TheIsle ofLife Klassiek meets Jazz
23 → 26.11 2017
Programma
Jan Latham-Koenig dirigent
De Beren Gieren
Duur van het concert
jazz-trio
01:45 — inclusief pauze (20’)
Sergej Rachmaninov 1873—1943 The Isle of the Dead Fulco Ottervanger °1984 The Isle of Life — creatie PA U Z E
Ludwig van Beethoven
1770—1827
Die Geschöpfe des Prometheus, Op. 43 TheIsleofLife
2
Prometheus creëerde man en vrouw uit klei en schonk hen het fysieke leven door middel van het vuur dat hij stal van de Olympische goden. Toen hij echter vaststelde dat hij niet in staat was hen verstand en gevoel bij te brengen, bracht hij hen naar de Parnassus waar de muzen hen in de kunsten en de wetenschappen moesten inwijden. Zo werden Prometheus’ scheppingen geboetseerd tot perfecte mensen. Beethovens muziek bij het ballet ‘Die Geschöpfe des Prometheus’ is een ode aan het leven, en een loflied aan de kracht van de dans en de muziek. We selecteerden enkele fragmenten en boetseerden zo onze eigen ‘Prometheus concertsuite’. Deel I
Deel III
Overtura: Adagio — Allegro molto e con brio Introduzione ‘La Tempesta’: Allegro non troppo
Nr. 14 ‘Solo della Signora Cassentini’: Andante — Adagio — Allegro — Allegretto
Nr. 1 Poco Adagio — Allegro con brio — Poco Adagio — Allegro con brio
Deel IV Nr. 8 ‘Marcia’: Allegro con brio — Presto
Deel II Nr. 9 Adagio — Adagio — Allegro molto Nr. 10 ‘Pastorale’: Allegro Nr. 12 ‘Solo di Gioja’: Maestoso — Adagio — Allegro
Nr. 16 Finale: Allegretto — Allegro molto — Presto
TheIsle ofLife The Isle of Life
3 Arnold Böcklin — Die Toteninsel III (Alte Nationalgalerie, Berlin)
The Isle of the Dead In zijn Kritik der Urteilskraft zei de Duitse filosoof Immanuel Kant dat van al de Kunsten instrumentale muziek zonder tekst de minst geschikte was om het moreel besef te stimuleren, en dat simpelweg omdat ze niets anders kon uitdrukken dan zichzelf. In die optiek heeft het symfonische gedicht, inderdaad een instrumentaal genre zonder tekst, iets van een kamikazeopdracht. De essentie ervan is namelijk precies het verklanken van iets buitenmuzikaal, zij het een gedicht, novelle, landschap, schilderij…. Nu, muziek
mag dan al eens de emotionele oertaal zijn genoemd, wat haar brute uitbeeldende kracht betreft blijft ze ver onder par. Niemand haalt het tenslotte in zijn hoofd om ‘geef eens het zout door’ te fluiten of het concept ‘stoel’ te trommelen. Gelukkig lopen romantici doorgaans niet hoog op met deze huis-, tuin- en keukenaangelegenheden. Neen, zij zoeken hoger te spreken. Wat ons te boven gaat, is hun missie, daar waar taal noch verf reiken kan. Neem nu de dood. Strijden dichters, schilders en componisten aan Gene Zijde immers niet met gelijke wapens? Zijn ze in het aanschijn van de sterfelijkheid niet met even grote verstomming geslagen?
TheIsleofLife
4
Voor zijn Dodeneiland haalde Rachmaninov de mosterd bij het gelijknamige schilderij van Arnold Böcklin. Het doek toont hoe de mythische veerman Charon een ziel naar zijn laatste rustplaats voert. Het bootje, onooglijk tussen zwerk en zeespiegel, staat op het punt aan te meren op een zonderling eiland. Geologen zouden wellicht grote ogen trekken. Vanuit de zee rijzen brute verticale rotsen op, waar her en der geheimzinnige deurtjes zijn uitgehakt. Deze rotsen vormen een halve cirkel rond een binnenplaats, waar grote, populierachtige bomen de toeschouwer het zicht benemen. Het oor bij Rachmaninov volgt een gelijkaardig traject als het oog bij Böcklin, van herkenbaar naar vaag. Van in het begin horen we de kenmerkende maatsoort van vijf acht: een-twee, eentwee-drie. Het is het ritme van Charons roeispanen in het water. De ingewijde luisteraar herkent misschien ook de Gregoriaanse dies irae-melodie, die eveneens tot de verbeelding van Mahler, Liszt en Berlioz had gesproken. De dag van toorn verwijst natuurlijk naar het laatste oordeel, wanneer volgens de officiële liturgie ‘al wat verborgen is, zal verschijnen’. Maar tot dan blijft alles verborgen. Dat wist ook Rachmaninov. Het heeft waarlijk geen zin om tussen de strijkers naar populieren te speuren of deurtjes te tellen. Zijn Dodeneiland is een verre plek. Slechts de vaart erheen is hoorbaar en die is een pak minder koel dan het schilderij van Böcklin, van verzet naar aanvaarding, een strijd met het onvermijdelijke die eindigt met de laatste riemslagen. Wat volgt, is stilte.
The Isle of Life Stilte, maar niet voor lang. Fulco Ottervanger, Gents stadscomponist en pianist-componist van jazz-trio De Beren Gieren, werd namelijk gevraagd een antwoord te bieden op Rachmaninovs sombere Dodeneiland. De eerste bedenking die hij zich daarbij maakte, was het heugelijke feit dat het leven qua onontkoombaarheid niet moet onderdoen voor de dood. En gelijk heeft hij. Waar je ook gaat op deze planeet, je komt het altijd wel ergens tegen. Hitte, noch druk, noch afwezigheid van licht kunnen het temmen. Zelfs in de meest onherbergzame streken steekt het telkens triomfantelijk de kop op. Vraag dat maar aan David Attenborough. Een tweede element is het geïsoleerde karakter. Het Italiaanse woord voor eiland ‘isola’ is daar trouwens etymologisch verwant mee. Dat hoeft overigens niet meteen iets negatiefs te betekenen. Door de partituur hier en daar te voorzien van grafische elementen, worden de orkestmuzikanten uitgenodigd om te improviseren. Het geheugen moet bijgevolg wijken voor het hier en nu. Zodoende wordt elke uitvoering als het ware een geïsoleerd evenement, telkens anders dan de vorige keer. Ook Rachmaninov komt vanzelf sprekend om de hoek kijken. We beginnen overigens waar we zijn geëindigd. Het laatste akkoord van The Isle of the Dead is meteen ook het openingsakkoord van The Isle of Life, zij het in
een andere toonaard. De karakteristieke maat in vijf – de roeiende Charon weet je nog wel – en de dies irae-melodie zijn eveneens van de partij, al hebben ze hun chtonische rouwkleed geruild voor een fleuriger plunje. Trouw aan zichzelf eindigt Ottervanger met wat hij ‘een gigantische melodie’ noemt, een ware uitbarsting van ongebreidelde levensdrift.
Die Geschöpfe des Prometheus
Régis Dragonetti
The Isle of Life
Beethoven was ongeveer even oud als Fulco Ottervanger toen hij de opdracht kreeg de muziek te schrijven voor een ballet van Salvatore Viganò. Hoewel de carrière van de jonge componist met een positief onthaalde eerste symfonie recentelijk goed van de grond begon te komen, waren de kritieken over Die Geschöpfe des Prometheus aan de lauwe kant. Enerzijds had de experimentele Viganò het naar de smaak van de conservatieve Wieners een tikkeltje te bont gemaakt. Vooral het hybride karakter van de choreografie viel niet in goede aarde en ook de schijnbaar naakte dansers deden de wenkbrauwen fronsen. Maar ook Beethoven ging volgens de critici niet vrijuit. Zijn muziek zou te geleerd zijn, een verwijt dat hij wel vaker moest slikken, maar in dit geval minder vergeeflijk voor een zogeheten licht genre als een ballet. Vandaag kunnen we ons een monkellachje permitteren. Zeg nu zelf. Ludwig van Beethoven plus de mythische Prometheus, dé verpersoonlijking van de Verlichte mens en het romantisch
genie die tegen de wil van de oude goden zijn schepselen het vuur van het leven en de kennis schenkt… Tja, een zekere beladenheid van uitdrukking viel dus wel te verwachten. Dat blijkt al uit de plechtige, zij het lichtelijk desoriënterende, openingsakkoorden van de ouverture. Maar ondanks de toenmalige kritiek, kan je Beethovens Geschöpfe allerminst een tekort aan theatrale effecten ten laste leggen. Wel integendeel. Het maakt dat een slimme selectie uit de verschillende nummers ook zonder dans tot de verbeelding spreekt. Over de dood van componist en eertijdse critici heen. Dat zegt eigenlijk genoeg. De moderne mens leeft.
5
DO 23.11, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 24.11, 20:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT ZO 26.11, 15:00 DESINGEL ANTWERPEN Het concert in deSingel in Antwerpen van 26 november 2017 wordt gecapteerd door Klara en uitgezonden op 10 januari 2018 om 20u00.
TheIsleofLife
6
The Isle of Life
7
De Beren Gieren © Pieter-Jan De Pue
DeBeren Fulco Ottervanger piano Lieven Van Pée bas Simon Segers drum
Gieren
jazz-trio TheIsleofLife
8
In het aftasten van de grens tussen verwachting en verrassing kom je De Beren Gieren tegen. Het jonge trio dat in 2009 werd opgericht, behoort ongetwijfeld tot de kruim van de Belgische jazz. Ze waren van 2010-14 ‘artist in residence’ van het Gentse kunstencentrum Vooruit en ontvingen drie prijzen op Jazz Hoeilaart (waaronder de hoofdprijs). Hun tweede album a raveling (2013) zorgde voor de internationale doorbraak en The Detour Fish (2014), een live-opname met de Portugese trompettiste Susana Santos Silva, werd overal lovend ontvangen. In 2015 verscheen hun derde trio album One Mirrors Many dat zowel in België als internationaal uiterst positief werd onthaald. Jazzism prees de plaat zelfs
als meest invloedrijke en actuele album van het moment. In september 2017 brachten de muzikanten een vierde trio plaat uit bij Sdban, Dug Out Skyscrapers. Meer nog dan in de voorgaande albums, dialogeren hierop harmonieën en meeslepende grooves met elkaar. De luisteraar zweeft tussen herkenning en vernieuwing, tussen weemoed en opwinding. De band stond zowat op ieder mogelijk nationaal jazz-podium, van CC tot festival en de groepsnaam klinkt ondertussen ook ver buiten de landsgrenzen. De Beren Gieren speelden samen met internationale grootheden als Jan Klare, Jean-Yves Evrard, Ernst Reijseger, Joachim Badenhorst, Marc Ribot en Louis Sclavis. Het drietal staat bekend voor zijn unieke, energieke sound, sprankelende
melodieën, complexe structuren en eigenzinnige titels. Ze brengen een mengeling van polyritmische soundscapes, inge wikkelde wendingen en meezingers en kunnen stemmingen plotseling laten omslaan. Een live belevenis die dus iedere muziekliefhebber boeit.
De interesse voor muziek begint voor Lieven Van Pée al op jonge leeftijd. Hij raakt snel geïntrigeerd door de brede waaier van het muzieklandschap. Op zijn achttiende start hij een opleiding in de Jazzstudio in Antwerpen. Daar ruilt hij al snel de basgitaar in voor de contrabas en raakt hij meer en meer gefascineerd door jazz en improvisatiemuziek. Na vier jaar studeren op Jazzstudio gaat hij les volgen bij Stefan Lievestro op het Gentse conservatorium. Daar hokt hij in 2009 samen met Fulco Ottervanger en Simon Segers om De Beren Gieren op te richten.
Simon Segers is van jongs af aan geïntrigeerd door muziek. De uitgebreide platenverzameling van zijn vader liet hem niet koud en al snel leerde hij veel verschillende klanken te appreciëren. Waar zijn vader hem vooral als luisteraar ontwikkelde werd de zin voor het musiceren aangewakkerd door zijn oudere broer, gitarist Frederik Segers. Sinds de prille tienerjaren spelen ze samen in tal van projecten en ontwikkelde Simon een liefde voor lange en diepgaande samenwerkingen. De groep en de muziek die deze produceert komt bij Simon op de eerste plaats. Geen enkel genre is voor hem een afknapper. Zo is hij de laatste jaren zeer actief in zowel rock als jazz en free projecten, waar hij toch steeds zijn eigen stempel drukt. Het jazz trio De Beren Gieren en de rockband STADT ziet hij als zijn meest persoonlijke projecten waarin hij het meest participeert als creatief muzikant. Daarnaast is hij aan het werk te zien bij MDCIII, een trio van twee drums en sax, Black Flower en Absynthe Minded. Door zijn jarenlange engagement in deze genre-overschrijdende projecten creëerde Simon een heel eigen stijl. Hij drumt met een bezwerende voort stuwende kracht die zowel repetitief als gevarieerd klinkt. www.deberengieren.be
The Isle of Life
Fulco Ottervanger is een NederlandsBelgische multi-instrumentalist, zanger, componist & improvisator. Hij groeide op in een huis vol muziek en op 7-jarige leeftijd begon hij cello te spelen, al gauw gevolgd door piano, gitaar, basgitaar en drums. Van jongs af aan schrijft hij zijn eigen composities en teksten. Zijn eerste pianoleraar was Jozef Dumoulin. Aan het conservatorium van Gent studeerde hij jazz-piano bij Erik Vermeulen en klassieke compositie bij Frank Nuyts. Naast het jazz-trio De Beren Gieren speelt hij met de krautpop-band STADT en het drumskeyboard duo BeraadGeslagen. Tevens is hij actief in theater- en dansprojecten. Sinds 2017 is Fulco stadscomponist van Gent.
Naast zijn activiteiten in jazz- en impro visatiegroepen zoals Moker en John Ghost blijft Lieven zichzelf uitdagen in de zoektocht naar nieuwe muziek. Zo is hij ook actief als componist van elektronische muziek.
9
TheIsleofLife
10
LathamKoenig
Jan
chef-dirigent
Zijn dirigeerstijl is een combinatie van kracht en finesse. De stevig opgebouwde passages worden afgewisseld met een verfrissende fijngevoeligheid waarbij hij oog heeft voor subtiele details.
Jan Latham-Koenig nam reeds diverse engagementen op als artistiek directeur van ensembles en organisaties zoals het Orquestra Nacional do Porto, de Cantiere Internazionale d’Arte di Montepulciano, het Teatro Massimo di Palermo, het Orchestre Philharmonique de Strasbourg, de Opéra National du Rhin en de Young Janácek Philharmonic. Sinds 2011 is hij artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou.
Jan Latham-Koenig verzorgde diverse gastdirecties met onder meer de New Japan Philharmonic, het Tokyo Metropolitan Orchestra, het Orchestre Philharmonique de Radio France, het Los Angeles Philharmonic Orchestra, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin en het Dresdner Philharmonie Orchester. Daarnaast werd hij uitgenodigd om diverse gezelschappen te dirigeren in de Wiener Staatsoper, het Royal Opera House Covent Garden, de National Opera Prague, de Götenburg Opera en de Tokyo National Opera. In 2014 wint Latham-Koenig de Golden Mask Award, een van de meest prestigieuze Russische prijzen toegekend aan producties in drama, opera, ballet, moderne dans, operette, musical en poppentheater, en het muzikale equivalent van een Oscar. Sinds seizoen 2013-2014 is Jan Latham-Koenig chef-dirigent van Symfonieorkest Vlaanderen.
The Isle of Life
Met zijn Franse, Deense en Poolse roots, is Jan Latham-Koenig (°1953) een Europeaan in hart en nieren. Hij studeerde aan de Royal College of Music in Londen waarna hij de prestigieuze Gulbenkian Fellowship in de wacht sleept. Zijn debuut als dirigent van de opera Macbeth in de Wiener Staatsoper in 1988 was een buitengewoon succes en bezorgde hem op korte tijd internationale naam en faam. Sindsdien staat hij aan het roer van ’s werelds grootste opera- en symfonische gezelschappen.
11
SymfonieorkestVlaanderen In 2020 zal de wereld niet alleen de 250ste verjaardag vieren van één van de allergrootste muzikale genieën aller tijden, Ludwig van Beethoven, maar mag ook Symfonieorkest Vlaanderen kaarsjes uitblazen. Hoeveel kaarsjes? Maar liefst 60 stuks!
© Simon Van Boxtel
TheIsleofLife
12
Al meer dan vijftig jaar is Symfonieorkest Vlaanderen een vaste waarde binnen het Vlaamse orkestlandschap. Met zestig geëngageerde en gepassioneerde musici en onder leiding van gerenommeerde (gast)dirigenten brengt Symfonieorkest Vlaanderen zowel uitvoeringen en creaties van hedendaags werk als stijlvolle vertolkingen van het vertrouwde symfonische repertoire vanaf het classicisme. Het orkest vervult hierbij een voorbeeldfunctie in het scheppen van kansen voor jonge, talentvolle musici, componisten, solisten en dirigenten. In 1960 zag Symfonieorkest Vlaan deren het levenslicht onder impuls van ir. Dirk Varendonck die ook de eerste dirigent van het orkest was. Vanaf 1986 werd het ‘Nieuw Vlaams Orkest’ gedirigeerd door Patrick Peire, Robert Groslot
en Fabrice Bollon. In 1995 werd het orkest omgedoopt tot ‘Het Symfonieorkest van Vlaanderen’ en grondig hervormd. Hierna bekleedden achtereenvolgens David Angus, Etienne Siebens en Seikyo Kim de functie van chef-dirigent. De Britse dirigent Jan Latham-Koenig volgt vanaf het seizoen 2013-2014 de Japanse Seikyo Kim op als chefdirigent van Symfonieorkest Vlaanderen. Naast de concertreeksen in Antwerpen, Brugge, Brussel en Gent is Symfonie orkest Vlaanderen te gast in tal van culturele centra in heel Vlaanderen, en op festivals in binnen- en buitenland. Vanaf het seizoen 2017-2018 versterkt Symfonieorkest Vlaanderen haar werking in Gent, met Muziekcentrum de Bijloke als vaste residentieplek en nieuwe thuishaven.
Musici Symfonieorkest Vlaanderen
Tweede viool Gudrun Verbanck Isabelle Buyck Geraldine De Baets Liesbet Jansen Hanneke Verbueken Lucia Marica Pieter Decolvenaer Cristina Constantinescu Altviool Kris Hellemans Bruno De Schaepdrijver Lieve Dreelinck Bieke Jacobus Kaatje Strauven Korneel Taeckens Natalie Glas
Cello Renaat Ackaert Joyce Kuipers Isabelle Brys Caroline Steen Lieselot Watté Harm Garreyn Contrabas Jan Verheye Bram Decroix Sanne Deprettere Fluit Caroline Peeters Anke Lauwers Veerle Secember Hobo Korneel Alsteens Carola Dieraert Ellen Donovan Klarinet Daniel Mourek Tom Daans Wim Voet Fagot Koen Coppé Tamara Smits Davy Callens
23 → 26.11 2017
Harp Anouk Sturtewagen Hoorn Nick Mooney Bruno Melckebeke Lies Molenaar Frank Clarysse Simon Haspeslagh Diechje Minne Trompet Steven Bossuyt Bart Coppé Dominique Bodart Trombone Bob Van der Strieckt Charlotte Van Passen Geert De Vos Tuba Ries Schellekens Pauken Tom Lee Slagwerk Wim De Vlaminck Jonathan Beyer
The Isle of Life
Eerste viool Jo Vercruysse Bence Abraham Laure Bardet Peter Hellemond Nathalie Hepp Tim Breckpot Veerle Houbraken Eva Stijnen Fien Van den Fonteyne Chihiro Yamamoto
TheIsle ofLife
13
TheIsleofLife
14
Op zoek naar een origineel cadeau voor een cultuurliefhebber? Schenk een jaar lang cultuurpret met het Davidsdoosje
â‚Ź 40 Exclusief verzendingskosten
Culturele voordelen en verrassende extraatjes
Davidsfonds kortingsbon van 10 euro Davidsfonds Cultuurkaart voor heel uw gezin
Het Davidsdoosje zit boordevol culturele voordelen en verrassende extraatjes. Ontdek alle voordelen op WWW.DAVIDSFONDS.BE/DAVIDSDOOSJEKOPEN
Volgende concerten
Hetis roodgeelblauw HappyNew enhetklinkt YearLenny! De legendarische Amerikaanse als wauw! 5+
Steven Verhaert dirigent i.s.m Mirjam de Wit productie, Maja Jantar regie, Martin Valcke compositie / arrangementen DO 28.12, 15:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 29.12, 15:00 DESINGEL ANTWERPEN ZO 07.01, 15:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT –18 jaar → € 8 per ticket in elke rang Leden Gezinsbond → 20% korting (wordt verrekend op de lidkaart)
componist Leonard Bernstein zou dit jaar 100 kaarsjes mogen uitblazen. Een eeuwfeest voor een kleurrijk, flamboyant figuur: veelzijdig componist, inspirerende dirigent, bevlogen leermeester en geëngageerde rebel. Dirk Brossé dirigent Katrien Baerts sopraan DO 11.01, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE ZA 13.01, 20:00 CC ZWANEBERG HEIST-OP-DEN-BERG ZO 14.01, 16:30 DESINGEL ANWERPEN ZO 21.01, 15:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT ZO 28.01, 15:00 CC DE SPIL ROESELARE
Symfonieorkest Vlaanderen is in residentie in Muziekcentrum de Bijloke
The Isle of Life
Een kleurrijk, dynamisch en interactief familieconcert voor al wie zich kind voelt. Straffe gasten, die muzikanten van het symfonieorkest! Een leeg podium wordt dankzij prachtige muziek een feest van vorm en kleur.
15
Symfonieorkest Vlaanderen verhuist Op 1 december 2017 nemen we onze intrek in Gent. Met Muziekcentrum de Bijloke als vaste residentieplek en nieuwe thuishaven breiden we onze werking in Gent uit. Uiteraard verandert dit niets aan onze concertreeksen in Brugge, Brussel en Antwerpen!
Info & reservatie: het bespreekbureau in Brugge sluit zijn deuren, maar u kan nog steeds uw tickets reserveren via onze website (7/7, 24/24) of teleÂfonisch (ma-vr, 10:00 t/m 13:00). Bij de start van de abonnementenverkoop zullen we in Brugge en Antwerpen tijdelijk aanwezig zijn met een pop-up Symfonieorkest Vlaanderen bespreekbureau. Zo krijgt u nog steeds de kans om uw abonnement in persoon te verlengen. Voorts kan u uw abonnement ook telefonisch of makkelijk online verlengen.
Meer weten over onze orkestmusici, solisten, projecten en concertreeksen in binnen- ĂŠn buitenland?
Volg ons op Facebook surf naar symfonieorkest.be schrijf je in op onze nieuwsbrief en... hou je mailbox in de gaten!