10gkdiali

bÈ gi∏o dÙc vμ Æμo tπo L£ TH§NG (TÊng ChÒ bi™n) Tr«n Tr‰ng Hμ - Nguy‘n Minh Tu÷ (ÆÂng ChÒ bi™n) Nguy‘n TRñNG HI⁄U - PHÑM THU PH¶•NG ß NGñC TI⁄N - Nguy‘n Vi’t Thfinh

Æfia l› 10 (T¸i b¶n lÇn thø b¶y)

www.nxbgd.vn B n quy n 1986 nhà xu t b n Giáo d c

nhμ xu†t b∂n gi∏o dÙc VIåT NAM

{[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

Ch˚u tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ t˚ch Héi ®ång Thμnh viªn kiªm Tæng Gi¸m ®èc NG« TRÇN ¸I Tæng biªn tËp kiªm Phã Tæng Gi¸m ®èc NGUYÔN Qu˝ THAO Biªn tËp lÇn ®Çu : nguyÔn ®˘nh t¸m - trÇn ngäc ®iÖp Biªn tËp t¸i b¶n : bïi th˚ b˙ch ngäc - trÇn th˚ h»ng mBiªn tËp mÜ thuËt: t◊ thanh tïng Tr˘nh bμy b˘a : nguyÔn kim dung ThiÕt kÕ s¸ch : nguyÔn thanh long Söa b¶n in : bïi th˚ b˙ch ngäc ChÕ b¶n : C«ng ty cæ phÇn mÜ thuËt vμ truyÒn th«ng

B∂n quy“n thuÈc Nhμ xu†t b∂n Gi∏o dÙc Vi÷t Nam - BÈ Gi∏o dÙc vμ ßμo tπo

®˚a l˙ 10 M· sè : CH016T3 In ............. cuèn, khæ 17 x 24 cm.

In t◊i C«ng ti cæ phÇn in ...................

Sè in : ............. Sè XB : 01−2013/CXB/425−1135/GD. In xong vμ nép l∂u chiÓu th¸ng ... n¨m 2013.

Ch√¬ng I. B¶N §å Ch√¬ng II. Vò trô. HÖ qu¶ c¸c chuyÓn ®éng cña Tr¸i ®Êt Ch√¬ng III. CÊu tróc cña Tr¸i §Êt. C¸c quyÓn cña líp vá ®˚a l˙ Ch√¬ng IV. mét sè quy luËt cña líp vá ®˚a l˙

Bμi

1

c¸c php chiÕu h˘nh b¶n ®å c¬ b¶n B¶n ®å lμ h˘nh ¶nh thu nhá mét phÇn hay toμn bé bÒ mÆt Tr¸i §Êt lªn mÆt ph⁄ng, trªn c¬ së to¸n häc nhÊt ®˚nh nh»m thÓ hiÖn c¸c ®èi t√îng ®˚a l˙ tù nhiªn, kinh tÕ − x· héi vμ mèi quan hÖ gi÷a chóng ; th«ng qua kh¸i qu¸t ho¸ néi dung vμ ®√îc tr˘nh bμy b»ng hÖ thèng k˙ hiÖu b¶n ®å.

Php chiÕu h˘nh b¶n ®å lμ c¸ch biÓu th˚ mÆt cong cña Tr¸i §Êt lªn mét mÆt ph⁄ng, ®Ó mçi ®iÓm trªn mÆt cong t√¬ng øng víi mét ®iÓm trªn mÆt ph⁄ng.

Do bÒ mÆt Tr¸i §Êt cong nªn khi thÓ hiÖn lªn mÆt ph⁄ng, c¸c khu vùc kh¸c nhau trªn b¶n ®å kh«ng thÓ hoμn toμn ch˙nh x¸c nh√ nhau. V˘ vËy, tuú tõng yªu cÇu sö dông b¶n ®å, tõng khu vùc cÇn thÓ hiÖn trªn b¶n ®å, ng√êi ta dïng c¸c php chiÕu h˘nh b¶n ®å kh¸c nhau.

Khi chiÕu cã thÓ gi÷ nguyªn mÆt chiÕu b¶n ®å lμ mÆt ph⁄ng hoÆc cuén l◊i thμnh h˘nh nãn, h˘nh trô.

MÆt chiÕu cã thÓ tiÕp xóc hoÆc cflt bÒ mÆt §˚a CÇu. Sau ®©y chØ ®Ò cËp tíi nh÷ng tr√êng hîp mÆt chiÕu tiÕp xóc víi mÆt §˚a CÇu.

H˘nh 1.1 − MÆt chiÕu tiÕp xóc víi bÒ mÆt §˚a CÇu

4

{[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

1. Php chiÕu ph√¬ng v˚

Php chiÕu ph√¬ng v˚ lμ ph√¬ng ph¸p thÓ hiÖn m◊ng l√íi kinh, vÜ tuyÕn cña mÆt cÇu lªn mÆt ph⁄ng.

Theo php chiÕu nμy bÒ mÆt §˚a CÇu ®√îc coi lμ bÒ mÆt Tr¸i §Êt, mÆt chiÕu lμ mét mÆt ph⁄ng tiÕp xóc víi mét ®iÓm cña §˚a CÇu. Tuú theo v˚ tr˙ tiÕp xóc cña mÆt chiÕu so víi trôc cña §˚a CÇu sÏ cã c¸c php chiÕu ph√¬ng v˚ kh¸c nhau.

B

T

B

§

T

N

B

§

N

T

§

N

a - Php chiÕu ph√¬ng v˚ ®øng b - Php chiÕu ph√¬ng v˚ ngang c - Php chiÕu ph√¬ng v˚ nghiªng H˘nh 1.2 − Ba v˚ tr˙ cña mÆt chiÕu trong php chiÕu ph√¬ng v˚

§Ó tiÕn hμnh php chiÕu ph√¬ng v˚ ®øng, ng√êi ta cho mÆt chiÕu (giÊy vÏ b¶n ®å) tiÕp xóc víi cùc cña §˚a CÇu sao cho trôc cña §˚a CÇu vu«ng gãc víi mÆt chiÕu.

H˘nh 1.3a − Php chiÕu ph√¬ng v˚ ®øng

H˘nh 1.3b − L√íi kinh, vÜ tuyÕn cña b¶n ®å dïng php chiÕu ph√¬ng v˚ ®øng

Víi nguån s¸ng chiÕu tõ t©m qu¶ §˚a CÇu, trªn mÆt chiÕu c¸c kinh tuyÕn lμ nh÷ng ®o◊n th⁄ng ®ång quy ë cùc. C¸c vÜ tuyÕn lμ c¸c vßng trßn ®ång t©m ë cùc.

Cμng xa cùc, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c vÜ tuyÕn cμng d·n ra.

Dùa vμo h˘nh 1.3b, em h·y cho biÕt theo php chiÕu h˘nh nμy, khu vùc nμo cña b¶n ®å ch˙nh x¸c, khu vùc nμo km ch˙nh x¸c ?

Php chiÕu nμy b¶o ®¶m ch˙nh x¸c ë khu vùc trung t©m b¶n ®å, cμng xa trung t©m cμng km ch˙nh x¸c. Php chiÕu nμy th√êng dïng ®Ó vÏ b¶n ®å khu vùc quanh cùc.

5

2. Php chiÕu h˘nh nãn Php chiÕu h˘nh nãn lμ c¸ch thÓ hiÖn m◊ng l√íi kinh, vÜ tuyÕn cña §˚a CÇu lªn mÆt chiÕu lμ mÆt h˘nh nãn, sau ®ã triÓn khai mÆt chiÕu h˘nh nãn ra mÆt ph⁄ng ; tuú thuéc vμo v˚ tr˙ cña trôc h˘nh nãn so víi trôc cña §˚a CÇu sÏ cã c¸c php chiÕu h˘nh nãn kh¸c nhau.

a) Php chiÕu h˘nh nãn ®øng b) Php chiÕu h˘nh nãn ngang c) Php chiÕu h˘nh nãn nghiªng H˘nh 1.4 - Ba v˚ tr˙ cña h˘nh nãn trong php chiÕu h˘nh nãn

§Ó tiÕn hμnh php chiÕu h˘nh nãn ®øng, ng√êi ta lÊy mÆt chiÕu lμ h˘nh nãn chôp lªn mÆt §˚a CÇu sao cho trôc cña h˘nh nãn trïng víi trôc §˚a CÇu ; sau ®ã tõ t©m chiÕu (t©m §˚a CÇu) ta chiÕu c¸c ®iÓm trªn §˚a CÇu lªn mÆt chiÕu h˘nh nãn (h˘nh 1.5a).

Dùa vμo h˘nh 1.5a, h·y cho biÕt khi thÓ hiÖn trªn mÆt chiÕu : vÜ tuyÕn tiÕp xóc víi h˘nh nãn vμ c¸c vÜ tuyÕn kh«ng tiÕp xóc víi h˘nh nãn, vÜ tuyÕn nμo ch˙nh x¸c, vÜ tuyÕn nμo kh«ng ch˙nh x¸c ?

Khi triÓn khai h˘nh nãn ta sÏ ®√îc mét b¶n ®å h˘nh qu◊t, c¸c kinh tuyÕn lμ nh÷ng ®o◊n th⁄ng ®ång quy ë cùc, vÜ tuyÕn lμ nh÷ng cung trßn ®ång t©m (h˘nh 1.5b).

H˘nh 1.5a - Php chiÕu h˘nh nãn ®øng

6

H˘nh 1.5b − L√íi kinh, vÜ tuyÕn cña b¶n ®å theo php chiÕu h˘nh nãn ®øng

ChØ cã vÜ tuyÕn tiÕp xóc gi÷a §˚a CÇu vμ mÆt nãn lμ ch˙nh x¸c, cßn c¸c vÜ tuyÕn kh¸c ®Òu dμi ra, nªn php chiÕu nμy kh«ng ®¶m b¶o ®√îc h˘nh d◊ng vμ diÖn t˙ch.

Php chiÕu h˘nh nãn ®øng th√êng dïng ®Ó vÏ b¶n ®å ë c¸c vïng ®Êt thuéc vÜ ®é trung b˘nh (khu vùc «n ®íi) vμ ko dμi theo vÜ tuyÕn nh√ : Liªn bang (LB) Nga, Trung Quèc, Hoa K˘...

3. Php chiÕu h˘nh trô Php chiÕu h˘nh trô lμ c¸ch thÓ hiÖn l√íi kinh, vÜ tuyÕn cña §˚a CÇu lªn mÆt chiÕu lμ mÆt h˘nh trô, sau ®ã triÓn khai mÆt trô ra mÆt ph⁄ng.

Tuú theo v˚ tr˙ cña trôc h˘nh trô so víi trôc §˚a CÇu sÏ cã c¸c php chiÕu h˘nh trô kh¸c nhau.

B

B

T

§

T

B

§

T

N

N

a) Php chiÕu h˘nh trô ®øng

§

N

b) Php chiÕu h˘nh trô ngang

c) Php chiÕu h˘nh trô nghiªng

H˘nh 1.6 - Ba v˚ tr˙ h˘nh trô trong php chiÕu h˘nh trô

Trong php chiÕu h˘nh trô ®øng, mÆt chiÕu lμ mét h˘nh trô bao quanh qu¶ §˚a CÇu.

Vßng trßn tiÕp xóc gi÷a §˚a CÇu vμ h˘nh trô lμ vßng X˙ch ®◊o (h˘nh 1.7a).

B

T

§

N

H˘nh 1.7a − Php chiÕu h˘nh trô ®øng

H˘nh 1.7b − Mét d◊ng l√íi kinh, vÜ tuyÕn cña b¶n ®å dïng php chiÕu h˘nh trô ®øng

7

Theo php chiÕu nμy, chØ cã ®√êng X˙ch ®◊o lμ gi÷ nguyªn ®√îc ®é dμi cßn kho¶ng c¸ch vμ ®é dμi c¸c vÜ tuyÕn kh¸c ®Òu b˚ d·n ra ; c¸c vÜ tuyÕn ë gÇn X˙ch ®◊o b˚ d·n ˙t, cμng xa X˙ch ®◊o cμng b˚ d·n nhiÒu.

Kinh, vÜ tuyÕn ®Òu lμ nh÷ng ®√êng th⁄ng song song. B¶n ®å nμy chØ ch˙nh x¸c ë vïng X˙ch ®◊o, cμng xa X˙ch ®◊o cμng km ch˙nh x¸c. Php chiÕu nμy th√êng ®√îc dïng ®Ó vÏ b¶n ®å thÕ giíi hoÆc c¸c khu vùc gÇn X˙ch ®◊o.

C©u hái vμ bμi tËp 1. KÎ l◊i b¶ng vμ ®iÒn nh÷ng néi dung th˙ch hîp vμo c¸c « trèng : ThÓ hiÖn trªn b¶n ®å Php chiÕu h˘nh

C¸c kinh tuyÕn

C¸c vÜ tuyÕn

Khu vùc ch˙nh x¸c

Khu vùc km ch˙nh x¸c

H˘nh nãn ®øng

H˘nh trô ®øng

2. H·y cho biÕt tõng php chiÕu ®å th√êng dïng ®Ó vÏ b¶n ®å ë khu vùc nμo ?

8

Bμi

2

Mét sè ph√¬ng ph¸p biÓu hiÖn c¸c ®èi t√îng ®˚a l˙ trªn b¶n ®å 1. Ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu Ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu th√êng dïng ®Ó biÓu hiÖn c¸c ®èi t√îng ph©n bè theo nh÷ng ®iÓm cô thÓ nh√ : c¸c ®iÓm d©n c√, c¸c trung t©m c«ng nghiÖp, c¸c má kho¸ng s¶n, c¸c h¶i c¶ng...

Nh÷ng k˙ hiÖu thÓ hiÖn tõng ®èi t√îng ®√îc ®Æt ch˙nh x¸c vμo v˚ tr˙ mμ ®èi t√îng ®ã ph©n bè trªn b¶n ®å.

C¸c k˙ hiÖu th√êng cã ba d◊ng ch˙nh.

H˘nh 2.1 − C¸c d◊ng k˙ hiÖu a - K˙ hiÖu h˘nh häc b - K˙ hiÖu ch÷ c - K˙ hiÖu t√îng h˘nh

Quan s¸t h˘nh 2.1, h·y cho biÕt cã nh÷ng d◊ng k˙ hiÖu nμo ?

Ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu kh«ng chØ x¸c ®˚nh ®√îc v˚ tr˙ cña ®èi t√îng mμ cßn thÓ hiÖn sè l√îng (quy m«), cÊu tróc, chÊt l√îng vμ ®éng lùc ph¸t triÓn cña ®èi t√îng.

V˙ dô : − §Ó thÓ hiÖn c¸c nhμ m¸y ®iÖn cã c«ng suÊt kh¸c nhau, ng√êi ta th√êng dïng c¸c ng«i sao to, nhá kh¸c nhau. − Nhμ m¸y thuû ®iÖn ®√îc thÓ hiÖn lμ ng«i sao mμu xanh, nhμ m¸y thuû ®iÖn ®ang x©y dùng lμ ng«i sao mμu trflng, nhμ m¸y nhiÖt ®iÖn lμ ng«i sao mμu ®á...

9

H˘nh 2.2 - C«ng nghiÖp ®iÖn ViÖt Nam

Dùa vμo h˘nh 2.2, h·y chøng minh r»ng ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu kh«ng nh÷ng chØ nªu ®√îc tªn vμ v˚ tr˙ mμ cßn thÓ hiÖn ®√îc c¶ chÊt l√îng cña c¸c ®èi t√îng trªn b¶n ®å.

10

2. Ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu ®√êng chuyÓn ®éng Ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu ®√êng chuyÓn ®éng lμ ph√¬ng ph¸p thÓ hiÖn sù di chuyÓn cña c¸c hiÖn t√îng tù nhiªn, còng nh√ c¸c hiÖn t√îng kinh tÕ − x· héi trªn b¶n ®å.

H˘nh 2.3 - Giã vμ b·o ë ViÖt Nam

11

V˙ dô : − Trªn b¶n ®å tù nhiªn lμ h√íng giã, dßng biÓn... − Trªn b¶n ®å kinh tÕ − x· héi lμ c¸c luång di d©n, sù vËn chuyÓn hμng ho¸, hμnh kh¸ch, ®√êng hμnh qu©n...

B»ng ph√¬ng ph¸p nμy ng√êi ta kh«ng nh÷ng biÓu hiÖn ®√îc h√íng di chuyÓn mμ cßn thÓ hiÖn ®√îc c¶ khèi l√îng còng nh√ tèc ®é di chuyÓn cña c¸c ®èi t√îng ®˚a l˙ b»ng nh÷ng mòi tªn dμi, ngfln hoÆc dμy, m¶nh kh¸c nhau.

Quan s¸t h˘nh 2.3, cho biÕt ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu ®√êng chuyÓn ®éng biÓu hiÖn ®√îc nh÷ng ®Æc ®iÓm nμo cña giã vμ b·o trªn b¶n ®å ?

3. Ph√¬ng ph¸p chÊm ®iÓm Ph√¬ng ph¸p chÊm ®iÓm biÓu hiÖn c¸c ®èi t√îng ph©n bè ph©n t¸n, lÎ tÎ (c¸c ®iÓm d©n c√ n«ng th«n, c¸c c¬ së ch¨n nu«i...) b»ng c¸c ®iÓm chÊm trªn b¶n ®å.

C¸c ®iÓm chÊm lμ yÕu tè c¬ b¶n cña ph√¬ng ph¸p nμy, mçi chÊm ®Òu cã mét gi¸ tr˚ (sè l√îng hoÆc khèi l√îng) nμo ®ã.

V˙ dô : ®Ó biÓu hiÖn sù ph©n bè d©n c√, mét chÊm cã thÓ t√¬ng øng víi 5000 ng√êi ; hoÆc ®Ó biÓu hiÖn diÖn t˙ch c©y trång, mét chÊm cã thÓ t√¬ng øng víi 1000 ha...

H˘nh 2.4 − Ph©n bè d©n c√ ch©u ¸

12

{[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

Quan s¸t h˘nh 2.4, h·y cho biÕt :

− C¸c ®èi t√îng ®˚a l˙ ®√îc biÓu hiÖn b»ng nh÷ng ph√¬ng ph¸p nμo ? − Mçi ®iÓm chÊm trªn b¶n ®å t√¬ng øng bao nhiªu ng√êi ?

4. Ph√¬ng ph¸p b¶n ®å − biÓu ®å Ph√¬ng ph¸p b¶n ®å − biÓu ®å thÓ hiÖn gi¸ tr˚ tæng céng cña mét hiÖn t√îng ®˚a l˙ trªn mét ®¬n v˚ l·nh thæ (®¬n v˚ hμnh ch˙nh) b»ng c¸ch dïng c¸c biÓu ®å ®Æt vμo ph◊m vi c¸c ®¬n v˚ l·nh thæ ®ã.

H˘nh 2.5 - DiÖn t˙ch vμ s¶n l√îng lóa ViÖt Nam, n¨m 2000

13

Ngoμi c¸c ph√¬ng ph¸p trªn cßn cã c¸c ph√¬ng ph¸p kh¸c biÓu hiÖn c¸c ®èi t√îng ®˚a l˙ trªn b¶n ®å nh√ : ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu theo ®√êng, ph√¬ng ph¸p ®√êng ®⁄ng tr˚, ph√¬ng ph¸p khoanh vïng (h˘nh 2.6), ph√¬ng ph¸p nÒn chÊt l√îng...

H˘nh 2.6 - Mét sè c¸ch kh¸c nhau thÓ hiÖn vïng trång thuèc l¸

C©u hái vμ bμi tËp 1. C¸c ®èi t√îng ®˚a l˙ trªn h˘nh 2.2 ®√îc biÓu hiÖn b»ng c¸c ph√¬ng ph¸p nμo ?

C¸c ph√¬ng ph¸p ®ã thÓ hiÖn ®√îc nh÷ng néi dung nμo cña ®èi t√îng ®˚a l˙ ?

2. H˘nh 2.3 thÓ hiÖn nh÷ng néi dung nμo b»ng ph√¬ng ph¸p k˙ hiÖu ®√êng chuyÓn ®éng.

14

Bμi

3

sö dông b¶n ®å trong häc tËp vμ ®êi sèng I − vai trß cña B¶n ®å trong häc tËp vμ ®êi sèng 1. Trong häc tËp B¶n ®å lμ mét ph√¬ng tiÖn ®Ó häc sinh häc tËp vμ rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng ®˚a l˙ t◊i líp, ë nhμ vμ tr¶ lêi phÇn lín c¸c c©u hái kiÓm tra vÒ §˚a l˙.

V˙ dô : Th«ng qua b¶n ®å cã thÓ x¸c ®˚nh ®√îc v˚ tr˙ ®˚a l˙ mét ®iÓm nμo ®ã trªn mÆt ®Êt (to◊ ®é ®˚a l˙), ë vμo ®íi kh˙ hËu nμo, ch˚u ¶nh h√ëng cña biÓn nh√ thÕ nμo, liªn hÖ víi c¸c trung t©m kinh tÕ − x· héi ra sao...

Qua b¶n ®å biÕt ®√îc h˘nh d◊ng vμ quy m« cña ch©u lôc nμy so víi ch©u lôc kh¸c ; biÕt ®√îc sù ph©n bè cña c¸c d·y nói vμ ®é cao cña chóng, biÕt ®√îc chiÒu dμi cña mét con s«ng, ph◊m vi l√u vùc s«ng... còng nh√ sù ph©n bè d©n c√, ph©n bè c¸c trung t©m c«ng nghiÖp...

2. Trong ®êi sèng B¶n ®å lμ mét ph√¬ng tiÖn ®√îc sö dông réng r·i trong ®êi sèng h»ng ngμy.

H·y cho v˙ dô vÒ nh÷ng ngμnh cã sö dông b¶n ®å.

T˘m ®√êng ®i, x¸c ®˚nh v˚ tr˙ vμ ®√êng di chuyÓn cña mét c¬n b·o khi nghe dù b¸o thêi tiÕt... ®Òu ph¶i dùa vμo b¶n ®å.

B¶n ®å lμ h˘nh ¶nh cô thÓ cña thiªn nhiªn ®· ®√îc hÖ thèng ho¸ trªn m¸y t˙nh, trªn giÊy, trªn ®Üa CD ROM... Ngμnh s¶n xuÊt nμo còng cÇn ®Õn b¶n ®å.

V˙ dô : Lμm thuû lîi, nghiªn cøu thêi tiÕt vμ kh˙ hËu, canh t¸c ®óng thêi vô, x©y dùng c¸c trung t©m c«ng nghiÖp, më c¸c tuyÕn ®√êng giao th«ng... TÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc ®ã muèn lμm tèt ®Òu ph¶i sö dông b¶n ®å.

Qu©n sù l◊i cμng cÇn tíi b¶n ®å. V˙ dô : ®Ó x©y dùng ph√¬ng ¸n t¸c chiÕn, cÇn lîi dông ®˚a h˘nh, ®˚a vËt trong phßng thñ vμ tÊn c«ng,... tÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc ®ã ®Òu cÇn ph¶i cã b¶n ®å.

II − Sö dông b¶n ®å, Atlat trong häc tËp 1. Mét sè vÊn ®Ò cÇn l√u ˝ trong qu¸ tr˘nh häc tËp ®˚a l˙ trªn c¬ së b¶n ®å a) Chän b¶n ®å phï hîp víi néi dung (môc ®˙ch) cÇn t˘m hiÓu (häc tËp) b) §äc b¶n ®å ph¶i t˘m hiÓu tØ lÖ cña b¶n ®å vμ k˙ hiÖu trªn b¶n ®å − §Ó ®äc mét b¶n ®å tr√íc hÕt cÇn xem tØ lÖ cña b¶n ®å, tõ ®ã biÕt ®√îc 1 cm trªn b¶n ®å øng víi bao nhiªu m, bao nhiªu km trªn thùc ®˚a.

15

V˙ dô : TØ lÖ b¶n ®å lμ 1 : 6.000.000 nghÜa lμ 1 cm trªn b¶n ®å øng víi 60 km trªn thùc ®˚a. − K˙ hiÖu cña b¶n ®å dïng ®Ó thÓ hiÖn c¸c ®èi t√îng ®˚a l˙ trªn b¶n ®å. Tr√íc khi sö dông b¶n ®å ph¶i nghiªn cøu kÜ phÇn chó gi¶i vμ k˙ hiÖu ®Ó hiÓu râ néi dung c¸c k˙ hiÖu thÓ hiÖn trªn b¶n ®å cã liªn quan ®Õn néi dung cÇn t˘m hiÓu. c) X ¸c ®˚nh ph√¬ng h√íng trªn b¶n ®å − §Ó x¸c ®˚nh ph√¬ng h√íng ch˙nh x¸c trªn b¶n ®å chóng ta cÇn ph¶i dùa vμo c¸c ®√êng kinh, vÜ tuyÕn. Theo quy √íc th˘ ®Çu trªn cña kinh tuyÕn chØ h√íng Bflc, ®Çu d√íi chØ h√íng Nam ; ®Çu bªn ph¶i cña vÜ tuyÕn chØ h√íng §«ng, ®Çu bªn tr¸i chØ h√íng T©y. − §èi víi nh÷ng b¶n ®å kh«ng vÏ kinh, vÜ tuyÕn th˘ chóng ta cÇn dùa vμo mòi tªn chØ h√íng Bflc ®Ó x¸c ®˚nh h√íng Bflc, tõ ®ã x¸c ®˚nh c¸c h√íng cßn l◊i.

2. HiÓu mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè ®˚a l˙ trong b¶n ®å, trong Atlat §äc b¶n ®å kh«ng ph¶i chØ lμ ®äc tõng dÊu hiÖu riªng lÎ cña b¶n ®å nh√ : ®©y lμ nói g˘, s«ng nμo ?... mμ cÇn ph¶i ®äc ®√îc mèi quan hÖ gi÷a c¸c dÊu hiÖu (®èi t√îng ®˚a l˙) ë b¶n ®å.

V˙ dô : ®äc mét con s«ng ë b¶n ®å ®˚a h˘nh, chóng ta ph¶i thÊy ®√îc mèi quan hÖ gi÷a h√íng ch¶y, ®é dèc, ®Æc ®iÓm cña lßng s«ng víi ®˚a h˘nh ë ®ã nh√ thÕ nμo ? Nãi c¸ch kh¸c lμ ph¶i biÕt dùa vμo ®˚a h˘nh ®Ó gi¶i th˙ch : h√íng ch¶y, ®é dèc,... cña dßng s«ng.

Khi ®äc b¶n ®å ë Atlat, gi¶i th˙ch mét sù vËt hoÆc mét hiÖn t√îng ®˚a l˙ nμo ®ã, chóng ta cÇn ph¶i t˘m hiÓu c¸c b¶n ®å cã néi dung liªn quan nh√ : ®Ó gi¶i th˙ch t˘nh h˘nh ph©n bè m√a cña mét khu vùc, ngoμi b¶n ®å kh˙ hËu ta cÇn ph¶i t˘m hiÓu b¶n ®å ®˚a h˘nh cã liªn quan ®Õn khu vùc ®ã ; hoÆc ®Ó gi¶i th˙ch sù ph©n bè mét sè trung t©m c«ng nghiÖp thùc phÈm, chóng ta cÇn t˘m hiÓu c¶ c¸c b¶n ®å n«ng nghiÖp vμ ng√ nghiÖp,... Ngoμi ra, khi cÇn t˘m hiÓu ®Æc ®iÓm, b¶n chÊt cña mét ®èi t√îng ®˚a l˙ ë mét khu vùc nμo ®ã, chóng ta cÇn so s¸nh víi b¶n ®å cïng lo◊i cña khu vùc kh¸c.

C©u hái vμ bμi tËp 1. H·y cho biÕt t¸c dông cña b¶n ®å trong häc tËp. Nªu dÉn chøng minh ho◊.

2. Chøng minh r»ng b¶n ®å lμ mét ph√¬ng tiÖn ®√îc sö dông réng r·i trong ®êi sèng h»ng ngμy.

3. §Ó tr˘nh bμy vμ gi¶i th˙ch chÕ ®é n√íc cña mét con s«ng, cÇn ph¶i sö dông nh÷ng b¶n ®å nμo ?

16