Tableau baanbrekers in beeld
rosso, brancusi & man ray
trend: romantiek
groots, meeslepend, gevoelig en intiem
de waarde van wanders
design & vintage
de primeurs van
tefaf 2014
top 10 internationale veilingresultaten
highlights in brussel • Londen • parijs • new york
36ste Jaargang nr. 1 februari/maart 2014 Adviesprijs: € 9,95
Taxatiedagen Maart - Juni 2014, Amsterdam Op onderstaande dagen zijn onze specialisten uit London aanwezig voor kostenloze en vrijblijvende veilingtaxaties en veilingadvies. Wij verzoeken u vriendelijk vooraf een afspraak te maken.
Bonhams De Lairessestraat 154 1075 HL Amsterdam +31 20 670 9701 amsterdam@bonhams.com Jean Honoré Fragonard (French, 1732-1806) Portrait of François-Henri, 5th duc d’Harcourt Sold for £17,106,500 €20,584,422 inc. premium
Maart Dinsdag 4 Woensdag 5 Dinsdag 11
April Donderdag 3 Vrijdag 4 Maandag 7 Maandag 14 Dinsdag 15 Donderdag 24
19th Century Art (Schilderijen en Sculpturen) 19th Century Art (Schilderijen en Sculpturen) Prints and Multiples (Etsen, Gravures, Litho’s etc. Van Oude Meesters, Moderne en Hedendaagse Kunstenaars)
Contemporary Art (Schilderijen en Sculpturen) Contemporary Art (Schilderijen en Sculpturen) Arms and Armour Old Master Paintings Old Master Paintings Jewellery
International Auctioneers and Valuers - bonhams.com/ams
Mei Maandag 19 Dinsdag 20 Dinsdag 27 Woensdag 28
Juni Dinsdag 10 Maandag 16 Dinsdag 17
Silver Art Nouveau and Art Deco Silver Art Nouveau and Art Deco Books and Manuscripts Books and Manuscripts
19th Century Art (Schilderijen en Sculpturen) Old Master Paintings Old Master Paintings
februari/maart 2014
inhoud
18
Drie pioniers in beeld Medardo Rosso, Constantin Brancusi en Man Ray maakten deel uit van de Parijse avantgarde van eind negentiende en de eerste decennia van de twintigste eeuw. Ze waren geen leeftijd- of landgenoten: wat hen bindt is dat ze fotografie en beeldhouwkunst combineerden.
beelden van baanbrekers
Rosso, Brancusi & Man Ray
En verder in dit nummer: Editorial
64
9
Kiosk
11-17
Beurzen, evenementen en lezersaanbiedingen.
De waarde van Wanders
Nederlandse Highlights
Marcel Wanders is geprezen als een van de belangrijkste ontwerpers van de afgelopen decennia, met een reputatie die tot ver buiten de landsgrenzen reikt. Vijf experts over Wanders en de waarde van vintage design.
36
Museumtentoonstellingen in België, Parijs, Londen en New York.
Tableau Internationale Highlights Overzichtstentoonstellingen van Michaël Borremans en Francisco de Zurbarán in Brussel, Géricault in Gent, Veronese in Londen, futurisme in New York, Bill Viola in Parijs en dé ontdekking: fotografe Vivian Maier in Tours.
36ste jaargang nr. 1 - februari/maart 2014
86
baanbrekers in beeld
rosso, brancusi & man ray
trend: romantiek
groots, meeslepend, gevoelig en intiem
de waarde van wanders
design & vintage
de primeurs van
tefaf 2014
top 10 internationale veilingresultaten 36ste Jaargang nr. 1 februari/maart 2014 Adviesprijs: € 9,95
highlights in brussel • londen • parijs • new york WERF FEBRUARI 2014.indd 4
13-02-14 18:36
Op de cover:
Tamara de Lempicka (1898-1980), Jeune fille en vert, 1927/1930, detail, olie op doek, 61,5 x 45,5 cm, te zien in Modernités Plurielles 19051970, de nieuwe opstelling van het Musée National d’Art Moderne in het Centre Pompidou. Zie p. 99.
››
februari/maart 2014
inhoud
28
De romantische ziel
Hoogtepunten uit de collecties van Teylers Museum, de Tretjakov Galerij en de Rademakers Collectie maken in Haarlem samen zichtbaar wat de samenhang is tussen de Russische en Nederlandse romantiek in de eerste helft van de negentiende eeuw. Een herwaardering?
romantiek revival
Overweldigend en intiem
46
Veilingnieuws
Atelierportret
Met onder andere de kunstcollectie van de musicus Gustave Leonhardt van de tekeningencollectie van Van Regteren Altena.
Fasinerend aan de werkwijze van Erik de Bree is dat weghalen bij hem eigenlijk toevoegen is. De Bree is door de Van Vlissingen Art Foundation verkozen tot kunstenaar van het jaar 2014.
72 En verder in dit nummer: De liefdes van Lalique
82
Over de vrouw in het leven en het werk van sierkunstenaar RenĂŠ Lalique.
Atelierbezoek
104
Gerti Bierenbroodspot: Strijd der Giganten.
Tentoonstellingsagenda Volgende keer
109-112 114
52
TEFAF Maastricht 2014 Van 14 tot en met 23 maart vindt de meest vooraanstaande kunsten antiekbeurs ter wereldplaats. Voor deze preview vertellen 30 van de 260 deelnemende experts hun ‘Stories of Art’ over kunstenaars, herkomst, ontdekkingen en... vervalsingen.
Advert Tableau 02-2014.qxp_Opmaak 1 28-01-14 10:32 Pagina 1
the new hollstein dutch & flemish series
NHD 90/XIV, Self-portrait in a soft hat and a patterned cloak
The New Hollstein Dutch & Flemish Etchings, Engravings and Woodcuts 1450-1700
rembrandt Seven-volume catalogue-raisonnÊe, with enhanced descriptions of state differences, for the first time distinguishing between contemporary and posthumous states, describing about 200 completely new states All states illustrated in full, with enlarged details of minor state changes The new standard oeuvre catalogue on Rembrandt’s prints For more information on our publications visit our website: www.hollstein.com
sound & vision publishers bv
P.O. Box 3053 2935 ZH Ouderkerk aan den IJssel The Netherlands Tel: +31 (0)180 681025 - Fax: +31 (0)180 681880 - e-mail: info@hollstein.com - www.hollstein.com
Brancusi,Rosso,Man Ray
Hemel en aarde Noire et blanche Dit voorjaar zijn in Rotterdam van over de hele wereld topstukken van drie van de meest invloedrijke kunstenaars van de twintigste eeuw te zien: Constantin Brancusi, Medardo Rosso en Man Ray. De unieke samenkomst van sculpturen en foto’s die zij van hun beelden maakten, biedt een blik over de schouder van deze experimentele kunstenaars. Wie waren zij en wat bewoog ze? tekst: Rogier Ormeling
Brancusi, Rosso, Man Ray
februari/maart 2014 Tableau Fine arts magazine | 19
romantiek in ander licht
De Tretjakov Galerij in Moskou, Teylers Museum en verzamelaar Jef Rademakers hebben de mooiste romantische schilderijen uit hun collecties samengebracht in Haarlem. Goede gelegenheid de lang ondergeschoven Nederlandse romantiek tegen het licht te houden en nog eens op waarde te schatten in goed gezelschap. tekst: anja frenkel 28 | Tableau Fine arts magazine februari/maart 2014
Maksim Nikiforovitsj Vorobjov, Eik gespleten door een bliksemschicht (De storm), 1842, olieverf op doek, 100,5 Ă— 131 cm, Tretjakov Galerij
Nederland
HigHlights
wereld beschouwers
Vallotton, Zuid-Afrikaanse fotografen en de rebelse Yuri Kirindongo tonen hun kritische blik op een absurde en wrede wereld. Aboriginals en landschapschilders door de eeuwen vertellen over schoonheid, kracht en macht van mens en natuur. En terwijl fijnschilders Beeckman, Dou en Van Golden de wereld in verregaand detail observeren, zoekt Mondriaan er juist de grote lijnen van op. Dit alles en meer in onze musea...
Félix VAllotton Het Van Gogh Museum bezit een grote collectie werken op papier van de Nabis, de invloedrijke Franse kunstenaarsgroep die eind 19de eeuw een nieuwe weg insloeg naar een sterk decoratieve kunst. Van Félix Vallotton (1865-1925) bezit het museum bijzondere houtsneden die nu samen in een groots overzicht van 60 van zijn schilderijen getoond worden onder de zeer goed gekozen titel Het vuur onder het ijs. Want niets is wat het lijkt bij Vallotton. In zijn houtsneden – in een krachtige beeldtaal van zwarte vlakken en spaarzame witte lijnen – is er steeds een onderhuidse of erotische spanning of dreiging voelbaar en onder de humor gaat meestal maatschappijkritiek schuil. Hij nam de wereld scherp waar, in al zijn wreedheid en absurditeit. Hij verbeeldde het politieoptreden bij een demonstratie, of een executie, maar ook de intieme binnenwereld van de gegoede burgerij in een reeks beklemmende interieurs waarin een verstoorde man-vrouw verhouding zichtbaar wordt. Vrouwen werden volgens veel mannen dominante, agressieve wezens bij de emancipatiegolf aan het einde van de 19de eeuw. Hoogtepunt van zijn grafisch oeuvre is de serie van tien prenten Intimités, waarin een man en vrouw elkaar ontmoeten in intrigerende scènes met erotische lading en suggestieve titels. In zijn schilderijen ontwikkelde Vallotton een ongeëvenaarde persoonlijke stijl die – gevoed door zijn experimenten met houtsneden, studie van Japanse prenten en interesse voor fotografie – wordt gekenmerkt door een gladde afwerking, een ‘koele’ sfeer en een geraffineerd kleurgebruik. De nadruk ligt op lijnen en contouren, er is weinig dieptewerking. Maar in zijn stillevens en portretten zien we duidelijk zijn vakmanschap in het schilderen van materie, of dat nu huid, een tafelkleed, een bloem of vrucht is. In zijn landschappen vervormde Vallotton het beeld zodanig dat alle diepte verdween. Ze kenmerken zich door een sterk gevoel van melancholie. Met mythologische scènes becommentarieerde Vallotton zijn eigen tijd: de Eerste Wereldoorlog, maar ook weer de strijd tussen man en vrouw. Vallottons portretten en naakten doen geïdealiseerd en tijdloos aan maar zijn tegelijkertijd realistisch. De sensualiteit blijft op afstand, het zijn ongenaakbare vrouwen. Bevroren erotiek.
Félix Vallotton, La flûte uit de prentenserie Instruments de musique, 1896, Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
< Terug van zee, 1924, Musées d’Art et d’Histoire de la Ville de Genève, schenking van de Société auxiliaire du musée, 1929
Van Gogh Museum • Amsterdam t/m 1 juni www.vangoghmuseum.nl ››
februari/maart 2014 Tableau Fine arts magazine | 37
VanVlissingen kiest Erik de Bree
De Haarlemse kunstenaar Erik de Bree is door de Stichting Van Vlissingen Art Foundation geselecteerd als kunstenaar van het jaar 2014. De Stichting ondersteunt en moedigt jaarlijks jonge, talentvolle Nederlandse kunstenaars aan. Erik de Bree is de vijfde kunstenaar in rij. tekst: joost bergman
Knotted Chair, fauteuil, 19951996, Droog / Cappellini / Personal Editions, geknoopt aramidekoord met kern van koolstof, gefixeerd met epoxyhars, gezandstraald. Het Stedelijk Museum heeft prototype no. 5 in de collectie. $1.920 (veiling 2006)
64 | Tableau Fine arts magazine februari/maart 2014
Wanders:Talent voortheater Nu in het Stedelijk: dé grote overzichtstentoonstelling van Nederlands meest internationale ontwerper Marcel Wanders (1963) en zijn wondere wereld van meubels, lampen, objecten en veel meer. Na 25 jaar topdesignerschap mocht het ook wel eens. Wat ‘designfundamentalisten’ ook mogen beweren: steeds vindt Wanders zich opnieuw uit en wordt zijn werk een maatje groter. Maar verhoogt Wanders’ museumexpositie ook zijn waarde voor de designverzamelaarsmarkt?
‘E
> Affichebeeld van de tentoonstelling Marcel Wanders: Pinned Up, 25 jaar vormgeving van Marcel Wanders in het Stedelijk Museum Amsterdam < Crochet Chair, 2006, gehaakt fiber, epoxy, Personal Editions, edition 20, en Stella behang uit Couture serie, 2008, Graham & Brown, bedrukt papier (Art direction foto: Marcel Wanders) Dressed, collectie tafelgerei, 2011, Alessi, geglazuurd porselein, roestvrij staal, gepolijst (Art direction foto: Marcel Wanders)
tekst: Chris Reinewald
en rijzige gestalte en een zelfverzekerdheid die door menigeen voor arrogantie wordt gehouden…’ Zo bekeken veranderde Marcel Wanders weinig sinds zijn allereerste interview in 1988 met het Nederlandse designtijdschrift Items. Ondanks dit vroege signalement duurde het toch nog acht jaar voor Wanders met zijn gemacramede stoel, de Knotted Chair definitief doorbrak. Als eigengereide student vindt hij: ‘in alle academies heb je goede dingen maar ook tekortkomingen’ en raakt daardoor in conflict met zijn docenten. Dus wisselt hij nogal eens van opleiding: Eindhoven, Maastricht, Hasselt (België), Arnhem en besluit daarna toch maar níet naar de Domus Academy in Milaan te gaan. Zijn ontwerpvisie verandert weinig in die 25 jaar. ‘Met alleen de functionele kanten van een product wil ik mij niet bezighouden’, zegt hij in 1988. ‘Meer met alles wat eromheen zit, de omgeving waar het product komt en de mensen die het zullen gebruiken.’ Wanders krijgt gelijk. Als zelfbewuste ondernemer ontwerpt hij – wereldwijd – nu vooral interieurprojecten. Na hotels op exotische locaties opende in 2013 aan de Prinsengracht in Amsterdam het geheel door Wanders en zijn ontwerpstudio
– hevig gedecoreerd – ingerichte Andaz Hotel. Weinig andere Nederlands ontwerpers-van-naam houden zich bezig met hotels. Wanders schudde het ‘culturelige’ af dat veel ontwerpers om zich heen hebben hangen. Onvermijdelijk stuit zijn commerciële aanpak op kritiek. Even vormbewuste als rechtlijnige critici struikelen over zijn ‘pompeuze nouveau riche-stijl’. Wanders betitelt hen overigens als ‘designfundamentalisten die in het modernisme zijn blijven hangen’.
Design is business Toch liggen Wanders wortels ook verankerd in het modernisme. Zijn loopbaan begint aan de vooravond van het fameuze conceptuele Dutch Design dat rond 1992 gestalte krijgt dankzij de ontwerpfilosofie van Droog (Renny Ramakers en Gijs Bakker). Kort ervoor was Wanders nog het jongste lid van de zwoegende generatie ‘zelfproducerende ontwerpers’ die hun producten bij gebrek aan geïnteresseerde bedrijven dan maar zelf uitbrachten. Wanders kiest daarna voor het compagnonschap in een traditioneel ontwerpbureau. Maar als een door hem ontworpen KLM-luchtvaartserviesje op de naam van het ontwerpcollectief komt te staan, stapt hij op. Met leeftijdsgenoten richt Wanders in 1992 in Rotterdam een ›› februari/maart 2014 Tableau Fine arts magazine | 65
TEFAF Maastricht 2014
52 | Tableau Fine arts magazine februari/maart 2014
1
TEFAF Maastricht 2014
30Stories TEFAF
deelnemers presenteren
of Art
Hoeveel bijzondere verhalen gaan er wel niet schuil achter de unieke kunstwerken die van 14 tot en met 23 maart te zien zullen zijn op de meest vooraanstaande kunst- en antiekbeurs ter wereld? Voor deze preview vertellen 30 van de 260 deelnemers aan TEFAF Maastricht 2014 er alvast een paar. Over kunstenaars, herkomst, ontdekkingen, vervalsingen en favorieten... Twaalf paginaâ&#x20AC;&#x2122;s wetenswaardigheden van internationale topexperts.
februari/maart 2014 Tableau Fine arts magazine | 53