1.
Programma.
Sommernachtstraum. maart 2015
sommernachtstraum 2.
Chef-dirigent. Jan Latham-Koenig Concertmeester. Jo Vercruysse Eerste viool. Arman Simonian Erik Sluys Nathalie Hepp Bence Abraham Hilde Coppieters Peter Hellemond Veerle Houbraken Eva Stijnen Annerien Stuker
Tweede viool. Gudrun Verbanck Isabelle Buyck Geraldine De Baets Tim Breckpot Isabelle Decraene Liesbet Jansen Lucia Maria Eva Pusker Altviool. Kris Hellemans Bruno De Schaepdrijver Lieve Dreelinck Morgan Huet Bieke Jacobus Kaatje Strauven Korneel Taeckens
Programma
Sommernachtstraum.
Sommernachtstraum.
Cello. Renaat Ackaert Isabelle Brys Caroline Steen Ann Van Hecke Bart Verhaeghe Wouter Vercruysse Contrabas. Koenraad Hofman Jan Verheye Bram Decroix Yanou Pauwels
Fluit. Caroline Peeters Veerle Secember
Hoorn. Yura Mandziy Bruno Melckebeke
Hobo. Arie Van der Beek Carola Dieraert
Trompet. Steven Bossuyt Bart Coppé Bart Van Der Strieckt
Klarinet. Frank Coryn Tom Daans Fagot. Koen Coppé Tamara Smits
Trombone. Bob Van der Strieckt Charlotte Van Passen Konstantin Koev Tuba. Jeroen Verleden
Pauken. Antoine Siguré Slagwerk. Wim De Vlaminck Simon Weetjens
Dirigent. Jan Latham-Koenig
Daan Janssens (°1983)
Felix Mendelssohn (1809-1847)
(... dans son presque silence ...). Creatie
Ein Sommernachtstraum (selectie)
Soliste. Suyoen Kim. viool
Ludwig van Beethoven (1770-1827)
Vertelstem. Ianka Fleerackers za. 14.03.2015 20:00 Muziekcentrum de Bijloke. Gent
Vioolconcerto opus 61 1 Allegro ma non troppo 2 Larghetto 3 Rondo pauze
do. 19.03.2015 20:00 Concertgebouw. Brugge zo. 22.03.2015 15:00 deSingel. Antwerpen do. 26.03.2015 20:00 CC Zwaneberg. Heist-op-den-Berg ma. 06.04.2015 20:00 O.L.V.-Ter Duinenkerk. Koksijde
FOTO COVER IANKA FLEERACKERS
1.
Musici
Duur van het concert . 2u
1 2 3 4 5
Ouvertüre: Allegro di molto Scherzo: Allegro vivace Intermezzo: Allegro appassionato Notturno: Con moto tranquillo Hochzeitsmarsch: Allegro vivace
Programmatoelichting
Sommernachtstraum. Hoewel we het concerto vooral associëren met de romantiek, rijken de wortels ervan dieper dan we zouden vermoeden. Het muzikale format is immers terug te voeren op een praktijk uit het Gregoriaans: het alternerend zingen van bijbelverzen door een voorzanger en een groep.
wel weerklank in de 19de eeuw, een tijd waarin blauw bloed niet langer de enige weg naar succes was. Macht werd niet langer beschouwd als het gevolg van goddelijke voorbestemming maar van persoonlijk kunnen en arbeid. De wereld was maakbaar en de absolute vorsten afzetbaar. De Kerk had niet langer het monopolie op de bepaling van goed en kwaad. En het was die burgerij die de theaters en concertzalen In de barok kwam die werkwijze los van de religieuze context steeds meer zou innemen om ook op vlak van culturele verfijning de en werd het spel van de muzikale dialoog gespeeld door in- adel naar de kroon te steken. strumentale ensembles, denk aan de Brandenburgische Konzerte van Bach (1721) of Vivaldi’s vioolconcerti, gebundeld Macht werd niet langer beschouwd in L’estro armonico (1711). Zo werd het concerto in de loop de van de 18 eeuw een belangrijk genre naast de symfonie en de als het gevolg van goddelijke voorbestemming opera. Tutti passages met het volledige orkest werden afgemaar van persoonlijk kunnen en arbeid. wisseld door een op de voorgrond tredende solist die thema’s overnam en/of de muziek in een nieuwe richting dreef. In de loop van de 19de eeuw werd de virtuozencultus definitief Beethovens Paukenconcerto. en wijdverbreid gevestigd en zijn uitlopers zijn tot op vandaag bepalend voor een stevig deel van het klassieke muziekleven. In 1906 componeerde Ludwig van Beethoven (1770-1827) het Vioolconcerto in D, zijn enige. De piano, zijn eigen instrument, lag hem De nieuwe burgerlijke klasse smulde van de muzikale helden met wellicht beter. Niettemin blijft het werk tot op vandaag een van de haast bovenmenselijke gaven. Het waren popsterren avant-la-lettre. krachtigste én meest gespeelde voorbeelden van het genre. Beethoven Ze hadden talent, maar hun kunnen was evenzeer het resultaat van schreef het concerto in één van zijn meest geïnspireerde periodes, het intelligent en hard werken en training. En dergelijke verhalen kregen eerste decennium van de 19de eeuw, nadat zijn doofheid zich begon te
WIST JE DAT ...
2.
.... Daan Janssens sinds 2006 een van de drijvende krachten is achter het Nadar Ensemble? Deze Belgische formatie specialiseert zich in het hedendaagse repertoire en oogstte veel lof voor hun concerten op Ars Musica en op de Darmstädter Ferienkurse. 3. .... Het Vioolconcerto van Beethoven vroeger werd bestempeld als ‘Paukenconcerto’ omdat in het begin van de compositie de pauken zeer nadrukkelijk aanwezig zijn? .... Enkele figuren uit Ein Sommernachtstraum werden verwerkt in een korte Disney-animatiefilm waarbij Mickey & Minnie Mouse, Donald & Katrien Duck de rollen van de hoofdpersonages uit het toneelstuk van Shakespaere op zich namen?
manifesteren. In die jaren componeerde hij naast de Derde Symfonie of Eroica (1803) en het Vierde Pianoconcerto (1805-1806) ook enkele van zijn meest intense pianosonates zoals de Appasionata (1804-1805) en de Waldstein (1803-1804). Het Vioolconcerto vormde – samen met het Vijfde Pianoconcerto – een bekroning van zijn verkenning van de concertovorm. Het eerste deel van Beethovens concerto steunt op de ‘klassieke’ ritornello-structuur : het orkest zet in (tutti) en brengt het thematische materiaal aan dat vervolgens in solopassages door de violist herhaald en verder verwerkt wordt. Tutti- en solopassages wisselen elkaar af, maar daar stopt het niet. Zo schreef Beethoven een ongezien omvangrijk eerste deel – het duurt even lang als een gemiddeld volledig concerto bij Mozart! Beethoven breidde wel meer vormen drastisch uit, zowel qua duur als qua complexiteit en variatie, wat meteen zijn meesterschap toont in de omgang met het muzikale materiaal. Het concerto kreeg in Beethovens handen symfonische allures. Ook het muzikale materiaal zelf is bijzonder te noemen. Let bijvoorbeeld eens op de vele paukenslagen in de eerste minuten van het stuk. Dat was allesbehalve gewoon in die tijd, zelfs not done. Na de première werd er zelfs smalend over het ‘Paukenconcerto’ gesproken. Het paukenmotief was echter niet zomaar een aandachtstrekker. De aandachtige luisteraar kan verderop in het deel horen dat het ritme en de
melodie die ze aangeven integraal deel uitmaken van het eerste thema. Dat wordt in de statige reprise (herneming van het thema) helemaal duidelijk gemaakt wanneer dezelfde noten door de rest van het orkest worden meegespeeld.
Zo was Beethoven: onconventioneel, steeds bezig met het hervormen van een muzikale taal. Zo was Beethoven: onconventioneel, steeds bezig met het hervormen van een muzikale taal. Het klakkeloze navolgen van conventionele componeertechnieken en traditionele muzikale schemata (bijvoorbeeld door de gesmaakte stijlen van Mozart of Haydn te kopiëren) zou zijn kunst onkritisch maken. De luisteraar zou bevestigd worden in zijn voelen en denken, de muzikale pendant van politieke stabiliteit en conservatisme. En dat was nu net wat Beethoven allerminst een goede zaak vond: hij streefde naar diepgaande verandering, een nieuwe maatschappij waarin gelijkheid en vrijheid van het individu centraal zouden staan. De Oostenrijkse keizer Franz (opvolger van keizer-koster Jozef II) wilde dan ook niets met Beethoven te maken hebben omdat ‘er iets revolutionairs aan die muziek zit’.
sommernachtstraum 4.
Muzikaal gezien is het Vioolconcerto – net als een hoop andere werken uit die periode – geënt op de klassieke vormen zoals ze bij Mozart en Beethovens leermeester Haydn te vinden zijn. Maar meer dan zijn componerende voorgangers zocht Beethoven steeds naar de grenzen van vorm, taal en speeltechniek, keek hij over de rand: thematische paukenslagen die een vioolconcerto inzetten, drie trombones in de Vijfde Symfonie, een koor in het laatste deel van de Negende, een vreemde, (toen) quasi onspeelbare Grosse Fuge, …
held van dienst Beethovens vriend Franz Clement, een voormalig wonderkind en populair solist. Hij kreeg volgens de overlevering het werk amper twee dagen op voorhand op zijn pupiter en zou tijdens de uitvoering hele stukken op zicht gespeeld hebben. Een gigantische prestatie, maar naar alle waarschijnlijkheid was de uitvoering toch verre van foutloos – de critici reageerden allesbehalve uitzinnig enthousiast op het ‘te lange’ ‘paukenconcerto’. Violisten vonden het bovendien te moeilijk om opnieuw uit te voeren. Resultaat was dat het stuk niet meer gespeeld werd tijdens Beethovens leven, die het dan maar herVoor hedendaagse concertgangers is het niet evident om de subtiliteit werkte tot een pianoconcerto. Pas in 1844 werd het werk opnieuw uitvan Beethovens vernieuwingen te begrijpen. Die paukenslagen zullen gevoerd en wel door de twaalfjarige Joseph Joachim, een wonderkind ons allerminst choqueren, evenmin als de ooit vreemde harmonische voor wie onder andere Brahms, Schumann en Dvorák later zouden structuren die erop volgen. schrijven. En wie leidde het orkest? Beethoven is geniaal-klassiek geworden repertoire. Niettemin is het hoogst interessant om in beschouwing te nemen hoe hij zich verhield tot zijn tijd. Kunst verliest immers heel wat lading als ze ontdaan wordt van haar artistieke en maatschappelijke ontstaanscontext, haar initiële interactie met een sociaal ecosysteem. Het moge duidelijk zijn: Beethovens Vioolconcerto is geen lege doos met als enige bedoeling een virtuoos capriolen te laten uitvoeren voor een wild applaudisserend publiek. Maar dat wil niet zeggen dat het stuk niet virtuoos is, integendeel. Bij de creatie was de vioolspelende
5.
Eén van de bekendste delen is de Bruiloftsmars die bij een nachtelijk huwelijk hoorde en vandaag nog steeds menig koppel naar of van het altaar begeleidt.
Felix Mendelssohn. Felix Mendelssohn (1809-1847) was dirigent, pianist, organist en natuurlijk componist. Als componist wordt hij vaak tot het eerder ‘conservatieve’ kamp gerekend, zoals dat ook bij Brahms het geval was. Zijn vroegste opleiding kreeg hij van Carl Friedrich Zelter, die de jonge componist vooral Bach, Mozart en Haydn liet analyseren en – om het even weinig respectvol uit te drukken – imiteren. Deze vorming drukte een stempel op Mendelssohn. Hij voerde regelmatig muziek uit van oudere componisten zoals Beethoven en zelfs Bach. Hij
was zelfs in grote mate verantwoordelijk voor de opleving van diens muziek in de eerste helft van de 19de eeuw. In zijn eigen werk nam hij (blijvend) stijlkenmerken van oude meesters over: helderheid en elegantie van Mozart, contrapunt van Bach, koortechnieken van Händel. Later was zijn Sommernachtstraum één van de eerste concertouvertures, een populair romantisch genre. Hij componeerde het werk in 1826, op zestienjarige leeftijd (!) – jazeker, hij was toen al even een ‘wonderkind’. De ouverture zette de toon voor Mendelssohns ‘lichte’, misschien ‘speelse’ klassiek-romantische stijl, zonder de diepgaande romantische, expressionistische zwaarte die het werk van een aantal tijdgenoten kenmerkte. Hij wilde ook geen echte ‘programmamuziek’ maken die een (literair) verhaal in opeenvolgingen van melodieën, akkoorden en ritmes moest verklanken.
Daan Janssens. Daan Janssens (° Brugge, 1983) was nog geen dertig toen zijn opera De Blinden in enkele grote Belgische huizen zoals De Munt en Concertgebouw Brugge werd uitgevoerd. En nog geen jaar geleden speelde het Gulbenkian Orchestra zijn tweede orkestwerk (…revenir dans l’oubli…).
Janssens’ muziek is eerder een voortzetting van dan een reactie op de klassieke muziektraditie. Flitsende multimedia zijn niet zo aan hem besteed en ‘conceptualistisch’ is zijn werk doorgaans ook al niet te noemen. Wel boetseert hij met klanken, melodieën, thema’s, harmonieën, … om naar aloude traditie een muzikale spanningsboog te ontwikkelen. Uiteraard doet hij dat niet op de manier van Beethoven, Brahms of Schönberg – om boeiend en prikkelend te zijn moet nieuwe muziek immers ook nieuwe wegen verkenDe ouverture moest in de eerste plaats een sfeer oproepen: een met nen, muzikale verhalen laten horen die nog niet verteld zijn. maneschijn overgoten woud, een troepje geliefden, enkele verdwaalde acteurs en natuurlijk elfen, feeën, liefdesdrankjes en magische mist- Voor (… dans son presque silence …) baseerde Daan Janssens zich op wolken. Het mag al eens iets anders zijn dan revoluties, geguilloti- de bekende frase uit Shakespeare’s Hamlet ‘The Rest is Silence’. Jansneerde vorsten en een op deuren bonzend noodlot. Pas in 1844 zou sens trachtte deze beladen scène, net voor Hamlet sterft, als vertrekMendelssohn de toneelmuziek vervolledigen, echter zonder iets aan punt te zien voor zijn creatie via een bezetting die gelijkaardig is aan de ouverture te wijzigen. Hij zou het originele muzikale materiaal zelfs Mendelssohns Sommernachtstraum. Het werk zelf wordt gekenmerkt in andere delen verwerken. Eén van de bekendste delen is de Brui- door de afwisseling van grote climaxen met meer lyrische passages. loftsmars die bij een nachtelijk huwelijk hoorde en vandaag nog steeds menig koppel naar of van het altaar begeleidt. Tekst. Maarten Quanten
chef-dirigent 6.
soliste
Biografie
Jan Latham-Koenig.
Suyoen Kim. viool
Met zijn Franse, Deense en Poolse roots, is Jan Latham-Koenig een Europeaan in hart en nieren. Hij studeerde aan The Royal College of Music in Londen waarna hij de prestigieuze Gulbenkian Fellowship in de wacht sleepte. Zijn debuut als dirigent van de opera Macbeth in de Wiener Staatsoper in 1988 was een buitengewoon succes en bezorgde hem op korte tijd internationale naam en faam. Sindsdien stond hij aan het roer van ’s werelds grootste opera- en symfonische gezelschappen met werken zoals Aïda, Macbeth, La Bohème, Peter Grimes, Tristan, Pelléas et Mélisande, Die Tote Stadt, Carmen, Turandot en Elektra en het ballet The Prince of the Pagodas.
Op zestienjarige leeftijd had Suyoen Kim al de aandacht van de internationale muziekwereld getrokken. In 2003 werd ze in Denemarken al geroemd als een nieuwe wereldster. Haar opname van Karl Hartmann’s Concerto Funebre met de Bayreische Kammer- philarmonie, gedirigeerd door Pietari Inkinen, werd door BBC Radio 3 aangeraden als de beste beschikbare opname van dit concerto.
Jan Latham-Koenig nam reeds diverse engagementen op als artistiek directeur van ensembles en organisaties zoals het Orquestra Nacional do Porto, de Cantiere Internazionale d’Arte di Montepulciano, Teatro Massimo di Palermo, het Orchestre Philharmonique de Strasbourg en de Opéra National du Rhin. JAN LATHAM-KOENIG © PAUL PERSKY
7.
Biografie
Daarnaast was hij de stichter van de Young Janácek Philharmonic op en was hij er artistiek directeur. Sinds augustus 2011 is hij artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou en sinds 2012 ook van het Orquesta Filarmónica de la UNAM in Mexico City. Vanaf het seizoen 2013-2014 is hij chef-dirigent van Symfonieorkest Vlaanderen in Brugge.
Op uitnodiging van Seiji Ozawa nam ze deel aan de International Music Academy Switzerland in 2005 en 2006.
Orkesten waarmee Suyoen Kim al het plezier had samen te werken, zijn onder andere de Deutsche Kammerphilarmonie Bremen, Norlands Operan Orkester, Hermitage Theatre Orchestra St. Petersburg, Kopenhagen Philarmonie, Münchner Symphoniker, Suyoen Kim werd geboren in Münster, Duits- Bayerische Kammerphilarmonie en Seoul land en kreeg haar eerste vioolles op vijfja- Symphony Orchestra. rige leeftijd. Ze studeerde af in 2010 aan de Hochschule für Musik und Theater München In 2009 kreeg Suyoen Kim de Vierde Prijs in bij Prof. Ana Chumachenco. de Koningin Elisabethwedstrijd. In 2006 was ze reeds eerste prijswinnares van het InterAls soliste heeft Suyoen Kim samengewerkt national Joseph Joachim Violin Competition met gerenommeerde dirigenten als Kurt in Hannover. Deze stervioliste heeft met het Masur, Eliahu Inbal, Myung-Whun Chung en platenlabel Deutsche Grammophon (UniverWalter Weller. sal Music Group) onder andere de sonates van Mozart en de sonates en partita’s voor Ook volgde ze masterclassen bij Rainer vioolsolo van Bach opgenomen. Kussmaul, Ida Haendel en Elizabeth Walfish.
Jan Latham-Koenig verzorgde diverse gastoptredens met onder meer New Japan Philharmonic, Tokyo Metropolitan Orchestra, Orchestre Philharmonique de Radio France, Los Angeles Philharmonic Orchestra, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, Dresdner Philharmonie Orchester, … Daarnaast werd hij uitgenodigd om diverse gezelschappen te dirigeren in de Wiener Staatsoper, het Royal Opera House Covent Garden, de National Opera Prague, de Götenburg Opera, de Tokyo National Opera en nog vele andere. SUYOEN KIM
soliste 8.
9.
Overzicht
Biografie
Concert.agenda
Ianka Fleerackers. vertelstem
Schumann 4.
Pathétique.
Dirigent. Seikyo Kim
Dirigent. Jan Latham-Koenig
Soliste. Peijun Xu. altviool
Soliste. France Springuel. cello
zo. 19.04.2015 15:00 deSingel. Antwerpen
za. 09.05.2015 20:00 CC Den Blank. Overijse
di. 21.04.2015 20:00 Paleis voor Schone Kunsten. Brussel
zo. 17.05.2015 15:00 deSingel. Antwerpen
di. 28.04.2015 20:00 Concertgebouw. Brugge
di. 19.05.2015 20:00 Concertgebouw. Brugge
Actrice Ianka Fleerackers is bekend om haar rol als Prinses Prieeltje in Kulderzipken en hoofdrollen in tv-reeksen als Flikken en Louislouise. Ze is tevens auteur en was jarenlang de bezieler van het boekenprogramma Zboek op Kanaal Z.
Klassieke muziek is Ianka niet vreemd. Ze presenteerde drie seizoenen het programma Het Gelag op Klara, bracht Carnaval des Animaux op het podium in de Munt en een bewerking van het gelijknamige werk voor deFilharmonie.
Voor de voorstelling Sommernachtstraum Ianka richtte vorig jaar een eigen literair label bewerkte ze de teksten van A Midsummer iStoires op waarbij korte verhalen in print, on- Night’s Dream van Shakespeare die afwisline en op het podium worden gebracht. selend met de muziek van Mendelssohn op scène brengt.
za. 30.05.2015 20:00 Muziekcentrum de Bijloke. Gent
Ontdek de volledige kalender op www.symfonieorkest.be! IANKA FLEERACKERS
IANKA FLEERACKERS
Symfonieorkest Vlaanderen geniet de steun van
Westmeers 74 . B 8000 Brugge T +32 50 84 05 87 F +32 50 84 06 87
info@symfonieorkest.be www.symfonieorkest.be Volg ons op Facebook! verantwoordelijke.uitgever. Dirk Coutigny