sept → dec 2017
© Simon Van Boxtel
Frederik Styns INTRO
‘ En Avant’ met Geert Riem INTERVIE W
02 04
PROJ EC T IN DE KIJ KER
Tsjaikovski 2 ONDER DE LOEP
10 14
Meet the musician Kris Hellemans HIT-AND -RUN
Klassiek meets Jazz Fulco Ottervanger Barnabás Kelemen TALENT UITG ELICHT
18 20
3x bijzonder concert ORKEST ON THE ROAD
22
n°80
Tijdens de opmaak van het nieuwe concertseizoen realiseerden we ons meermaals dat het magische jaar 2020 dichterbij komt. In 2020 zal de wereld niet alleen de 250ste verjaardag vieren van een van de allergrootste muzikale genieën aller tijden, Ludwig van Beethoven, maar mag ook Symfonieorkest Vlaanderen kaarsjes uitblazen. Hoeveel kaarsjes? Maar liefst 60 stuks!
02
Frederik Styns © Tom De Visscher →
INTRO
Het parcours dat Symfonieorkest Vlaanderen de afgelopen decennia aflegde, wordt gekenmerkt door een volhardend geloof in de pracht én de kracht van het ijzeren symfonische repertoire. We zijn er steevast van overtuigd dat elk goed werk het verdient om steeds opnieuw een plaats te krijgen op het podium. Elke kwaliteitsvolle uitvoering is immers in staat om nieuw leven te blazen in een partituur, en schenkt ons de kans om ook die werken die we zogezegd reeds ‘kennen’ te blijven herontdekken. Enkel op een podium openbaart zich het muzikale kunstwerk. Muziek op papier is dood en opnames zijn vaak niet in staat om de sfeer en energie van een muziekwerk ten volle te vatten. Graag trekken we samen met u ten strijde tegen stemmen en huidige tendenzen die het tegendeel beweren, en maken we ons alvast klaar voor de volgende 60 jaar! U zal merken dat we ook dit seizoen trouw blijven aan ons credo. Naar goede gewoonte betekent dit uiteraard niet dat we ons beperken tot datgene wat u reeds kent. We creëren wederom ‘con brio’ kansen voor Vlaamse componisten, en gingen op zoek naar enkele werken die u wellicht nooit eerder hoorde. En dit alles met veel aandacht voor jong talent van hier en elders.
Ook ons speelterrein blijft hetzelfde. Naast onze reeksen in Antwerpen, Brugge, Brussel en Gent zijn we te gast in tal van culturele centra, en op festivals in binnen- en buitenland. U las wellicht in de pers dat we de komende jaren onze werking in Gent zullen versterken en uitbreiden, met Muziekcentrum De Bijloke als vaste residentieplek en nieuwe thuishaven. In dit magazine maakt u onder andere kennis met de nieuwe algemeen directeur van Muziekcentrum De Bijloke, Geert Riem. Hij vertelt meer over onze hernieuwde samenwerking. Belangrijk evenwel is te weten dat we onze symfonische missie blijven uitdragen in heel Vlaanderen, onze concertreeksen blijven dezelfde en onze trouwste fans leggen we de komende maanden extra in de watten. Samen met alle musici en medewerkers van Symfonieorkest Vlaanderen kijk ik ernaar uit om met u te genieten van dit nieuwe avontuurlijke concertseizoen! En mocht u alvast ideeën hebben om ons naderend jubileumjaar op gepaste wijze te vieren, laat het ons dan weten! Frederik Styns, intendant Symfonieorkest Vlaanderen
03
Klassiek
04
Fulco Ottervanger PROJECT IN DE KIJKER
eilandhopper
meets Jazz 05
als orkestrale project in de kijker TheIsleofLifemet Jan Latham-Koenig, Fulco Ottervanger en De Beren Gieren
→
Verrassend en innovatief, zo mag u het komende seizoen van Symfonieorkest Vlaanderen beslist omschrijven. Een aantal jonge componisten komt op vraag van het orkest een en ander flink opschudden. Eén van hen is Fulco Ottervanger (°1984) die met zijn nieuwe compositie The Isle of Life in november een antwoord formuleert op The Isle of the Death van Rachmaninov. Ook zijn vaste improtrio De Beren Gieren is van de partij, en brengt extra ‘leven’ op het podium. Een klassiek concert als geen ander dus, dat ook voor jazzliefhebbers wel eens heel wat in petto zou kunnen hebben.
06
PROJECT IN DE KIJKER
Fulco Ottervanger is letterlijk van alle markten thuis. Hij zag het licht in Leuven, ontbolsterde in Brussel en ademt ondertussen al veertien jaar Gentse lucht. Vader was een advocaat uit Den Haag gespecialiseerd in Europees recht, moeder een amateurpianiste uit Rotterdam die Frans gestudeerd had. Ideaal dus voor de Nederlandse kolonie in de buitenwijken van Brussel. Er werd gereisd, ze gingen naar tentoonstellingen, hun huis leende zich voor kamerorkesten. “Een mooie omgeving, met veel liefde”, aldus Fulco. Alles was goed. Tot het plots niet meer zo was. Hij moest zich afzetten. Zelfs in hoe hij zijn eigen naam leest. Voor zijn moeder is er de link met falco, Latijn voor valk. Fulco zoekt het liever in het Fries, man van het volk, iemand die troost kan bieden met zijn muziek. “De beste bedoelingen kunnen heel
beklemmend zijn” zo merkt hij op. “Onder een stolp is het moeilijk rauwe kantjes uiten. Wellicht daarom maak ik muziek.”
Muzikale duizendpoot Ondertussen is Fulco Ottervanger gepokt en gemazeld in alles wat naar muziek ruikt, een multi-instrumentalist en aandrijver van eigen projecten. Zoals zijn trio De Beren Gieren, of de krautrockband met hiphoproots Stadt waarvoor hij de songs schrijft. En niet te vergeten BeraadGeslagen, zijn vrijzone voor kitsch met drummer Lander Gyselinck. “Keuzes maken”, zo benadrukt Fulco, “ik ben er niet goed in, maar ik word dat wel. Niet kiezen is jezelf klem zetten, kiezen is bewegen.
Fulco Ottervanger © Tom De Visscher →
Ik vertoefde graag in dat omniversum waarin alles nog mogelijk was. Zodra je iets uit hebt, ben je bevlekt, krijg je deadlines, heb je jezelf gedefinieerd.” Ook de buitenwereld maakte keuzes. Een klankbordgroep van experten uit de Gentse muzieksector verkoos Fulco Ottervanger voor de periode 2017–2019 tot stadscomponist. Hij was volgens hen de geknipte kandidaat: “omwille van zijn ongebreidelde creativiteit en multi-inzet baarheid. Zijn stevige roots in Gent (aan het conservatorium studeerde hij jazzpiano bij Erik Vermeulen en klassieke compositie bij Frank Nuyts) én in de Gentse muziekscene, en de internationale weerklank voor verschillende van zijn projecten zorgen er bovendien voor dat hij een uitstekend vertegenwoordiger van Gent zal zijn in zowel binnen- als buitenland.”
07
“ De idee van een eiland in de zee is sprekend: het statische tegenover het vloeiende, transparante en lichte van de zee. Er zal altijd iets oncontroleer baars zijn, en dat kun je zien als een zee die er altijd is of als het leven dat alomtegenwoordig is.”
08
PROJECT IN DE KIJKER
Arnold Böcklin, Die Toteninsel III (Alte Nationalgalerie, Berlin)
Rachmaninov vs. Ottervanger Het opgemerkelijke parcours van Fulco Ottervanger is ook Symfonieorkest Vlaanderen niet ontgaan. Bovendien is het orkest vanaf komend seizoen in residentie bij Muziekcentrum De Bijloke in Gent. De keuze om de kersverse Gentse stadscomponist te engageren voor een nieuwe compositie, lag dan ook voor de hand. Tijdens het seizoen 2017–2018 verkent Symfonieorkest Vlaanderen een tweede fase in de vierjarige cyclus Geschiedenis van een Crisis: de machteloze mens in een wereld die wankelt en valt, de ontwortelden wiens stemmen weer klinken in T.S. Eliots modernistische gedicht The Waste Land (1922). Maar tussen het puin en het verdriet liggen de zaden die tot bloemen zullen ontluiken.
Fulco Ottervangers creatie The Isle of Life zal in het novemberconcert levenslust bieden, daar waar Rachmaninov in een zee van zwart enkel een dodeneiland kon ontwaren. Een jonge componist die een gevestigde waarde uitdaagt, die licht brengt in de duisternis, dat biedt hoop in tijden van muren en bommen. Sergej Rachmaninov liet zich bij het schrijven van The Isle of the Death (1909) inspireren door het schilderij Die Toteninsel van Arnold Böcklin uit 1880. Onder een dreigende lucht op de roerloze rivier schuift dodenveerman Charon naar het dodeneiland. Rachmaninov weet het raadselachtige karakter van het tableau perfect te vatten: aanzwellende violen, onheil op de loer. Toch haalt de dood uiteindelijk bakzeil bij Böcklin: in 1888 legt hij Die Lebensinsel vast op doek. Dat is voor Fulco Ottervanger het vertrekpunt
voor zijn tegenhanger van Rachmaninovs werk. Beelden en kleuren zijn voor hem heel belangrijk. “Ik heb bij wijze van voor bereiding een grafisch beeld gemaakt van een eiland, geïnspireerd door het Oudchinese I Tjing (Boek der Veranderingen) met daarin hexagrammen, figuren bestaande uit zes hele of onderbroken lijnen. Een eiland kan je ook op deze manier voorstellen, via hele en onderbroken lijnen. Dat kan je als uitgangspunt nemen voor dynamiek, voor toonhoogte of voor tijdsduur. Ook de idee van een eiland in de zee is sprekend: het statische tegenover het vloeiende, trans parante en lichte van de zee. Er zal altijd iets oncontroleerbaars zijn, en dat kun je zien als een zee die er altijd is of als het leven dat alomtegenwoordig is. Zee en leven overlappen: de eeuwige bron, onder- of misschien wel bovenliggend.”
Eilanden als vrijplaatsen Na maanden van research is Fulco Ottervanger tot een muzikaal antwoord gekomen dat resoneert met hemzelf. Bij ‘leven’ denkt hij aan een zekere speels heid, een oordeelloosheid. Tegenover Rachmaninovs laatste oordeel plaatst hij het niet-oordelen. Muzikaal betekent dat alle ruimte laten aan improvisatie, en proberen openstaan voor wat er komt. Net zoals bij zijn trio De Beren Gieren, zal hij het orkest laten spelen met onverwachte situaties en oncontroleerbare elementen. “Ik wil eilandjes vormen in het orkest zowel qua
textuur, qua toonhoogte en qua tijd. Ik wil een onbevangen en collectief uitgangspunt hebben: wat is het leven en wat is een eiland, wat kan ik doen met de kleuren in het orkest, wat met het ruimtelijke van instrumenten die zich dichtbij of ver van elkaar situeren? Al die elementen zijn boeiend om mee te spelen.” The Isle of Life wordt geen antithese, geen tegenstelling met het werk van Rachmaninov. Volgens Fulco Ottervanger zijn leven en dood nu eenmaal erg ver vlochten. “Ik vind niet de lineaire maar wel de cyclische kijk op het leven belangrijk. Rachmaninov gebruikt het dies irae-thema van de Gregoriaanse versie dat onder
andere gezongen werd in de Latijnse mis voor de overledenen. Angst en huiver voor Gods laatste oordeel overheersen. Ik zal die melodie ook gebruiken, maar dan gespiegeld. Er zullen sowieso andere verwijzingen zijn naar Rachmaninov. Ik ga stukken — flarden, eilandjes — overnemen. Een antithese zou ik te kitscherig vinden, alsof er alleen maar leven zou zijn. Toen ik over dit werk begon na te denken, ging het aanvankelijk een negatieve, maatschappij kritische kant uit. Maar daar ben ik dan van teruggekeerd: het mag vooral een positief en hoopvol stuk zijn!” Johan Van Acker
project in de kijker TheIsleofLife programma Sergej Rachmaninov (1873–1943) The Isle of the Death, Fulco Ottervanger (°1984) The Isle of Life ~ creatie en Ludwig van Beethoven (1770–1827) Die Geschöpfe des Prometheus ~ selectie met dirigent Jan Latham-Koenig en solisten De Beren Gieren zie ook → kalender p24
09
PROJECT IN DE KIJKER
Cultuur Cultuur beleef beleef je je samen samen met met het het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds, dat zijn volwassenen en kinderen die houHet Davidsfonds, en kinderen die houden van cultuur. dat Dat zij zijnnvolwassenen 55.000 mensen die samen taal, den van cultuur. Dat zij n 55.000 mensen die samen taal, geschiedenis en kunst beleven in heel Vlaanderen. Bijvoorgeschiedenis en kunst beleven in cultuurreizen heel Vlaanderen. voorbeeld door cursussen te volgen, te Bij maken, beeld door cursussen temee volgen, cultuurreizen culturele evenementen te pikken of boekentetemaken, lezen. culturele evenementen mee te pikken of boeken te lezen.
Het Davidsfonds telt 475 afdelingen, zo’n 5.000 vrijwilligers Hetmeer Davidsfonds telt 475 afde lingen, 5.000activiteiten. vrijwilligers en dan 10.000 grote en kleinezo’n culturele en dan 10.000Cultuurkaart grote en kleine activiteiten. Metmeer de Davidsfonds krijgculturele je korting op al die Met de Davidsfonds g je korting op al die activiteiten en genietCultuurkaart je van niet tekrij missen voordelen – ook activiteiten en geniet je van niet te missen voordelen – ook bij Symfonieorkest Vlaanderen. bij Symfonieorkest Vlaanderen.
Surf voor meer info naar WWW.DAVIDSFONDS.BE . Of volg ons op Surf voor meer info naar WWW.DAVIDSFONDS.BE . Of volg ons op
en en
EnAvant,
10
de verbindende visie van BijlokeÂdirecteur GeertRiem
Geert Riem kijkt reikhalzend uit naar het nieuwe seizoen. Als algemeen directeur van Muziekcentrum De Bijloke Gent wil hij inzetten op samenwerking, zowel op stedelijk, Vlaams als internationaal niveau. Hij gelooft rotsvast in het elkaar versterken. Een tour d’horizon met als ijkpunt de residentie van Symfonieorkest Vlaanderen. De artistieke mogelijkheden zijn legio, en het publiek zal naast jong talent ook nieuw repertoire ontdekken. En avant!
←← Geert Riem © Tom De Visscher
INTERVIEW
Als student Muziekwetenschappen aan de KU Leuven had Geert Riem al een eigen kijk, wars van de waan van de dag. Een eindwerk over de Belgische jazz was op dat moment vrij ongewoon maar als jong musicoloog liet hij zich zo wel opmerken. De VRT werd zijn habitat, een plek waar hij zich kon uitleven o.a. via de jazz programmatie op Radio 1 en (toen nog) Radio 3. Ook toen waren hervormingen bij de omroep nooit ver weg, en in 1992 ging hij aan de slag als bibliothecaris-dramaturg bij deFilharmonie in Antwerpen. Later kwamen daar de kamermuziekprogrammatie én muziekeducatieve programma’s voor kinderen bij. In 2003 groeide
hij door tot artistiek directeur. “Een fantastische tijd”, zo benadrukt hij. “Vorig jaar werd ik vijftig, en ik had beslist nog kunnen doorgaan. Tezelfdertijd leek het me een goed moment om met een breder muziekgamma aan de slag te gaan. Je komt dan ofwel terecht bij de omroep ofwel bij een concerthuis. Muziekcentrum De Bijloke kende ik natuurlijk. Als algemeen directeur kan ik hier mijn professionele en persoonlijke horizon verbreden. De ervaringen van de voorbije jaren laten mij toe om de artistieke, financiële en logistieke facetten in goede banen te leiden. Dat dat in een stad als Gent kan, is zeker een belangrijk element. Na Brussel en Antwerpen was dit een logische stap.”
11
“ Nieuwe muziek zal altijd belangrijk blijven. Hét publiek voor nieuwe muziek bestaat niet, het zijn deelpublieken die zich door verschillende niches laten aanspreken.”
12
INTERVIEW
Stedelijk en Vlaams ankerpunt De voorbije jaren is De Bijloke uitgegroeid tot hét muziekcentrum van de stad Gent, en tot een belangrijke speler op Vlaams niveau. “Het Gentse landschap is muzikaal rijkelijk ingekleurd” zo zegt Geert Riem. “Wij hebben daar onze plaats in, maar kunnen nog meer gaan samenwerken. Ik denk dan aan De Centrale en aan de Handelsbeurs, waar volgens mij nog veel winst ligt voor de verschillende huizen. De regio en de stad zijn nu eenmaal beperkt, en het los van elkaar programmeren is te vermijden. De wil is er bij iedereen, en ik ben er van overtuigd dat we dat in praktijk kunnen brengen. Net door samen te werken, kom je tot een scherper profiel. Een eenheidsworst wordt het dus zeker niet. Elk huis kan zijn eigen accenten leggen, zonder daarom het alleenrecht te claimen. De sterkte ligt net in de manier waarop elk huis op een andere wijze met dezelfde muziek omgaat. Dat geldt voor de zalen,
maar uiteraard ook voor de ensembles. Zij kunnen perfect in zowel De Bijloke, Handelsbeurs als Miryzaal (Conservatorium Gent) staan, maar dan telkens vanuit een andere invalshoek. Dans en theater liggen voor het Muziekcentrum minder voor de hand, al zie ik ook daar mogelijkheden op andere speelplekken in de stad en/of in co-productie met andere huizen.” Ook de verankering tussen concerthuizen als deSingel, Concertgebouw Brugge en Bozar wil Geert Riem de komende jaren alle aandacht geven. “Gent ligt in het midden van deze driehoek, waardoor het publiek gemakkelijk naar de andere steden kan trekken maar uiteraard ook omgekeerd. Op het vlak van oude muziek hebben we een sterk profiel dat een publiek aantrekt van ver buiten de regio. Hetzelfde geldt voor de symfonische concerten, een reeks die historisch gegroeid is in het Muziekcentrum. Vóór de oprichting van het Muziekcentrum programmeerden alle orkesten hier via de vzw Bijlokeconcerten. Daardoor zijn wij in het Vlaamse landschap
vandaag de enige zaal waar die ensembles zo vaak en zo structureel aanwezig zijn. Ook op het vlak van hedendaagse muziek willen we elk seizoen met een aantal festivals en projecten het verschil maken: hoe kunnen we nieuwe muziek vandaag presenteren, en hoe kan je daar een publiek voor aanspreken? Gent is op dat vlak natuurlijk een fantastische stad met een heel open geest en een nieuwsgierigheid naar allerhande linken en combinaties. Nieuwe muziek zal altijd belangrijk blijven. Hét publiek voor nieuwe muziek bestaat niet, het zijn deelpublieken die zich door verschillende niches laten aanspreken. Die niches willen we als muziekcentrum gaan opzoeken en gaan combineren. Ik denk dat we daar heel creatief mee kunnen en moeten zijn. De essentie blijft openheid en samenwerking, het slaan van bruggen naar een breed scala aan ensembles en instellingen. Binnen de culturele sector is dat de enige manier vooruit, hoe veel of hoe weinig middelen je ook hebt. Dat alleen kan ons sterker maken.”
Vaste stek voor Symfonieorkest Vlaanderen Vanaf het seizoen 2017–2018 verwelkomt De Bijloke Symfonieorkest Vlaanderen in residentie. Het ensemble opereerde de voorbije jaren vanuit Brugge, maar een vaste stek ontbrak. De Bijloke is een logische keuze. Het orkest werkt al jarenlang op een participatieve manier coproducties uit met het Muziekcentrum waardoor het voelt als thuiskomen. Volgens Geert Riem is het cruciaal dat ensembles in residentie zijn. “Op die manier kan je een verhaal schrijven met de stad waarin je gevestigd bent en met het huis waarin je permanent speelt. Een orkest moet zich uiteraard welkom voelen. In De Bijloke zal Symfonieorkest Vlaanderen gebruik maken van de grote concertzaal die in de
zomer van 2019 grondig vernieuwd wordt. Het orkest zal ten volle kunnen inspelen op de natuurlijke akoestiek, en ook de interactie tussen uitvoerders en publiek zal geoptimaliseerd worden. Last but not least is ook de inbedding in de stad erg belangrijk. Het creëren van een draagvlak en van een publiek is essentieel, en dat kan je alleen op een plek waar een stad trots kan zijn op zijn orkest en omgekeerd.” Symfonieorkest Vlaanderen bekleedt binnen het orkestlandschap een unieke plaats. De werking is op Angelsaksische leest geschoeid waarbij muzikanten per project geëngageerd worden. Dat biedt artistieke mogelijkheden die voor andere Vlaamse steden minder vanzelfsprekend zijn. Naast symfonisch kan Symfonieorkest Vlaanderen bijvoorbeeld gemakkelijk kamerorkestgericht werken, en een repertoire ontsluiten dat te weinig aandacht krijgt. Een ander belangrijk facet
is het betrekken van jong talent bij hun artistieke werking, een artistieke lijn die ook Geert Riem nauw aan het hart ligt. “Symfonieorkest Vlaanderen combineert oud en nieuw, en geeft bijvoorbeeld consequent kansen aan jonge componisten van hier. Voor hen betekent Symfonieorkest Vlaanderen een beschermde omgeving: ze kennen het orkest, ze weten voor wie ze schrijven, en ze kunnen er zeker van zijn dat hun werk zal verdedigd worden. Dat alles heeft de voorbije jaren in De Bijloke in een eigen publiek geresulteerd. Symfonieorkest Vlaanderen raakt dus ontegensprekelijk een aparte snaar. Het publiek mag zich de komende jaren overigens ook aan open repetities verwachten, die zowel jongeren als volwassenen een blik zullen gunnen in de keuken van het muzikale creatieproces. Ook muziekeducatief werken we toe naar een mooi project.”
INTERVIEW
Spannend en uitdagend Zelf kijkt Geert Riem bijzonder uit naar het concert van Symfonieorkest Vlaanderen met het trio De Beren Gieren op vrijdag 24 november. “Een spannend programma, waarbij de jonge Gentse (stads)componist Fulco Ottervanger van het orkest de opdracht kreeg om een antwoord te schrijven op The Isle of the Death van Rachmaninov. Hoe zal hij daar mee omgaan? En wat zal hij doen met zijn eigen trio De Beren Gieren? Veel vraagtekens, en een grote uitdaging. Maar Fulco Ottervanger is een uitstekend muzikant en een creatief componist, dus ik ben vol verwachting.” Johan Van Acker
“ Symfonieorkest Vlaanderen bekleedt binnen het orkestlandschap een unieke plaats.”
13
Barnabás Kelemen " Muziek is niet geschreven voor muzikanten. Ze is geschreven voor luisteraars om ervan te genieten.” 14
TALENT UITGELICHT
concert onder de loep Sibelius’ Vioolconcerto programma Jean Sibelius (1865–1957) Pelléas et Mélisande ~ selectie en Vioolconcerto / Pjotr Iljitsj Tsjaikovski (1840–1893) Symfonie nr. 2 Klein Russische met dirigent Jan Latham-Koenig en solist viool Barnabás Kelemen zie ook → kalender p24
Barnabás Kelemen © Tamás Dobos
Barnabás Kelemen wordt alom geprezen voor zijn onconventionele en charismatische interpretaties van zowel het bekende klassieke repertoire als hedendaagse muziek. Deze rasmuzikant werd geboren in een familie van musici in Boedapest en kreeg reeds op jonge leeftijd toegang tot een rijkdom aan muzikale tradities. Zijn moeder speelde klavecimbel en zijn vader cello. Zijn grootvader, Pali Pertis, was één van de invloedrijkste gipsy primás (zigeuner orkestleider), en inspireerde niemand minder dan Maurice Ravel bij het schrijven van diens beroemde werk Tzigane. Kelemen verscheen op het internationale podium dankzij zijn succes tijdens de Koningin Elisabethwedstrijd (2001 — 3de prijs) en de International Violin Competition in Indianapolis (2002 — hoofdprijs). Sindsdien is hij een gelauwerd solist in eigen land, Hongarije, maar ook ver daarbuiten. In oktober is hij bij ons te gast en speelt hij samen met Symfonieorkest Vlaanderen het beroemde en beruchte Vioolconcerto van Jean Sibelius. Graag laten we deze veelzijdige en gepassioneerde pedagoog, performer, globetrottende solist én uitmuntend kamer musicus zelf aan het woord. TALENT UITGELICHT
Verbinding schept ruimte
om te musiceren. Zowel studenten als docenten staan er zij aan zij op het podium, een boeiende ervaring voor iedereen.”
“Sinds 2014 doceer ik voltijds viool aan de Hochschule für Musik und Tanz in Keulen en halftijds kamermuziek aan de Franz Liszt Music Academy in Boedapest. Met veel trots zet ik er de uitmuntende klassen verder van de grote pedagogen Zakhar Bron en Viktor Tretyakov. Ik voel me echter geen docent, maar beschouw me hooguit als een adviseur en richtinggever die ideeën aanbrengt en uitwisselt over muziek, want verbinding schept ruimte. Met een ‘veiligheidsdeken’ van regeltjes en codes zijn leerlingen niet meer dan radertjes in een machinerie. Het belangrijkste is dat studenten hun eigen verhaal vertellen en niet beschaamd zijn over wat ze voelen of begrijpen, en niet afgeschrikt worden door het grote repertoire. Muziek is overgave.”
“Wanneer ik als solist optreed met orkest dan beschouw ik het orkest als een evenwaardige muzikale partner. Net zoals wanneer ik kamermuziek speel. Ik wil vervloeien met het orkest, dialogen aangaan en uitersten durven verkennen, het risico nemen waar nodig om zo zacht mogelijk te spelen en het orkest daarin mee te nemen. Erin slagen dat enorm en muzikaal schip op stoom te brengen is een machtig en moeilijk te omschrijven gevoel. Er is geen afstand tussen mezelf, de dirigent, het publiek en de muziek. Alles vormt één geheel. Samen werken we naar een climax toe.”
Kamermuziek is het ultieme niveau van musiceren
Zonder publiek geen concert
“Naast mijn drukke job als pedagoog hou ik ervan kamermuziek te spelen met het Kelemen Quartet. Dit is voor mij het ultieme niveau van muziek maken. Mijn vrouw Katalin maakt ook deel uit van dit ensemble en dat maakt het wel heel bijzonder. Er is geen muzikant die ik beter ken en aanvoel dan haar. We genieten ervan om samen met onze collega's een bijzonder uiteenlopend repertoire te delen gaande van Haydn tot Ligeti of zelfs Kurtág. Sinds twee jaar verzorgen Katalin en ik ook de artistieke leiding van het bijzondere Festival Academy Budapest. Het is een tien dagen durend kamermuziek festival met concerten, (open) masterclasses, lezingen én een internationaal vioolconcours op het programma. Artiesten van over de hele wereld komen hier samen
Geen afstand
“Musiceren is geen sport; het gaat niet over techniek, snelheid, volume of zelfs perfectie. Het zijn de inspiratie, verbeelding, spiritualiteit, waarheid en eeuwigheid die de essentie vormen én een bestaansreden geven aan muziek. Musici zijn vertellers, daar waar het woord stopt. Achter de noten worden telkens nieuwe verhalen gecreëerd. Iemand uit het publiek die ook nog in de dagen en weken na het concert wordt overvallen door emotie geeft me voldoening. Zonder publiek voor mij immers geen echte uitvoering.” Kelemen bespeelt een Guarneri del Gesú-viool uit 1742, hem in bruikleen gesteld door zijn geboorteland Hongarije.
15
Hetis roodgeelblauw enhet als klinkt wauw! 16 Een geluid is een stip. Een klein puntje in een grote ruimte. Bewegingsloos. Plots heel druk. En dan weer stil. Een stip… … En soms komt er dan een geluid bij. Twee stippen. Twee puntjes in een grote ruimte. En als ze zin hebben kunnen ze samen komen en samen klinken. Twee punten worden een lijn. Drie geluiden laten een driehoek klinken. Vier geluiden een vierkant of een rechthoek of een trapezium of een parallellogram. Veel geluiden laten een cirkel klinken. En een bol die rolt door je oor.
Familieconcert
Een kleurrijke, dynamische en interactieve familievoorstelling voor al wie zich kind voelt. Een leeg podium wordt dankzij prachtige muziek een feest van vorm en kleur. Om 15:00 warmen we op voor het concert met een knallend kleurenfeest en een spannend spelparcours. Onder begeleiding van tromgeroffel en trompetgeschal kleuren we de wereld en denderen we al zingend de concertzaal binnen. Dit wil je echt niet missen!
Het symfonieorkest kan dit allemaal tekenen met muziek. Straffe gasten! Soms maken ze punten en lijnen in de ruimte met muziek van bijvoorbeeld Satie en Ligeti. Precies een prent van Mondriaan die je kan horen ! O ja, en Lutoslawski doet ook mee! En soms laat het orkest de punten vrolijk door elkaar bewegen met ragtime en heerlijk swingende muziek. En welke muziek zal er nog punten en lijnen en driehoeken en vierkanten maken? …Verrassing…!
DO 28.12, 15:00
CONCERTGEBOUW BRUGGE
VR 29.12, 15:00
DESINGEL ANTWERPEN
ZO 07.01, 15:00
MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT
Onder de 18 jaar kost een ticket in elke rang €8. Gezinsbond schaart zich ook dit jaar achter ons familieconcert. Leden krijgen 20% korting, die wordt toegekend via hun spaarkaart op de concerten zelf.
Bereid je voor op het concert, en ga alvast zelf aan de slag met punten en lijnen. LIJM
LIJM
je eigen
LIJM
Maak
LIJM
Flextangle
1 → Kleur en versier je flextangle. Wees creatief! 2 → Knip de Flextangle langs de dikke lijn uit
5 → Plooi voorzichtig het papier opdat de bolletjes elkaar raken, en creëer zo een rolletje 6 → Breng lijm aan op de plaatsen waar ‘LIJM’ staat en plak het rolletje over de lengte toe
17
LIJM
4 → Maak dalvouwen over alle diagonale lijnen en ontvouw ze weer
LIJM
3 → Maak dalvouwen over alle stippellijnen en ontvouw ze weer
Nog niet hele maal duidelijk ? Sommige ding en kun je beter bekijken dan lezen. In het Youtub e filmpje
7 → Breng lijm aan op de uiteinden en plak ze aan elkaar. Even laten drogen… en je flextangle is klaar! Veel plezier!
flextangles van Babble Dabble Do wordt moo
LIJM
LIJM
i uitgelegd ho e je flextangles kunt maken.
Maak je zelf graag muziek?
Lees je graag?
Voor het concert begint kan je een partituur tekenen die de muzikanten van het orkest zullen uitvoeren. En enkele vrolijke jonge muzikanten zullen je liedjes aanleren die je in de voorstelling mag zingen met begeleiding van het orkest! Schraap al maar je keel!
Als je zin hebt kan je thuis al volgende boeken lezen voor je komt luisteren: → Een boek, Hervé Tullet → Platland, een roman van vele afmetingen, Edwin Abbott Abbott (origineel Flatland: A Romance of Many Dimensions)
Tsjaikovski’s 2deSymfonie: © Tiim Theo Deceuninck
Aan de hand van enkele muziekfragmenten nemen we u mee in het verhaal van een componist en zijn of haar werk
18
volkswijsjes spotten
Romantische componisten hadden een boontje voor volksmuziek. Ze meenden er een soort ongerepte uitdrukking van de nationale aard in te herkennen, wars van de moderniteit, die het leven zoals men het kende steeds meer onder druk zette. Tsjaikovski was noch de eerste, noch de meest rabiate voorvechter van het gebruik van deze muziek. Daarvoor waren Glinka en de leden van het zogenaamde Machtige Hoopje respectievelijk te vroeg en te streng ideologisch. Toch is het Tsjaikovksi die te boek staat als de man die het statische karakter van volksliederen en de motivische tover van het symfonische genre wist te verzoenen. Voor zijn Tweede Symfonie moest Tsjaikovski de mosterd trouwens niet ver gaan zoeken. Hij had zich voor het schrijven ervan op het Oekraïense platteland geïnstalleerd, waar de traditie zich doorgaans het best laat bewaren. Naar het schijnt grapte de componist wel eens dat de ware auteur van zijn Klein-Russische symfonie de bejaarde butler was, die hij rond het huis nu en dan volksliedjes hoorde zingen. Omdat het gros van ons publiek wellicht niet danig bekend is met de Russische muzikale folklore geven we hieronder een overzicht van het gebruikte materiaal. Wie de moeite doet om zich met deze melodieën bekend te maken, via youtube bijvoorbeeld, zal ongetwijfeld een extra dimensie in Tjaikovski’s Tweede Symfonie ontdekken.
De 3 muziekfragmenten uit Symfonie nr.2 Klein Russische kan u beluisteren via onze website www.symfonieorkest.be. Veel lees-, luister- en ontdekkingsplezier! 1ste deel — Aan de oevers van moeder Wolga De symfonie begint met een stevig tutti-akkoord, alsof iemand met één enkele zwaai van de arm al het servies van een tafel veegt. Dat gebaar biedt ruimte aan een solo-hoorn die een Oekraïense variant van Aan de oevers van moeder Wolga speelt. Het is een brede melodie, statig van snit en met een donker Slavisch karakter. Ze vormt het ideale contrast met het zeer onstuimige tweede thema, dat de muziek naderhand meer en meer opzweept en het snelle tempo van dit begindeel bepaalt. Tijdens het stormachtige middengedeelte horen we nu en dan nog wel een echo van het serene volkslied, maar het is pas helemaal op het einde, wanneer het orkest opnieuw tot rust komt, dat de hoorn weer genoeg ademruimte krijgt om het wijsje een laatste keer te doen klinken. De Wolga is Europa’s machtigste rivier. Meer dan 3500 kilometer slingert ze zich door loofbossen en steppe. Als vanouds werd ze beschouwd als de natuurlijke levensader van het Russische rijk en het is dan ook geen wonder dat ze in folklore vaak als een moeder ten tonele gevoerd wordt. muziekfragment vanaf 00’12’’
19
ONDER DE LOEP
2de deel — Spin, o mijn spinster
4de deel — De kraanvogel
Beter geluimd kan een marsje niet aanvangen. Het klinkt wel alsof iemand er op een stralende lenteochtend is op uitgetrokken en op de maat van zijn gezapige tred een wijsje fluit. Aan de vrolijkheid komt echter plots een eind. Een ietwat klaaglijke lijn verschijnt in de fluiten die dan onder de houtblazers wordt doorgegeven. Het is Spin, o mijn spinster, dat Tsjaikovski al eens bewerkt had in zijn 50 Russische volksliedjes (nr. 6). Na deze korte bui van heimwee verdappert het orkest weer en vindt het de aanvankelijk goede stemming terug. De negentiende eeuw stond in het teken van de vooruitgang. Rusland was weliswaar minder snel met de industrialisering, Napoleon had met zijn verlichte ideeëngoed al vroeg op de poorten geklopt. Mensen en dan zeker de romantici zochten een tegengif voor de snel veranderende wereld en grepen daarom terug naar vertrouwde zaken. Het dagelijks bedrijf van eenvoudige landlieden bijvoorbeeld, in dit geval een spinster.
Na een korte inleidende fanfare die op een stevige paukenroffel eindigt, eisen de strijkers de aandacht op met het haast zenuwachtige De kraanvogel. En er is duidelijk haast bij. Een hele finale lang krijgen we variaties van dit doodeenvoudige materiaal aangeboden, waarbij Tsjaikovski ons slechts af en toe wat ademruimte gunt met een rustiger tweede themaatje. Doch nooit voor lang. Telkens is daar opnieuw het kinderlijke melodietje, dat ons ten langen leste naar een vrolijk hoogtepunt voert. Kraanvogels associëren we misschien vooral met het Verre Oosten. Nochtans is het broedgebied van de vogel voornamelijk in Rusland te situeren. Het zijn trekvogels en hun sierlijke verschijning aan de najaarshemel heeft wellicht heel wat poëtische zielen kippenvel bezorgd. Wie ze ziet overvliegen, weet dat de winter voor de deur staat, of dat die net op zijn laatste benen loopt. Welke optie Tjaikovski in gedachte had is duidelijk. Hij sluit deze symfonie in sol klein op een glorieus akkoord van sol groot.
muziekfragment vanaf 13’36’’
concert onder de loep Sibelius’ Vioolconcerto programma Jean Sibelius (1865–1957) Pelléas et Mélisande ~ selectie en Vioolconcerto / Pjotr Iljitsj Tsjaikovski (1840–1893) Symfonie nr. 2 Klein Russische met dirigent Jan Latham-Koenig en solist viool Barnabás Kelemen zie ook → kalender p24
muziekfragment vanaf 25’07’
inIeper
3xBijzondere concerten
A Symphony of Trees Oorlogsleed in een louterÂende symfonische verpakking TE ONTDEKKEN!
2
1 Gent Festival van Vlaanderen
20
ORKEST ON THE ROAD
enBrugge 3 Club Surround Voel de hartslag van het orkest ANDERS KL ASSIEK
The Generation Project Leerling en meester, zij aan zij op het podium KL ASSIEKERS
Het nieuwe seizoen starten we met drie bijzondere projecten die met één been buiten ons reguliere programma staan. Nog voor Symfonieorkest Vlaanderen eind oktober haar eigen concertreeksen in Antwerpen, Brugge, Brussel en Gent op gang blaast, schitteren onze muzikanten op enkele opmerkelijke locaties en evenementen.
21
ORKEST ON THE ROAD
1 A SymphonyofTrees vr 15 & za 16.09, 20:30 St.-Maartenskathedraal, Ieper / info & tickets: symfonieorkest.be, ccieper.be !! Laatste kaarten !! 138 hoogstammige olmen markeren sinds 2015 de frontlinie uit 1915-1917. Het zijn deze blijvende getuigen van de gruwelen van een wereldoorlog die bij componist Piet Swerts de kiem plantten voor wat een beklijvende hommage aan de stad Ieper en Brits dichter-componist Ivor Gurney zou worden. Gurney arriveerde in augustus 1917 aan het front van de Ieperboog en was diep geschokt door de vernieling van stad en natuur. Wat restte van hun schoonheid, kracht en identiteit, goot Gurney in poëzie. Swerts zette enkele van die gedichten op muziek – nu weer beklijvend, dan weer beklemmend of louterend. Symfonieorkest Vlaanderen o.l.v. David Angus, solisten Thomas Blondelle en Lee Bisset, en maar liefst elf (kinder)koren zetten hun schouders onder deze grootse herdenking. A Symphony of Trees belooft spektakel en verstilling in een kathedraal die (opnieuw) mee een hoofdrol opeist.
2 TheGeneration Project ma 09.10, 20:30 St-Baafs-kathedraal, Gent / info & tickets: gentfestival.be Gent Festival van Vlaanderen mag dit jaar 60 kaarsjes uitblazen. Met The Generation Project, waaraan Symfonieorkest Vlaanderen haar muzikale medewerking verleent, doet het festival evenwel meer dan terugblikken. Een verjaardag is immers ook de dag bij uitstek om te klinken op wat komen mag. Let’s take a Flash forward met deze feesteditie! The Generation Project plaatst met bas-bariton José van Dam en sopraan Sarah Defrise een klepper van wereldklasse tegenover een stem van de toekomst. Vrees geen generatiekloof: met een tijdloos programma vol wereldberoemde aria’s van o.a. Mozart, Massenet en Rossini overbruggen meester en leerling moeiteloos elk leeftijdsverschil.
3 ClubSurround do 26.10, 19:30 & 21:00 Concertgebouw Brugge / info & tickets: symfonieorkest.be, concertgebouw.be, plaatsen zijn op scène en ongenummerd Vergeet de klassieke orkestopstelling en de gebruikelijke afstand tussen uitvoerders en publiek. Met Club Surround slaan Symfonieorkest Vlaanderen en Concertgebouw Brugge de handen in elkaar voor een volstrekt unieke concertbeleving. Neem als luisteraar plaats middenin het orkest en hoor-voel-zie-proef Tsjaikovski’s Tweede Symfonie en Sibelius’ Pelléas et Mélisande zoals u dat voorheen nog nooit deed. De cellosnaar? Die zal u zien trillen. Het paukenvel? Dat zag u nog nooit zo strak gespannen staan. De warme klank van de fagot? Die golft aangenaam doorheen uw hele lichaam. Onze chef-dirigent Jan Latham-Koenig en Klara-stem Sander De Keere zorgen ervoor dat elke noot en beat u treffen, en garanderen ademloze vervoering. Zoek vooral geen plaatsnummer op uw ticket. Begeef u meteen naar het grote podium, en zet u schrap voor een unieke luisterervaring.
Meetthemusician Sinds 2006 is Kris Hellemans (35) aanvoerder altviolen bij Symfonieorkest Vlaanderen en concerteert hij als aanvoerder occasioneel in verscheidene andere Belgische orkesten. Naast zijn orkestwerk profileert hij zich met veel passie als kamermuzikant.
Studeren-repeteren-concerteren-doceren, luidt ook het mantra van Kris. De boog hoeft gelukkig niet altijd gespannen te zijn. Net voor hij een welverdiende vakantie indook, wisten we hem nog te strikken voor een hit-and-run-interview. Kris Hellemans © Simon Van Boxtel
22
HIT-AND-RUN
Wat is uw meest memorabele orkestervaring? Robert Schumanns overweldigende Vierde Symfonie in 2015, onder leiding van de vroegere chef-dirigent Seikyo Kim. De grote natuurlijkheid en souplesse waarmee hij het orkest dirigeerde sloot naadloos aan bij de muziek van Schumann en resulteerde in een prachtige uitvoering. Herinnert u zich uw eerste muzikale ervaring? Op zesjarige leeftijd ontdekte ik de warme charme van het musiceren. Mijn ogen lichtten op telkens mijn moeder thuis accordeon speelde, en al snel ging ik zelf les volgen. Was er een plan B naast de muziek? Ik heb lang getwijfeld tussen muziek en burgerlijk ingenieur; wiskunde en techniek hebben me altijd enorm geboeid. Het was dus niet zo evident om dat plan B definitief te laten varen. Het afwisselende en uitdagende karakter van een artistieke job, alsook de interessante ontmoetingen en fijne collega’s, hebben me uiteindelijk overtuigd om te kiezen voor het muzikantenbestaan. Een prachtjob is het. Welk muziekstuk kan u keer op keer bekoren? Ludwig van Beethovens beklijvend mooie Strijkkwartet opus 132. Het is muziek met een ongekende intensiteit en een religieuze schoonheid die voor mij alles overstijgt.
Hoe bereidt u zich voor op een concert? In orkestverband moet het vaak snel en efficiënt gaan. Zeker met een dirigent die nieuw is voor het orkest is er soms weinig tijd om elkaar te leren kennen en helemaal op dezelfde golflengte te geraken. Wel is het knap om een programma doorheen de verschillende concerten te zien evolueren. In kamermuziekverband is het uitgangspunt enigszins anders; de kleine bezetting, intieme sfeer en nauwe onderlinge samenwerking laten toe om uitgebreider (en samen) de tijd te nemen om de muziek te bestuderen vanuit verschillende invalshoeken. Wat houdt u als muzikant scherp? De afwisseling in het spelen van orkestrepertoire en kamermuziek. Na een orkestperiode is het zowel instrumentaal-technisch als muzikaal erg fijn om mijn kamermuziekcollega’s terug te vinden. Maar het omgekeerde is even waar: na een periode zonder orkest vind ik het heerlijk om opnieuw als radertje deel uit te maken van een dergelijk groot, ademend en kleurrijk muziekorgaan. Naar wie kijkt u op? Ik heb een tomeloze bewondering voor de Franse cellist Jean-Guihen Queyras. Hij is zonder enige twijfel één van de meest fijnbesnaarde, verstandige en veelzijdige muzikanten aller tijden.
Welke plaat kocht u met uw eerste centjes? ‘Greatest Hits II’, het tweede compilatiealbum van Queen uit 1991. Heeft u verborgen niet-muzikale talenten? Ik ben verzot op fotografie, zowel digitaal als analoog. Of ik goed ben? Geen idee. Maar aan passie geen gebrek. Wat is uw favoriete boek? An Equal Music van Vikram Seth. Een meeslepend verhaal over liefde en musiceren. Wat is uw dierbaarste bezit? Ongetwijfeld mijn twee — piepjonge — dochters. Welke song of welk werk mogen ze spelen op uw begrafenis? Het tere en innige — en als filmmuziek in Death in Venice beroemd geworden — Adagietto uit de Vijfde Symfonie van Gustav Mahler. Het langzame vierde deel van de symfonie was Mahlers liefdesverklaring aan zijn toekomstige vrouw Alma. Een prachtig voorbeeld van muziek als universele taal.
10 SEPT 09 OKT 2017 gentfestival.be
FLASH FORWARD ad-SOV2017_Najaar-retouche1.pdf
1
19/08/17
20:51
23
SYMFONIEORKEST VLAANDEREN COLLEGIUM VOCALE GENT | BRUSSELS PHILHARMONIC LONDON CHAMBER ORCHESTRA | B’ROCK ANTWERP SYMPHONY ORCHESTRA | ORCHESTRE DES CHAMPS-ÉLYSÉES | ANIMA ETERNA BRUGGE NATIONAAL ORKEST VAN BELGIË | ...
foto (c) Tamas Dobos | Barnabas Kelemen | Symfonieorkest Vlaanderen
ONTDEK 2017-2018 DEBIJLOKE.BE
kalendersept → dec 2017 A SymphonyofTrees
Sibelius’ Vioolconcerto TheIsleofLife
Piet Swerts
Tsjaikovski, Sibelius
VR 15.09, 20:30 SINT-MAARTENSKATHEDRAAL IEPER
ZO 08.10, 15:00 DESINGEL ANWERPEN
ZA 16.09, 20:30 SINT-MAARTENSKATHEDRAAL IEPER
DI 10.10, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE
A Symphony of Trees is een productie van de stad Ieper en het in Flanders Fields Museum met de steun van Gonewest info & tickets: CC Ieper, +32 57 239 480, ccieper.be / Dienst Toerisme Ieper, +32 57 239 220
DO 19.10, 20:00 PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL ZA 21.10, 20:00 M UZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT
Rachmaninov, Ottervanger, Beethoven DO 23.11, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 24.11, 20:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT ZO 26.11, 15:00 DESINGEL ANWERPEN
TheGenerationProject ClubSurround
Hetis roodgeelblauw enhetklinktals wauw!
Opera highlights
Familieconcert
MA 09.10, 20:30 ST-BAAFSKATHEDRAAL GENT Gent Festival van Vlaanderen slotconcert info & tickets: gentfestival.be
Beleef Tsjaikovski en Sibelius in het hart van het orkest DO 26.10, 19:30 CONCERTGEBOUW BRUGGE, OP SCÈNE DO 26.10, 21:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE, OP SCÈNE ism. Concertgebouw Brugge info & tickets: concertgebouw.be
DO 28.12, 15:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 29.12, 15:00 DESINGEL ANTWERPEN ZO 07.01, 15:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT
24
Symfonieorkest Vlaanderen Westmeers 74, 8000 Brugge +32 50 84 05 87 info@symfonieorkest.be www.symfonieorkest.be reknr. BE06 7330 1321 0622 BIC KREDBEBB Werkten mee aan deze uitgave Liesbet Cuvelier, Annelien De Rycke, Stephanie Dierckxsens, Hanne Pirlet, Wiske Renders, Frederik Styns, Martin Valcke, Charles Vanden Broucke / grafisch ontwerp Lieven Haneca & Johny Van de Vyver / foto’s Tom De Visscher / Druk Die Keure / Programma’s onder voorbehoud van wijzigingen. / V.U. Frederik Styns Westmeers 74, 8000 Brugge Symfonieorkest Vlaanderen geniet de steun van
info & tickets
www.symfonieorkest.be tickets@symfonieorkest.be +32 50 84 05 87 ma—vr 10:00—13:00