Familieconcert VLAM VLAM VLAM met dirigent Martijn Dendievel, concept van Stefaan De Winter, spel door Die Verdammte Spielerei en muziek van Jelle Tassyns
zie ook p12 & kalender → p24
Hallo daar beste lezer, moedige cultuurliefhebber, toevallige passant, mag ik even uw aandacht? Ik heb namelijk een mening en die wil ik verkondigen, met toewijding prediken, luidkeels scanderen, her en der rondstrooien, tot vervelens toe uitkramen… Of toch vooral vriendelijk aan u meedelen. Dus toe, luister even. Wie weet kunnen we bij elkaar iets losmaken. Iets van elkaar leren. Misschien komen we samen tot rust.
Ik weet het, er zijn al zóveel meningen. Zoveel zelfs, dat ik twijfel of ik er zelf nog wel één moet hebben. Maar ik kan niet anders, het is mijn maatschappelijke rol als theatermaker en muzikant. We overschreeuwen elkaar met onze eigen mening en steken stoppen in onze oren als iemand het niet met ons eens is. We verliezen alle tijd met discussies over de vorm en norm van het gesprek dat de mening zelf compleet onvrij wordt. Toch kunnen we haast niet anders, want het leven gaat SNEL SNEL SNEL en we hebben massaal te kampen met STRESS STRESS STRESS Heb ik een oplossing dan? Ach, veeleer een vaderlijke suggestie: zet u eens bij openingstijd neer aan een koffiebar, of aan uw eigen raam. Leg uw telefoon weg, laat de krant dichtgevouwen of on-open geklikt. Kijk naar de wereld die zich ontplooit in al zijn schoonheid en al zijn dwaasheid , vergelijk de snelheid waarmee de gehaaste gekken over het trottoir jakkeren met het slome geslof van de tachtiger die tegel per tegel, per tegel, per tegel… langzaam in evenwicht plaatsneemt op de stoel naast u en de barman wenkt. “Alles is banaal mijn vriend,” zal hij zeggen, “alles is relatief”. Uit die wijsheid groeide mijn nieuwste voorstelling met Die Verdammte Spielerei en Symfonieorkest Vlaanderen. We zoomen uit en vertragen, maar dan wel in zevende vitesse, wat had u nou gedacht? VLAM VLAM VLAM vertelt het vurige ontstaan van ons heelal tot nu. We spoelen 14 miljard jaar door in 55 vlammende minuten. Als we zachtjes stilstaan bij het ongelooflijke toeval dat wij hier rondlopen op deze pietluttige aardkloot, smelten veel verschillen en geschillen weg. Met vonken en vuur, saxofoons en orkest, theater en muziek, relativeren we samen, jong en oud, de zorgen waar we ‘s nachts van wakker liggen.
VLAM VLAM VLAM is mijn manier om de wereld subtiel een geweten te schoppen. Ik doe dat niet in DRUKLETTERS op de titel na dan of met veel !!!!, maar wel onder begeleiding van vier saxofonisten, een percussionist en dat heerlijke orkest. We bieden u een tijdelijke ontsnapping uit de haastige realiteit. Wees welkom, geniet van onze voorstelling, moge het de verstilling of inzichten bieden waar u nood aan heeft. — Stefaan De Winter
SOV duwt voorjaar 2023 uit de startblokken met de herontdekking van een adembenemend mooie terra cognita: Das Lied von der Erde van Gustav Mahler. — Sofie Taes
De orkestliedcyclus of is het een gezongen symfonie? — ontstond in 1907–1908: een periode waarin het noodlot driemaal aanklopte bij de componist. Zijn tijd als directeur van de Wiener Staatsoper liep ten einde, zijn vijfjarige dochter overleed aan roodvonk, en zelf kreeg hij na de vaststelling van een hartkwaal een virtueel doodvonnis te horen. “Eensklaps,” schrijft hij aan zijn vriend Bruno Walter, “ben ik alles kwijt wat ik verworven had aan zelfkennis, en moet ik als een baby opnieuw leren lopen”.
Mahler boog maar barstte niet en componeerde de crisis naar de achtergrond met zes liederen voor orkest, alt en tenor solo. Das Trinklied vom Jammer der Erde, Der Einsame im Herbst, Von der Jugend, Von der Schönheit, Der Trunkene im Frühling en Der Abschied werden Das Lied von der Erde: het eerste luik van Mahlers ultieme symfonische triptiek.
Meer dan een eeuw later is Das Lied een canonieke klassieker geworden, die in tal van versies (voor orkest, ensemble of pianobegeleiding, een of twee solisten…) en op honderden opnamen werd vereeuwigd. Maar zelden beloofde de herontdekking van het chefd’œuvre zo spannend te worden als in deze baanbrekende productie van SOV: Filip Rathé frontman van SPECTRA ensemble nam de handschoen op om met Mahlers partituur in dialoog te gaan. Topuitdaging of titanentaak?”
Filip, Das Lied von der Erde is een absolute publieksfavoriet. Heb jij iets met het werk?
“Meer nog: sinds mijn 18de is het één van mijn lievelingsstukken. Een kompaan die me al mijn hele volwassen leven vergezelt. Toen intendant Frederik Styns me vier jaar geleden voorstelde om iets voor SOV te schrijven, was het voor mij meteen duidelijk: ik wilde iets maken met laagjes en betekenis. Midden in de klimaatcrisis landde ik al snel bij de idee ‘aarde’. Plots vielen alle puzzelstukken in elkaar: ik zou een muzikale tweespraak opzetten met Das Lied von der Erde, met Mahlers geest in en
achter elke noot maar zonder thematische verwijzingen, citaten of andere gimmicks. Omgekeerd wilde ik ook niet in zijn partituur gaan rommelen: perfectie, daar blijf je af.”
Muzikale referenties worden niet de spil van je compositie, zei je. Zijn de teksten Duitse hertalingen van oude Chinese gedichten dan jouw aanknopingspunt?
“Ook niet. Omdat ik een pendant en geen sequel van Das Lied wilde maken, heb ik mijn eigen teksten gekozen. Het zijn Portugese gedichten — nog zo’n jeugdliefde! — van Fernando Pessoa. Een van de passages die me onmiddellijk inspireerden,
komt uit een gedicht over de maan. Dat vond ik zo’n mooi idee: het aardse, ondermaanse van Mahler gekoppeld aan dat koud gloeiende hemellichaam. Vanuit dat soort beelden maak ik klanklandschappen die overwegend donker zijn… maar donker is ook mooi, toch?”
Komt die zuiderse poëzie op de pupiter van solisten Christianne Stotijn en Peter Gijsbertsen te staan?
“Heel even heb ik met de idee gespeeld om de zangers in te zetten, maar daar ben ik vanaf gestapt. Ik koos ervoor de teksten niet als dusdanig te laten horen of zien, maar als
inspiratie te gebruiken voor elk aspect van de compositie: van ademhaling, woordklank, ritme en accent tot inhoud, sfeer en symboliek. Die poëzie is dan ook grandioos: mijmeringen over grootsheid in volledigheid; over wachten op wat je niet kent; over hoe alles eindigt in stilte… In het gebruik van natuurbeelden om grote levensvragen te adresseren, komen de gedichten eigenlijk heel dichtbij de teksten van Das Lied.”
Je zit nog middenin het compositieproces. Hoe heb je dat tot nog toe ervaren?
“Zo’n gigantische opdracht ga je natuurlijk niet onbehouwen
“Jawel, ik ben een componist die analyseert, tekent, berekent en alles tot in de kleinste details uitwerkt. Maar ik ben ook een verteller die zijn verhaal wil doen. Pas als yin en yang elkaar vinden, zal ik tevreden zijn.”PROJECT IN DE KIJKER
te lijf. Ik hou het heel subtiel, al ben ik me ervan bewust dat wat ik schrijf af en toe misschien blasfemisch zal lijken. Neem nu het monumentale Abschied, het laatste lied dat goed is voor de helft van de compositieduur. Hoe begin je daar een wederwoord op te formuleren? Wel, ik heb er een voorwoord van gemaakt: een nieuw stuk muziek dat op een andere manier naar het bekende doet luisteren. Zoals de zetting van een diamant met nieuwe ogen naar de steen doet kijken.”
Hoe zien de komende weken en maanden er voor jou uit? “Ik heb nog zóveel werk! Weet je:
in mijn hoofd is alles klaar. Maar ik moet het ook nog neerschrijven. Dat kost zo’n twee à drie uur voor elke seconde muziek kan je nagaan!”
Wat hoop je dat het publiek zal ervaren bij deze Mahler op z’n Rathé’s?
“Eigenlijk bouw ik een soort museale ruimte waarin Das Lied wordt tentoongesteld: zes fantastische schilderijen waarrond ik spotjes hang om de meest bijzondere details uit te lichten. Ik hoop dat het publiek mijn werk zo zal aanvoelen: als dat van een curator die een meesterwerk op zijn mooist wil tonen.”
Concert Das LiedvonderErde programma Gustav Mahler (1860–1911) Das Lied von der Erde (arrangement Glen Cortese) met afwisselend een creatie van Filip Rathé (°1966) met dirigent Kristiina Poska, alt Christianne Stotijn en tenor Peter Gijsbertsen
zie ook kalender → p24
Wanneer zal de compositie voor jou geslaagd zijn?
“Als ik een metastuk heb kunnen maken waarin Mahlers liederen en mijn compositie in elkaar verglijden. Versmelten tot één muziekbeleving. Daarvoor moet ik het punt zien te vinden waar intuïtie en ratio samenvallen. Jawel, ik ben een componist die analyseert, tekent, berekent en alles tot in de kleinste details uitwerkt. Maar ik ben ook een verteller die zijn verhaal wil doen. Pas als yin en yang elkaar vinden, zal ik tevreden zijn. Om terug te keren naar het beeld van de edelsteen: componeren, is als het slijpen van een diamant. Elk facetje moet juist zijn. Soms ben
je tien uur bezig maar klopt het intuïtief niet meer. Dan belandt het in de vuilnisbak. Dat kan je überkritisch noemen, maar snelsnel is voor mij geen alternatief. Ik wil aan het einde kunnen zeggen: ‘Dit is af. Beter kan ik het niet.’”
Dat slagwerk tot de verbeelding spreekt hoeft geen betoog (Het kolossale van de trom! het exotische van de djembés! Het warme van de marimba’s!). Het is dan ook geen wonder dat iemand als percussie-halfgod Christoph Sietzen, die geestdriftige energie weet te combineren met technische finesse, volle zalen trekt — Bram Van Haelter
Hector
zie ook kalender → p24
Hoe evolueert de carrière van een getalenteerde percussionist tot een solist die samenwerkt met ’s werelds beste orkesten?
“Ik ben op zesjarige leeftijd begonnen met slagwerk, en al van bij het begin had ik een duidelijk doel voor ogen: een leven als professioneel percussionist. Ik denk dat mijn liefde voor de muziek, en voor mijn instrument in het bijzonder, ertoe heeft geleid dat ik vandaag kan doen wat ik het liefst doe.”
Je reist de wereld rond om in de meest prestigieuze concertzalen te spelen. Hoe bevalt het tourleven je? “Het heeft ontzettend veel voordelen: je komt op leuke plaatsen en je leert heel wat mensen kennen. Ik prijs mezelf dan ook gelukkig dat ik dit leven kan leiden.”
Ik kan me voorstellen dat het niet altijd rozengeur en maneschijn is.
“Alles heeft z’n voor en nadelen. Een tournee kan bijvoorbeeld erg vermoeiend zijn en uiteindelijk staat of valt alles met een goede organisatie. Als percussionist moet je bijvoorbeeld extra aandacht besteden aan het vervoer van
je instrument – het is geen viool hé. Ondertussen heb ik wel geleerd dat ik hulp moet aanvaarden. Aanvankelijk wou ik zoveel mogelijk zelf doen, maar dat is niet vol te houden. Mijn job is om het beste uit mezelf te halen op het podium, en dat is moeilijk als je voor het concert telkens twee of drie uur in de weer bent om je instrumenten op te bouwen, en daarna opnieuw om ze af te breken.”
Een slagwerker zit meestal verscholen in een donker hoekje achteraan het podium, maar in Frozen in Time sta je in het middelpunt van de belangstelling. Hoe voelt dat?
“Dat is eigenlijk een voorbijgestreefd clichébeeld, want de rol van slagwerk is de voorbije decennia sterk geëvolueerd. Vandaag zijn er veel componisten die muziek schrijven voor percussie als soloinstrument, en er zijn dus ook heel wat percussiesolisten actief zo’n uitzondering ben ik niet. Het is ook een heel mondiaal instrument, met voet in verschillende culturen en muziektradities: dat maakt het nog meer een instrument van deze tijd.”
Het lijstje van componisten die werk voor jou hebben geschreven is indrukwekkend: voormalig The Police-drummer Stewart Copeland, Emmanuel Séjourné, Ivan Boumans… Hoe krijgt zo’n werk vorm?
“Daar gaat elke componist op zijn of haar eigen manier mee om. Sommigen houden ervan om intensief samen te werken, terwijl anderen daar minder nood aan lijken te hebben. Met Georg Friedrich Haas, die in 2019 nog een concerto voor mij schreef, heb ik bijvoorbeeld een kennismakingsgesprek gehad, maar daarna schreef hij het werk volledig zelf. Johannes Maria Staud werkt op dit moment aan een nieuw concerto dat in maart in première gaat, en hij hanteert een heel andere manier van werken. We praten bijvoorbeeld regelmatig over de (on)mogelijkheden van de instrumenten die hij wil gebruiken, maar ook over de enscenering van de verschillende percussieonderdelen.”
Je lijkt wel een muze! “Zoveel belang zou ik mezelf niet toedichten (lacht). Uiteindelijk is het de componist die de noten op papier zet. De muziek ontspruit uit hun hoofd, niet uit het mijne.”
← Christoph Sietzen © Stefan SietzenWashington Post beschreef Frozen in Time als "wide-ranging, appealing, breathtakingly virtuosic, sophisticated enough to appeal to an audience of classical aficionados, and approachable enough to appeal to people who have never been to an orchestra concert."
“Dat is een uitstekende samenvatting! De melodieën zijn wonderlijk, en de groove voelt fris hedendaags. Die veelzijdigheid maakt het bijzonder om spelen, en je merkt dat ook het publiek het concerto apprecieert: het is heel toegankelijk zonder oppervlakkig te zijn. Anderzijds is het een hele uitdaging. Het werk tast echt de grenzen van het mogelijke af. Het marimbadeel in de eerste beweging is misschien wel het moeilijkste dat ooit voor dat instrument in een concerto is geschreven.”
De drie bewegingen van het concerto worden door de componist omschreven als ‘denkbeeldige momentopnamen’ van de oorspronkelijke landmassa's die zouden zijn afgesplitst van het continent Pangaea — Indoafrika, Eurazië en Noorden Zuid-Amerika. Is dat verhalende element belangrijk?
“Het is belangrijk voor de componist, en aangezien ik zijn werk speel is het dat ook voor mij. Het definieert de muziek.”
Is het dan belangrijker voor jou om zo goed mogelijk het verhaal van de componist te vertellen? Of tracht je een eigen interpretatie neer te zetten?
“Als artiest moét je het verhaal van de componist vertellen, maar ik vertel dat natuurlijk vanuit mijn eigen lezing. De intenties van de componist, gezien door mijn ogen en verteld via mijn hart.”
Het concerto kleurt buiten de conventionele genrelijntjes: je kan er flarden van afrojazz, rauwe rockmuziek, broadway musical en swing in ontwaren. Dat is ook in je eerder werk het geval: je speelt zowel Ed Sheeran, Johann Sebastian Bach als Iannis Xenakis?
“Wat is een genre? Zeker vandaag de dag zijn genreafbakeningen lang niet meer zo rigide. Ik zie het meer als een spectrum met een brede waaier aan stijlkenmerken en figuren die componisten op verschillende manieren gebruiken. Dat is overigens niet nieuw: Gershwin maakte ook gretig
gebruik van allerlei invloeden uit verschillende muziektradities, Bach incorporeerde verschillende dansen uit zijn tijd en Mahler schuurde soms erg dicht aan tegen Oostenrijkse traditionele volksmuziek. Dat is exact wat Avner Dorman in Frozen in Time heeft gedaan, en dat gebrek aan dogmatiek maakt het werk net interessant.”
10 TALENT UITGELICHT ↓ Christoph Schietzen © Claudius PflugElk concert van Symfonieorkest Vlaanderen in De Bijloke voelt intiem en magistraal tegelijk. Welkom in het oudste concertgebouw ter wereld!
tickets en info: www.debijloke.be
ontdek ons seizoen
theater dans muziek muziektheater architectuur on sculpture installatie performance festival jong & families think, talk & do
Maak je klaar voor een vlammende reis van 14 miljard jaar in 55 minuten! Met vonken en vuur, saxofoons en orkest, theater en muziek, reizen we door de ruimte en ontdekken we hoeveel geluk we hebben dat we hier rondlopen op deze blauwe planeet.
Wat heb ik nodig?
plakband
lijmstift • kleur groen en blauw (kleurpotlood, stift of verf)
schaar
blauwe ballon Doe mee, stap per stap (1) Knip de wereldkaart uit langs de zwarte stippellijnen.
(2) Kleur de werelddelen in met groen.
(3) Kleur de witte randen rond de werelddelen in met blauw.
(4) Blaas de ballon op en maak er een knoopje in.
(5) Kleef de uitgeknipte werelddelen op de ballon met een lijmstift.
Concert Das LiedvonderErde programma Gustav Mahler (1860–1911) Das Lied von der Erde (arrangement Glen Cortese) met afwisselend een creatie van Filip Rathé (°1966) met dirigent Kristiina Poska, alt Christianne Stotijn en tenor Peter Gijsbertsen
zie ook kalender → p24
← Mahler met zijn dochter Anna © Bild-Archiv der Österreichischen Nationalbibliothek, Wenen
Gustav Mahler schreef zijn Das Lied von der Erde in een periode dat het leven hem de ene rampspoed na de andere voorschotelde. Het overlijden van zijn dochtertje, een wankele gezondheid en kuiperijen op professioneel vlak bezwaarden zijn gemoed. Desondanks is Das Lied geen onverdunde weeklacht. We horen verrukking om al wat dit aardse bestaan te bieden heeft, zij het met een voortdurend besef van vluchtigheid dat er een mild, oriëntalistisch licht over werpt. Een vaarwel tegen wil en dank? — Régis Dragonetti
Scan de QR-code en luister mee tijdens het lezen.
Wie schippert feller tussen vreugde en verdriet dan de dronkeman? Bezeten koper schettert als een vuist op tafel, terwijl de tenor in zijn uiterste regionen tot de mensheid bralt. Nu en dan zakt de moed hem wat in de schoenen. Het voorhoofd zijgt onzacht neer op de tafel, om vervolgens weer plotsklaps, als aangestookt door de nevelen van de geest, zich met hernieuwde krachten op te richten en nog bitterder tot zijn gezelschap te razen. Wat heeft het uiteindelijk maar te betekenen, die brullende mensaap en zijn leventje van nog geen honderd jaar?
Een aanhoudende noordenwind blaast zijn ijzige adem over het land. En ergens in deze woestenij speelt een versteven hobootje een klaaglijk signaal. Ach, de gang van de seizoenen valt niet te stuiten, net zo min als de ritselende sliert achtste noten die in dit deeltje nooit stil lijkt te vallen. Het is zoeken voor de alt om er iets tussen te krijgen. Hier zingt een mens, verdwaald in een landschap dat haar zowel machtig als vijandig aandoet.
Mooie liedjes duren niet lang. We krijgen een opgewekt tafereel van goed geklede vrienden, die zich in een paviljoen fijntjes met elkaar onderhouden. Ondeugende fluitjes kronkelen als drakenmotiefjes op chinoiserie. Maar wacht eens even. Alles wordt op zijn kop gespiegeld in een vijver. Vertwijfeling dringt de feestelijke stemming binnen. De dansachtige kadans krijgt iets slepends, als een aflopend muziekdoosje. Is al dat moois niet breekbaar als Chinees porselein? Neen, weg met die gedachten! De fluitjes doen al gauw weer hun ding en de vrienden hernemen hun vrolijk vermaak als voorheen. Toch?
We blijven nog even bij het water, tenslotte toch het levengevende element bij uitstek. Jongedames dollen wat onder elkaar aan de oever van een rivier. De trillertjes in het hout suggereren zachtaardig gestoei. Maar ineens is het uit met de onschuld. Jachtige hopfiguren kondigen de komst van een bereden garde knappe jongens aan. Pauken kennen de wildheid van hoefgetrappel. Of is het toch eerder het onstuimige kloppen van het hart? Ai, de liefde, dat ontbrak er nog aan.
De ene dronk is de andere niet. Regende in het aanvangsdeel zwarte gal bij emmers, in het voorlaatste deel horen we een stoutere drinkebroer aan het woord. Uitdagend richt hij zijn dubbele tong tot een vogeltje. Of de lente weer in het land is? Jazeker. Bah, er schuilt een wreedheid in dat cyclisch herontwaken. Een mens moet het immers slechts met één bloei stellen. Doch de drankroes, met zijn zalige ersatzhiernamaals, die valt te herhalen. Proost dan maar!
Presenteren de eerste vijf delen zich als aparte karaktervolle tafereeltjes, dan werpt de finale van Das Lied er een achterwaartse schaduw over, die ze tegelijkertijd verenigt en transfigureert. Alleen al qua lengte beslaat ze zowat de helft van het hele werk. En de emotionele diepgang is er naar. Nochtans is er van veel orkestraal geweld geen sprake. Op bijna kamermuzikale wijze herhalen de harp en de hobo hun lotsmotief. De algemene toon is er een van berusting. Enkele keren speelt het aan de wereld verslingerde hart nog op met een quasi tutti passage, maar nooit voor lang. Net als in zijn Negende Symfonie laat Mahler de muziek ten slotte zachtjes uitdoven. Iets gaat ongemerkt over in niets. Ewig… ewig…
Wat betekent het woord ‘thuis’ voor jou?
“Ik heb sinds twee jaar een vaste stek, hier in Madrid, waar ik thuiskom tussen het reizen door. Thuis is voor mij de plek waar ik geen enkele stress ervaar, meester ben van mijn eigen agenda en alleen met mezelf hoef rekening te houden. Thuis hoef ik niet de ‘professionele’ Alexei te zijn, maar gewoon mezelf: een mens zoals alle anderen. Dat is een van de allerbelangrijkste dingen in mijn leven. Hoe ouder ik word, hoe meer ik dat leer te waarderen. Toen ik jong was en mijn carrière nog maar net begon, kon ik vaak niet wachten om op het volgende vliegtuig te stappen. Zo enthousiast was ik. Ik hou nog steeds heel veel van touren, omdat het een essentieel onderdeel is van wat ik doe: mijn muziek delen met een publiek. Maar met het ouder worden, besef ik dat er meer in het leven is dan dat alleen.”
Je hebt tijdens je carrière in heel wat landen opgetreden. Zijn er grote verschillen in hoe luisteraars reageren op je muziek?
“Zeker, maar ik besteed er vandaag veel minder aandacht aan dan vroeger. Waar zijn de luisteraars warm en ontvankelijk? Waar zijn ze wat stugger en koeler? Waar zijn de luisteraars onderlegd, waar helemaal niet? Die vragen hielden me vroeger erg bezig. Maar uiteindelijk zitten er in elk publiek
slechts enkele luisteraars die de pianoliteratuur écht kennen en die jouw versie van een bepaald werk kunnen vergelijken met wat bijvoorbeeld een collega doet. Het heeft geen zin enkel voor hen te spelen, je moet voor iedereen zo goed mogelijk proberen spelen. Daarom focus ik me vandaag veel meer op wat de luisteraars verbindt, overal ter wereld. Ik richt me op wat zij en ik gemeenschappelijk hebben.”
Hebben de luisteraars een impact op hoe je speelt?
“Als ik speel, probeer ik toch vooral in contact te blijven met mezelf en met de muziek. Als ik teveel aan de luisteraars begin te denken, is dat meestal een teken dat mijn concentratie niet goed zit. Het is mijn taak om een muziekstuk zo goed mogelijk aan de luisteraars te presenteren. Daarbij laat ik me leiden, niet door wat zij denken, maar door mijn eigen ideeën over de muziek en mijn eigen emoties daarbij. Maar uiteindelijk is elk concert een onvoorspelbaar avontuur en daar moet je ook voor open staan, vind ik. Je weet nooit op voorhand wat er precies gaat gebeuren. Dat is spannend en voelt soms zelfs gevaarlijk aan, maar tegelijk is dat ook wat het leven van een artiest de moeite waard maakt. In een concert kan er altijd meer dan wanneer je enkel voor jezelf speelt.”
Beschouw je jezelf als een kosmopoliet?
“Helemaal. Ik ben geboren en opgegroeid in Rusland. Ik heb de hele wereld rondgereisd en vandaag woon ik in Spanje – maar dat had evengoed een andere plek kunnen zijn. Ik heb het geluk dat ik me zowat overal thuis kan voelen. Dankzij de muziek heb ik een sterke innerlijke wereld, waar ik me altijd in kan terugtrekken. Zolang ik een piano heb en een stuk muziek om in te studeren, voel ik me goed.”
Hoe inspireren je vele reizen je bij de interpretatie van de muziek die je speelt?
“Het helpt zeker dat je de plekken waar componisten gewoond en gewerkt hebben goed kent, dat je de geschiedenis kent, de cultuur begrijpt… Maar dat bepaalt ook niet alles. Je hele ervaring als mens op deze wereld speelt een rol in hoe je een compositie brengt. Je gevoelens, je muzikale instinct: dat dicteert een interpretatie. Je verandert als mens voortdurend, onder andere door de ontmoetingen die je hebt en de reizen die je maakt. Daardoor transformeert de manier waarop je een werk speelt ook. Maar dat gebeurt nooit van de ene dag op de andere. Dat is een heel geleidelijk proces. Anders zou het artificieel klinken of heel rationeel en theoretisch overkomen.
Jarenlang leefde sterpianist Alexei Volodin (45) uit zijn koffer, reizend van het ene concert naar het andere. Zowat alle prestigieuze podia ter wereld mocht hij al eens beklimmen. Met dank aan een razende carrière die van start ging toen hij in 2003 de Géza Anda Competition in Zürich won en die sindsdien nauwelijks vaart mindert. Zijn leven als solist maakte van hem een wereldburger die zich bijna overal thuis voelt. Zijn reizen openden hem de ogen voor subtiele culturele verschillen, maar veel meer nog deden ze hem beseffen wat iedereen overal ter wereld met elkaar deelt: ‘universele menselijkheid’. —
Je brengt Chopins Eerste Pianoconcerto mee naar België. Hoe hou je een werk dat je al zo vaak gespeeld hebt fris?
“Dat is inderdaad dé uitdaging voor solisten zoals ik. Je moet uitzoeken hoe je nu, op dit moment in je leven, oprecht in de muziek kan gaan staan. Je wil jezelf niet zomaar herhalen, maar je kan ook niet zomaar iets helemaal nieuws uit je hoed toveren. Wat mij redt, elke keer opnieuw, is eerlijkheid. Ten opzichte van mezelf én ten opzichte van de muziek. Je moet op zoek gaan naar hoe de muziek je raakt, jij, de persoon die je nu bent. Alleen dan heb je een kans om ook de luisteraar te raken.”
Chopin bleef zijn leven lang heimwee hebben naar Polen, het land van zijn jeugd. Herken je dat?
“Ik denk dat iedereen dat op een of andere manier herkent. Je kan jezelf nooit helemaal losmaken van het land waar je bent geboren en de cultuur waarbinnen je bent opgegroeid. En dat hoeft ook niet. Politiek is één ding, maar de emotie van het hart een ander. Op dit moment voel ik me, net als Chopin, heel erg afgesneden van mijn thuisland, Rusland. Dat geldt voor alle Russen die het niet eens zijn met wat nu gebeurt. Wij zijn ons land kwijt. Maar tegelijk zijn die roots wel de bodem waar je op staat. Waar je ook woont, hoe kosmopolitisch je ook bent.”
Tijdens je tournee met Symfonieorkest Vlaanderen werk je voor het eerst samen met dirigente Marzena Diakun. Hoe verloopt zo een nieuwe ontmoeting doorgaans?
“Meestal tref ik de dirigent voor de eerste repetitie in de loge en dan bespreken we de tempi. Ik ben daarin heel bescheiden.
Ik blijf altijd dicht bij de partituur en vraag niets extravagants, zoals gekke tempi, of vreemde vertragingen en versnellingen. Ik zoek het spektakel eerder op in het moment van de uitvoering zelf. Verder zijn er tussen een dirigent en mij meestal weinig woorden
nodig. Als je min of meer dezelfde ideeën deelt over kunst en muziek, dan vind je elkaar sowieso al spelende. Die connectie ontstaat zelfs buiten je wil om. Het klinkt misschien melig, maar het is zo: muziek verbindt mensen, of je dat nu wil of niet.”
Kom je graag naar België? Waar kijk je naar uit?
“Ik ben echt dol op België – eerlijk waar. Ik speelde al in zowat elke stad en kijk er elke keer weer naar uit om terug te komen. De pralines van Pierre Marcolini zijn voor mij een vast ritueel (lacht). Ik wil deze keer in Gent zeker ook de SintBaafskathedraal en het Lam Gods bezoeken. Voor de rest geniet ik eigenlijk het meest van gewoon wat rondwandelen en me laten inspireren door de architectuur, de sfeer en de mensen.”
Concert Chopin1
programma Emile Daems (°1996) SOV Composers’ Academy ~ creatie, Frédéric Chopin (1810–1849) Concerto voor piano nr. 1 in e, Op. 11, Antonín Dvořák (1841–1904) Symfonie nr.8 in G, Op. 88 met dirigent Marzena Diakun en pianist Alexei Volodin
zie ook kalender → p24
Alexei Volodin
© Marco Borggreve →
Al een kwarteeuw is De Spil de kunsttempel van Roeselare. Afgelopen zomer nog wuifde het cultuurhuis zijn directeur Dirk Cornelis uit, die 15 jaar lang aan het roer stond. Zijn afscheid én de intrede van nieuwe kapitein Hilde Cuyt werden feestelijk ingeluid door Symfonieorkest Vlaanderen. Het orkest en het cultuurcentrum hebben sinds jaren een hechte samenwerking. We verzilveren het momentum voor een vraaggesprek met de oude en nieuwe directeur. — Heleen Driesen
(1)
Welke doelen en ambities heeft een stedelijk cultuurhuis als De Spil?
DIRK CORNELIS — Bij de opening van het cultuurcentrum in 1997 werd de lat meteen hoog gelegd. De Spil moest kwaliteit op de planken brengen op het niveau van de grote centrumsteden. Die ambitie hebben we toch wel waargemaakt. Onze theaterprogrammatie behoort bijvoorbeeld tot het beste wat Vlaanderen te bieden heeft. De jongste jaren zet het cultuurhuis nadrukkelijk in op een breder publieksbereik. Daarvoor trekken we actief naar de mensen toe. We verlaten onze eigen zaal om op locatie projecten te ontwikkelen. In dat kader hebben we een ruim netwerk uitgebouwd met zowel culturele als sociaalartistieke partners.
HILDE CUYT — Uiteraard primeert een kwalitatief aanbod, al is die beoordeling altijd wel een beetje intersubjectief. Samenwerking, verbinding en dialoog zijn dan ook essentieel om een open vizier te houden. Als algemeen directeur houd ik me niet alleen bezig met het artistieke aspect maar heb ik ook een coördinerende en zakelijke opdracht. De coronacrisis heeft er stevig ingehakt. Nu dient zich met de energiecrisis alweer een nieuwe uitdaging aan. Een sterk cultuurhuis moet ook intern stevig in de schoenen staan. De komende jaren zal mijn aandacht daar evenzeer naar uitgaan.
(2)
Wat is het geheim van een sterke programmatie?
DIRK — Het profiel van de klassieke programmator of vakspecialist volstaat niet meer in de hedendaagse context. In plaats daarvan heb je iemand nodig die zich onder het publiek begeeft, die weet hoe om te gaan met diverse groepen en die in staat is om meerdere kunstgenres met elkaar te combineren. Het is een benadering die steeds meer ingang vindt in onze Vlaamse cultuurhuizen, al heeft iedere zaal nog wel haar eigenheid. Waar bijvoorbeeld Leuven en Gent over een waaier aan kunsthuizen beschikken, zijn wij in Roeselare de enige grote speler. Dat maakt dat we ook een breder spectrum moeten bestrijken.
HILDE — Een goede programmator heeft voeling met wat er leeft en beweegt in het culturele en sociaalartistieke landschap. Een ruim netwerk zorgt ervoor dat hij of zij vanop de eerste rij mee is met alle nieuwigheden en opportuniteiten. Persoonlijke voorkeur mag een programma niet sturen. Het is belangrijk dat je keuzes maakt in functie van het huis, onafhankelijk van je eigen smaak. Een interessante programmatie durft ten slotte ook risico’s nemen. Een cultuurcentrum dat zijn vaste waarden respecteert, kan en moet tegelijk ook kansen en een toonplek bieden aan nieuw of onbekend talent.
Wat is de plaats van klassieke muziek in een hedendaagse programmatie?
DIRK — Dat is voor De Spil een zoektocht geweest. Je moet weten dat het cultuurcentrum een uitmuntende akoestiek heeft voor klassieke muziek. Maar vijf jaar na de inhuldiging van ons gebouw opende ook Concertgebouw Brugge de deuren. Die zaal moest hét WestVlaamse icoon worden voor onder meer klassieke muziek. Het aanbod in ons huis is vervolgens jarenlang vrij low profile geweest. Mijn bescheiden verdienste is dat ik de klassieke programmatie terug heb aangezwengeld door te focussen op een complementair en vooral zeer toegankelijk aanbod. We mikken nog steeds op kwaliteit maar doen dat nu met meer aandacht voor beleving: mooi ingeleid, in een sfeervolle setting, vaak met een hapje of drankje erbij. HILDE — Klassiek heeft nog altijd een vrij vastomlijnd publiek, daar moeten we niet blind voor zijn. Maar door in te zetten op beleving, voorstellingen op locatie en op de samenwerking met verenigingen en partners maken we de scope wel breder. We hebben bijvoorbeeld al een mooie uitwisseling met de muziekacademie die hier vlakbij gevestigd is. Ook de samenwerking met Symfonieorkest Vlaanderen past in dit plaatje. Door ons klassieke aanbod zo laagdrempelig mogelijk te houden, zetten we onze visie van een warm en open huis in de praktijk om.
(4)
Wat is uw persoonlijke relatie met klassiek?
DIRK — Mijn hele leven is klassiek! Ik ben organist van opleiding en heb nog muziektheorie gedoceerd aan het conservatorium. Mijn carrière is een beetje eigenaardig verlopen in die zin dat ik eerst nog twintig jaar in het zakenleven heb gezeten. Nadien heeft de klassieke microbe me niet meer verlaten. Ik verdiep me nog dagelijks in klassieke muziek. Het is ook haast het enige muziekgenre dat mijn radio speelt. HILDE — (lacht) Dit zal voor Dirk een verrassing zijn, maar ik ben ooit nog opgeleid in de piano. Eerst heb ik het gewone parcours aan de muziekacademie doorlopen, daarna ben ik uit vrije beweging ook muziekgeschiedenis gaan volgen. We hadden een toffe leerkracht die ons clubje elke zaterdag enthousiast mee op sleeptouw nam. Nu ben ik thuis omgeven door mijn kinderen die klarinet, piano, gitaar en saxofoon spelen.
(5)
Welk repertoire siert uw persoonlijke verlanglijstje? En waarmee wilt u Symfonieorkest Vlaanderen nog graag aan de slag zien?
DIRK — Ik ben de laatste tijd vooral gespecialiseerd in barokmuziek, dus ik kan echt niet om Johann Sebastian Bach heen. Het Deutsches Requiem van Johannes Brahms zou ik ook heel graag nog eens uitgevoerd zien. Vroeger heb ik dat werk zelf nog in een koor gezongen met orkest. Daar bewaar ik mooie herinneringen aan.Verder staat het Requiem van Mozart hoog op mijn verlanglijst. Als SOV dat zou brengen, ben ik er als de eerste bij! HILDE — Bij mij is die keuze nostalgisch getint. De quatremains van Bach hebben me destijds op de piano vele uren speel genot bezorgd. Het eerste concert met groot symfonisch orkest dat ik als jongere heb bijgewoond, was de Carmina Burana van Carl Orff. Dat imposante gevoel wil ik nog wel eens herbeleven. Symfonieorkest Vlaanderen kan me in elk geval met veel soorten werk plezieren. Mijn muzikale voorkeur is breed.
→ Hilde Cuyt & Dirk CornelisBeleef een maand lang intense muzikale momenten in onze intieme Kamermuziekzaal. Tijdens 14 veelkleurige concerten zit je bijna op schoot bij musici als Elisabeth Leonskaja, Kris Defoort, Lucile Richardot of ensembles als Quatuor Danel en Soolmaan Quintet Nakaarten doe je in een stemmig pop-upcafé met spectaculair zicht op Bruges by night
Pingen, dat is sparen en besparen met de Gezinsbond bij meer dan 2.000 winkels en uitstapjes. Wanneer je een aankoop doet bij één van onze partners, dan spaar je korting. Zodra je 5 euro bij elkaar hebt gespaard, kan je deze verzilveren bij een volgende aankoop. Je lidkaart meer gebruiken, is meer korting sparen.
De jaren ’80 zijn hoogdagen voor de blazers in het orkest: fluitiste Berdien Stenberg maakt furore in de internationale hitparades en steekt daarmee heel wat jongeren aan. Ook de WestVlaamse Steven Bossuyt wil graag dwarsfluit leren spelen. Helaas is die sectie in de harmonie al volledig ingenomen door een rij elegante bloemenjurkjes. Klarinet lijkt hem in tweede instantie ook wel iets, maar dat instrument hebben ze niet meer liggen op de academie. “Mijn vader zei ten slotte: ‘Uw peter hoort graag trompet.’ Zo ben ik dan bij de koperblazers terechtgekomen,” lacht Steven.
Het blijkt zowaar een gelukstreffer, want de getalenteerde jongeman is meteen verkocht. Als tiener begint hij te dromen om van de trompet zijn beroep te maken. Na het middelbaar zet hij die droom meteen om in daad. Hij gaat studeren aan het Koninklijk Conservatorium in de klas van Alain Roelant, eerst in Gent
en later in Antwerpen, waar hij het meesterdiploma trompet behaalt. “Intussen speelde ik ook al even mee in het jeugdorkest van dirigentpianist Robert Groslot”, vertelt Steven. “Zo belandde ik bij Il Novecento, het huisorkest van Night of the Proms (vandaag het Antwerp Philharmonic Orchestra, red.). Daar heb ik heel wat professionele muzikanten ontmoet, die me introduceerden bij andere ensembles en orkesten. Op die manier ging de bal dan beetje bij beetje aan het rollen.”
Geestige backstageanekdote: tijdens een feestje van Night of the Proms valt het oog van de trompettist op een ravissante jongedame die in het koor zingt. Zoveel jaar later zijn de twee getrouwd en hebben ze samen een dochter en een zoon. De muzikant is nog nét iets minder lang papa dan eerste solist bij Symfonieorkest Vlaanderen. “In 2003 heb ik auditie gedaan. Binnenkort vier ik dus mijn twintigste jubileum,”
klinkt het opgetogen. “Heel veel muzikanten hebben de droom om in een symfonieorkest van dit kaliber terecht te komen. Daar ben ik dan toch maar mooi in geslaagd (lacht). Het orkest is voor mij allereerst een mooie drive om muzikant te blijven en mijn instrument te beleven. Het is ook de plek waar ik mijn vrienden ontmoet. We repeteren niet wekelijks, maar juist daarom doet het telkens zo’n deugd om elkaar weer te zien en samen muziek te mogen maken.”
Zijn taak in het orkest is een fijne afwisseling met zijn fulltime job als muziekdocent aan de academie van Deinze, zegt Steven. “Het doet me plezier om mijn kennis te kunnen doorgeven aan de volgende generatie. Dat houdt me ook jong. Maar ergens heb ik toch wel het orkest nodig om mijn bestaan als muzikant te vieren. Het orkest verplicht je om nog bijna dagelijks heel intens met je instrument bezig te zijn. Trompet spelen is namelijk een erg fysieke aangelegenheid.
Al bijna twintig jaar voert eerste trompettist Steven Bossuyt (49) de kopersectie aan van ons orkest. Dat doet hij in opperbeste conditie, want trompet spelen is een beetje als topsport. Dus traint de muzikant achter de schermen nog bij als lesgever en assistentkruidenier in de winkel van zijn vrouw. “’s Nachts thuiskomen van een concert om dan ’s ochtends vroeg weer naar de veiling te vertrekken. Het zijn soms pittige dagen.”
— Heleen DriesenOnze lippen zijn onze spieren. Die moeten we onderhouden, net zoals een fietser of loper dat moet doen.”
Dat topsport doorgaans lastig te combineren valt met een vaste job, weet ook Steven Bossuyt. Zeker omdat hij er na zijn uren nog een derde dagtaak bijneemt. “Mijn vrouw runt een kruidenierszaak die ze heeft overgenomen van haar moeder en grootmoeder”, vertelt Steven fier. “Om haar wat te helpen ga ik drie ochtenden per week naar de groothandelsmarkt om er vers fruit en groente te kopen. Als ik in de camionette stap, ben ik met mijn gedachten plots heel ver weg (lacht). Maar toegegeven, het is best pittig. Soms kom ik om 1 uur ’s nachts thuis van een concert om dan ’s morgens vroeg weer naar de veiling te vertrekken.”
Gelukkig is er te midden van alle drukte nog tijd voor ontspanning. Je zou het misschien niet meteen zeggen aan zijn postuur, knipoogt
Steven, maar hij trekt regelmatig een baantje in het zwembad en zit ook graag op zijn fiets. “Met enkele kameraden heb ik al een paar keer de Mont Ventoux beklommen. Volgende zomer zijn we dat opnieuw van plan. Een andere hobby, of zeg gerust passie, is barbecue. Mijn vrienden
van het orkest hebben al menig feestje in onze tuin meegemaakt. Met een groepje collegamuzikanten hebben we ook al tien jaar een eigen whiskyclub. Pas nog hebben we in het Schotse Isle of Islay de rokerige turfsmaak van de single malt verkend (lacht).”
De afleiding en de vriendschap is welkom, want musiceren in een orkest brengt toch nog altijd een zekere stress met zich mee. “Bij ieder concert wil je het beste van jezelf geven. Zeker de solo’s moeten er telkens echt op zijn. Naast de repetities en concerten heb ik ook nog mijn werk aan de academie en in de winkel. Alles bijeen is dat best heftig. Tien jaar geleden dacht ik dat het vaatje wel af zou zijn tegen mijn vijftigste. Volgend jaar is het dus zo ver (lacht). Maar ik moet toegeven dat ik dit werk nog altijd heel graag doe. Zolang ik dit niveau kan aanhouden, hoop ik nog minstens een paar jaar mee te gaan.”
“Het orkest is de plek waar ik mijn vrienden ontmoet”
VLAM VLAM VLAM 6+ met dirigent Martijn Dendievel, concept van Stefaan De Winter, spel door Die Verdammte Spielerei en muziek van Jelle Tassyns
DO 05.01 15:00
CONCERTGEBOUW BRUGGE
ZA 07.01 16:00
MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT
MA 16.01 11:00 & 13:30
MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT (SCHOOLVOORSTELLINGEN)
met dirigent Risto Joost en percussionist Christoph Sietzen
VR 13.01 20:00
CONCERTGEBOUW BRUGGE
ZA 14.01 20:00
LEIETHEATER DEINZE
ZO 15.01 15:00
NIEUWJAARSCONCERT STAD GENT - PRIVÉ - MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT
VR 20.01 20:00
CC ZWANEBERG HEIST-OP-DEN-BERG
ZO 22.01 15:00
DE SINGEL ANTWERPEN
met dirigent Marzena Diakun en pianist Alexei Volodin
DO 16.02 20:00
CONCERTGEBOUW BRUGGE
VR 17.02 20:00
MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT
ZO 19.02 11:00
CONCERTGEBOUW AMSTERDAM NL
ZA 25.02 20:00
CC DE SPIL ROESELARE
ZO 26.02 15:00
DE SINGEL ANTWERPEN
MA 20 T/M DI 21.02
MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT
met chef-dirigent Kristiina Poska, alt Christianne Stotijn en tenor Peter Gijsbertsen
DO 16.03 20:00
CONCERTGEBOUW BRUGGE
ZO 19.03 17:00
KURSAAL OOSTENDE
DI 21.03 20:00
PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL
ZA 25.03 20:00
MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT
ZO 26.03 15:00
DE SINGEL ANTWERPEN
Symfonieorkest Vlaanderen Bijlokekaai 8 bus 8, 9000 Gent +32 9 292 75 57, info@symfonieorkest.be www.symfonieorkest.be reknr. BE06 7330 1321 0622 BIC KREDBEBB
Werkten mee aan deze uitgave coördinatie: Josie Vranken grafisch ontwerp: Lieven Haneca foto’s: Björn Comhaire, Tom De Visscher, Wouter Maeckelberghe druk: Graphius nv Programma’s onder voorbehoud van wijzigingen V.U. Frederik Styns, Bijlokekaai 8 bus 8, 9000 Gent
Symfonieorkest Vlaanderen wordt gesteund door
Symfonieorkest Vlaanderen is in residentie in
Amaj vzw www.amaj.vlaanderen/musiceerdagen, 0492 08 10 91
CC De Spil Roeselare www.despil.be, 051 265 700
CC Zwaneberg Heist-op-den-Berg www.zwaneberg.be, 015 250 770
Concertgebouw Amsterdam www.concertgebouw.nl, +31 20 671 83 45
DE SINGEL Antwerpen www.desingel.be, 032 48 28 28
Kursaal Oostende www.kursaaloorstende.be, 0900 04 08 50 (max. €0,50/min.)
Leietheater Deinze www.leietheater.be, 093 81 07 40
Muziekcentrum De Bijloke Gent www.bijloke.be, 093 23 61 00