Magazine 74 - Symfonieorkest Vlaanderen by Symfonieorkest Vlaanderen

SEPTEMBER / NOVEMBER 2015 MAGAZINE 74

Blikvangers Focus (England, here we come!) In de Kijker (Enigma Variaties: raadsel in tweevoud) De Muzen (Johan Op de Beeck & Clara Cleymans) Scherp.Gesteld (Zomerfestivals King’s Lynn & Harrogate) Achtergrond (Muziek ‘Uit de Nieuwe Wereld’) Familieconcert (Ali Baba en de 40 rovers)

Symfonieorkest Vlaanderen geniet de steun van

V.U. Dirk Coutigny. Westmeers 74 . B 8000 Brugge . T +32 50 84 05 87

p2 / p3 / p6 / p8 / p12 / p12 / p14 /

Beste melomaan Wat vliegt de tijd. Ik ga inmiddels mijn derde seizoen in als chef-dirigent van Symfonieorkest Vlaanderen. Dat het een mythisch en geïnspireerd muziekjaar zal worden, daar durf ik mijn hand voor in het vuur steken. De muze waart immers doorheen onze concerten. We ontmoeten haar in verschillende boeiende gedaanten. Zo is Napoleon een controversiële muze voor onze Enigma-productie in oktober. Le Sueur verheerlijkt de Franse leider – zijn veld- en broodheer – in een mars voor zijn keizerskroning. Schönbergs Ode to Napoleon Bonaparte daarentegen is een onverholen sarcastische sneer naar elke vorm van dictatuur. Dat een muze geen persoon hoeft te zijn, zoals bijvoorbeeld de vrienden die Elgar muzikaal portretteert in zijn Enigma Variaties, bewijst Dvořák in zijn Negende Symfonie ‘Uit de Nieuwe Wereld’. Zijn verblijf in de Verenigde Staten inspireert hem namelijk tot deze hommage aan het eind negentiende-eeuwse Noord-Amerika. Voor Symfonieorkest Vlaanderen gaat eveneens een nieuwe wereld open. Wij zoeken ons heil evenwel niet aan de overkant van de oceaan maar steken het Kanaal over voor een uitgebreide najaarstournee. Zoals het een imperator past, zal Napoleon ook daar zijn opwachting maken in ons programma voor Basingstoke en Londen. Daarnaast staan we ook stil bij de Eerste Wereldoorlog tijdens herdenkingsconcerten in Leeds, Reading en – opnieuw – Londen. Als amateur-historicus zal ik alvast mijn hart kunnen ophalen aan deze indrukwekkende muziek met historische voedingsbodem. Ook voor u wordt het genieten. Collega-dirigent Kees Bakels en mezelf verwennen u met gevarieerde programma’s en Yossif Ivanov en Jean-Claude Vanden Eynden zorgen gegarandeerd voor een virtuoze herfst. De tijd vliegt dan wel snel; bij ons wordt hij op sublieme wijze ingevuld. Zet de klok even stil en kom onthaasten op het louterende ritme van prachtige muziek. Jan Latham-Koenig chef-dirigent Symfonieorkest Vlaanderen

www.symfonieorkest.be

Blikvangers Enigma

Liebe Clara

donderdag 1 oktober 2015. 20u. Concertgebouw. Brugge zaterdag 3 oktober 2015. 20u. Muziekcentrum de Bijloke. Gent zondag 4 oktober 2015. 15u. deSingel. Antwerpen

maandag 23 november 2015. 20u15. De Warande. Turnhout donderdag 26 november 2015. 20u. Concertgebouw. Brugge zondag 29 november 2015. 15u. deSingel. Antwerpen dinsdag 1 december 2015. 20u. Paleis voor Schone Kunsten. Brussel

Jean-François Le Sueur (1760-1837) La Marche du Couronnement de Napoléon Max Bruch (1838-1920) Vioolconcerto nr. 1 Arnold Schönberg (1874-1951) Ode to Napoleon Bonaparte Edward Elgar (1857-1934) Enigma Variaties Dirigent. Jan Latham-Koenig Solist. Yossif Ivanov. viool Bariton. Gavin Carr

Tickets & Info

Focus

Na de slag bij Waterloo maakt Napoleon Bonaparte een doortocht in de vorm van twee muzikale odes. Ook Yossif Ivanov staat in slagorde paraat om het briljante concerto van Max Bruch uit zijn viool te toveren. Met Elgars Enigma Variaties opent Symfonieorkest Vlaanderen en chef-dirigent Jan Latham-Koenig dit seizoen met een knal!

tickets@symfonieorkest.be www.symfonieorkest.be +32 (0)50 84 05 87 rek. nr. BE06 7330 1321 0622 (BIC KREDBEBB)

Felix Mendelssohn (1809-1847) Märchen von der schönen Melusine Robert Schumann (1810-1856) Pianoconcerto Antonin Dvořák (1841-1904) Symfonie nr. 9 ‘Uit de Nieuwe Wereld’ Dirigent. Kees Bakels Solist. Jean-Claude Vanden Eynden. piano Jean-Claude Vanden Eynden brengt op weergaloze wijze het Pianoconcerto dat Robert Schumann voor zijn geliefde Clara schreef. Met zijn Negende Symfonie ‘Uit de Nieuwe Wereld’ brengt Dvořák een ode aan Amerika. Bij Mendelssohn lokt de verleidelijke Melusine u naar het puntje van uw stoel.

ENGLAND, HERE WE COME!

Nu de laatste noten van een bijzonder succesvolle zomertoer in Engeland zijn weggestorven, blikt Symfonieorkest Vlaanderen vooruit naar zijn Engelse najaarstoer. Tijdens deze tweede tournee trekt het orkest van steden als Leeds, Basingstoke en Reading richting Londen. De reis steunt op twee grote thematische pijlers. Enerzijds volgen we het spoor van Napoleon en de herdenking van de Slag bij Waterloo twee eeuwen geleden. Anderzijds wordt ook de Eerste Wereldoorlog uitgebreid muzikaal herdacht. Het sluitstuk van deze tournee is dan ook een herdenkingsconcert in de prestigieuze Cadogan Hall in hartje Londen. We blikken alvast vooruit met enkele protagonisten van dit nieuwe internationale avontuur.

Geert Bourgeois minister-president van Vlaanderen

Jan Latham-Koenig chef-dirigent van Symfonieorkest Vlaanderen

Geert Dhondt – voorzitter Raad van Bestuur van Symfonieorkest Vlaanderen

In 2015 bestaat Talbot House in Poperinge 100 jaar. Dit beroemde Britse clubhuis uit de Groote Oorlog was een uitzonderlijke plek waar militairen terecht konden voor een zeldzaam moment van rust en ontspanning. De Vlaamse regering steunt de internationale viering van deze bijzondere verjaardag.

Het spreekt voor zich dat ik enorm trots ben dat ik mijn landgenoten kan laten kennismaken met Symfonieorkest Vlaanderen. Als Brit weet ik dat we vaak letterlijk en figuurlijk op ons eiland blijven. Dat grote steden en belangrijke concertzalen hun poorten openstellen voor een Vlaams orkest, is een sterk bewijs van de gedrevenheid en kwaliteit van Symfonieorkest Vlaanderen. Tijdens de voorbije zomertournee in King’s Lynn en Harrogate sloot het Britse publiek ons alvast in de armen.

Het stemt mij gelukkig dat het orkest een internationale koers kan en durft te varen. De visienota van minister van Cultuur Sven Gatz stuurt ook heel duidelijk aan op een verregaande internationalisering van het Vlaamse kunstenlandschap. Bovendien dragen we met deze internationale tournee ook de samenwerking met externe partners hoog in het vaandel. Het concert ‘Flanders Remembers’ in Cadogan Hall op 4 november kadert binnen het project ‘Internationale herdenking van 100 jaar Talbot House’ en wordt het officiële herdenkingsconcert van de Vlaamse Gemeenschap in Londen. Onze partners voor dit project zijn Talbot House, Departement Internationaal Vlaanderen en de Vlaamse Regering, VisitFlanders en Westtoer. Het herdenkingsconcert zal afgesloten worden met de Last Post, gebracht door een van de klaroenspelers uit Ieper. Groot-Brittannië en Vlaanderen kunnen niet mooier verenigd zijn in het uitdragen van een Europese en mondiale vredesgedachte.

De boodschap van de club – verdraagzaamheid, broederlijkheid en menselijkheid – is en moet actueel blijven. Deze waarden dragen bij tot een open samenleving ingebed in de internationale gemeenschap. Deze thema’s vormen de kerngedachte bij de herdenking van de Groote Oorlog waarbinnen het project Talbot House kadert. Het verheugt me dat Symfonieorkest Vlaanderen het ‘Flanders Remembers’ -concert zal opluisteren in de Cadogan Hall in Londen. Symfonieorkest Vlaanderen, met zijn gepassioneerde musici onder leiding van de gerenommeerde Britse dirigent Jan Latham-Koenig, is een uitstekende ambassadeur voor onze deelstaat. De Vlaamse artistieke sector beschikt over toptalent in uiteenlopende disciplines waarvoor wereldwijd heel veel interesse is. Vlaanderen mag hier terecht trots op zijn. We moeten onze creativiteit uitdragen. Onze kunsten bloeien, zijn kwalitatief hoogstaand en versterken ontegensprekelijk onze internationale uitstraling. De Vlaamse cultuur zet ons op de wereldkaart en vormt een belangrijk onderdeel van onze publieksdiplomatie.

Met een programma rond de tweehonderdste verjaardag van de Slag bij Waterloo zetten we letterlijk en figuurlijk de grote kanonnen in om zowel Napoleon als Wellington in the picture te plaatsen. Het programma gaat overigens erg genuanceerd om met de figuur van Napoleon: waar Le Sueur hem de hemel inprijst, uit Schönberg bijtende kritiek op zijn dictatuur.

Dirk Coutigny – intendant van Symfonieorkest Vlaanderen

Anouk Sturtewagen – harpiste van Symfonieorkest Vlaanderen

De missieverklaring van Symfonieorkest Vlaanderen poneert duidelijk dat het orkest zowel uitvoeringen en creaties van hedendaags werk als het vertrouwde symfonische repertoire brengt. Ook voor onze najaarstournee blijven we trouw aan die missie. Zo gaven we de opdracht aan de bekende Britse componist Richard Blackford om een nieuw werk te componeren geïnspireerd op het gelijknamige gedicht ‘In Flanders Fields’. Ook Piet Swerts brengt een creatie gelinkt aan de herdenking van de Eerste Wereldoorlog en meer specifiek het eeuwfeest van Talbot House. De creaties gaan hand in hand met klassiek symfonisch werk dat zijn oorsprong vindt in het King Albert’s Book. Dit boek werd op Kerstmis 1914 uitgegeven en was een hommage van het Britse volk aan de Belgische bevolking. Het kleine België bood dermate sterk weerwerk tegen de reus Duitsland dat de Britten het passend vonden de Belgen op literair-artistieke wijze te ondersteunen. Het boek combineerde teksten met composities die speciaal voor de gelegenheid waren ontworpen door grootheden van die tijd zoals Debussy en Elgar. Symfonieorkest Vlaanderen brengt in de herdenkingsconcerten rond de Eerste Wereldoorlog twee van deze composities: Debussy’s Berceuse Héroïque en Elgars Carillon.

Aankomen in Londen is voor mij altijd als een weerzien met een goede vriend. Ik behaalde er mijn postgraduaat aan de Royal Academy of Music en heb nadien een seizoen in het Royal Opera House meegespeeld. Ik blik met veel plezier terug op mijn tijd in de Britse hoofdstad. Uiteraard kijk ik dus al uit naar onze tournee in november, een gelegenheid om eveneens mijn Londense vrienden en oud-leerkrachten een bezoek te brengen. Het concert in Westminster School lijkt me een unieke gelegenheid om toegang te krijgen tot deze oer-Britse privé-school. Spelen in onbekende zalen is voor een orkest altijd spannend: een nieuwe locatie en een onbekend publiek zorgen voor een extra focus en frisheid bij de musici. En na de concerten, naast het podium, wordt er natuurlijk veel plezier gemaakt: veel collega-musici zijn in de loop der jaren immers vrienden geworden.

www.symfonieorkest.be

Piet Swerts – reisbegeleider Londenreis Davidsfonds en componist van een creatie voor Symfonieorkest Vlaanderen Als componist kijk ik uiteraard erg uit naar mijn creatie Talbot Hymn for harmonium, bells, harp and strings. Talbot House – dat dit jaar zijn eeuwfeest viert – was de plaats achter de frontlijn in Poperinge waar soldaten even konden bekomen van het strijdgewoel van de Eerste Wereldoorlog. Het harmonium van dit ontspanningsoord deed niet alleen dienst in de kapel, maar ook in de Concert Hall en het hoppemagazijn naast de tuin van het huis. Met deze creatie – geënt en gebracht op het harmonium en de bells - wordt mijn passie en fascinatie voor de Eerste Wereldoorlog nogmaals onderstreept. Zo schreef ik eerder ook al War in opdracht van de Welshe overheid en The Sack of Louvain voor Symfonieorkest Vlaanderen. Het maakt me bijzonder gelukkig dat de creatie voor strijkorkest en harp op een bijzondere locatie gebracht wordt: in de prachtige muziekzaal van Westminster School, pal in Londens kloppende hart. Als reisbegeleider is het een genoegen om mijn cups of tea te kunnen combineren: klassieke muziek én de metropool Londen. Dat wordt top of the bill!

www.symfonieorkest.be

IN DE KIJKER ENIGMA

Johan Smeuninx – directeur Davidsfonds cultuurreizen Als cultuurorganisatie bieden we onze leden, maar ook anderen, graag bijzondere reizen aan. Dat onze reizigers Symfonieorkest Vlaanderen ook op een internationale locatie live kunnen meemaken, zien wij absoluut als een meerwaarde voor cultuurliefhebbers die Londen op een andere manier willen leren kennen. Reizigers gaan echt op pad in het spoor van het orkest en zien exclusieve (muzikale) deuren voor hen openzwaaien. Zo staat het bijwonen van open repetities op het programma, alsook een ontbijt met chef-dirigent Jan Latham-Koenig en een bezoek aan enkele sacrale muziektempels. We merken in elk geval dat de inschrijvingen lopen als een trein en dat er nog slechts enkele plaatsen beschikbaar zijn. Wie zich inschrijft, heeft met Piet Swerts, ervaren reisbegeleider en bovendien componist van één van de geprogrammeerde stukken, in elk geval de geknipte gids getroffen.

“through and over the whole set [of variations] another and larger theme ‘goes’, but is not played… So the principal theme never appears”

Elgars Enigma Variaties: raadsel in tweevoud Toen Edward Elgar in 1899 zijn nieuwste compositie Enigma Variaties doopte, deed hij de titel van het werk meteen alle eer aan. Zowel rond de muzen die de verschillende delen inspireerden als rond het overkoepelende thema “that ‘goes’ but is not played”, hing een waas van raadselachtigheid. In het werk zou volgens velen dus een verborgen maar bekende melodie zitten die zelf niet wordt gespeeld maar wel het centrale thema vormt van de variaties. Geleerden, codekrakers en musicologen bogen zich reeds decennialang over de enigma’s verstopt in Elgars compositie. Wij zetten de meest fascinerende theorieën voor u op een rijtje. Het raadsel van de vrienden die in de variaties muzikaal geportretteerd worden, was initieel een vette kluif voor het publiek. Aangezien Elgar hun namen enkel met initialen had aangeduid, werd de zoektocht naar de volledige namen meteen voor open verklaard. Dit eerste raadsel vroeg evenwel niet zoveel speurwerk en bovendien werd het in 1929 door Elgar zelf opgehelderd. Hij ‘ontmaskerde’ zijn muzen bij het uitbrengen van extra notities bij de oorspronkelijke partituur. De code voor enigma twee – wat bedoelde Elgar in godsnaam met die “dark saying” of dat “larger theme” – werd tot op vandaag nog niet gekraakt. Velen waagden echter een poging. Sommigen geloofden dat het mysterieuze thema een abstract begrip was, zoals vriendschap, niet onlogisch bij een compositie opgedragen aan hechte vrienden.

Meer informatie over de Davidsfonds cultuurreis ‘In het spoor van Symfonieorkest Vlaanderen naar Londen’ vindt u op www.davidsfonds.be/cultuurreizen. Volg al onze belevenissen op Facebook en Twitter. Een uitgebreid videoverslag wordt na de reis gelanceerd. Het zal voelen alsof u er zelf bij was!

The Three Glorious Enigmas of Gala Salvador Dalí

Elgar hield de lippen stijf op elkaar maar dropte af en toe een hint. Toen Arthur Troyte Griffith – muze van Variatie VII – suggereerde dat ‘God save the King’ het thema zou zijn, antwoordde Elgar met een stellig “natuurlijk niet, al is het thema wel zo overbekend dat ik het een raadsel vind dat niemand het opmerkt.” Ook andere suggesties wezen in de richting van een melodie die te combineren valt met de muzikale structuur van de Enigma Variaties. Zo behoorden Twinkle, twinkle, little star

of de huwelijksmars uit Mendelssohns A Midsummer Night’s Dream tot de kanshebbers. Enigmajager Julian Rushton moest echter deemoedig toegeven dat geen van deze melodieën naadloos combineerbaar is met Elgars compositie. Aan Dora Penny, de Dorabella van Variatie X, gaf Elgar te kennen dat uitgerekend zij het “larger theme” zeker zou moeten kunnen ontwaren. Codekrakers gingen gretig met deze tip aan de slag en zagen uiteindelijk Rule Britannia – het officieuze Britse volkslied – als mogelijk centraal thema. Een afbeelding van Brittannië stond immers op de achterzijde van de oude penny, niet enkel een munt maar ook de familienaam van – juist ja – Dora. Bovendien had Elgar eerder al te kennen gegeven dat “het overkoepelende thema nooit verschijnt”. De woorden “nooit, nooit, nooit” vormen een belangrijk element van het refrein van Rule Britannia. Enkelen geloven, tot slot, dat Elgars zogenaamde enigma een verkoopstrucje was van een gewiekste zakenman-componist met een voorliefde voor slimme streken. Dankzij de mallemolen aan speculaties over dat “larger theme” zouden de Enigma Variaties als een rollercoaster doorheen de muziekgeschiedenis en –catalogus blijven denderen. Een enigma als marketingstunt, het lijkt een plausibele verklaring. Elgars variaties vonden immers hun kiem in wat onschuldig getokkel op de piano en losse improvisaties die uitmondden in muzikale portretten. Kan een dergelijke nonchalante start echt resulteren in een uitgekiende mysterieuze compositie? Elgar nam het enigma – als er al een raadsel was – in 1934 mee het graf in. Het publiek gaf hij een finale tip mee: “The variations should stand simply as a piece of music.” Breekt u zich dus vooral niet het hoofd over dat “larger theme” maar geniet van de Enigma Variaties in al hun (raadselachtige?) muzikale schoonheid. Hanne Pirlet

www.symfonieorkest.be

Vanwaar komt de liefde voor Napoleon Bonaparte? Ik zou het geen liefde noemen, wel een uit de hand gelopen belangstelling. Ik denk dat Napoleon één van de belangrijkste personages is geweest van het afgelopen millennium. Niet alleen ben ik gefascineerd door hem als persoon, maar ook door het uitzonderlijke tijdsgewricht waarin hij leefde. In die twintig zo cruciale jaren leidden spanningen en ontspanningen tot verschillende revoluties en oorlogen. Hierdoor werden de levenslopen van bepaalde personages zo getekend en getransformeerd dat ik niet anders kan dan een doorgedreven interesse aan de dag te leggen voor deze materie. Er is heel veel nonsens gepubliceerd over Napoleon en die tijdsperiode. De propagandistische historische geschriften, vooral in de Angelsaksische literatuur, brachten de journalist in mij terug naar boven. Ik heb me gedurende zeven jaar verdiept in de stof met als doel sommige clichés uit de wereld te helpen en de historische waarheid alle eer aan te doen. De liefde die in dit verhaal vervat zit, is de liefde voor de waarheid.

De Muzen

JOHAN OP DE BEECK

“De liefde die in dit verhaal vervat zit, is de liefde voor de waarheid.”

In onze nieuwe rubriek ‘De Muze’ – niet toevallig het jaarthema voor dit seizoen – laten we boeiende sprekers aan het woord die inspireren en geïnspireerd worden. Zo heeft oud-journalist en Napoleonkenner Johan Op de Beeck het over Napoleon Bonaparte – onze muze in oktober – en vertelt artistieke duizendpoot Clara Cleymans over haar muzikale naamgenote Clara Schumann. Stof genoeg voor twee bezielde gesprekken.

Zijn er specifieke persoonlijke aspecten van Napoleon waarvoor u een doorgedreven fascinatie hebt of gaat het voor u meer over zijn rol in de geschiedenis? In mijn boeken komen zeker de twee aspecten aan bod. Het personage Napoleon maakt op persoonlijk vlak zaken mee waar u en ik snel voor zouden buigen. Met geluk, kunde, inzicht en talent weet hij zich uit deze penibele situaties te redden. Ik had ook 1300 pagina’s kunnen volschrijven met anekdotes, maar dat is niet de bedoeling. En natuurlijk heb je dan de geschiedenis. Men zegt vaak dat de Code Civil zijn belangrijkste verwezenlijking is, maar ik denk dat het nog ruimer gaat dan dat. Napoleon is in mijn ogen de brug tussen de oude en de nieuwe wereld. Hij lag niet aan de basis van de Franse Revolutie of de Verlichting, maar heeft ze wel mee doorgedrukt en later gecultiveerd. Hoe bewust hij alles gerealiseerd heeft, laat ik in het midden. Hij is er bij wijze van spreken ingerold en had uiteindelijk geen plan. Volgens mij was dat ook zijn grootste zwakte.

Hij is één van de belangrijkste figuren geweest in de Westerse geschiedenis en blijft tot op de dag vandaag omnipresent in onze samenleving. Denk ook maar aan de herdenking van 200 jaar Slag bij Waterloo. Hoe valt dat te verklaren? Let wel op, de herdenking van Waterloo is een controversieel gegeven. Voor de Engelsen is dit zeker een viering, maar de Fransen denken hier beduidend anders over. De vraag is wie daar echt gewonnen heeft. In de eerste plaats zijn dat de ‘oude’ machten zoals Rusland, Oostenrijk en Engeland. En wie heeft daar verloren? Frankrijk, de natie die de principes van de moderne democratie heeft neergezet. Ik heb zelf vaak naar een verklaring gezocht waarom Napoleon vandaag nog actueel is. Er zijn heel veel redenen maar ik geloof sterk in het aspect van de feniks die uit zijn as herrijst: de kleine man die zich letterlijk vanuit de goot opwerkt tot één van de meest monumentale figuren die we tot nu toe gekend hebben. Napoleon was voor mij een echte selfmade man die vanuit de vele tegenslagen die hij kende - met als extreem dieptepunt de troonsafstand in 1814 - een ongeziene weg heeft afgelegd om dan als comeback kid zijn rentree te maken op het Europese toneel. Waar haalde hij de kracht vandaan om opnieuw op te staan? Napoleons parcours vol hoogtes en laagtes blijft tot op vandaag voor haast iedereen herkenbaar. Ook heel wat componisten en kunstenaars werden vanuit een propagandistisch of kritisch standpunt geïnspireerd door Napoleon. Hebben de kunsten zijn iconische figuur mee in stand gehouden? Wat Napoleon deed, is zeker niet nieuw. Lodewijk XIV, Frederik De Grote en Jozef II lieten hun figuur verheerlijken met behulp van kunst. Napoleon zag kunst in hoofdzaak in functie van het algemene belang. Enkel de vocale muziek wist hem op een andere manier te treffen. Het leidt geen twijfel dat hij anders geraakt werd door de menselijke stem, met name door de opera. Ik denk dat de kunstenaars in die tijd reeds te sterk geëmancipeerd waren om een opdrachtgever nog ‘à la Lully’ slaafs te verafgoden. Toch bleef vooral de schilderkunst hier heel vatbaar voor, denk

maar aan de schilderijen van David. Als je weet dat Napoleon de Alpen is overgestoken op een ezel en niet op een gespierd paard, zoals David het schilderde, dan kun je dat snel gaan beschouwen als propagandistische kunst. Naast Le Sueur en Schönberg, staat ook Beethovens Eroica in januari op het programma. Wat is het verhaal achter deze compositie? Het verhaal gaat zo dat Beethoven zijn Derde Symfonie (later Eroica gedoopt, jg) zou opdragen aan Napoleon. Toen die laatste zich evenwel tot keizer liet kronen, kwam Beethoven op zijn stappen terug. Deze gebeurtenis onderstreept de breuk tussen de republikeinse democraat Napoleon en de latere dictator Napoleon. De prominente liberale intellectueel Beethoven begreep niet waarom Napoleon zich als held van de nieuwe maatschappij tot keizer kroonde. Heeft u naast Napoleon nog andere figuren voor wie een grote bewondering voor heeft of die u beschouwt als muze? Ik heb een grote voorliefde voor opera en zou graag hierrond wel iets doen. Puccini weet mij bijvoorbeeld mateloos te boeien. Binnen de meer populaire genres draag ik BB King en Bruce Springsteen een heel warm hart toe. Wanneer u zonder inspiratie valt, roept u dan de hulp van de muze in? Op welke manier gebeurt dat dan? Om eerlijk te zijn, geloof ik niet echt in ‘inspiratie’. Waar ik wel bij zweer, is hard werk. Het gaat niet zozeer over wachten op goddelijke verlichting, maar over lezen, absorberen, opslorpen, nadenken om nadien alles te veruitwendigen op papier. Eigenlijk is de lezer de grootste inspiratiebron. Het geeft mij een zeer grote voldoening te weten dat je mensen kunt verrassen en plezieren met hetgeen je geschreven hebt. In de toekomst wil ik me wagen aan een nieuw boek rond 1830: een nieuwe visie op onze eigen revolutie, waar de moderne, democratische principes van onze hedendaagse samenleving hun roots vinden. Jasper Gheysen

www.symfonieorkest.be

11 Naar welke componisten keert u dan het liefst terug? Ik ben niet alleen luisteraar, ik speel zelf ook piano. Wanneer ik achter het klavier plaatsneem, heb ik vaak de neiging om een partituur van Brahms op de pupiter te zetten. De dramatiek en het complexe karakter van zijn pianomuziek geven mij echt een adrenalinestoot. Ook weet Rachmaninov mij wel te boeien en durf ik geregeld terug te grijpen naar barokmuziek. Naast de bekende namen hou ik ook van de muziek van Frederic Mompou, de klassieke Children’s Songs van Chick Corea of de adembenemende trioversie van Le Sacre du Printemps van Stravinsky door het jazztrio ‘The Bad Plus’. Heel af en toe neigt mijn keuze naar het hedendaagse, maar die wereld moet ik nog helemaal ontdekken. Het grote obstakel daar is dat ik bij sommige stukken te weinig ‘voel’. Ik moet echt fysiek geraakt worden door muziek.

De Muzen

CLARA CLEYMANS

“Ik moet echt fysiek geraakt worden door muziek.”

De liefde voor klassieke muziek steekt u niet onder stoelen of banken, maar waar is het eigenlijk allemaal begonnen? Hoewel we thuis een hele brede waaier aan muziek te horen kregen, kan ik niet zeggen dat één van mijn ouders echt een liefhebber was van klassieke muziek. De vonk is eigenlijk ontstoken door balletmuziek omdat mijn moeder als kind ballerina wou worden. Vaak hielpen die verhalen van de balletten me de muziek te begrijpen. Pas toen ik in het zesde leerjaar zat, begon ik uit mezelf cd’s van Beethoven te vragen voor mijn verjaardag. Heel snel heb ik dus de switch gemaakt om zelf de parels van de muziekgeschiedenis te gaan ontdekken. Tegenwoordig heb ik het allemaal wat opengetrokken. Ik luister veel meer dan vroeger naar andere genres. Het bizarre is echter dat ik snel heimwee krijg naar klassieke muziek. Telkens terug naar de bron! (lacht)

De novemberproductie draait rond de figuur van Clara Schumann, wat weet u over haar? Ik weet wie ze is, maar een expert ben ik zeker niet. Heel toevallig ben ik net over haar een biografie aan het lezen om me verder te verdiepen in de materie. Er is wel een band in die zin dat ik naar haar ben vernoemd. Mijn ouders kunnen zeggen wat ze willen (lacht), maar ze beweren dat het effectief zo is. Ze was een sterke vrouw die zich staande hield in een allesoverheersende mannenwereld. Stiekem ben ik dus wel fier dat ik naar zo een inspirerende figuur ben vernoemd. Afgaande op haar prominente rol in een mannenbastion, moet ze wellicht een excentriek karakter hebben gehad. In een tijd waarin een vrouw aan een piano haast een circusattractie was, getuigt het van een onwaarschijnlijke ambitie om gerespecteerd te worden in die tijd. Dat ambitieuze, herkent u dat ook in uzelf? Zeker niet in die mate, nee. Neem nu haar gezinsleven: Clara Schumann liet haar kinderen opvoeden door haar oudste dochter. Ambitie lijkt me in haar geval wel een heel lelijk beest. Uiteraard leven we nu in een andere tijd. De dag van vandaag gaat het over hechten, zorgen en er zijn voor je kinderen. Op professioneel

vlak zal ik nooit over lijken gaan. Mijn ambitie is om in de eerste plaats een goed mens te zijn. Ik ga dan ook graag om met mensen die ‘wijs’ zijn in de breedste betekenis van het woord en kies mijn vrienden en kennissen omdat ze als mens goed in elkaar zitten. U bent getrouwd met iemand die een stuk ouder is dan u, net zoals bij Robert en Clara. Brengt dat moeilijkheden met zich mee of net het tegenovergestelde? Ik denk dat het een kwestie is van een goed evenwicht te vinden. Als je elkaar verstaat, op gelijke voet staat en dezelfde normen en waarden hanteert, weet je dat het juist zit. Terwijl Clara snel furore maakte als concertpianiste, hinkte Schumann qua reputatie al heel snel achterop. Dat ze hem (bewust) overklaste, kwam de relatie zeker niet ten goede. Ik val wel vaker op iets oudere mannen omdat ze net dat tikkeltje rustiger en net iets minder zoekende zijn. Robert Schumann en Clara schreven elkaar enorm veel brieven. Heeft u zelf nog brieven geschreven, al dan niet van amoureuze aard? Nee, eigenlijk niet echt, hoogstens een briefje toen ik tien jaar oud was. Geef mij maar de snelheid, vindingrijkheid en originaliteit van een goede sms. Het is misschien minder romantisch dan een uitvoerige brief maar het traint je wel om je partner te verrassen. Is er een bepaalde plaats, een bepaald beeld of een specifieke handeling waardoor bij u het vat inspiratie wagenwijd wordt opengezet? Ik ben verzot op de gigantische collectie lp’s die hier staan. Ik start de dag bijvoorbeeld altijd met een lp tijdens mijn ontbijt. Geef mij daarnaast een goede internetradio waar ik 24/7 onafgebroken naar klassieke muziek kan luisteren. De vroege barokmuziek met die verhalende recitatieven houdt me – hoe vreemd dat ook mag klinken – urenlang aan de radio gekluisterd. De cadans uit die muziek brengt me echt tot rust. Het mag niet verbazen dat de repetitieve muziek van Steve Reich me eveneens mateloos weet te boeien. Mijn man bracht onlangs een plaat mee van Max Richter met Vivaldi’s Vier Seizoenen

Recomposed. Richter slaagt er op een geniale wijze de sterkte van Vivaldi bloot te leggen door de pure essentie bloot te leggen. Ik denk er erg vaak over na hoe we klassieke muziek terug dichter bij jonge mensen kunnen brengen. Het is en blijft een pijnpunt waar de sector zich over moet buigen. De doelgroep van mensen die vandaag hun kinderen al meenemen naar een klassiek concert is reeds te evident. Ik geloof dat de muziek die voorhanden is, echt kan inspireren, maar dat het in se een imagoprobleem is. Ik vond het vroeger stiekem fijn om een outsider te zijn en als enige naar klassieke muziek te luisteren. Belangrijk in deze context is dat we nadenken over het concept van een concert. Hoewel ik het heel fijn vind om muisstil met een groot respect te luisteren naar de musici, denk ik dat dit misschien wat voorbijgestreefd is. Ik heb zeker geen hapklaar antwoord voor dit grote vraagstuk, maar het is iets waar we ons bewust van moeten worden. Tot welke artistieke prestaties heeft de muze u geïnspireerd? Ik moet eerlijk toegeven dat het pianospelen mij trotser maakt dan speciale acteerprestaties. Een muziekinstrument bespelen, gaat echt over discipline aan de dag leggen en oefenen tot je erbij neer valt. Als je een acteerprestatie steeds opnieuw moet brengen, maak je die sowieso kapot. Bij muziek daarentegen maak je een uitvoering enkel maar rijker en beter. Een muziekstuk is ook nooit af. Ik herinner me levendig mijn examen begeleidingspraktijk waar ik de ganse Winterreise gespeeld heb. Ik had heel wat vrienden en familie uitgenodigd waardoor de setting transformeerde naar een concertsfeer. Die muziek van Schubert, de wandeling van een zeer triestige ‘mens’, bracht mij in een soort trance. Het was net de combinatie van die bepaalde atmosfeer, de concentratie en het samenspel met de zanger, die tevens een goede vriend van de familie was, die leidde tot een magisch moment waarop ik nog steeds heel fier ben. Toen de laatste noot weerklonk, voelde ik dat ik aan het zweven was, nog niet ten volle beseffend wat ik net gerealiseerd had. Jasper Gheysen

www.symfonieorkest.be

Achtergrond

Scherp gesteld

MUZIEK‘UIT DE NIEUWE WERELD’

Terugblik zomertournee in Engeland Eind juli was Symfonieorkest Vlaanderen te gast op de zomerfestivals van King’s Lynn en Harrogate. Het orkest zorgde met een programma van Schubert, Franck, Chopin en Brahms voor zonneschijn in het druilerige Engeland. Dat het publiek laaiend enthousiast was, bleek niet enkel uit het applaus en uit de reacties achteraf, maar ook uit de recensie in Lynn News. Een greep uit de lovende woorden: “het orkest speelde met veel gevoel en expressie”, “alle nuances en schakeringen werden subtiel aaneengeregen”, “briljant gespeeld met een dynamiek die het publiek deed smeken om meer”.

We zetten onze Engelse veroveringstocht verder begin november!

Wie er ooit van droomde om het bekende Largo-thema uit de monumentale ‘Uit de Nieuwe Wereld’-Symfonie van Antonin Dvořák live te horen, krijgt in november een uitgelezen kans. Symfonieorkest Vlaanderen brengt in de productie ‘Liebe Clara’ naast een ouverture van Mendelssohn en het Pianoconcerto van Schumann dit romantische pronkstuk met Amerikaanse roots. Wij snuisterden voor u gretig in de muziekgeschiedenis en schotelen u – zo onvolledig mogelijk – naast enkele klassieke meesterwerken met een fikse portie Amerikaanse couleur locale, de belangrijkste exponenten van de Amerikaanse muziek voor.

13 “America, Land of the Brave and Home of the Free”, dit zal Antonin Dvořák met een wrang gevoel gedacht hebben toen hij voor het eerst met zijn gezin naar New York verhuisde in 1892. Jeanette Thurber, een in Europa opgeleide weldoenster en cultuurliefhebster, hield voet bij stuk toen ze de Hongaarse componist meerdere malen vroeg om het door haar opgerichte National Conservatory te leiden in de Big Apple. Dvořák voelde zich echter niet helemaal op zijn plaats en had vaak last van heimwee naar het leven dat hij had opgebouwd in zijn thuisland. Naast doceren en dirigeren vond hij in New York ook de tijd om te componeren. Het is dan ook niet onlogisch dat hij de invloeden die hij opdeed in deze nieuwe wereld, kanaliseerde in zijn eigen werk. Net zoals in zijn Amerikaanse Strijkkwartet, dat tot op heden tot het standaardrepertoire behoort, probeerde hij in zijn ‘Uit de Nieuwe Wereld’-Symfonie bestaande Amerikaanse volksmelodieën te vermijden. Wél wilde hij de algehele sfeer van de muziek van de inheemse bevolking verklanken en combineren met moderne ritmes, contrapunt en overweldigende orkestraties. Dat de première een daverend succes was, hoeft dan ook niet te verbazen. Het werk groeide in een recordtempo uit tot één van de monumenten van het symfonische repertoire. Toen astronaut Neil Armstrong met de Apollo 11 vertrok naar de maan, vergezelde een opname van Dvořák hem op zijn zoektocht naar nieuwe werelden. De eigen Amerikaanse klassieke muziek floreerde vooral in de twintigste eeuw met sterk uiteenlopende stromingen en totaal vernieuwende concepten en filosofieën. Terwijl George Gershwin, Aaron Copland en Leonard Bernstein vaker bestempeld werden als componisten binnen een iets traditionelere stroming, bracht Charles Ives als ‘American Original’ nieuwe, experimentele werken met een grote zin voor complexe clusters, aartsmoeilijke polyritmiek en aleatorische elementen. John Cage ging nog een stapje verder door alles te laten afhangen van toeval en componisten als Steve Reich en Philip Glass maakten internationaal furore met hun minimalistische werken.

Tegelijkertijd ontstond in het begin van de twintigste eeuw een jazz- en bluestraditie om u tegen te zeggen. De melancholie van de negrospirituals op de zuiderse katoenvelden vond al snel haar weg naar het broeierige New Orleans, bakermat van de jazz. Vele stromingen (ragtime, dixieland, swing, bebop, cool jazz, modal jazz, free jazz,…) en grootheden (Scott Joplin, Duke Ellington, Louis Armstrong, Benny Goodman, Charlie Parker, Miles Davis, John Coltrane, Ornette Coleman,...) later, stonden de blues en de jazz aan de wieg van de rhythm-and-blues, de voorloper van de rock ’n roll met ‘The King’ Elvis Presley als belangrijkste exponent. Vanaf de jaren ’60 passeerden de hippiebeweging, soul, psychedelische rockgroepen, country, disco, hip hop, punk, grunge en nog zoveel andere uiteenlopende genres de Amerikaanse revue. De dag van vandaag is de Amerikaanse muziekcultuur zó verscheiden dat labels vaak tekortschieten. Het gros van de muziekwereld wordt gedomineerd door de geglobaliseerde popcultuur waar de Rihanna’s, Beyonces, Justin Biebers en Katy Perry’s van deze tijd het mooie weer maken. Dat rockbands zoals Foo Fighters, Metallica of Pearl Jam nog steeds geweldig populair zijn, werd nogmaals bewezen door de grote verslagenheid van velen toen die eerste groep noodgedwongen moest afzeggen voor Rock Werchter 2015. Het is koffiedik kijken welke (r)evoluties de Amerikaanse muziekcultuur de volgende decennia zal doormaken. Het leidt in ieder geval geen twijfel dat het ‘Land of The Brave and Home of The Free’ zich de volgende jaren verder zal ontwikkelen als invloedrijke muzieknatie, met een grote nadruk op de commercialiteit van de populaire cultuur. De vraag is enkel of deze gigantische business uiteindelijk zichzelf nog in stand zal kunnen houden met alles wat er morgen op ons afkomt.

Jasper Gheysen

www.symfonieorkest.be

Familieconcert

Ali Baba en de 40 rovers

In de wondere wereld van Ali Baba en de 40 rovers is alles mogelijk! Laat je verrassen op de markt vol vreemde geuren en klanken. Maak een tocht door de smalle straatjes die je leiden van avontuur naar avontuur. Wie weet ontdek je op het einde van je zoektocht een muzikale schat… Durf je te komen? Ga je mee de grot in? Neem je vliegend tapijt en zoef zo de concertzaal in! Sesam, open u…! Ali Baba en de 40 rovers, een interactief muzikaal avontuur voor de hele familie. Op het menu: klassieke muziek, gekruid met pittige geluiden uit het Midden-Oosten in samenspel met gastmuzikant Osama Abdulrasol.

Zondag 27 december 2015 15 uur deSingel Antwerpen

Maandag 28 december 2015 15 uur Concertgebouw Brugge

Concept en regie: Mirjam de Wit en Maja Jantar Animatie en kostuums: Emilie Mereghetti en Satu Peltoniemi Muziek: Martin Valcke Dirigent: Steven Verhaert Tickets voor kinderen en jongeren t.e.m. 15 jaar kosten in elke rang 8 euro. Reserveer nu alvast de beste plaatsen voor u en uw (klein)kinderen! Info & tickets + 32 50 84 05 87 www.symfonieorkest.be

Haal meer uit uw muziekpassie… met het DAVIDSFONDS!

U kent het Davidsfonds allicht van zijn boeken. Maar wist u dat er achter het Davidsfonds een heus cultuurnetwerk schuilgaat, met liefst 6.000 vrijwilligers die elk jaar om en bij de 10.000 culturele activiteiten organiseren? En met ook tientallen toonaangevende cursussen en cultuurreizen? Niet zelden staan die initiatieven in het teken van (klassieke) muziek. Muziekreizen, muziekcursussen, muziekevenementen: ook daarvoor kan u bij het Davidsfonds terecht. Enkele highlights voor de komende maanden:

SEPTEMBER ZA 26 SEPT

Brussel Exclusief: ‘Wim Vandekeybus, Mauro Pawlowski & Tutu Puoane’ Dansvoorstelling met glaasje cava, inleiding, nagesprek en Westmalle-drink Brussel DI 29 SEPT Cursus ‘Ludwig van Beethoven’, door Florian Heyerick Kennismaking met een muzikaal genie in twee lessen Vilvoorde Woe 30 SEPT Cursus ‘Een oor voor Mozart’, door August De Groote Mozart als gids om nog meer te genieten van klassieke muziek Koksijde

OKTOBER DI 6 OKT

Cursus ‘Geschiedenis van de jazz’, door Matthias Heyman Uitvoerige inleiding op de jazzmuziek Temse MA 19 OKT Stoomcursus muziekgeschiedenis, door prof. Yves Senden Overzicht van de klassieke muziek in tien lessen, incl. concerten in De Bijloke Gent

NOVEMBER

WOE 18 NOV Cursus ‘Johann Sebastian Bach, een muzikaal genie’, door prof. Yves Senden Uitvoerige kennismaking met Bachs leven en werk Antwerpen ZA 28 NOV Antwerpen Exclusief: ‘Piaf, de musical’, met Els De Schepper Musical met glaasje cava, inleiding, golden seats, meet & greet en receptie Antwerpen Meer informatie over onze cursussen, evenementen, cultuurreizen of boeken? Stuur een mailtje naar info@davidsfonds.be met uw gegevens. De volledige cursusgids en de reisbrochure kan u meteen ook gratis aanvragen, net als de folder van Exclusief met twaalf viparrangementen bij culturele topevenementen. Meer info vindt u uiteraard ook op www.davidsfonds.be of 016.310.600.

SEIZOEN 2015-2016 Klaar voor een nieuw seizoen!?

Aka Moon deFilharmonie Juliane Banse & Martin Helmchen Paolo Giacometti Calefax & Oorkaan Rosas …

Collegium Vocale Gent René Jacobs B’Rock Le Concert Olympique Iedereen Klassiek Arnold Schönberg Chor Les Ambassadeurs Raquel Andueza & La Galanía Nationaal Orkest van België & Mischa Maisky Christianne Stotijn & Oxalys

AD_Start_seizoen_210x90.indd 1

10/08/15 14:09

Speciaal voor iedereen die niet élke avond naar een live concert kan: élke avond een live concert. Klara Live: de meest prestigieuze concerten uit binnen- en buitenland. Van maandag tot donderdag om 20u. Klara. Blijf verwonderd.

BEN JIJ AL FAN van West-Vlaanderen?

Nieuws van de provincie, 7 dagen op 7, de klok rond via www.west-vlaanderen.be www.facebook.com/westvlaanderen @provinciewvl

ADV_Benjijfan_Symfonieorkest_151121.indd 1

Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis Jan Van Eyckplein 2, 8000 Brugge T 0800 20 021 (gratis nummer) E provincie@west-vlaanderen.be

06-08-15 10:42

Kalender seizoen 2015 - 2016 Enigma

donderdag 1 oktober 2015. 20u. Concertgebouw . Brugge zaterdag 3 oktober 2015. 20u. Muziekcentrum de Bijloke. Gent zondag 4 oktober 2015. 15u. deSingel. Antwerpen Jean-François Le Sueur (1760-1837) La Marche du Couronnement de Napoléon Max Bruch (1838-1920) Vioolconcerto nr. 1 Arnold Schönberg (1874-1951) Ode to Napoleon Bonaparte Edward Elgar (1857-1934) Enigma Variaties Dirigent. Jan Latham-Koenig Solist. Yossif Ivanov. viool Bariton. Gavin Carr

Liebe Clara

maandag 23 november 2015. 20u.15 De Warande. Turnhout donderdag 26 november 2015. 20u. Concertgebouw. Brugge zondag 29 november 2015. 15u. deSingel. Antwerpen dinsdag 1 december 2015. 20u. Paleis voor Schone Kunsten. Brussel Felix Mendelssohn (1809-1847) Märchen von der schönen Melusine Robert Schumann (1810-1856) Pianoconcerto Antonin Dvořák (1841-1904) Symfonie nr. 9 ‘Uit de Nieuwe Wereld’ Dirigent. Kees Bakels Solist. Jean-Claude Vanden Eynden. piano

Concerttournee Engeland

31 oktober – 5 november (Leeds. Basingstoke. Westminster School London. Reading. Cadogan Hall London)

Symphonie fantastique

zaterdag 12 december 2015. 20u. Muziekcentrum de Bijloke. Gent** aangepast programma zondag 13 december 2015. 15u. deSingel. Antwerpen donderdag 17 december 2015. 20u. Concertgebouw. Brugge

Richard Wagner (1813-1883) Ouverture tot Lohengrin (Prelude act I) Franz Liszt (1811-1886) Prometheus / Concerto Pathétique Hector Berlioz (1803-1869) Symphonie fantastique Dirigent. Karel Deseure Solist. Jan Michiels. piano

Familieconcert ‘Ali Baba en de 40 rovers’

Zondag 27 december 2015. 15u. deSingel. Antwerpen maandag 28 december 2015. 15u. Concertgebouw. Brugge

Beethoven & Beyond

donderdag 14 januari 2016. 20u. Concertgebouw. Brugge zaterdag 16 januari 2016. 20u. Muziekcentrum de Bijloke. Gent zondag 17 januari 2016. 15u. deSingel. Antwerpen Igor Stravinsky (1882-1971) Apollon Musagète Richard Strauss (1864-1949) Duet-Concertino Ludwig van Beethoven (1770-1827) Symfonie nr. 3 Dirigent. Ben Gernon Solisten. Pieter Nuytten. fagot. Marija Pavlovic. klarinet

Zwanenmeer

maandag 22 februari 2016. 20u. Paleis voor Schone Kunsten. Brussel donderdag 25 februari 2016. 20u. Concertgebouw. Brugge zaterdag 27 februari 2016. 20u. Muziekcentrum de Bijloke. Gent Zaterdag 6 maart 2016. 15u. Edinburgh Usher Hall. Edinburgh (UK) Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840-1893) Zwanenmeer Suite Frank Nuyts (°1957) Tumbleweed Concerto. Creatie Antonin Dvořák (1841-1904) Silent Woods / Rondo Leoš Janáček (1854-1928) Sinfonietta Dirigent. Jan Latham-Koenig Solist. Tom Landschoot. cello

La Vie en Rose

maandag 7 maart 2016. 20u. Paleis voor Schone Kunsten. Brussel donderdag 10 maart 2016. 20u. Concertgebouw. Brugge zondag 13 maart 2016. 15u. deSingel. Antwerpen Gluck – S. Prokofiev – D. Brossé – Gabriel Yared – I. Stravinsky – L. Bernstein – Queen – Monnot – L. Gugliemi/ Piaf – Vaucaire/Dumont – Charles Aznavour – Brossé/Lemaire Dirigent. Dirk Brossé Solisten. Jo Lemaire / Hans Peter Janssens . zang

Doornroosje – Ballet Vlaanderen

22 maart – 17 april 2016. Stadsschouwburg Antwerpen & Vlaamse Opera Gent

Acoustic Power

12 – 14 april 2016. Concertgebouw Brugge laat jongeren met een workshop en een concert proeven van de power van klassieke muziek, gebracht door Symfonieorkest Vlaanderen. Alle info en inschrijvingen: www.acousticpower.be

Into the wild

vrijdag 15 april 2016. 20u. CC Zwaneberg. Heist-op-den-Berg zaterdag 16 april 2016. 20u. Muziekcentrum de Bijloke. Gent donderdag 21 april 2016. 20u. Concertgebouw. Brugge zondag 24 april 2016. 15u. deSingel. Antwerpen Felix Mendelssohn (1809-1847) Ouverture Die Hebriden Edvard Grieg (1843-1907) Pianoconcerto Ludwig van Beethoven (1770-1827) Symfonie nr. 7 Dirigent. Jan Latham-Koenig Solist. Pascal Amoyel. piano

Afgitekantoor Brugge Erkenningsnr. P308506

BELGIE(N) - BELGIQUE

PB- PP B- 00733

Contact Westmeers 74 – B 8000 Brugge T. +32 50 84 05 87 info@symfonieorkest.be www.symfonieorkest.be Werkten mee aan deze uitgave. Jasper Gheysen . Hanne Pirlet . Annelien De Rycke . Stephanie Dierckxsens . Liesbet Cuvelier . Frieda Vanbelle . Kim De Graeve Coverfoto. Clara Cleymans © Kim De Graeve . Programma’s onder voorbehoud van wijzigingen .

RETOUR NAAR Symfonieorkest Vlaanderen Westmeers 74 B 8000 Brugge

Volg ons op