Programma.
1.
Rhapsody in Blue. nov. 2014
2.
Musici
Rhapsody in Blue. Chef-dirigent. Jan Latham-Koenig Concertmeester. Jo Vercruysse Eerste viool. Arman Simonian Nathalie Hepp Tim Breckpot Bence Abraham Hilde Coppieters Peter Hellemond Paul Klinck Eva Stijnen Zhazira Ukeyeva
FOTO COVER GEORGE GERSHWIN
Tweede viool. Gudrun Verbanck Isabelle Buyck Geraldine De Baets Isabelle Decraene Liesbet Jansen Eva Pusker Annerien Stuker Freek Ruysschaert Altviool. Kris Hellemans Bruno De Schaepdrijver Korneel Taeckens Annemie Vercauteren Lieve Dreelinck Kaatje Strauven Morgan Huet
Cello. Renaat Ackaert Isabelle Brys Caroline Steen Jonathan Van de Velde Ann Van Hecke Bart Verhaeghe Contrabas. Koenraad Hofman Jan Verheye Sanne Deprettere Bram Decroix
Fluit. Caroline Peeters Veerle Secember Anke Lauwers Hobo. Korneel Alsteens Carola Dieraert Ellen Donovan Klarinet. Frank Coryn Tom Daans Bart Lagacie Fagot. Koen Coppé Tamara Smits Deian Toptchiev
Hoorn. Jeroen Billiet Bruno Melckebeke Simon Haspeslagh Frank Clarysse Trompet. Steven Bossuyt Bart Coppé Dominique Bodart Trombone. Bob Van der Striekt Soren Brassaert Konstantin Koev
Slagwerk. Antoine Siguré Wim De Vlaminck Francois-Xavier Leroy Stijn Schoofs Ruben Coopman Titus Franken Harp. Anouk Sturtewagen Eva Verheye Celesta. Tae Yoshioka
Tuba. Ries Schellekens
Banjo. Ghislain Slingeneyer
Euphonium. Glen Van Looy
Saxofoon. Raf Minten Hendrik Pellens
rhapsody in blue 1.
Programma
Rhapsody in Blue. Dirigent. Jan Latham-Koenig
Aaron Copland (1900-1990)
Modest Mussorgsky (1839-1881)
A Lincoln Portrait
Schilderijententoonstelling (versie M. Ravel)
Solist. Johan Dupont. piano Prof. Bart Kerremans. spreekstem
George Gershwin (1898-1937)
Rhapsody in Blue pauze
di. 18.11.2014 20:00 Concertgebouw. Brugge za. 22.11.2014 20:00 Jünglingshaus. Eupen zo. 23.11.2014 15:00 deSingel. Antwerpen do. 27.11.2014 20:00 Paleis voor Schone Kunsten. Brussel za. 29.11.2014 20:00 Muziekcentrum de Bijloke. Gent
1 Promenade 2 Gnomus 3 Promenade 4 Il vecchio Castello 5 Promenade 6 Tuilerieën 7 Bydlo 8 Promenade 9 Ballet van de kuikens in de dop 10 Samuel Goldenberg en Schmuÿle 11 Promenade 12 Limoges, het marktplein 13 Catacombae (Sepulcrum Romanum) 14 Cum mortuis in lingua mortua 15 De hut op kippenpoten (Baba-Yaga) 16 De grote poort van Kiev
2.
Programmatoelichting
Rhapsody in Blue. Het beste van twee werelden. Amerika versus Rusland: een zoektocht naar een eigen mu- Patriottisme ten tijde van oorlog. zikale identiteit van Amerikaanse jazz tot Russische volkslie- Aaron Copland – A Lincoln Portrait (1942). deren. Het Symfonieorkest Vlaanderen verbindt met dit proWanneer Japan op 7 december 1941 een deel van de Amerikaanse gramma moeiteloos het beste van twee werelden. vloot bombardeert bij de marinebasis Pearl Harbor, verklaren de Aan het begin van de vorige eeuw ontstond in de Verenigde Staten Verenigde Staten hen prompt de oorlog. Vier dagen later is Amerika een enorme drang naar het ontwikkelen van een eigen muzikale ook in oorlog met Duitsland door het anticommunistische pact dat identiteit. Componisten zoals George Gershwin (1898-1937) en Duitsland en Japan in 1936 hebben gesloten. Hiermee stapt Amerika Aaron Copland (1900-1990) integreerden elementen uit de jazz, de Tweede Wereldoorlog in en het volk bereidt zich voor op de mobide ragtime en de volksmuziek in hun werk. Waar Gershwin de lisatie, de strijd en de nakende rouw. jazz binnenbracht in het klassieke concertcircuit, trachtte Copland een geheel eigen Amerikaanse stijl te ontwikkelen die zich Als nationaal symbool van patriottisme wordt de figuur van ex-presimoest onderscheiden van de heersende Europese muzikale tra- dent Abraham Lincoln (1809-1865) opgevoerd, bekend om zijn sterke dities. Doordat beide in hun muziek typische elementen van de leiderschap ten tijde van de Amerikaanse burgeroorlog (1861-1865). Amerikaanse cultuur wisten te absorberen en te versmelten, verpersoonlijken deze componisten het eclecticisme dat tot op de dag Wanneer het nieuws bekend raakt van de aanslag op Pearl van vandaag de essentie blijft van de Amerikaanse muziekcultuur. Harbor, geeft de gerenommeerde Russisch-Amerikaanse dirigent Ook aan de andere kant van de wereld, in het communis- André Kostelanetz (1901-1980) aan vier componisten de opdracht tische Rusland, was men op het einde van de 19de eeuw op een muzikaal portret te componeren rond een vooraanstaanzoek naar een eigen muzikale identiteit. Componisten zoals de Amerikaanse volksheld. Eén van die componisten is Aaron Modest Mussorgsky (1839-1881) en Nikolaj Rimsky-Korsakov Copland die in het midden van de jaren 1930 zijn voorliefde voor (1844-1908) vormden er ‘Het Machtige Hoopje’, een groep het elitaire Europese modernisme heeft ingeruild voor een breed van vijf componisten die streefden naar de ontwikkeling van toegankelijke muzikale stijl. Hij kiest Lincoln als onderwerp van een nationale stijl, gebaseerd op de Russische volksmuziek. zijn muzikaal portret.
WIST JE DAT ...
.... Copland op het einde van zijn leven vaak de decaan van de Amerikaanse muziek werd genoemd, verwijzend naar zijn typisch toegankelijke en daardoor immens populaire stijl? 3. .... het beroemde loopje van de klarinet aan het begin van Rhapsody in Blue oorspronkelijk een grapje was van de klarinettist tijdens de repetities voor de première? — Mussorgsky lid was van het ‘Machtige Hoopje’, een groep van vijf Russische componisten die zich inzetten voor het ontwikkelen van een nationale stijl aan het einde van de 19de eeuw?
A Lincoln Portrait is een werk voor groot orkest én een redenaar. Deze leest passages voor uit Lincolns beroemde speech Gettysburg Address, een eerbetoon aan de gesneuvelde soldaten bij de Slag om Gettysburg (1863). Hoewel de toespraak dateert uit de periode van de Amerikaanse Burgeroorlog, kunnen de door Copland geselecteerde fragmenten worden gelezen als een pleidooi tegen het fascisme en het geweld van de Tweede Wereldoorlog.
Hoewel de toespraak dateert uit de periode van de Amerikaanse burgeroorlog, kunnen de door Copland geselecteerde fragmenten worden gelezen als een pleidooi tegen het fascisme en het geweld van de Tweede Wereldoorlog. Muzikaal gezien bestaat A Lincoln Portrait uit drie in elkaar overlopende delen. De openingssectie evoqueert het mysterie rond de persoonlijkheid van de ex-president. Naar het einde van deze passage wordt geleidelijk aan ook de zachtheid van zijn karakter verklankt. Een kort en levendig middendeel beeldt de woelige periode uit waarin Lincoln leeft. In de slotpassage staan zijn beroemde strijdlust en leiderschap centraal. Qua klankkleur nemen de koperblazers de overhand.
Doorheen het ganse portret verweeft Copland reminiscenties aan enkele Amerikaanse volksliederen. De 18de-eeuwse ballade Springfield Mountain roept de pastorale sfeer op die zo typisch is voor de muziek van Copland. Tegelijk brengt deze volkse melodie een gevoel van nostalgie naar het landelijke Amerika van lang vervlogen tijden. Klassiek met een jazzy twist. George Gershwin – Rhapsody in Blue (1924). Na het overdonderende succes van een experimenteel jazzconcert met zijn orkest, vat orkestleider Paul Whiteman (1890-1967) het ambitieuze plan op om de typische klanken van de jazz te vermengen met klassieke muziek. Hij contacteert hiervoor George Gershwin, een aanstormend talent uit een nieuwe generatie Amerikaanse componisten. Het jazz-concerto dat de jonge Gershwin in opdracht van Whiteman componeert, zou later de geschiedenis ingaan als het meest uitgevoerde werk van het ganse Amerikaanse orkestrepertoire. De inspiratie voor Rhapsody in Blue vond Gershwin tijdens een treinrit tussen New York en Boston: “Het was op de trein, met zijn staalachtige ritmes en geratel die zo inspirerend zijn voor een componist – ik hoor vaak muziek in de kern van het lawaai – dat ik plots de volledige structuur van de Rhapsody hoorde en op papier zette, van begin tot einde. […] Ik beeldde me het werk in als een
4.
caleidoscoop van Amerika; van die gigantische smeltkroes, die ongeziene nationale levendigheid, die grootstedelijke waanzin”.
Anders dan een concerto is een rapsodie één doorlopende compositie, die niet is opgebouwd uit verschillende bewegingen.
Op 7 januari 1924 begint Gershwin de schetsen voor zijn nieuwe compositie uit te werken onder de titel American Rhapsody. Op aandringen van zijn broer en tekstschrijver Ira Gershwin verandert hij de titel naar Rhapsody in Blue. Hiermee wordt verwezen naar de kunstwerken van James Whistler (1834-1903) die op dat moment een tentoonstelling heeft in de stad en die zijn kunstwerken abstracte en kleurrijke titels Eerbetoon aan een overleden vriend. meegeeft zoals Schikking in Grijs en Zwart. Tegelijkertijd is de titel ook Modest Mussorgsky – Schilderijententoonstelling (1874). een knipoog naar het blues-achtige karakter van de compositie. De expressieve taferelen uit de Schilderijententoonstelling van de RusNet als een klassiek concerto is Rhapsody in Blue geschreven voor sische componist Modest Mussorgsky zijn niet alleen qua geografieen orkest dat in dialoog treedt met een solo piano. Anders dan een sche oorsprong, maar ook qua stijl en ontstaanscontext van een heel concerto is een rapsodie echter één doorlopende compositie, die dus ander karakter dan de werken van Copland en Gershwin. Op uitermaniet is opgebouwd uit verschillende bewegingen. Bovendien is een te persoonlijke wijze brengt de componist in dit werk een laatste eerrapsodie minder strikt van vorm en laat het genre ook ruimte voor betoon aan zijn overleden vriend, de kunstschilder Viktor Hartmann (1834-1873). Net zoals Mussorgsky was ook hij een fervent voorstanimprovisatie. der van een puur Russische kunst die geen Westerse invloeden bevatHet genre van de rapsodie is echter niet de enige verwijzing naar de jazz- te. Het resultaat is een werk vol van Russische trots in een magistrale muziek in Gershwins compositie. Rhapsody in Blue bulkt van de dynami- orkestratie van de Franse componist Maurice Ravel (1875-1937). sche contrasten, de complexe dansritmes en de virtuoze melodielijnen. Mussorgsky schreef zijn Schilderijententoonstelling na een bezoek aan Bovendien vulde de componist het orkest aan met een aantal instrumen- een expo van Hartmanns werk die kort na zijn overlijden door zijn ten uit de populaire muziek zoals de banjo, de saxofoon en het accordeon. vrienden was opgezet. De compositie is in essentie een tiendelige suite
5.
die de luisteraar meeneemt op een wandeling doorheen de tentoonstelling. Een terugkerend thema tussen de taferelen door symboliseert de componist die doorheen de tentoonstelling wandelt, nu eens ontspannen en dan weer kordaat, om daarna zijn aandacht te vestigen op een specifiek schilderij.
deze beweging. Doorheen de volgende bewegingen worden schilderijen van respectievelijk een Poolse ossenwagen, een absurd ballet van kuikens en een ruzie tussen arm en rijk verklankt. Na Limoges – een discussie tussen twee marktvrouwen – keert de sfeer echter volledig om.
Hoewel de tien schilderijen van Hartmann met de jaren verloren zijn gegaan, heeft Mussorgsky hun schoonheid vakkundig vereeuwigd in zijn muziek.
De laatste drie bewegingen zijn opvallend zwaarmoediger dan de voorgaande wanneer de componist plots wordt overvallen door verdriet. In Sepulchrum Romanum symboliseren de scherpe akkoorden in de lage regionen een bezoek aan de Parijse catacomben. De hut op kippenpoten (Baba-Yaga) vertelt het nachtmerrieachtige sprookje van een heks, waarna de muziek overgaat in het slotdeel: De grote poort van Kiev. Naast het thema van de Promenade horen we in deze slotbeweging ook klokken luiden, cymbalen klateren en priesters zingen.
Het werk opent met een zogenaamde Promenade. Dit terugkerende thema zal telkens de transitie naar een volgend tafereel aanduiden. Het eerste schilderij is De Gnomus, een lugubere afbeelding van een kabouter met kreupele benen. Een slingerend ritme symboliseert het onhandige loopje van de gnoom. Na een nieuwe promenade belanden we bij de afbeelding van een oud kasteel waarvoor een minstreel staat te zingen. Een derde schilderij beeldt de Parijse Tuilerieën uit. Het geluid van de spelende kinderen wordt nagebootst in de kabbelende ritmiek van
Zo verklankt Mussorgsky de diepgewortelde Russische trots die hij en Hartmann zo innig deelden. Hoewel de tien schilderijen van Hartmann met de jaren verloren zijn gegaan, heeft Mussorgsky hun schoonheid vakkundig vereeuwigd in zijn muziek. Tekst. Christine Dysers
6.
Chef-dirigent.
Jan Latham-Koenig. Met zijn Franse, Deense en Poolse roots, is Jan Latham-Koenig een Europeaan in hart en nieren. Hij studeerde aan de Royal College of Music in Londen waarna hij de prestigieuze Gulbenkian Fellowship in de wacht sleepte. Zijn debuut als dirigent van de opera Macbeth in de Wiener Staatsoper in 1988 was een buitengewoon succes en bezorgde hem op korte tijd internationale naam en faam. Sindsdien stond hij aan het roer van ’s werelds grootste opera- en symfonische gezelschappen met werken zoals Aïda, Macbeth, La Bohème, Peter Grimes, Tristan, Pelléas et Mélisande, Die Tote Stadt, Carmen, Turandot en Elektra en het ballet The Prince of the Pagodas. Jan Latham-Koenig nam reeds diverse engagementen op als artistiek directeur van ensembles en organisaties zoals het Orquestra Nacional do Porto, de Cantiere Internazionale d’Arte di Montepulciano, Teatro Massimo di Palermo, het Orchestre Philharmonique de Strasbourg en de Opéra National du Rhin. jan latham-koenig © paul persky
Daarnaast was hij de stichter van de Young Janácek Philharmonic op en was hij er artistiek directeur. Sinds augustus 2011 is hij artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou en sinds 2012 ook van het Orquesta Filarmónica de la UNAM in Mexico City. Vanaf het seizoen 2013-2014 is hij chef-dirigent van het Symfonieorkest Vlaanderen in Brugge. Jan Latham-Koenig verzorgde diverse gastoptredens met onder meer New Japan Philharmonic, Tokyo Metropolitan Orchestra, Orchestre Philharmonique de Radio France, Los Angeles Philharmonic Orchestra, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, Dresdner Philharmonie Orchester, … Daarnaast werd hij uitgenodigd om diverse gezelschappen te dirigeren in de Wiener Staatsoper, het Royal Opera House Covent Garden, de National Opera Prague, de Götenburg Opera, de Tokyo National Opera en nog vele andere.
Biografie
Johan Dupont. piano Johan Dupont werd in 1984 geboren in Luik, waar hij vanaf zijn vierde piano volgde aan de ‘Académie Grétry’. Piano bleef zijn grote liefde en hij rondde met de grootste onderscheiding zijn pianostudies aan het Conservatorium van Luik af. We kunnen Dupont het best omschrijven als een echte muzikale duizenpoot. Zo speelt hij ook trompet, accordeon, slagwerk en tuba bij verschillende muzikale groepen zoals Geraldine Cozier en de Swallowz, Xamanek, Klezmick Zirkus en de Big Band van Luik. Met deze bezettingen tourde Dupont rond en speelde op verschillende festivals zoals het Festival de Jazz de Liège, de Fracofolies van Spa of het Gaume Jazz Festival. Daarnaast is Dupont ook verantwoordelijk voor de laureatenconcerten van het Dexiaconcours. Boyan Vodenitcharov wordt wegens ziekte vervangen door Johan Dupont. johan dupont © philippe clabots
7.
8.
Overzicht
Concert.agenda Much ado about nothing.
Bernstein & Bruckner.
Sommernachtstraum.
Dirigent. Jan Latham-Koenig
Dirigent. Kees Bakels
Dirigent. Jan Latham-Koenig
Solist. Liebrecht Vanbeckevoort. piano
Soliste. Liza Ferschtman. viool
Soliste. Suyoen Kim. viool
di. 13.01.2015 20:00 Concertgebouw. Brugge
zo. 08.02.2015 15:00 deSingel. Antwerpen
za. 14.03.2015 20:00 Muziekcentrum de Bijloke. Gent
vr. 16.01.2015 20:00 Muziekcentrum de Bijloke. Gent
di. 10.02.2015 20:00 Concertgebouw. Brugge
do. 19.03.2015 20:00 Concertgebouw. Brugge
zo. 18.01.2015 15:00 deSingel. Antwerpen
zo. 22.03.2015 15:00 deSingel. Antwerpen
ma. 19.01.2015 20:00 Paleis voor Schone Kunsten. Brussel
do. 26.03.2015 20:00 CC Zwaneberg. Heist-op-den-Berg
Ontdek de volledige kalender op www.symfonieorkest.be!
ma. 06.04.2015 20:00 O.L.V.-Ter Duinenkerk. Koksijde ABRAHAM LINCOLN
rhapsody in blue
a lincoln portrait
9.
“Fellow citizens, we cannot escape history.” work and earn bread, and I’ll eat it.’ No matter in what shape it comes, whether from the mouth of a king who seeks to bestride the people of his own nation, and live by the fruit of their labor, or from one race of “Fellow citizens, we cannot escape history. We of this congress and this men as an apology for enslaving another race, it is the same tyrannical administration will be remembered in spite of ourselves. No personal principle.” significance or insignificance can spare one or another of us. The fiery trial through which we pass will light us down in honor or dishonor to Lincoln was a quiet man. Abe Lincoln was a quiet and a melanthe latest generation. We, even we here, hold the power and bear the choly man. But when he spoke of democracy, this is what he said. responsibility.” He said: “As I would not be a slave, so I would not be a master. This He was born in Kentucky, raised in Indiana, and lived in Illinois. expresses my idea of democracy. Whatever differs from this, to the extent of the difference, is no democracy.” And this is what he said. This is what Abe Lincoln said. That is what he said. That is what Abraham Lincoln said.
“The dogmas of the quiet past are inadequate to the stormy present. The Abraham Lincoln, sixteenth president of these United States, is occasion is piled high with difficulty and we must rise with the occasion. everlasting in the memory of his countrymen. For on the battleAs our case is new, so we must think anew and act anew. We must dis- ground at Gettysburg, this is what he said: enthrall ourselves and then we will save our country.” He said: “That from these honored dead we take increased devotion When standing erect he was six feet four inches tall, and this is to that cause for which they gave the last full measure of devotion. That we here highly resolve that these dead shall not have died in vain. what he said. That this nation under God shall have a new birth of freedom and that He said: “It is the eternal struggle between two principles, right and government of the people, by the people, and for the people shall not wrong, throughout the world. It is the same spirit that says ‘you toil and perish from the earth.”
Het Symfonieorkest Vlaanderen geniet de steun van
Westmeers 74 . B 8000 Brugge T +32 50 84 05 87 F +32 50 84 06 87
info@symfonieorkest.be www.symfonieorkest.be Volg ons op Facebook! verantwoordelijke.uitgever. Dirk Coutigny