάριθμο κοινό. Ο εκπρόσωπος του εκδοτικού οίκου τη διακόπτει: «Μου κλέψατε το φινάλε», λέει. «Δεν αμφέβαλλα ότι θα αναφέρατε το όνομα του μεταφραστή στο τέλος, αλλά συνειδητά σας έκλεψα το φινάλε, γιατί θεωρώ ότι η μετάφραση είναι τουλάχιστον το μισό του κειμένου που διαβάζουμε σε μια γλώσσα και της αντιστοιχεί περισσότερη προσοχή. Επίσης, ξέρω ότι το ωραίο ελληνικό κείμενο δεν οφείλεται

μόνο στην καλή μετάφραση, αλλά και στην καλή συνεργασία μεταξύ του μεταφραστή και του συγγραφέα» –πάλι χειροκροτήματα– «και, τέλος, στην καλή συνεργασία μεταξύ του μεταφραστή και της επιμελήτριας, της τάδε, που βρίσκεται κι αυτή απόψε εδώ». Χειροκροτήματα. «Και στην καλή συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο», έσπευσε να συμπληρώσει ο εκπρόσωπός του. Η κουβέντα συνεχίστηκε όπως και πριν. Κλείνοντας τη βραδιά, και εν μέσω χειροκροτημάτων, καθώς ο κόσμος είχε αρχίσει ήδη να σηκώνεται από τις καρέκλες, να κινείται, να κουβεντιάζει, ο εκπρόσωπος του εκδοτικού οίκου έκανε το κλείσιμο της εκδήλωσης: «Ευχαριστούμε: τον τάδε οργανισμό και την τάδε διοργάνωση που έφεραν τον συγγραφέα στην Ελλάδα, τον μεταφραστή τάδε, τις εκδόσεις τάδε. Καληνύχτα σας». Το βιβλίο και ο συγγραφέας του έχουν βραβευτεί και έχουν αγαπηθεί σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα δεν θα ξέραμε ούτε τον έναν ούτε το άλλο αν δεν ήταν αυτός ο μεταφραστής – ή κάποια άλλη μεταφράστρια, κάποιος άλλος μεταφραστής. Και δεν θα ξέραμε ένα σωρό βιβλία αν όχι απλώς δεν είχαν μεταφραστεί από έναν ή μία επαγγελματία, αλλά και αν δεν είχαν προταθεί από αυτούς τους άοκνους εργάτες και τις άοκνες εργάτριες των λέξεων. Στο φινάλε αυτά.

πάρχει μια γραμμή που συνδέει τις φυλακισμένες οροθετικές γυναίκες, τους πυροβολημένους από τα αφεντικά μετανάστες εργάτες στα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας, τα ανοιγμένα κεφάλια ντόπιων διαδηλωτών, τον δολοφονημένο από φασίστες Σαχτζάτ Λουκμάν, καθώς πέφτει από το ποδήλατό του στα Πετράλωνα, τους ξυπόλυτους μετανάστες που μεταφέρονται στο δικαστήριο διότι εξεγέρθηκαν μέσα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Αμυγδαλέζας, τον Θανάση Καναούτη που σκοτώθηκε επειδή δεν είχε εισιτήριο στο τρόλεϊ, τον Σικ Νταγιέ που έχασε τη ζωή του πέφτοντας στις γραμμές του ηλεκτρικού ενώ τον καταδίωκαν οι δυνάμεις καταστολής του Δήμου Αθηναίων, τους αντιφασίστες που υπέστησαν βασανιστήρια μέσα στη ΓΑΔΑ, τους εκατοντάδες μετανάστες που θα φέρουν για πάντα στο σώμα τους τις μαχαιριές των χρυσαυγιτών και τις κλοτσιές των δυνάμεων επιβολής του

20.9.2013

Το αίμα κυλάει...

νόμου και της τάξης, τις δολοφονικές φασιστικές επιθέσεις σε αριστερούς, αναρχικούς, αντιφασίστες αγωνιστές και πολιτικούς χώρους, τον ανείπωτα τραγικό θάνατο του αντιφασίστα Παύλου Φύσσα από τον επαγγελματία μαχαιροβγάλτη Ρουπακιά, στέλεχος της ναζιστικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή. Αυτή η γραμμή είναι φτιαγμένη από το αίμα των ανθρώπων της τάξης μας. Κράτος και κεφάλαιο εφαρμόζουν πιστά το σχέδιο απαξίωσης της εργατικής μας δύναμης και, μαζί με αυτή, της ίδιας μας της ζωής. Για να το πετύχουν, χρησιμοποιούν εναντίον μας όχι μόνο τους νόμιμους μισθοφόρους τους, αλλά και τον παρακρατικό τους βραχίονα, με την αγαστή συνεργασία τηλεοπτικών καναλιών και διαμορφωτών της κοινής γνώμης, που προσβλέπουν απροκάλυπτα πλέον σε μια «σοβαρή» Χρυσή Αυγή, ικανή να «κλείνει τα στόματα» των επικριτών της. Το μόνο που μπορεί να

τους σταματήσει και να τους πετάξει στη χωματερή της ιστορίας είναι ένα ισχυρό ταξικό, και άρα αντιφασιστικό, κίνημα. Ως Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών θεωρούμε ότι η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, μετά από μια τραγική σειρά τραμπουκισμών, ξυλοδαρμών, μαχαιρωμάτων, δολοφονιών ντόπιων και ξένων προλετάριων, πρέπει να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την αντεπίθεσή μας με ταξικούς όρους. Γι’ αυτό καλούμε όλους τους συναδέλφους να συμμετάσχουν στις αντιφασιστικές κινητοποιήσεις που πραγματοποιούνται σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά και σε όλους τους αγώνες ενάντια στην απαξίωση της ζωής μας. Αλληλεγγύη στους συλληφθέντες και τους τραυματίες της δυναμικής πορείας που έγινε στο Κερατσίνι στις 18/9 ως μια πρώτη απάντηση στη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Ο αγώνας συνεχίζεται...

Για τους μαχαιρωμένους Οι μαχαιρωμένοι περιμένουν δικαιοσύνη. Οι ληστεμένοι και σφαγμένοι περιμένουν δικαιοσύνη, αλλά αυτή άργησε να φανεί. Οι ληστεμένοι, σφαγμένοι και διασυρμένοι περιμένουν την καταιγίδα των δακρύων, που θα πλύνει τα αίματα, μα αντί γι’ αυτήν ξεπηδούν χάχανα από παντού. Οι ληστεμένοι, σφαγμένοι, διασυρμένοι και προδομένοι περιμένουν τουλάχιστο από μας να μην τους ξεχνάμε και να μη γελάμε μαζί με τον κοινό εχθρό, μα εμείς κυλιόμαστε στις ίδιες κοίτες με τους διώκτες μας συμφωνώντας εμπράκτως μαζί τους. από μόνη της. Οι μαχαιρωμένοι υπήρξαν αφελείς και την έπαθαν, εμείς είμαστε πιο αφελείς και θα την πάθουμε τρις χειρότερα. Γιώργος Ιωάννου, Καταπακτή, Κέδρος, Αθήνα 1966, σ. 81

η μουτζούρα| 11

Οι μαχαιρωμένοι ανήμποροι περιμένουν δικαιοσύνη κι εμείς πιστεύουμε πως αυτή κάποτε θα έρθει

Επαγγελματική διαστροφή

Ο Πολωνός ιππέας του Αντόνιο Μούνιοθ Μολίνα

η μουτζούρα| 12

πάκουος, ξένος προς τα πάντα, νεκρός, στις εννέα ακριβώς έλαβα θέση στην καμπίνα που μου είχαν ορίσει στο μέγαρο συνεδρίων, έλεγξα το μικρόφωνο, τους διακόπτες, τα ακουστικά, βγήκα στο διάδρομο για να καπνίσω ένα τσιγάρο, ευχόμενος να μη συναντήσω κανένα γνωστό, ανίκανος να αρθρώσω τις δύο τρεις συνηθισμένες φράσεις ενός χαιρετισμού. Οι νεκροί δε μιλούν, κουνούν τα χείλη και κανένας ήχος δε βγαίνει από το στόμα τους, μπαίνουν στην καμπίνα του διερμηνέα και εγκαθίστανται σαν μπροστά στο χειριστήριο ενός βαθυσκάφους, κοιτάζουν την αίθουσα από την άλλη μεριά του τζαμιού, όπως θα κοίταζαν το υποθαλάσσιο θέαμα του βυθού, τις σειρές των καθισμάτων που αρχίζουν να τα καταλαμβάνουν πανομοιότυπα κεφάλια, το τραπέζι απλώνεται από τη μια ως την άλλη μεριά της εξέδρας, με όψεις παρόμοιες μεταξύ τους, κυρίως άντρες με σκουρόχρωμες γραβάτες και γκρίζα κοστούμια, καθώς και μεσόκοπες γυναίκες με ξασμένα μαλλιά, σωματοφύλακες που τους αναγνωρίζεις από μίλια μακριά από τα γυαλιά ηλίου τους και τον τρόπο που κοιτάζουν πάνω από τον ώμο, νεαρές κοπέλες επί της υποδοχής ντυμένες στα μπλε, μεγάλα μπουκέτα λουλούδια στις γωνίες, φωτογράφοι και τηλεοπτικές κάμερες μπροστά από τη σκηνή, απανωτά φλας κι έπειτα μια σιωπή σαν το προανάκρουσμα μιας αθλητικής συνάντησης, ο ελαφρός βόμβος στα ακουστικά, οι πρώτες λέξεις, αργές ακόμα, εθιμοτυπικές, αναμενόμενες, φωτοτυπημένες μέσα στο ντοσιέ που μου παρέδωσαν μόλις έφτασα, η επιτακτική ανάγκη να τις αρπάξω τη στιγμή που εκφωνούνται και να τις μετατρέψω σε άλλες μερικά δέκατα του δευτερολέπτου αργότερα, ο φόβος μη χάσω έστω και μία, μία λέξη-κλειδί, γιατί τότε εκείνες που θα έρθούν μετά θα ξεχειλίσουν σαν καταρράκτης και δε θα είναι πια εφικτό να αποκαταστήσεις την τάξη τους, λέξεις ομιχλώδεις που σβήνουν αφού έχουν ηχήσει και μετά, σαν την άσπρη γραμμή του αυτοκινητόδρομου στον καθρέφτη, αφηρημένες, φευγαλέες, χιλιοειπωμένες, αντηχώντας στα μεγάφωνα της αίθουσας και την ίδια στιγμή μεταφρασμένες σε τρεις ή τέσσερις διαφορετικές γλώσσες, στα αυτιά μου και τα αυτιά του καθενός από τους άντρες και τις γυναίκες που κοιτάζουν προς το βήμα με απαράλλαχτες εκφράσεις στα πρόσωπά τους από τη μονοτονία ή τη νύστα, εξομοιωμένες στην ωχρότητά τους απ’ αυτό το φως αεροδρομίου, τόσο διαφορετικό από το εξωτερικό φως, όπως τα πρόσωπα με τα οποία διασταυρώνεται κανείς στο δρόμο, μα ούτε οι ομιλίες ούτε οι λέξεις μοιάζουν μ’ εκείνες που μπορεί να ακουστούν σε ένα μπαρ ή σε ένα κατάστημα, είναι μονότονες, πολιτισμένες, μεταλλικές, ύστερα από μισή ώρα αρχίζουν να συγχέονται οι ήχοι και τα νοήματα μεταξύ τους σε έναν ουδέτερο πολτό, όπως ο βόμβος των μηχανημάτων κλιματισμού. Έπειτα αλλάζουν, αν και όχι εντελώς, στα λόμπι και στην καφετέρια, ηχούν πιο δυνατά μέχρι που δεν αποκλείεται να ξεχωρίσουν μεταξύ τους, ίσως μπορέσεις να τις συνδυάσεις με το πρόσωπο που τις εκφωνεί, με το χρώμα και την έκφραση των ματιών του, όπως όταν σε ένα λεωφορείο ακούς τη συζήτηση δύο αγνώστων στο πίσω κάθισμα και γυρίζεις για να τους δεις, ανακαλύπτοντας τότε, σχεδόν πάντα έτσι συμβαίνει, ότι οι φωνές δεν ανταποκρίνονται στα πρόσωπα, ακριβώς όπως μια γυναίκα που βλέπεις την πλάτη της δεν είναι αυτή που φανταζόσουν όταν, παρακινημένος από τη σιλουέτα της ή την περπατησιά της, προπορεύεσαι για να τη δεις από μπροστά. Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα, Ο Πολωνός ιππέας, μτφρ. Αγγελική Αλεξοπούλου, Καστανιώτης, Αθήνα 1994, σ. 545-546.

Σκορπιος (24 Οκτωβριου - 21 Νοεμβριου) Επαγγελματικα:

Με τον Κρόνο στο ζώδιό σου –και αυτό το διάστημα με τον Ερμή– δεν είναι εποχές για συνδικαλιστικές διεκδικήσεις και γκρίνιες, αλλά περίοδος Αποδοτικότητας, Παραγωγικότητας, Εντατικοποίησης – ψυχρές λέξεις, αλλά απαραίτητες: Δεν θα ξεσκαλώσεις οικονομικά, δεν θα ‘χεις να πληρώσεις το νοίκι και τη ΔΕΗ, θα σε κυνηγήσει η εφορία και ο ΟΑΕΕ, αλλά θα αισθανθείς καλύτερα με τον εαυτό σου και θα μπορείς να λες στους φίλους σου ότι είσαι «καλός επαγγελματίας» και παίζεις τις «βέλτιστες πρακτικές» στα δάχτυλα. Το ωροσκόπιό σου είναι σαφές: Πίστεψε στον εαυτό σου. Φυσικά και μπορείς να λειτουργήσεις με γνώμονα μόνο το κέρδος. Και μην ξεχνάς ότι ο πελάτης και ο εκδότης έχουν δίκιο –τώρα– ακόμα κι αν έχουν ολοφάνερα άδικο. Τα ζώδια ξέρουν!

Αισθηματικα:

η φωτογραφία

Ο Ερμής σας βυθίζει σε μια γλυκιά μελαγχολία, μέσω της οποίας μπορείτε να βγάλετε χρήσιμα συμπεράσματα για ένα ερωτικό ζήτημα που σας απασχολεί. Ο υπεύθυνος του λογιστηρίου δεν σας παίρνει τηλέφωνο για να δει αν τον σκέφτεστε στα αλήθεια, όχι γιατί θέλει να καθυστερήσει την πληρωμή σας. Η Αφροδίτη ευνοεί το τολμηρό φλερτ, δίνοντάς σας όλα τα απαραίτητα εφόδια για να ξεπεράσετε τους περιορισμούς που θέτετε στον εαυτό σας. Μην περιμένετε να σας πάρει η project manager τηλέφωνο, κάντε εσείς το πρώτο βήμα και δεν θα χάσετε. Αφήστε τα τρικ εντυπωσιασμού στην άκρη, βάλτε τον εγωισμό σας σε δεύτερη μοίρα και κάντε αυτό που πρέπει.

του μήνα

Απλήρωτοι εργαζόμενοι μεγαλοεκδότη και θεατρώνη κάνουν πρόβα για το νέο μιούζικαλ με τίτλο Βιβλία, φτώχεια και φιλότιμο που θα ανέβει τον Δεκέμβριο στο Θέατρο 104 στο Γκάζι. Στο στιγμιότυπο που βλέπετε οι εργαζόμενοι τραγουδούν την «Μπαλάντα του φτωχού εκδότη», μια συγκινητική ιστορία για το χειμαζόμενο αφεντικό τους. Τα έσοδα της παράστασης θα διατεθούν για την υποστήριξη καλλιτεχνικών παραγωγών της επιλογής του θεατρώνη.

Αγαπητή Ματθίλδη, εργάζομαι ως επιμελήτρια βιβλίων και θέλω να μοιραστώ μαζί σου ένα σοβαρό θέμα που με προβληματίζει. Ο εκδότης με τον οποίο συνεργάζομαι τηρεί μια στάση απέναντί μου που πολλοί θα τη χαρακτήριζαν επιθετική, έως και προσβλητική. Δεν δείχνει να έχει τη δουλειά μου σε καμία υπόληψη, βρίσκει διαρκώς προφάσεις για να με κατηγορήσει για αβλεψίες, με καλεί συνεχώς στο γραφείο του για να με επιπλήξει για λάθη που μόνο αυτός διακρίνει και γενικά μου φέρεται σαν να είμαι σκουπίδι. Τελευταία μάλιστα υπαινίχθηκε ότι δεν πρόκειται να με πληρώσει για τη δουλειά μου, γιατί είναι «τόσο κακή, που είναι αναγκασμένος να βγάλει το βιβλίο χωρίς επιμέλεια». Αισθάνομαι πραγματικά χαμένη. Είμαι άραγε τόσο άχρηστη; Δεν αξίζω μια δεύτερη ευκαιρία; Είμαι απελπισμένη. Σε παρακαλώ βοήθησέ με! Άφραγκη Απελπισμένη

Αγαπητή Άφραγκη Απελπισμένη, αν και θα με βοηθούσε να ξέρω κάποιες λεπτομέρειες −ποιος είναι ο εκδότης (μεταξύ μας εννοείται), αν αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα−, θα σου πω τα εξής: Όπως όλοι γνωρίζουμε, περνάμε μια περίοδο κρίσης κατά την οποία και οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα. Επίσης γίνεται μια αναδιαμόρφωση της αγοράς, που πιθανόν δημιουργεί εκνευρισμό στον εκδότη σου: μπορεί να διακυβεύεται η θέση του ή, αντιθέτως, ίσως προσπαθεί να αποσπάσει ένα νέο κομμάτι της αγοράς, επιχειρηματική κίνηση που επιφέρει ανασφάλεια, άγχος, αβεβαιότητα, αμφιθυμία κ.ά. Θα σε συμβούλευα να κάνεις ορισμένες κινήσεις καλής θέλησης, αν όχι μια επίθεση φιλίας, για να εκφράσεις τη συμπαράσταση και την κατανόησή σου. Π.χ., μπορείς να του προσφέρεις δωρεάν τη δουλειά σου για τα δύο τρία επόμενα βιβλία, ή για όσα κρίνεις εσύ απαραίτητο. Μπορείς να του προτείνεις κάποιες ώρες ή μέρες να βοηθάς αφιλοκερδώς την επιχείρηση με όποιο τρόπο χρειάζεται (να απαντάς στα τηλέφωνα, να βοηθάς στην αποθήκη κτλ.). Ή, τέλος, μπορείς να του προτείνεις να βγείτε για ένα ποτό, όπου χαλαροί και σε φιλική ατμόσφαιρα θα συζητήσετε τα προβλήματά σας (και τότε θα καταλάβεις πόσο κοινά είναι). Και να θυμάσαι πάντα πως τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία. Περιμένω νέα σου. Ματθίλδη

...αράδα

η μουτζούρα| 13

Κουτσή, ορφανή & χήρα...

Πουτάνα πατρίδα (Διήγημα)

η μουτζούρα| 14

Χρίστος Π., γεννηθείς το 1876 στα Φιλιατρά Μεσσηνίας, τέλη Μαρτίου του 1911, φορώντας το καλό του κοστούμι και κρατώντας έναν μπόγο στα χέρια, μπήκε στο πλοίο που θα αναχωρούσε απ’ το λιμάνι της Πάτρας με προορισμό την Αμερική. Άφηνε πίσω του δύο γιους, μια θυγατέρα, τη γυναίκα του Βασιλική έγκυο, τα κτήματά του υποθηκευμένα και τους φόρους και τα πανωτόκια να τρέχουν. Η μπάντα του δήμου παιάνιζε στο λιμάνι, φίλοι και συγγενείς δακρυσμένοι κουνούσαν μαντίλια, ενώ χίλιοι τριακόσιοι επιβάτες στριμώχνονταν στωικά για να μπουν στο καινούργιο υπερωκεάνιο «Πατρίς» −ναυπηγημένο πριν από δύο χρόνια από την Εθνική Ατμοπλοΐα των αδελφών Εμπειρίκου− και να εγκατασταθούν οι περισσότεροι βαθιά στα σωθικά του, στους χώρους που προορίζονταν για τους επιβάτες της τρίτης θέσης. Ήταν το δεύτερο ταξίδι του κι έμοιαζε πιο υποψιασμένος απ’ τους υπόλοιπους, που πίστευαν ό,τι τους έλεγαν οι μεσίτες, πως στην Αμέρικα οι δρόμοι ήταν στρωμένοι δολάρια κι αυτοί, όπου κι αν πήγαιναν, θα τρώγανε με χρυσά κουτάλια. Είχε ζήσει έξι χρόνια εκεί, δουλεύοντας στην αρχή σαν το σκυλί όπου του έλεγαν, γιατί από άγνοια, αμεριμνησία κι αφέλεια έπεσε στα νύχια κάτι Ιταλών πατρόνων που εκμεταλλεύονταν τους μετανάστες. Όταν κατόρθωσε με τα χίλια ζόρια να τους ξεφύγει, δούλεψε σκληρά στο σιδηροδρομικό δίκτυο, εγκαθιστώντας γραμμές απ’ το Οχάιο μέχρι την Αριζόνα και το Τέξας, ζώντας πότε στο ύπαιθρο, κυριολεκτικά στο έλεος του Θεού, και πότε σε εγκαταλειμμένα βαγόνια, που τα σάρωναν οι άνεμοι της ερήμου και τα αποσάθρωνε η υγρασία απέραντων ποταμών, κι όταν πια νόμιζε πως είχε σκάψει με το φτυάρι και τον κασμά απ’ άκρη σ’ άκρη την απέραντη χώρα, κατέληξε βορειοδυτικά, στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, και είδε με τα μάτια του τον Ειρηνικό, που δεν αξιώθηκε όμως ποτέ να διαπλεύσει. Δεν τη φοβόταν τη θάλασσα, κι ας μην ήξερε να κολυμπάει, αγαπούσε την απεραντοσύνη της, τον ορίζοντα που άλλαζε χρώματα, το υπόκωφο νανούρισμα του κύματος μαζί με το βόμβο των μηχανών, ενώ ταξίδευαν ζαρωμένοι στα βάθη του τεράστιου κύτους, σε κάτι κρεβάτια που τους εξα-

σφάλιζαν ελάχιστο χώρο, μοναχά όσο δύο φέρετρα στοιβαγμένα. Μπαίνοντας στο πλοίο, ο Χρίστος Π. έλεγξε για μία ακόμα φορά τα σαράντα δύο δολάρια στη θήκη που φορούσε κατάσαρκα, ραμμένη ειδικά για την περίσταση απ’ τη γυναίκα του, παρέλαβε το κουτάλι, το πιρούνι και την καραβάνα του κι άρχισε να τον απασχολεί το πού θα τα κρύψει, γιατί στο προηγούμενο ταξίδι τού τα ’κλεψαν και ήταν πολύ άβολο να τρώει με τα χέρια από ένα ντενεκεδάκι κονσέρβας, που κάποιος σπλαχνικός θαλαμηπόλος φρόντισε να του βρει. Όχι ότι τρωγότανε το φαΐ, τις πρώτες μέρες του ταξιδιού οι περισσότεροι άδειαζαν τις καραβάνες στη θάλασσα και τρέχανε ν’ αγοράσουν κάτι απ’ το εστιατόριο της δεύτερης θέσης, μα όσο περνούσαν οι μέρες και έβλεπαν να εξανεμίζονται τα λιγοστά χρήματά τους, προσπαθούσανε να το φάνε ή τουλάχιστον βουτούσαν ψωμί στο ζωμό, για να κατευνάσουν τα όρνια της πείνας που φτερούγιζαν νυχθημερόν στο στομάχι τους. Και τώρα σε λίγες μέρες ερχότανε Πάσχα, κι αυτοί θα το πέρναγαν νηστικοί και τρισάθλιοι στη μέση του ωκεανού, μες στη βρόμα, μακριά απ’ τους δικούς τους, στο δρόμο για το άγνωστο, χωρίς να τσουγκρίσουν αυγά και να ψάλουνε «Χριστός Ανέστη». Τουλάχιστον σ’ αυτό το ταξίδι ήταν μεγάλη παρέα από συντοπίτες του και κοντοχωριανούς, όχι όπως την πρώτη φορά, όπου έτρεμε το φυλλοκάρδι του, άγνωστος μεταξύ αγνώστων, αν κι ο ένας μήνας στη θάλασσα κάποιους τους έκανε φίλους αδελφικούς, που έδωσαν υποσχέσεις για κοινές δουλειές, κουμπαριές και συμπεθεριά· όμως στη νέα γη που πατήσανε δεν μπόρεσαν να κρατήσουν το λόγο τους, αφού σαν φύλλα στον άνεμο τους παρέσυρε άλλον εδώ κι άλλον εκεί η ανάγκη. Τώρα, καθισμένοι όλοι σε κύκλο τριγύρω του, περίμεναν να τους πει αυτός, που είχε ζήσει έξι ολόκληρα χρόνια στη Γη της Επαγγελίας, πώς ήταν τα πράγματα, αν θα έβγαιναν αληθινά όσα τους είχανε τάξει, κι εκείνος σώπαινε σκεφτικός, γιατί δεν ήξερε τι να τους απαντήσει − να τους πει τη μαύρη αλήθεια και να τους κόψει τα φτερά ή να τους αφήσει στην πλάνη τους, συντηρώντας μέσα τους μια φλογίτσα ελπίδας, ώστε να βαστάξουν τον πόνο του αποχωρισμού και το μεγά-

λο ταξίδι. «Όποιος είναι αποφασισμένος θα τα καταφέρει», τους είπε στο τέλος σιβυλλικά και ύστερα άρχισε να τους διηγείται γελώντας ανώδυνες ιστορίες −για έναν Καλαματιανό που άλλαξε όνομα κι έφτιαξε δεύτερη οικογένεια στο Ντιτρόιτ, για τους Έλληνες ανθοπώλες της Νέας Υόρκης, για τις γυναίκες που είναι αλλιώς μαθημένες εκεί και είναι σχεδόν ισότιμες με τους άντρες− και ύστερα πήρε να τους διδάσκει τις αναγκαίες λέξεις στα αμερικάνικα, από τις λίγες που ήξερε: μπρεντ, γουόρκ, μάνι, μπεντ, αντρές, μασίν, χομ, λέτερ, γουότερ, γουόρκμαν… Όταν βγήκαν απ’ τη Μεσόγειο και ξανοίχτηκαν στον Ατλαντικό, ο ωκεανός τούς υποδέχτηκε ταραγμένος, οι περισσότεροι πέσανε στα κρεβάτια κατάχλωμοι κι αρχίσανε να ξερνοβολάνε, δεν μπορούσες να σταθείς απ’ τη βρόμα, οι πιο γενναίοι έβγαιναν στο κατάστρωμα για να πάρουν αέρα, αλλά ο άνεμος, μανιασμένος, τους ράπιζε, το κρύο διαπερνούσε τα ρούχα τους και τους έστελνε ξανά στη δυσώδη σπηλιά τους. Κι εκεί όσοι πλησίαζαν τις ανεμοδόχους για να πάρουν ανάσα, βρέχονταν απ’ τα παγωμένα νερά που πλημμύριζαν το κατάστρωμα. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής η θαλασσοταραχή ήταν τέτοια ώστε νόμισαν πως θα βυθιστεί το καράβι, έτσι που έτριζαν οι αρμοί και χορεύαν τρελά οι μπουλμέδες, οι γυναίκες έκλαιγαν και μοιρολογούσαν κι άλλοι έψελναν τα εγκώμια, μέρα που ήταν, σαν να προοιωνίζονταν εν αγνοία τους και τη δική τους μοίρα στον άγνωστο τόπο, όπου παντού θα ήταν οι «βρομοέλληνες» − δος μοι τούτον τον ξένον, τον εκ βρέφους ως ξένον ξενωθέντα εν κόσμω… δος μοι τούτον τον ξένον (...) ος ως ξένος ουκ έχει την κεφαλή πού κλίναι… Ο Χρίστος Π. όμως φαινόταν ψύχραιμος και εμψύχωνε και τους άλλους, «Δεν θα βυθιστεί το καράβι», τους έλεγε, «εμένα μου είπε τη μοίρα μου κάποτε μια γριά Ινδιάνα. Θα γυρίσω στον τόπο μου κι εκεί, σε βαθιά γεράματα, θα πεθάνω». Κι όσο το επαναλάμβανε στους συνταξιδιώτες του, τόσο το πίστευε και ο ίδιος, όχι μονάχα ότι θα γλίτωναν απ’ το μανιασμένο ωκεανό, αλλά κι απ’ όλες τις ανθρώπινες θύελλες, τις προσβολές και τις ντροπιαστικές πράξεις που θα υπέμεναν στην Αμέρικα, και πρώτα πρώτα στο νη-

σε απ’ τους πόνους κι απ’ τον πυρετό, οι συντοπίτες του του έλεγαν να κάνει κουράγιο, τον ταΐζαν στο στόμα, του κάναν αέρα, τον βοηθούσαν να κατουρήσει. Ένα παλικάρι απ’ την Πάτρα τον λυπήθηκε και του έστριβε τσιγάρα, από κείνα που κάπνιζε, «Τράβα βαθιά τον καπνό, πατριώτη», του έλεγε, κι ο Χρίστος Π., που δεν είχε ξανακαπνίσει χασίσι, έκανε ό,τι του έλεγε ο Πατρινός και τότε χαλάρωνε λίγο, ο πόνος και πάλι ήταν παρών, αλλά πέρναγε σε δεύτερη μοίρα, μια γλυκιά χαύνωση τον τύλιγε, ζέσταινε την τυραννισμένη ψυχή του και μπορούσε να ξανακάνει όνειρα, δυο τρία χρονάκια θα έμενε στην Αμέρικα, μετά θα γύριζε πίσω και με τα δολάρια που θα είχε μαζέψει θα ζούσαν επιτέλους σαν άνθρωποι… Το τελευταίο βράδυ του ταξιδιού, ενώ όλοι ένιωθαν ανάμεικτα συναισθήματα −χαρά, αδημονία και τρόμο−, ο Χρίστος Π. αισθανόταν μονάχα τον πόνο να απλώνει ρίζες στα σωθικά του και να τυλίγει όλο του το κορμί, να τρυπάει τα κέντρα του εγκεφάλου του και να του φλογίζει τα μάτια, ένας πορτοκαλής γλάρος φτερούγιζε ανάμεσα στα κρεβάτια, αέρας ορμούσε απ’ τις ανεμοδόχους κι έφερνε ξερά πλατανόφυλλα, ο μεγάλος του γιος έπαιζε ξυλίκι στο διάδρομο, κάποιοι έλεγαν τραγούδια του γάμου και περίμεναν να βγει απ’ το σπίτι η νύφη, η μάνα του του ψιθύριζε στο αυτί «Σου το ’πα, μη φύγεις με τέτοιο καιρό», δύο κοράκια κάθονταν στο πάνω κρεβάτι και έκρωζαν. Και την άλλη μέρα, όταν όλοι φώναζαν ενθουσιασμένοι πως φάνηκε επιτέλους το Άγαλμα της Ελευθερίας και πηγαινοέρχονταν φουριόζοι στον ελάχιστο ελεύθερο χώρο μαζεύοντας μπόγους κι ό,τι άλλο κουβάλαγαν, ο Χρίστος Π., μούσκεμα στον ιδρώτα, με τα μάτια μισόκλειστα, να φαίνεται το ασπράδι, παραμιλούσε και βόγγαγε κι οι συντοπίτες του σκυθρωποί και αμήχανοι του σφούγγιζαν το μέτωπο και ψιθύριζαν μεταξύ τους: «Πάει, τον χάνουμε, δεν θα πατήσει το πόδι του για δεύτερη φορά στην Αμέρικα ο άμοιρος». Ο Χρίστος Π. όμως πάτησε το πόδι του και δεύτερη φορά στην Αμέρικα κι έμεινε πολύ περισσότερο απ’ ό,τι αρχικά υπολόγιζε. Το χέρι του το γιάτρεψαν στο νοσοκομείο, αν κι απόμεινε πιο αδύναμο από τ’ άλλο, και συχνά τον πονούσε στις βαρυχειμωνιές του Σικάγο. Άλλαξε πολλά επαγγέλματα –μανάβης, εργάτης σε εργοστάσιο, λούστρος, λαντζέρης, γαλατάς, βοηθός σε ραφτάδικο−, πήγε πολλές φορές με ξένες γυναίκες, μια Ελίζαμπεθ μάλιστα πολύ την αγάπησε, τι να ’κανε όμως, το βλέμμα της Βασιλικής στη φω-

τογραφία που του έστειλε για να δει τα δίδυμα που είχε γεννήσει, ένα γιο και μια θυγατέρα, τον κάρφωνε ανελέητα, σαν να τα ήξερε όλα. Μάζεψε δολάρια και γύρισε πίσω, οι μεγάλοι του γιοι είχανε γίνει πια ολόκληροι άντρες, ξεχρέωσε τα κτήματα και μ’ όσα του απέμειναν αγόρασε άλογα, τα ζωντανά που τόσο είχε θαυμάσει στις μεγάλες φάρμες της αχανούς χώρας, τους μίλαγε σαν να ’τανε άνθρωποι, τα στόλιζε με περίτεχνες σέλες και χάμουρα και τα ’βγαζε στην αγορά λες κι ήταν πολύτιμα αποκτήματα, που έπρεπε να επιδείξει. Μα δεν άργησε να κυλήσει η φαμίλια του στην ίδια κατάσταση της ανέχειας και της καθημερινής αγωνίας για το ψωμάκι, αφού δεν είχε τιμή η σταφίδα και τους εκμεταλλεύονταν οι μεγαλέμποροι, έτσι που τα χρέη άρχισαν να μαζεύονται πάλι κι αναγκάστηκε να βγάλει τα πανέμορφα άτια του στη δουλειά, για να καταλήξουν σε σύντομο χρόνο παλιάλογα. «Πουτάνα πατρίδα», μονολογούσε ο Χρίστος Π. και τράβαγε βαθιά μέσα του τον καπνό, ενώ δάκρυα ανέβαιναν στα μάτια του, που πάσχιζε να τα συγκρατήσει, τόσα χρόνια χαμένα στην ξενιτιά, τόσος κόπος, τόση αγωνία, κι η ζωή τους στα ίδια ξανά. Ο Χρίστος Π. πέθανε σε βαθιά γεράματα στον τόπο του, όπως του είχε κάποτε πει η γριά Ινδιάνα, αφού έζησε τον ξεριζωμό των Μικρασιατών, τη δικτατορία του Μεταξά, πόλεμο, Κατοχή και Εμφύλιο, καθώς και τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν, τότε που ερήμωσε η ύπαιθρος γιατί όλοι τραβήξαν για την πρωτεύουσα ή, ακόμα χειρότερα, για τις πέντε θάλασσες πάλι, μια νέα γενιά μετανάστες για Αμερική, Αυστραλία κι όπου αλλού − τους έβλεπε να φεύγουν και σπάραζε η ψυχή του. Και ποτέ δεν έμαθε ότι άνθρωποι με το δικό του σπάνιο επώνυμο, όλοι καταγόμενοι απ’ το ίδιο χωριό της Αρκαδίας, είναι διασκορπισμένοι στα πέρατα της γης, απ’ το Μιλγουόκι ως τη Νότια Αφρική, μετανάστες τέταρτης και πέμπτης γενιάς, στρατιωτικοί και καλλιτέχνες, έμποροι και επιστήμονες, ξεκομμένοι για πάντα απ’ τις προγονικές ρίζες. Τώρα ο Χρίστος Π. είναι από χρόνια θαμμένος στην πόλη του, πλάι στη γυναίκα του, ανάμεσα σε παιδιά, νύφες κι εγγόνια, μισοσβησμένα τα ονόματά τους στην πλάκα του τάφου τους, κι οι ίδιοι χους και εις χουν, μονάχα μια λεπτή στρώση χώματος στη φλούδα της γης, ένα κενό μνήμης στο διάβα της ιστορίας, σαν να μην πέρασαν ποτέ από δω, σαν να μην έζησαν τόσα… Πουτάνα πατρίδα. Αλέκα Πλακονούρη

η μουτζούρα| 15

σάκι – που οι Αμερικάνοι το έλεγαν Έλις Άιλαντ, αλλά για τους Έλληνες ήταν το φοβερό Καστιγγάρι. Πώς να ξεχνούσε που στο πρώτο ταξίδι του τους ψέκασαν με φυσούνες για να τους απολυμάνουν και ύστερα τους έγδυσαν, όλοι οι άντρες σε μια σειρά, και τους έψαξαν παντού, από τ’ αρχίδια μέχρι τα δόντια τους και τους βολβούς των ματιών τους. Μεγάλο Σάββατο η θάλασσα ημέρεψε −θαύμα, θαύμα, έλεγαν κάποιοι− και το βράδυ βγήκανε στο κατάστρωμα και κάνανε ησυχία για ν’ ακούσουν τους αναστάσιμους ύμνους που έψελνε κάποιος παπάς στην πρώτη θέση, σταυροκοπιούνταν βουβοί και συγκινημένοι και στο «Χριστός Ανέστη» οι άντρες άναψαν τα τσακμάκια τους και άρχισαν να ψέλνουν όλοι μαζί, ενώ μικροσκοπικές φλογίτσες τρεμοπαίζανε στο σκοτάδι. Σάββατο πριν την Κυριακή του Θωμά ο Χρίστος Π. αποφάσισε να πάει στα λουτρά. Αν και ήξερε πως το νερό ήταν θαλασσινό και παγωμένο, ήθελε να πλυθεί γιατί η βρόμα του καραβιού είχε γίνει πια ένα με το πετσί του και διαρκώς ξυνότανε σαν δαιμονισμένος, πολύ πιθανόν να είχε κολλήσει και ψείρες. Κακοπλύθηκε με το πράσινο σαπούνι που του είχε δώσει η γυναίκα του κι όταν πήγε να βγει απ’ τη σιδερένια καμπίνα, μισοσκουπισμένος, με τα μαλλιά να στάζουν ακόμα, γλίστρησε στα νερά κι έπεσε. Έβαλε και τα δυο του χέρια να στηριχτεί, ήταν κρίμα να βουτηχτούν τα καθαρά ρούχα που έβαλε στη γλίτσα των λουτρών, και τότε άκουσε καθαρά ένα κρακ στ’ αριστερό του χέρι, λίγο πιο κάτω απ’ τον αγκώνα. Ο πόνος τον διαπέρασε σαν κύμα, παρέλυσε το μυαλό του και σε λίγο το χέρι του ήρθε και μπλάβιασε κι έμοιαζε σαν ασκί φουσκωμένο. Την επομένη, κι ύστερα από πολλές παρακλήσεις στους θαλαμηπόλους, κατέβηκε στη σπηλιά τους ένας απ’ τους γιατρούς του πλοίου, τον εξέτασε βιαστικά, του έβαλε έναν πρόχειρο νάρθηκα, του έκανε μια ένεση και του είπε να κάνει κουράγιο για μία βδομάδα, όταν ’φταναν με το καλό, έπρεπε να πάει αμέσως στο νοσοκομείο. Οι υπόλοιπες μέρες κύλησαν σαν εφιάλτης, το χέρι του χειροτέρευε, οι πόνοι ήταν αφόρητοι, δάκρυα κυλούσαν απ’ τα μάτια του χωρίς να το θέλει, έμενε ακίνητος στο κρεβάτι του και μαύρες σκέψεις κατέκλυζαν το μυαλό του, πως θα πεθάνει πριν φτάσουν και θα πετάξουν στη θάλασσα άκλαυτο το κουφάρι του, να το φάνε τα ψάρια, πως δεν θα ξαναδεί τη γυναίκα του και τα παιδιά του, κι η Βασιλική του τι θα κάνει μονάχη της με τέσσερα ορφανά και τόσα χρέη στη ράχη της… Παραληρού-

Hμερολoγιο του ΣΜΕΔ για το 2014 Στα τέλη Νοέμβρη κυκλοφορεί το Ημερολόγιο του ΣΜΕΔ για το 2014. Μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα γραφεία του Συλλόγου και από επιλεγμένα βιβλιοπωλεία στο κέντρο της Αθήνας (Πολιτεία, Ναυτίλος, Αλφειός, Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο). Για περισσότερα σημεία πώλησης και παραγγελίες (εκτός Αθήνας) επισκεφθείτε την

Eλα σε επαφh με τον ΣΜΕΔ

η μουτζούρα| 16

ιστοσελίδα του Συλλόγου (www.smed.gr) ή στείλτε mail στο syl.smed@gmail.com.

τέλειωτες ώρες δουλειάς στον υπολογιστή, πάνω από βιβλία και χαρτιά, ο επαναληπτικός ήχος της πληκτρολόγησης σε στοιχειώνει ακόμα και στον ύπνο σου, η πάλη με τις λέξεις και τις προτάσεις δεν σταματά ποτέ…

ν είσαι συνάδελφος μεταφραστής, επιμελητής, διορθωτής ή υποτιτλιστής, τα ξέρεις αυτά καλύτερα απ’ τον καθένα, όπως ξέρεις και πόσο αόρατοι παραμένουμε για πολλούς πίσω από όλα αυτά τα βιβλία, τις ιστοσελίδες, τις εφημερίδες, τα περιοδικά, τα εγχειρίδια, τα φυλλάδια, τους υπότιτλους ταινιών και σειρών. Οι

εργαζόμενοι, μισθωτοί και ελεύθεροι επαγγελματίες, στον χώρο της μετάφρασης, της επιμέλειας, της διόρθωσης και του υποτιτλισμού, αντιμετωπίζουμε κοινά προβλήματα που διαρκώς οξύνονται. Απέναντι σε αυτά τα προβλήματα, δεν στέκει ο καθένας μόνος του. Έλα να τα αντιμετωπίσουμε μαζί. Έλα να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας και να παλέψουμε για καλύτερους όρους εργασίας.

Ενωμένοι θα καταφέρουμε περισσότερα

Περισσότερες πληροφορίες και αιτήσεις εγγραφής, στο site του Συλλόγου (www.smed.gr) και στις ανοιχτές συνεδριάσεις του ΔΣ, κάθε Τετάρτη, 7:30 μ.μ., στα γραφεία του Συλλόγου