Symfozine nr. 96

Page 1

Een dag aan boord van de SOV-Express ORKEST ON THE ROAD 16 Chanmin Chung TALENT UITGELICHT 08 Josie Vranken en Isabelle Van Daele HIT-AND-RUN 22 Waar het stil is INTRO 02 n°96 Milhaud, Poulenc en Gershwin 04 PROJECT IN DE KIJKER © Björn Comhaire april → juni 2023 Béla Bartók Vioolconcert nr. 2 14 ONDER DE LOEP Jiří Rožeň 18 INTERVIEW

Tania Verhelst is dichter, beeldend kunstenaar, psycholoog en psychotherapeut. Ze was in 2019 de eerste stadsdichter van Brugge. De tekst is een fragment uit het gedicht Waar het stil is en maakt deel uit van haar debuutbundel Twee helften uit 2020. In september 2022 bracht ze een tweede bundel uit U kunt uw lichaam hier achterlaten.

02
shhhht…

Waar het stil is I in een stem die nog moet beginnen in een blad, opgerold in zijn knop in een krulspeld, in een solsleutel in zwaluwen die als muzieknoten op een kabel zitten hooggespannen wachten op een lied

in bomen waar wij lang geleden nog in woonden in bomen waaruit wij vallen als we inslapen

in een apenstaartje in het vraagteken dat opgerold naast je ligt in bed te snurken in het vraagteken dat wakker wordt en zich uitrekt tot een geeuw

in de lichte tred van een leeuw die je niet ziet maar waarvan je weet dat hij ergens door de savanne een spoor trekt een leeuw trekt door de savanne

in namen van dieren die lang geleden zijn uitgestorven in dieren die liggen te sterven in hun uitgestorven namen in spelonken, in geknetter, in het zachtjes smeulen van vuur

De lente moet nog losbarsten, maar is al voel- en zichtbaar voor wie aandachtig is. Zo klinkt er ook al muziek in de adempauze voor het orkest begint te spelen. Of in de spanning na de laatste noot, waarna de concentratie abrupt overgaat in ontlading en applaus…

Wees deze lente welkom om samen zowel stilte als muziek te delen. In het jazzy programma Swinging Thirties met dirigent David Reiland en pianisten Frank Braley en Eric Le Sage of in het grandioze slotakkoord van concertseizoen 2022—23 Brahms 1 met twee Tsjechische toptalenten dirigent Jiří Rožeň en violist Josef Špaček. In het midden van het magazine houden we even halt en blikken we vooruit naar het nieuwe seizoen dat al in knop staat. Welkom!

03 ← Tania Verhelst © Tom De Visscher

De wonderlijke fusion van Milhaud, Poulenc en Gershwin

Smaakbommetje!

→ Moon, januari 31, 2018 © Mike Petrucci
04

Gershwins mededogen is Verdiaans, zijn menselijk inzicht Mozartiaans, zijn begrip van de volksmuziek zo diep en subtiel als dat van Moessorgski, zijn melodische vindingrijkheid van het kaliber Bellini. — Dirigent Lorin

Smaakbommetje!

Fusion, het kan hartsgrondig fout lopen. Sushi met Zaanse mosterd, pommes duchesse in filo, ravioli à la teppanyaki: noem ons ‘klassiek’, maar die gedurfde bordjes laten wij aan ons voorbijgaan. Ook in de muziek is niet elke match made in heaven — gregoriaans op New Age-beat: we raken het nooit meer kwijt — maar eens in een blauwe maan levert een wonderlijke mix wél geniale muziek op. Ietwat mesjogge, lichtjes excentriek, volstrekt eigenwijs: de cocktails van Gershwin, Poulenc en Milhaud bewijzen dat ‘less is more’ niet geldt in de mixologie. — Sofie Taes →

05
Maazel over Porgy & Bess

Tango, samba, … rondo?

Van Parijs naar Aix-en-Provence en weer terug. Het inlandse tripje van Darius Milhaud in de zomer van 1919 kon de overweldigende indrukken die zijn verblijf in Brazilië(1) had nagelaten, nauwelijks verzachten. Nog geen halfjaar eerder was de 27-jarige componist teruggekeerd uit het land dat met zijn tropische natuur en exotische ritmes een nieuwe wereld voor hem had geopend.

Waar het hart van vol is, loopt de partituur van over: Le boeuf sur le toit (2) is doordrongen van verwondering en heimwee maar ook van levenslust en een bijna animalistische energie. Aanvankelijk bedoeld als muziek bij een imaginaire Charlie Chaplin-film(3) werd Le boeuf al gauw gekaapt door meester-surrealist en creatieve durfal Jean Cocteau, die voorstelde om er een ballet van te maken.

Cocteau zorgde voor het scenario, dat zich ontvouwt in een bar in Manhattan en tal van knipogen bevat naar de Prohibition Law, die toen net in voege trad. Het alcoholverbod blijkt in Cocteaus farce menig kleurrijke tooghanger te treffen, vooral wanneer een bezoek van een agent noopt tot de transformatie van de bar in een melkhuisje. Bij het inschakelen van een elektrische plafondventilator wordt de politieman fataal getroffen; een dame in travestie voert vervolgens een Salomé-dans uit met zijn hoofd. De barman puzzelt de diender weer bij elkaar zodat die de openstaande rekening kan betalen van het gezelschap, dat intussen de bar heeft verlaten.

Le boeuf sur le toit werd een schandaalsucces, niet het minst dankzij de absurdistische kolder van Cocteau, de decors van Raoul Dufy en de cast met onder meer de illustere Fratellini-clowns. Maar top of the bill was de score van Milhaud: één brok vitaliteit en panache, met een potpourri van tango, samba, maxixe en zelfs fado onder een sausje van vaudeville – dat alles naar een klassiek basisrecept. De tientallen melodieën, die langs alle toonaarden denderen, worden immers afgewisseld met een refrein (het “thema van de barman”): een techniek die doet denken aan het rondo zoals barokcomponisten dat al toepasten.

boven Darius Milhaud, 1923 © Agence de presse Meurisse onder Le Boeuf sur le toit, Raoul Dufy, France 1920 © Adagp, Paris
06 PROJECT IN DE KIJKER

Concert SwingingThirties

Darius Milhaud (1892–1974) Le Boeuf sur le Toit, Op. 58, Francis Poulenc (1899–1963) Concerto voor twee piano’s in d, George Gershwin (1898–1937) Porgy and Bess Fantasy (arrangement Iain Farrington) met dirigent David Reiland, en pianisten Frank Braley en Eric Le Sage

zie ook kalender → p24

Folk opera

Een Britse productie van Le boeuf in het Londense Coliseum zou bij Milhaud een passie voor jazz doen ontvlammen. Aan de overzijde van de oceaan had ene George Gershwin toen al zijn eigen unieke combo van klassiek en jazz gesmeed. Als Broadwaycomponist en liedjesschrijver had hij alvast het hoogste bereikt, maar daar stopten zijn aspiraties niet: zuchtend naar erkenning in het grote klassieke repertoire, stelde Gershwin zich tot doel een meesterwerk toe te voegen aan het koninginnengenre van de Bühne, de opera.

Met de roman Porgy (1925) als basis schreven auteur DuBose Heyward, diens echtgenote Dorothy en Gershwins broer Ira het libretto voor Gershwins ‘American folk opera’. Voor de muziek liet hij zich inspireren door de Afrikaans-Amerikaanse muziektradities uit het Zuiden van de States, die hij uit eerste hand leerde kennen tijdens een studieverblijf in Charleston(4). Met invloeden van spirituals, werkersliederen, blues, jazz en klassieke opera, creëerde Gershwin een originele blend die als een rollercoaster langs de ups en downs van het leven in de wijk Catfish Row zoeft. Daar vinden de kreupele Porgy en de eenzame Bess elkaar op de tonen van superhits als My man's gone now, Summertime en Bess, you is my woman now.

Voor de orkestsuite, die Gershwin zelf uit de opera distilleerde, bleven die kleppers links liggen ten voordele van minder bekend orkestmateriaal. De alternatieve suites die later werden gecompileerd, zijn dan weer vaak opgevat als een ‘best of’. De Britse pianist Iain Farrington pakte het anders aan: zeven songs, een intro en twee instrumentale interludes linkte hij tot een symfonisch werk dat het verhaalverloop volgt in een naadloze, compacte score. Met een bezetting die aanleunt bij die van een Broadway-band legt hij een knapperig laagje om de noten heen: een kraakje dat Gershwin vast zou hebben gesmaakt.

Mozart in Montmartre

Entertainment: dat was ook het adagium van Francis Poulenc bij het componeren van zijn Concerto voor twee piano’s (1932) — een van zijn grootste triomfen. Ook hijzelf was gelukkig met het resultaat, zo schrijft hij een van zijn vrienden:

“Je zal het merken: ik heb een enorme stap voorwaarts gezet ten opzichte van mijn vroegere werk en bereik hiermee mijn piekperiode”

In een ander schrijven werpt hij licht op de invloeden die zijn partituur hadden geïnfiltreerd, met de concerti van Mozart, Liszt en Ravel op kop. Er waait ook blues van tussen de notenbalken — met dank aan de jazzy hints in Ravels concerto? — terwijl flarden van bekende chansons ook de populaire muziek van de cafés-concerts in Montmartre echoën. Zijn exotische flair dankt het concerto aan Poulencs bezoek aan de Exposition Coloniale van 1931 waar hij gefascineerd raakte door Balinese gamelanmuziek, gespeeld op gongs en andere metalen (percussie)instrumenten.

Nu eens romantisch en quasi-sentimenteel, dan weer turbulent en bijna mechanisch-energetisch is elke notenbalk gekruid met de onnavolgbare tongue-in-cheek-humor en de speelsheid karakteristiek voor Poulenc. En zo laat de Parijzenaar, net als Milhaud en Gershwin, in de compromisloze combinatie van schijnbaar onverenigbare ingrediënten, ook heel wat zien van zichzelf: helden, dromen, flardjes verleden en een glimp van iets eeuwigs.

© AP Photo
links George Gershwin
rechts Francis Poulenc © Pierre Choumoff/Roger-Violet (1) Milhaud was in oorlogstijd twee jaar lang de assistent van Paul Claudel, de Franse ambassadeur in Brazilië. (2) Le boeuf sur le toit is de vertaalde titel van O Boi no Telhado, een Braziliaanse hit van dat moment. (3) Vandaar de ondertitel cinéma-symphonie sur des thèmes sud-américains.
07
(4) Porgy & Bess speelt zich af in de buurt van Charleston.
SWINGING THIRTIES

Klassiekvoor jonggeweld

In 2020–21 nam hij nog deel aan de SOV Conducting Masterclass, maar binnenkort staat Chanmin Chung met Symfonieorkest Vlaanderen op het podium voor een zaal vol tieners. Het concert is de knallende afsluiter van Acoustic Power, een project waarin jongeren uit de derde graad secundair onderwijs kennismaken met klassieke muziek en de kracht van het orkest aan den lijve ondervinden. — Melissa

08
Portaels

Van chopsticks naar baton

“Op één of andere manier was het voorbestemd dat ik dirigent zou worden. Als kind zwaaide ik al met eetstokjes of met alles wat daartoe diende. Talrijke foto’s en video’s uit de oude doos getuigen daarvan.” De jonge Zuid-Koreaanse dirigent Chanmin Chung (1991) vertelt hoe hij in een religieuze familie opgroeide en in de kerk zijn liefde voor muziek ontdekte. Hij leerde er naast muziek ook de muzikanten kennen. Via de pianoleerkracht van zijn moeder begon hij met zijn eerste pianolessen. Maar al snel leerde hij ook viool, klarinet, trompet en dwarsfluit, want “het is voor een dirigent belangrijk om kennis van verschillende instrumenten te hebben.” Chanmin studeerde af aan de kunsthumaniora van Seoul in de richting compositie, maar ontdekte dat hij pas echt voldoening uit zijn werk haalde vanaf het moment dat hij klaar was met componeren: “Ik miste iets tijdens het schrijven. Wanneer een stuk eindelijk uitgevoerd wordt, ervaar je een onbeschrijfelijk gevoel. In mijn geval kwam niet alleen de muziek, maar ook ikzelf dan

Een interview met Chanmin Chung

tot leven. Ik kon met de muzikanten in dialoog gaan, hen meenemen in mijn ideeën en samen met hen dingen uitproberen. Ik was gepassioneerder tijdens het repeteren dan tijdens het schrijven.” Dat hij in zijn laatste jaar ook een stuk van een medestudent mocht dirigeren, trok hem over de streep om zich volledig op een carrière als dirigent te storten. In 2013 startte hij met de directieopleiding aan de Hochschule für Musik Franz Liszt in Weimar en vanaf 2019 legde hij zich verder toe op orkestdirectie aan de Hochschule für Musik und Theater Felix Mendelssohn Bartholdy in Leipzig. Sinds vorig cultuurseizoen is hij eerste kapelmeester van Theater Aachen.

Handgevoel

“Als dirigent bestudeer je een compositie niet alleen om deze te kunnen dirigeren, maar verdiep je je ook in de achtergrond en de geschiedenis waarin ze ontstaan is. Ik steek daar heel wat tijd in, maar het houdt mijn vak boeiend.” Naast talloze uren muziek studeren, is dirigeren ook met mensen werken. Dirigenten vinden hun

roeping in de muziek, maar om die zo goed mogelijk te laten klinken, is er chemie nodig tussen de muzikanten en de dirigent. “Dat is een heel bijzondere vorm van communicatie”, legt Chanmin uit. “Al snel leer je dat dirigeren niet enkel gaat over de juiste bewegingen maken voor een groep muzikanten, maar over hen sámen meevoeren met jouw gevoel. We noemen dat onder collega’s ‘handgevoel’. Wanneer je intuïtief merkt dat de muzikanten mee zijn, dan kan je als dirigent groeien, en hen steeds verder nemen. Het begrijpen en aanvoelen van elkaar vraagt soms tijd en is bij elk orkest anders. Elk orkest heeft zijn eigen cultuur en manier van spelen. Symfonieorkest Vlaanderen klinkt bijvoorbeeld heel anders dan de Duitse orkesten waar ik meestal mee werk, zachter op een manier. In Duitsland zouden we de orkestklank van Symfonieorkest Vlaanderen als ‘vrouwelijk’ omschrijven. Ontdekken dat ik met dit orkest een andere soort klank tot stand kon brengen, is een geweldige ervaring geweest die mij altijd zal bijblijven. Het is goed om die herinnering in mijn oor te hebben.”

09 TALENT UITGELICHT
links & rechts Chanmin Chung (rechts) © Chanil Chung

Concert Acoustic Power programma Peter Vermeersch (°1959) Acoustic Power Tune, Michail Glinka (1804–1857) Ruslan en Ludmila: Ouverture, Georges Bizet (1838–1875) Suite nr. 1 uit Carmen, Antonín Dvořák (1841–1904) deel III en IV uit Symfonie nr. 8 in G met dirigent Chanmin Chung, i.s.m. Concertgebouw Brugge

Zie ook kalender p24

Vuurwerk

Vervolgens moet de chemie tussen de muzikanten en de dirigent voor verbinding met het publiek zorgen: “we geven alles op het podium, opdat we het publiek met onze muziek kunnen begeesteren.” Het zichtbaar plezier hebben in het samen musiceren, is voor Chanmin belangrijker dan te muggenziften op individuele details. “Als we spelen voor een jong publiek moet vooral de energie ervan afspatten. Ik zal moeten trainen, zodat ik fit op het podium sta.”

Er werd voor het slotconcert van Acoustic Power gekozen voor een kort en

krachtig concertprogramma van ongeveer 30 minuten symfonisch vuurwerk. Terwijl Chanmin de verschillende stukken opnoemt — de Acoustic Power tune van de Vlaamse componist Peter Vermeersch en delen uit Ruslan en Ludmila van Glinka, uit Carmen van Bizet en uit de Achtste Symfonie van Dvořák — benadrukt hij enthousiast zingend de groovy ritmes en snelle energetische passages. Hij geeft tot slot enkele tips mee voor de jongeren tijdens het concert. “Over smaak valt niet te twisten, en de ene zal sneller dan de andere geboeid worden door de muziek die we

zullen spelen, maar misschien herken je wel raakvlakken met de muziek waar je anders naar luistert? Veel ritmes in de hedendaagse popgenres vinden per slot van rekening hun oorsprong in de klassieke muziek. Je beleeft een live concert als een totaalpakket van zien, luisteren en voelen. Het kan bijvoorbeeld ontzettend mooi en ontroerend zijn om de muzikanten allemaal samen met de dirigent met hun hele lichaam te zien bewegen. Maar je kan ook inzoomen op één muzikant en voor eventjes met je oor focussen op dat ene instrument — ik doe dat heel vaak als dirigent.”

“Ik zal moeten trainen, zodat ik fit op het podium sta!”
10
↓ Chanmin Chung © Michiel De Vijver

Elk concert van Symfonieorkest

Vlaanderen in Muziekcentrum De Bijloke voelt intiem en magistraal tegelijk.

Welkom in het oudste concertgebouw ter wereld!

tickets en info: www.debijloke.be

11

Seizoen 2023—24 ontluikt

Het nieuwe concertseizoen staat in knop. In de lente stellen we het in al zijn weelde aan je voor. Dan is het tijd om door de programma’s te snuisteren, inspiratie op te doen, nieuwe muziek te ontdekken, je concertvrienden te contacteren, of misschien om nieuwe mensen uit te nodigen voor een concert. Neem je agenda bij de hand en vink de lanceringsdata voor de concerten in Concertgebouw Brugge aan. De lanceringsdata van Antwerpen en Gent delen we in mei mee in onze seizoensbrochure.

15.05 Start hernieuwing abonnementen met behoud van plaats

05.06 Start verkoop nieuwe abonnementen

08.06 Onthaalbalie in Concertgebouw Brugge voor bestaande en nieuwe abonnees. Hier kan je de hele namiddag terecht met al je vragen.

19.06 Start verkoop losse tickets

Begin mei valt de seizoensbrochure in je bus. Ontvang je nog geen post? Schrijf je gratis in via www.symfonieorkest.be/drukwerk of via info@symfonieorkest.be

“Ik neem al jaren een duo abonnement. Het eerste ticket is voor mezelf, het tweede doe ik cadeau aan een familielid, vriend, kennis of oud-collega. Het doet me deugd een van mijn vele passies te kunnen delen met mensen die ik waardeer. Samen maak je herinneringen waar je nog lang op terug kan komen.” — R.H.

“Elk concert groeit mijn kennis over de klank én de mensen van het orkest. Als ik hen tijdens de pauze of na het concert tegenkom, kan ik gemeend een compliment delen. Ik heb het gevoel dat ik deel uitmaak van een hechte groep.” — L.P.

“Samen naar muziek luisteren schept een band. Je komt elke maand dezelfde mensen tegen aan de tramhalte op weg naar het concert, in de zaal op de stoelen naast je of in het Grand Café achteraf.

Je raakt aan de praat over wat je samen beleefd hebt. Dat groeit soms uit tot warme vriendschappen.” — R.B.

De voordeligste formule om van alle concerten te genieten? een abonnement. Je geniet een jaar lang van onze concerten beste tarieven. We bieden deze formule aan in Antwerpen, en Gent. Benieuwd waarom een abonnement interessant Abonnees en absolute fans van het orkest Franck, Renée, Frans en Lieve getuigen. (1) Je geniet de voordeligste prijs (2) Je hebt uit de zitplaatsen (3) Je bouwt persoonlijke band op het orkest (4) Je ontdekt nieuwe (5) Vaste afspraken maken vrienden

12
© Wouter Maeckelberghe

genieten? Dat blijft concerten aan de Antwerpen, Brugge sant voor je is?

Renée, Romain,

5 redenen om voor een abonnement te kiezen

(1)

“Na al die jaren kennen we de concertzaal op ons duimpje. We zouden haast geblinddoekt de weg kunnen vinden naar onze plaatsen op het eerste balkon (lacht). Dat zorgt voor een ontspannen en haast huiselijke sfeer.” — F.B.

“Onbekend is onbemind. Als mens heb je de neiging om terug te grijpen naar oude favorieten. Maar er is zoveel moois te ontdekken! Mijn muziekkennis is enorm gegroeid sinds ik een abonnement heb. Ik heb er bijvoorbeeld mijn nieuwe liefde voor hedendaags klassiek aan te danken. Wist ik vroeger niet waar te beginnen, heb ik nu een ingang naar een heel nieuw repertoire. Een verrijking waardoor ik ook de oude meesters in een nieuw licht zie!” — F.D.M.

Met een abonnement bespaar je per ticket 20%. Op een reeks van 7 concerten is dat een aanzienlijk voordeel. Wist je dat je bovendien ook 20% korting geniet op extra losse tickets? Handig als je iemand wil laten kennismaken met het orkest.

(2)

De abonnementenverkoop start voor de losse kaartverkoop. Op die manier heb je als eerste keuze uit de beste plaatsen. In Concertgebouw Brugge hoort bij een abonnement een vaste zitplaats. Je zit elk concert op dezelfde plaats en krijgt de kans om deze plaats elk seizoen opnieuw te reserveren.

(3)

Met elk concert verruim je je kennis over het orkest. Een nieuwe gastdirigent die het over een andere boeg gooit? Is de eerste klarinet een keertje ziek? Een nieuw gezicht bij de cello’s? Het orkest kent geen geheimen voor jou.

(4)

Symfonieorkest Vlaanderen combineert tijdloze klassiekers met te ontdekken parels. Denk aan nieuwe creaties van jonge componisten, symfonieën uit verre landen of werken die onterecht tussen de plooien van de muziekgeschiedenis gevallen zijn.

(5)

De concertzaal is een ontmoetingsplek. Gelijkgestemde zielen komen er naartoe om samen te genieten van symfonische muziek. Als abonnee schrijf je eenmaal alle data in je agenda en vervolgens heb je een heel seizoen vol hoogtepunten om naar uit te kijken. Een vaste afspraak met het orkest, en met de andere abonnees.

(1) geniet van voordeligste
prijs (2) hebt keuze beste zitplaatsen (3) bouwt een persoonlijke op met orkest (4) ontdekt muziek (5) afspraken maken vaste vrienden
13

Concert Brahms 1

NN, Béla Bartók (1881–945) Vioolconcert nr. 2 Sz. 112, BB 117, Johannes Brahms (1833–1897) Symfonie nr. 1 in c, Op. 68 met dirigent Jiří Rožeň en violist Josef Špaček

zie ook kalender → p24

BélaBartók Vioolconcert nr. 2

Verbunkos, een solistische mannendans ontstaan uit de rekruteringsvoorstellingen van het Oostenrijks-Hongaarse leger.

14

De muziek van de Hongaar Béla Bartók in enkele woorden? Ritmisch, robuust, bij momenten gedurfd en moeilijk te doorgronden, maar oh zo intrigerend door de vele volkse en repetitieve melodieën en ritmes. Voor Bartók is de volksmuziek namelijk een van de vele “fenomenen van de natuur”. Het is voor hem even natuurlijk “als levende organismen zoals bloemen of dieren”. Het is dan ook niet toevallig dat hij de volksmuziek een centrale plaats geeft in zijn groots Vioolconcert nr. 2 uit 1938. — Waldo Geuns

I. Net zoals een heuse eikenboom groeit uit een eikel, zo wordt de kiem van het vioolconcert gezet met een Hongaarse verbunkos. Deze van oorsprong 18de-eeuwse volksdans bestaat uit een trage melodie die zich kenmerkt door een gepunteerd (langkort) ritme en een snelle en virtuoze sectie. Bartók neemt deze danselementen helemaal over in zijn concerto. Bovenop de mysterieuze lange noten in de hoorns, de harp-akkoorden en de lage strijkers in pizzicato introduceert de violist een weelderig en zigeunerachtig thema dat opgebouwd is met intervallen uit de volksmuziek: de kwart, de kwint en de secunde. Het orkest en de solist wisselen de melodie voortdurend uit, en bereiden het vuurwerk voor van het virtuoze en snelle gedeelte van de verbunkos-dans.

II. Je voert dit concerto niet zomaar uit door enkel de noten te studeren, getuigden violisten Zoltán Székely en Yehudi Menuhin. Székely, de violist die het werk in première bracht in Amsterdam in 1939, moest aan Bartók een duidelijk tijdschema voorleggen om te bewijzen dat hij wel genoeg tijd kon besteden aan het studeren en uitvoeren van het concerto. Yehudi Menuhin, een goede vriend van de componist, vertelde dan weer dat Bartók hem uitgebreid ondervroeg over het concerto: "Wat is jouw mening over het tweede, contrasterende thema in het eerste deel?” “Het is flink chromatisch.” "Ja, het is chromatisch, maar zie je dat het heel vaak terugkomt? En dat doet het zo'n 32 keer maar nooit precies hetzelfde.” Dit thema is een belangrijk moment in het concerto voor Bartók, want het verwijst naar de seriële muziek van Arnold Schönberg waarin hij experimenteert met zorgvuldig opgebouwde reeksen van alle twaalf tonen die hij aan precieze regels onderwerpt. Bartók wil Schönberg met dit thema de loef afsteken: twaalftoonsmuziek hoeft immers niet atonaal te zijn zoals wel het geval is bij zijn Weense collega. Bartók toont hem hier hoe het wél moet.

III. Toen Bartók zich aan zijn vioolconcert zette, had hij eerst het plan om een eendelig werk schrijven in de vorm van een thema met variaties. Székely pleitte daarentegen verwoed voor een traditioneel driedelig werk. Bartók gaf toe, maar niet zonder een heuse variatiereeks in het tweede deel Andante tranquillo te verwerken. De viool introduceert aan het begin van het deel de lange, elegische melodie van het thema die bij momenten erg romantisch klinkt. De ingetogen openingssfeer wisselt voortdurend doorheen de zes daaropvolgende variaties waarin hij experimenteert met de meest diverse instrumentencombinaties. Zo is in de eerste variatie bijvoorbeeld de pauk een gelijkwaardige partner met de soloviool, of vermengt Bartók in de tweede variatie het openingsthema met de houtblazers, de harp en de celesta.

VI. Zoals het hoort bij vioolconcerten is het slotdeel een heuse krachttoer. Bartók goochelt in het Allegro molto verder met indrukwekkende variatie- en twaalftoonstechnieken. Het is het meest duidelijk in de twee hoofdthema’s die variaties zijn op de twee thema's van het eerste deel. Luister maar naar de kwartintervallen en het zigeunerkarakter van het eerste thema en herken het 'twaalftoons-thema' (het tweede thema) dat de violist speelt boven de sfeervolle begeleiding door de triangel en de cimbaal. Niet alleen de componist laat al zijn kunnen zien in dit deel, ook voor de solist is dit hét moment om uit te pakken. Ondanks het regelmatig terugkeren van ingehouden, lyrische passages valt dit derde deel op door de onafgebroken virtuositeit: duizelingwekkend snelle passages, stampende dubbelgrepen… Ook als luisteraar ben je maar beter goed in vorm!

15 ONDER DE LOEP
Scan de QR-code en luister mee tijdens het lezen.

E B S E O O N O V D X S RA D E G V P A A R A N E N D S E

De grote stationsklok wijst 7 uur aan. Het is stil op het perron. De sporen liggen er verlaten bij. Af en toe dendert een trein voorbij op weg naar een onbekende bestemming. Voorts geen beweging. Tot plots, in de verte, de koplampen opduiken van een locomotief. Blaas de stoomfluit! De SOV-Express is in aantocht! — Heleen Driesen

16 ON THE ROAD
© Wouter Maeckelberghe

07:30

De remmen schuren, de trein houdt halt. De deuren van de voorste wagon zwaaien open. Een kolonne uitbundige muzikanten stapt af. De eerste violist gaat voorop, de tweede volgt in zijn kielzog. De altviolist trekt inderhaast zijn jasje recht, terwijl hij de contrabas het trapje afhelpt. De cellist drukt nog snel de conducteur de hand. De muzikanten verspreiden zich. Een schril fluitsignaal weerklinkt. Met één enkele zwaai van de strijkstok transformeert het station ‘Nieuw Gent’ in een wijkschooltje in al zijn bedrijvigheid.

08:00

Het perron verandert als bij toverslag in een druk bezochte speelplaats. Door de grote poort komen groepjes kinderen aangelopen. Flarden muziek waaien hen vanuit het schoolgebouw tegemoet. Iedereen kijkt zich de ogen uit. Wat doet die meneer met zijn viool in de toiletten? Wie oefent er toonladders in de turnzaal? En staat daar aan de fietsenrekken iemand op een enorme viool te tokkelen? De invasie is een complete verrassing. Hierover had de juf gisteren toch niets verteld?

08:30

Op weg naar de klas komen de leerlingen overal muziek tegen. ‘Wat is jouw lievelingsliedje?’, vraagt een muzikant aan een zesjarig meisje. Prompt klinkt Let it go uit de film Frozen in pizzicato door de gangen. De kinderen zijn verrukt. Ze wijzen naar de instrumenten, spreken de artiesten aan, willen weten waarom ze hier zijn. Er wordt gezongen en gedanst.

08:40

Stop na stop schuimen de muzikanten de klassen af. Ze stellen zich voor aan de kinderen en geven uitleg over hun instrument en het orkest. ‘Waarom zitten er gaten in uw gitaar, meneer?’, klinkt het verwonderd. ‘En zijn dat mensenharen op die stok?’ De musici beantwoorden met de glimlach alle vragen en laten voelen, horen en zien. Nu en dan spelen ze een deuntje. Klassiek of pop. Luid en stil. Traag of snel. De oortjes van de kleuters zijn na een half uurtje moegeluisterd en voldaan. Bij de lagere schoolkinderen mag het bezoek al wat langer duren. Hun kennis van het orkest breidt ieder jaar verder uit. Sommigen spelen intussen zelf een instrument.

De SOV-Express

Symfonieorkest Vlaanderen kijkt ook naar de wereld buíten de concertzaal. Onder de noemer SOV-Express gaan onze musici op stap in de wijk Nieuw Gent. Een dag lang palmen de muzikanten de scholen van de Gentse buurt in en bouwen bruggen via muziek. Ze bezoeken elke klas, van de peuters tot het zesde leerjaar, en laten de kinderen op een creatieve en interactieve manier kennismaken met het symfonisch orkest. Telkens met een andere mix van instrumenten. In de lente van 2023 zijn onder meer de blazers aan de beurt.

10:30

‘Attentie!’, klinkt het door de megafoon. ‘De SOV-Express houdt even halt om de remmen te smeren!’ De muzikanten komen op adem bij een koffie. Ze wisselen ideeën uit voor de klasbezoeken die volgen. Nu het project al enkele jaren loopt, weten de musici wat de kinderen aanspreekt en hoe ze hun aandacht vasthouden. Met elke passage groeit het repertoire en haken er nieuwe wagonnetjes bij aan. Iedere editie is weer een ontdekkingstocht naar wat er leeft bij de kinderen. De leerkrachten delen met plezier hun kennis en ervaring.

11:00

De reis gaat verder van peuterzaal tot klaslokaal. Het niveau en de interesses van de groep bepalen mee de inhoud van het bezoek. In elke klas gaan zonder uitzondering de vingers vlot omhoog. ‘Hoelang heb je moeten studeren voor je echt muziek kon spelen?’ ‘Hoeveel kost je instrument?’ ‘Is je contrabas niet veel te zwaar om op te tillen?’

De muzikanten tonen en vertellen, maar laten de kinderen ook zelf experimenteren. Met het dirigeerstokje in de hand leiden ze het strijkkwartet van pianissimo naar forte en van lente naar vivace. De muziek bepaalt het tempo, de uren vliegen voorbij.

14:35

Het laatste lesmoment van de dag is aangebroken, de terminus komt in zicht. In de grote refter van de school komen de kinderen bijeen voor een gezamenlijk slotoptreden. Tsjaikovski’s Notenkraker oogst bewondering en applaus.

Maar bij de aanhef van Camilles Vuurwerk gaan de kinderen pas echt uit de bol. De hele school zingt en beweegt mee op de muziek.

15:15

De schoorsteen van de trein piept. De SOVExpress is klaar voor vertrek. Een rij uitgelaten kinderen wacht de muzikanten op voor een laatste high five . De bewondering en het enthousiasme is van hun gezichten af te lezen.

‘Dát is toch waarom je het doet,’ denken de artiesten terwijl ze afscheid nemen. Op de rit huiswaarts is het ongewoon stil. Ook muzikanten raken soms héél even uitgespeeld.

Muziek naar de wijk

Het warme onthaal en het enthousiasme dat onze muzikanten jaar na jaar te beurt valt in de scholen van Nieuw Gent, smaakt naar meer. Sinds kort verbreedt Symfonieorkest Vlaanderen daarom de blik naar andere ontmoetingsplekken in de wijk. Onze muzikanten gaan onder meer langs in het sociaal restaurant, in de crèche en in het Open Huis voor jonge moeders. Met onze aanwezigheid en muziek hopen we zoveel mogelijk mensen te prikkelen en te inspireren. En, als het even kan, hen ook gewoon een mooie dag te bezorgen.

→ FORTE LENTE → VIVACE
TERMINUS NIEUW GENT
PLAATS LET IT GO IN DE KLAS 17
HALTE PIANISSIMO
VUURWERK
SPEEL-

Jiří Rožeň gaat voluit voor Brahms!

Concert Brahms 1

NN, Béla Bartók (1881-945) Vioolconcerto nr. 2 Sz. 112, BB 117, Johannes Brahms (1833-1897) Symfonie nr. 1 in c, Op. 68 met dirigent Jiří Rožeň* en violist Josef Špaček (*Jiří Rožeň valt deze productie in voor chef-dirigent Kristiina Poska.)

zie ook kalender → p24

18

De Tsjechische dirigent Jiří Rožeň maakt in juni zijn debuut bij het orkest. Energiek, gloedvol en muzikaal doordacht: Rožeňs ontwapenende directiestijl liet al op heel wat podia een bijzondere indruk na. Deze vervanging is een uitgelezen kans voor hem. Hij droomde er namelijk al langer van om Brahms’ Eerste Symfonie onder handen te nemen. Hij heeft dan ook bijzonder veel zin om naar België te komen: “Vier concerten in vier fantastische zalen? Dat is een prachtig traject om samen af te leggen.” —

Is Brahms’ Eerste Symfonie een nieuwe stap voor jou als dirigent?

Het stuk voelt voor mij inderdaad nog vrij vers. Ik heb er tijdens mijn studies wel al een aantal keer van kunnen proeven, maar ik stond er nog niet eerder mee op een professioneel podium. Ik kijk er enorm naar uit. Vooral ook omdat we het meer dan één keer zullen kunnen spelen. Het is natuurlijk altijd even aanpassen bij elke nieuwe zaal, maar het voordeel is wel dat het orkest de zalen echt goed kent. Dan kan je vertrouwen op de muzikanten en ook samen groeien doorheen de concerten.

Waar zit voor jou precies de uitdaging in deze symfonie?

Alleen al de openingsmaten zijn een uitdaging op zich! Je hoort die maten vaak op dezelfde manier uitgevoerd worden: heel zwaar, met die typische, bonkende pauken en nadruk op elke tijd. Maar als je de partituur leest en je probeert te vergeten wat je al gehoord hebt, dan kan je die openingsmaten ook anders zien. Misschien moet je de 6/8-maat niet in zes slaan, maar in twee? Misschien krijgt het dan meer ‘flow’? Dat vind ik interessant. We zijn vandaag nog altijd heel erg beïnvloed door die zware, romantische manier van uitvoeren

in de stijl van Wilhelm Fürtwangler en zijn collega’s. Maar laat ons in juni eens kijken of het ook anders kan (lacht).

Brahms’ Eerste werd destijds door dirigent Hans von Bülow onthaald als ‘Beethovens Tiende’. Hoe zie jij de symfonie? Brahms heeft enorm hard geworsteld met die eerste symfonie omdat de erfenis van Beethoven zo zwaar woog op hem. Juist daarom doen we hem geen recht aan als we de symfonie beschouwen als ‘alleen maar’ een erfenis. We moeten de symfonie vooral

zien zoals ook Brahms ze zag: als zijn eerste symfonie. Brahms was 43 toen hij dit schreef. Voor mij is dit het werk van een voldragen, matuur componist.

Voel jij soms ook het gewicht van de dirigenten die je zijn voorgegaan op je schouders rusten?

Dat gevoel kent elke jonge dirigent wel. Er zijn inderdaad veel legendarische opnames van dit werk. Je kan daar als jonge dirigent naar luisteren en er inspiratie in vinden. Maar dat wil niet zeggen dat je het op dezelfde manier moet doen. Je mag gerust je eigen pad volgen.

Hoe doe je dat precies? Hoe destilleer je ‘jouw verhaal’ uit zo een bekend stuk?

Je start best vanuit de partituur. Je probeert je vervolgens de muziek inwendig voor te stellen. Je probeert daarbij te voelen wat jouw ideale tempo is, welke rubato’s je wil doen en ook hoe je die wil uitvoeren. Pas wanneer zulke dingen helemaal duidelijk zijn, kan je beginnen luisteren naar andere collega’s. Dat is, als je alles optelt, vaak een lang proces. Eigenlijk is er in het hoofd van een dirigent al enorm veel gebeurd voor je aan de eerste repetitie begint. En dan verandert het nog. Jij hebt jouw verhaal, maar het orkest voegt daar ook nog een puzzelstuk aan toe.

← Jiří Rožeň © Ilona Sochorová
19 INTERVIEW
Johannes Brahms (1833–1897)

Violist en landgenoot van jou, Josef Špaček, is de solist bij dit programma. Kennen jullie elkaar?

Josef speelde vroeger als concertmeester bij Czech Philharmonic Orchestra en in die hoedanigheid hebben we verschillende keren samengewerkt. Ik heb hem daarnaast ook al één keer mogen dirigeren als solist. Ik bewonder hem enorm. Hij is een wonderlijke muzikant en daarnaast ook een fantastische mens. En hij heeft zulk een mooie toon! Heel warm en innemend.

Jij bent (net als chef-dirigent Kristiina Poska) een van de weinige dirigenten die met de linkerhand dirigeert. Vraagt dat enige aanpassing van de muzikanten?

Ik heb er eigenlijk nog nooit problemen mee gehad. Toen ik voor het eerst begon te dirigeren, bij het ingangsexamen voor het conservatorium, dirigeerde ik spontaan met mijn linkerhand.

Toen ik aangenomen was, zeiden mijn leraars dat het beter was om van hand te wisselen, omdat links dirigeren eerder ongebruikelijk is. Ik snapte hun punt, maar ik zou het vandaag

niemand aanraden. Een linkshandige kan nooit een echte rechtshandige worden. De connectie met het brein raakt dan verstoord. Op een bepaald moment heb ik beslist om opnieuw linkshandig te gaan dirigeren en dat voelde natuurlijk voor mij. Ik ben gewoon meer mezelf als ik met mijn linkerhand dirigeer. Voor de celli en de contrabassen is het een klein beetje aanpassen, want zij zijn gewoon om de baton dichterbij te hebben. Maar ik kan hen makkelijk ondersteunen met mijn andere hand. Geen zorgen dus (lacht)!

→ Jiří Rožeň © Filip Jandourek
20
“We zijn vandaag nog altijd heel erg beïnvloed door die zware, romantische manier van uitvoeren in de stijl van Wilhelm Fürtwangler en zijn collega’s. Maar laat ons eens in juni eens kijken of het ook anders kan.”

Een caleidoscoop van eigentijdse creaties, gevoed door oosterse en westerse muzikale tradities en sterke vrouwen.

za 22 – vr 28 apr 2023

ALL ARIAS

Info & tickets: +32 78 15 20 20 concertgebouw.be

In&Uit: ‘t Zand 34, Brugge

PLEK

Ontdek jouw volgende cursus

www.davidsfonds.be

© Kurt Van der Elst
LOD muziektheater Lieselot De Wilde Bushra El-Turk Muziektheaterbiënnale 2023
WIJ MAKEN VAN VLAANDEREN EN BRUSSEL EEN LEERGIERIGE
21

Aan de avondkassa staat dit tweetal in de frontlinie van het orkest. Achter de schermen werken ze zij aan zij aan een organisatie met een stevige body én een leuke smoel. Isabelle (51) is medewerker administratie en ticketing. Josie (28) is verantwoordelijk voor communicatie en publiekswerking. Een kennismaking met een stel bevlogen buitenbeentjes.

Josie Vranken en Isabelle Van Daele

Ze was er bij haar sollicitatie toch een beetje bang voor. Dat iemand haar aan het eind van dat eerste gesprek zou vragen: ‘En Josie, welk instrument speel je nu eigenlijk zelf?’ Of: ‘Zeg eens, wat is jouw favoriete werk van Brahms?’ Dan had ze in alle eerlijkheid moeten toegeven dat ze geen noten kon lezen en weinig kaas gegeten had van de klassieke muziekgeschiedenis. De historica van opleiding lacht. “Ik ben heel gevoelsmatig in de manier waarop ik muziek beluister en beleef. Voor mij is een concert dé gelegenheid om individuele beslommeringen te overstijgen en om op te gaan in een gedeelde ervaring. Je zit in een zaal met 1000 mensen die je nog nooit ontmoet hebt, en spreekt af om samen anderhalf uur stil te zijn terwijl rondom je een intens klankspel ontvouwt. Dat is toch pure magie!”

Na drie jaar op de teller bij Symfonieorkest Vlaanderen is haar kennis van het klassieke repertoire weliswaar stevig geboomd, erkent de communicatie- en marketingverantwoordelijke.

Toch zet ze bijwijlen nog heel bewust die onwetende bril op. “In mijn job ben ik een verhalenverteller. Ik probeer de soms complexe patronen van de klassieke muziek te vertalen naar een breed publiek – veel ruimer dan enkel beroepsmuzikanten of musicologen. Dan is het af en toe best handig om weer even heel naïef en nieuwsgierig te zijn (lacht).”

Ook collega Isabelle bracht bij haar intrede in het orkest geen brede klassieke bagage met zich mee. Een half jaar geleden ruilde ze haar job in de industriële wereld in voor een symbolische sprong naar deze cultuurhaven. Kort tevoren was ze prompt verliefd geworden op de Gentse Bijlokesite. Na het bijwonen van een concert voelde ze heel duidelijk: ‘hier wil ik deel van uitmaken.’. “Vandaag heb ik zelf mijn werkplek in dit warme nest”, klinkt het fier. “Wanneer ik de trapjes afdaal, verrast me nog elke ochtend de verbonden sfeer die er hangt. Die mooie concertzaal, de rust in de gangen: tussen deze muren valt de ratrace even stil. Dat bevalt me enorm.”

Het publiek kent Isabelle als de persoon die aan de telefoon en per mail immer vriendelijk alle klantvragen beantwoordt. Samen met Josie verzorgt ze ook de avondkassa in Concertgebouw Brugge en Paleis voor Schone Kunsten Brussel. Al lijkt de administratieve duizendpoot één en al harmonie, toch is het niet altijd peis en vree daar aan die ticketservice. “Ik heb best wel wat stressmomentjes gehad”, blikt Isabelle glimlachend terug op haar eerste maanden. “Stel je voor: de printer doet het niet en de rij wachtenden groeit. Maar uiteindelijk komt alles altijd wel op zijn pootjes terecht. Die avondkassa is juist zo fijn om te doen, omdat je direct voeling houdt met het publiek. De live reacties van toehoorders zijn enorm dankbaar. Het doet zoveel plezier om anderen een fijne avond te kunnen bezorgen.”

Aan het grote prikbord achter Josie en Isabelle hangen naast een paar Symfozines, flyers en affiches ook enkele kaartjes en lezersbrieven. “Deze mevrouw schrijft ons vanuit

22

het woonzorgcentrum”, wijst Josie aan. “Ze laat weten dat ze sinds lange tijd weer een concert van ons bijwoonde en hoeveel deugd het haar heeft gedaan. Dat mensen in hun pen kruipen om ons zoiets te vertellen, vind ik heel bijzonder. Het is ontroerend om zo dicht bij een publiek te staan.”

Dat publiek is diverser dan ze zich initieel had voorgesteld, haakt Isabelle aan. Aan de kassa melden zich zowel oude getrouwen als schoolgaande pubers die voor de eerste keer van een concert komen proeven. “Wat al deze mensen met elkaar gemeen hebben, is dat ze zich zichtbaar verheugd hebben op zo’n avond en vast van plan zijn om gezellig samen te genieten.”

Vaak leeft toch nog onterecht het beeld van het orkest als een ietwat strakke, ouderwetse instelling, vult Josie aan. “Natuurlijk, het is een plek met heel veel geschiedenis. Maar als organisatie denken we constant na hoe we ons aanbod jong en aantrekkelijk houden, ook voor een nieuw publiek. In onze communicatie kleuren we

daarom al eens graag buiten de lijntjes. Op de frisse grafische stijl van onze sociale media en printmagazines krijgen we bijvoorbeeld veel toffe commentaar.”

Josie en Isabelle hebben allebei heel bewust gekozen om te werken voor een kleinere culturele organisatie met een grote uitstraling, beamen ze eensgezind. “We vinden het belangrijk dat we ons elke dag kunnen inzetten voor een product waarin we geloven en dat ons inspireert. Want ergens verkopen we inderdaad een ‘product’, al is het wel het mooiste dat er bestaat: live muziek – een belevingswereld die we samen creëren. Elk lid van ons team werkt voelbaar trots aan datzelfde doel.”

Als fervente lezers vertoeven ze beiden al eens graag in een andere wereld, klinkt het. “In een boek kan ik mezelf zalig verliezen”, vertelt Isabelle enthousiast. “Af en toe heb ik de nood om in mijn eigen cocon te kruipen. Door te lezen, te mediteren, te schrijven of gewoon te niksen. Uit het niets ontstaat alles. Dat klinkt

misschien wat wollig en vooral erg lui (lacht), maar ik vind het fantastisch om eens een ogenblik niets te doen. Om één te worden met de stilte en te landen in het moment.”

“In de concertzaal is er juist heel veel geluid”, bedenkt Josie. “Zestig mensen zitten op het podium dan ook keihard te werken. Maar voor de luisteraar biedt de muziek wel een moment van rust en verstilling. Dat is voor veel mensen net de aantrekkingskracht van het orkest. Ikzelf ben tijdens onze concerten heel even ‘muzikant onder de muzikanten’. Als ik mijn collega-musici aan het werk zie, voel ik me intens deel van het geheel. Professioneel muzikant worden zonder ook maar één noot te kunnen lezen: dat heb ik dan toch maar mooi klaargespeeld (lacht).”

← Josie Vranken en Isabelle Van Daele © Tom De Visscher
23 HIT-AND-RUN
Wij verkopen het mooiste product dat er bestaat

kalenderapril → juni2023

SOV Young speelt Windelinckx, Carwithen en Elgar

met dirigent Martijn Dendievel en jeugdorkest SOV Young

ZA 08.04 20:00

MIRY CONCERTZAAL

MA 10.04 20:00

ONZE-LIEVE-VROUW-TER-DUINENKERK KOKSIJDE

Acoustic Power

met dirigent Chanmin Chung

MA 17.04 11:00 & 14:00

CONCERTGEBOUW BRUGGE (SCHOOLVOORSTELLING)

DI 18.04 11:00 & 14:00

CONCERTGEBOUW BRUGGE (SCHOOLVOORSTELLING)

SwingingThirties

met dirigent David Reiland en pianisten Frank Braley en Eric Le Sage

DO 11.05 20:00

CONCERTGEBOUW BRUGGE

ZA 13.05 20:00

MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

ZO 14.05 20:15

MUZIEKGEBOUW AAN ‘T IJ AMSTERDAM NL

ZA 20.05 20:00

KULTURZENTRUM TRIANGEL ST. VITH

ZO 21.05 15:00

DE SINGEL ANTWERPEN

Brahms 1

met dirigent Jiří Rožeň* en violist Josef Špaček

DO 08.06 20:00

CONCERTGEBOUW BRUGGE

ZA 10.06 20:00

MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

ZO 11.06 15:00

DE SINGEL ANTWERPEN

ZA 17.06 20:00

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL

*Jiří Rožeň valt deze productie in voor chef-dirigent Kristiina Poska.

SOV Conducting Masterclass

ZO 18.06 17:00

MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

STROOM Festival in de Scheldevallei

WO 21.06 20:30

DONKMEER BERLARE

Tickets concerten Brugge, Brussel en SOV Young

www.symfonieorkest.be tickets@symfonieorkest.be

+32 9 292 75 57 ma—do 10:00—13:00 In&Uit (concerten Brugge) ’t Zand 34, 8000 Brugge

Symfonieorkest Vlaanderen

Bijlokekaai 8 bus 8, 9000 Gent +32 9 292 75 57, info@symfonieorkest.be

www.symfonieorkest.be

reknr. BE06 7330 1321 0622 BIC KREDBEBB

Werkten mee aan deze uitgave coördinatie: Josie Vranken

grafisch ontwerp: Lieven Haneca foto’s: Björn Comhaire, Tom De Visscher en Wouter Maeckelberghe druk: Puntgaaf Programma’s onder voorbehoud van wijzigingen

V.U. Frederik Styns, Bijlokekaai 8 bus 8, 9000 Gent Symfonieorkest Vlaanderen wordt gesteund door Symfonieorkest Vlaanderen is in residentie in

DE SINGEL Antwerpen www.desingel.be, 032 48 28 28 Gent Festival van Vlaanderen www.gentfestival.be, 09 243 94 94

Muziekcentrum De Bijloke Gent www.bijoke.be, 093 23 61 00 Muziekgebouw aan ‘t IJ www.muziekgebouw.nl, +31 20 788 20 00 Ostbelgien Festival www.obf.be STROOM www.festivalstroom.be, 09 243 94 94

Openingsuren
balie: ma—vr 10:00—17:00, zon- & feestdagen 10:00—14:00 070 22 12 12 (ma—vr 14:00—17:00•€0,30/min)
24

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.