Tableau COLLECTIE DE BOER
TUSSEN GOLTZIUS & VAN GOGH
FRANK O. GEHRY
SPECTACULAIRE BOUWKUNST
OP PAD IN BRUSSEL
VAN BRAFA TOT BROCANTE
TIPS VOOR TRIPS 2015 &
50 WINTERHIGHLIGHTS
36ste Jaargang nr. 6 december 2014 / januari 2015 Adviesprijs: € 9,95
De mooiste reis door de kunstwereld! Het magazine voor liefhebbers, verzamelaars en professionals
Tableau 36ste jaargang nr. 1 - februari/maart 2014
baanbrekers in beeld
rosso, brancusi & man ray
gerrit dou
trend: romantiek
beroemder dan rembrandt
groots, meeslepend, gevoelig en intiem
zwagerman
kiest kunst in dialoog
de waarde van wanders
lille/rijsel
design & vintage
de primeurs van
tefaf 2014
top 10 internationale veilingresultaten 36ste Jaargang nr. 1 februari/maart 2014 Adviesprijs: € 9,95
highlights in brussel • londen • parijs • new york WERF FEBRUARI 2014.indd 4
metropool bomvol kunst
de schreeuw van
36ste Jaargang nr. 2 april/mei 2014 Adviesprijs: € 9,95
francis bacon
highlights in brussel • londen • parijs • new york
13-02-14 18:36
WERF APRIL 2014.indd 3
02-04-14 14:32
Tableau Tableau Tableau COLLECTIE DE BOER
TUSSEN GOLTZIUS & VAN GOGH
FRANK O. GEHRY
SPECTACULAIRE BOUWKUNST
OP PAD IN BRUSSEL
VAN BRAFA TOT BROCANTE
Unseen 2014
de man van zero
thee in trek
extreem dichtbij
interview met heinz mack
fotofeest voor verZamelaars vormen van een traditie
46 highlights
the hagUe international
in binnen- en bUitenland: van rothko tot Zero
het haags initiatief
'the good, the bad & the Ugly' van
marlene dUmas
36ste Jaargang nr. 4 september/oktober 2014 Adviesprijs: € 9,95
beelden van lotta blokker
out of africa
de meesters ontmaskerd
connaisseur quiz
pan amsterdam
49 highlights
in binnen- en buitenland: van hynckes tot schiele 36ste Jaargang nr. 5 november 2014 Adviesprijs: € 9,95
TIPS VOOR TRIPS 2015 &
50 WINTERHIGHLIGHTS
Neem nu een abonnement of geef er een cadeau! Bel +31 (0)161-459535 of ga naar www.tableaumagazine.nl
36ste Jaargang nr. 6 december 2014 / januari 2015 Adviesprijs: € 9,95
Nú voor
€35
Deze aanbiedingen zijn alleen geldig in Nederland, voor adressen buiten Nederland gelden andere tarieven, hiervoor kunt u bellen met Betapress abonnementenservices 0161- 459535. Voor overige informatie betreffende abonnementen ga naar www.tableaumagazine.nl/colofon.
december 2014 / januari 2015
inhoud
18
COLLECTIE DE BOER Kunsthandelaar en verzamelaar Pieter de Boer (1894-1974) riep in 1964 de Stichting P. en N. de Boer in het leven om zijn privécollectie schilderijen en tekeningen voor de toekomst veilig te stellen. Die halve eeuw wordt gevierd in de Fondation Custodia in Parijs. Twintig schilderijen en bijna honderd tekeningen gaan die collectie opnieuw faam bezorgen.
handelaar/verzamelaar
van Goltzius totVan Gogh
58
En verder in dit nummer: Editorial
9
Kiosk
11-16
Boeken, beurzen, evenementen en lezersaanbiedingen BRAFA en Rotterdam Contemporary Art Fair.
Internationale Highlights
Veilingnieuws: what’s in a name?
76
De niet te missen wintertentoonstellingen in Londen, New York, Parijs en Brussel.
De honger naar topstukken van moderne en eigentijdse kunst lijkt niet te stillen. Ongegeneerd spenderen kooplustigen kapitalen aan namen, namen en namen.
Atelier Triegel
92
Michael Triegel hanteert een complexe beeldtaal, waarin hij kunsthistorie weer tot leven wekt in het heden met motieven en in de techniek van het verleden.
Tableau COLLECTIE DE BOER
44
TUSSEN GOLTZIUS & VAN GOGH
FRANK O. GEHRY
SPECTACULAIRE BOUWKUNST
OP PAD IN BRUSSEL
VAN BRAFA TOT BROCANTE
BRAFA 2015 Brussels Art Fair, een van de oudste en meest elegante kunst- en antiekbeurzen van Europa viert in januari de 60ste editie met een ode aan de Belgische verzamelaar. Tableau blikt terug in BRAFA’s historie en sprak de jongste generatie deelnemers.
TIPS VOOR TRIPS 2015 &
50 WINTERHIGHLIGHTS
36ste Jaargang nr. 6 december 2014 / januari 2015 Adviesprijs: € 9,95
Op de cover:
Claude Monet (1840-1926), Le Train dans la neige/La Locomotive, 1875, olie op doek, 59 x 78 cm, nog t/m 18 januari te zien in Musée Marmottan Monet in Parijs
››
december 2014 / januari 2015
inhoud
70
Frank Gehry
Na het Guggenheim Museum in Bilbao is Frank Gehry er in geslaagd een nog uitzonderlijker en spectaculairder museum neer te zetten. De imposante Fondation Louis Vuitton in het Bois de Boulogne in Parijs trekt alle aandacht. Voor de architectuur, de opdrachtgever, het uitzicht op de stad.... En de kunstcollectie zelf?
het onbeperkt genie van
bouwkunstenaar Gehry Ongekend Brussel Een bezoek aan de kunstbeurs BRAFA is een perfecte gelegenheid de stad te verkennen, maar ook om het minder bekende, studentikoze Elsene, het chique Ukkel of het multiculturele Sint-Gillis te ontdekken.
54
En verder in dit nummer: Select
100
Een keuze uit exposities in galeries en kunsthandel.
Tips voor trips: Must-sees in 2015
108-110
Tentoonstellingsagenda
109-112
Column
113
Verzekeringen
Volgende keer
114
66
Friese winters in Parijs De geboren Fries Siebe Johannes ten Cate vertrok op zijn 22ste naar Parijs. Zijn sfeervolle impressionistische landschappen werden in Frankrijk goed ontvangen en nog steeds zijn ze gewild bij verzamelaars. Maar in eigen land werd hij grotendeels vergeten. Tableau bekijkt zijn ‘dossier’.
28
Highlights in eigen land Onder andere Friese kinderportretten, een geheim uit Dresden, fotografie van een kinderjuf, Russische eieren, Hollanders uit de Gouden Eeuw, schatten uit Carthago, het oeuvre van een heel schildersgeslacht en deze stoelen van Rietveld en zijn leermeester Klaarhamer.
24 JAN--01 FEB 2015
BRUSSELS
GUEST OF HONOUR: THE BELGIAN COLLECTOR BY THE KING BAUDOUIN FOUNDATION
Marchand-collectionneur
van Goltzius tot Van Gogh
In 1964 riep kunsthandelaar en verzamelaar Pieter de Boer (1894-1974) de Stichting P. en N. de Boer in het leven om zijn privĂŠcollectie schilderijen en tekeningen voor de toekomst veilig te stellen. Die halve eeuw wordt gevierd in de Fondation Custodia in Parijs waar een keuze uit dit rijke, maar tamelijk onbekende bezit wordt getoond.Twintig schilderijen en bijna honderd tekeningen gaan die collectie opnieuw faam bezorgen. tekst: Adrie van Griensven
28 | Tableau Fine arts magazine
december 2014 / januari 2015
Nederland
HigHlights
oog in oog
Wie deze wintermaanden de Nederlandse musea bezoekt staat talloze ontmoetingen met geportetteerden te wachten. Geschilderde Zweedse aristocraten, Friese kinderen en hele groepen regenten uit de Gouden Eeuw, logées uit Dresden, de fine fleur van de Hollandse romantiek, vrienden en idolen van Paul Citroen en van Emo Verkerk en mensen van de straat... briljant gefotografeerd door een kinderjuf.
vivian maier Vivian Maier (1926-2009), geboren als dochter van een Franse moeder en Oostenrijkse vader, was een gesloten type en erg op zichzelf. Haar ouders verdwenen vroeg uit haar leven zodat ze wel snel op eigen benen moest staan. Vanaf 1951 ging ze aan het werk als nanny en ze zou dit de rest van haar leven blijven doen. Ze bleef vrijgezel, had geen eigen kinderen maar bekommerde zich als een moeder over de kinderen voor wie ze zorgde. Mensen uit haar omgeving typeerden Maier als een zeer intelligente, excentrieke, nieuwsgierige en vrije geest. Op straat bewoog ze zich vrij onopvallend. Ze droeg een hoedje, een lange jurk, een wollen jas en herenschoenen en ging nooit de deur uit zonder camera om haar nek en fotografeerde of filmde alles wat haar aandacht trok. Bij een welgestelde familie in Chicago, de Gensburgs, bij wie ze in 1956 introk, kreeg Maier haar eigen badkamer, die haar donkere kamer werd. Ze maakte, eerst overwegend in zwart-wit, foto’s van het straatleven, achterbuurten en emigranten. Toen de kinderen volwassen werden in de jaren ‘70, was Maier gedwongen werk te zoeken bij andere families. Daar had ze geen gelegenheid haar filmmateriaal te ontwikkelen en de rolletjes zich begonnen zich op te stapelen. In die tijd experimenteerde Maier met kleurenfilm wat voor een nieuwe benadering zorgde in haar fotografie en tot steeds meer abstractie leidde. In de jaren ‘80 kwamen er nieuwe problemen die haar het fotograferen moeilijker maakten. Financiële zorgen en het gebrek
aan een vast dak boven haar hoofd leidden ertoe dat haar filmrolletjes zich nog meer ophoopten. Ergens aan het eind van de jaren ‘90 zou Maier haar camera definitief neerleggen en belandden haar spullen in een opslag, terwijl ze probeerde het hoofd boven water te houden. De kinderen van de Gensburgs redden haar van een dakloos bestaan en regelden een kleine studio voor haar. Het fotografische archief in de opslag raakte echter langzaam in vergetelheid, totdat het wegens wanbetaling geveild werd in 2007. Het immense archief werd in meerdere delen aan verschillende klanten verkocht en een groot deel kwam in bezit van John Maloof. Toen die het nader liet onderzoeken werd pas de ongelofelijke kwaliteit van haar werk duidelijk, die zich kan meten met beroemde tijdgenoten als Joel Sternfeld, Joel Meyerowitz, Elliot Erwitt en Garry Winogrand. In 2008 gleed Maier in Chicago uit op het ijs en kwam ongelukkig ten val. In april 2009 overleed ze. De ontdekking van het indrukwekkende oeuvre van ongeveer 100.000 negatieven veroorzaakte direct een wereldwijde sensatie. De veel publiek trekkende tentoonstelling Vivian Maier, Street Photographer is gebaseerd op het materiaal dat John Maloof in bezit kreeg. Te zien is werk vanaf de jaren ‘50 tot en met ‘80, zowel in zwart-wit als kleur, en bewegend beeld. De afgelopen jaren zijn Maiers foto’s wereldwijd tentoongesteld en in vele artikelen, boeken en documentaires, zoals de bekroonde Finding Vivian Maier, onder de aandacht gebracht.
FOAM • Amsterdam t/m 28 januari foam.org www.vivianmaier.com
››
december 2014 / januari 2015 Tableau Fine arts magazine | 29
Ongekend
Brussel
Steeds meer bezoekers aan Brussel komen er achter dat de stad veel meer is dan de Grote Markt, de luxe winkels aan de Louisalaan, BOZAR of de kunsthandel rondom de Grote Zavel. Een bezoek aan de kunstbeurs BRAFA is een perfecte gelegenheid de stad te verkennen en ook het studentikoze Elsene, het chique Ukkel of het multiculturele Sint-Gillis te ontdekken. Het gewest Brussel zit vol nauwelijks bekende schatten.
City Special Brussel
B
russel is met nog geen 175.000 inwoners eigenlijk slechts een van de 19 gemeentes waaruit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is opgebouwd. Het gewest bezit meer dan 2.500 panden uit de roemrijkste stijlperiode van haar geschiedenis, de art nouveau met de gemeentes Elsene en Sint-Gillis als bakermat. Het huis en het atelier van een van de grondleggers van deze stroming, Victor Horta (1861-1947) is een van de belangrijkste pronkstukken 1. De twee belendende panden aan de Amerikastraat 23-25 in SintGillis werden tussen 1898 en 1900 gebouwd en zijn tegenwoordig een museum. Horta drukte niet alleen zijn stempel op de architectuur, maar ook op meubels, tapijten, decoratieve voorwerpen en juwelen. Aan de Defacqzstraat staat op nummer 71 de woning/ studio van nog een art nouveau-architect: Paul Hankar. Het dateert uit 1893 maar is zo vaak verbouwd dat van de oorspronkelijk unterieur weinig over is. Dat geldt niet voor Hôtel Ciamberlani op nummer 48. Na een renovatie in 2006 is sgraffiti 2 op de façade weer goed zichtbaar. In Sint-Gilis staat het voormalige Hotel Winssinger, dat in 1897 door Horta werd ontworpen. Na een grondige renovatie vestigde het Franse echtpaar Flore en Romain Degoul er in 2012 de Galerie Paris Beijing 3, die zich richt op de Aziatische hedendaagse kunst en Chinese fotografie in het bijzonder.
tekst: Walter de Vries
Musea De Kunstberg is letterlijk een hoogtepunt van enkele topmusea. Wie het vier jaar geleden geopende Magritte Museum nog niet heeft bezocht moet er zeker naar toe. Het bevat de grootste verzameling kunstwerken van de beroemdste Belgische surrealistische schilder. Meer over René Magritte kom je te weten tijdens een bezoek aan zijn woning in de Esseghemstraat 135 in de gemeente Jette 4. Hier werkte hij van 1930 tot 1954 in de eetkamer aan zijn oeuvre. Als eerbetoon werd het huis van Magritte en zijn vrouw, in de jaren ‘90 met het originele meubilair gerestaureerd en op de twee bovenverdiepingen werd een biografische tentoonstelling ingericht. Vorig jaar december opende het Fin-de-siècle Museum 5 zijn deuren in de gebouwen van het oude Museum voor Moderne Kunst in de Regentschapsstraat. Het museum brengt Brussel rond de eeuwwisseling (1868-1914) in beeld als het culturele kruispunt van Europa. Het herbergt een uitzonderlijke collectie wer-
ken van Belgische kunstenaars, zoals Ensor, Khnopff, Spilliaert en Horta en buitenlandse kunstenaars zoals Gauguin, Rodin, Bonnard, Majorelle en Mucha. En dan is er natuurlijk het Paleis voor Schone Kunsten (BOZAR) 6, waar steevast veel te zien en te doen is. Bijvoorbeeld zijn er nog tot eind januari 60 schilderijen van de Meesters van Sienna, revolutionaire figuratieve kunst uit de 13de tot en met 15de eeuw. In een reusachtige industriële opslagplaats uit 1926 aan de rand van de gemeente Brussel bevindt zich de opvallende collectie van de Torhoutse verzamelaar Walter Vanhaerents. De Vanhaerents Art Collection bevat kunstwerken van een groot aantal hedendaagse kunstenaars onder wie Matthew Barney, Ugo Rondinone, Cindy Sherman, Barbara Kruger, Yoshitomo Nara en Takashi Murakami, om er maar een paar te noemen. De huidige expositie Man in the Mirror is samengesteld door Emma Dexter, verantwoordelijk voor een aantal tentoonstellingen in de Tate Gallery. Het statige Charliermuseum 7 in de gemeente Sint-Joost-ten-Node geeft een overzicht van de Belgische schilderkunst van het einde van de negentiende eeuw. In de portrettengalerij hangen schilderijen van onder andere Wiertz, Gouweloos, Agneessens. Verder zijn er realistische en impressionistische landschappen van Boulenger, Baron, Wytsman, werken van sociaal geëngageerde schilders als Laermans, Oleffe, Frederic naast schilderijen uit begin 20ste eeuw van onder anderen Ensor, Van Strijdonck en Verheyden. De salons zijn sfeervol ingericht met Lodewijk XV en XVI meubilair, porselein, zilverwerken en Brusselse wandtapijten. Een van de meest levendige gemeentes is Elsene. Tussen de woonhuizen vind je er tal van kleine restaurants en altijd drukke cafés en koffiehuizen. Ook zijn er een aantal minder bekende musea. Het Museum van Elsene 8 toont tot 26 januari de boeiende tentoonstelling Paul Delvaux onthuld waar aan de hand van zes in zijn werken terugkerende thema’s: de vrouw, het geheim, de droom, de ontsnapping, de eenzaamheid en het theatrale, dieper op Delvaux’s oeuvre wordt ingegaan. Het in 2010 volledig gerenoveerde Maison Particulière 9 van Myriam en Amaury de Solages organiseert aan de hand van een bepaald thema met door andere kunstverzamelaars geleende kunstwerken jaarlijks diverse exposities. Van 22 januari t/m maart de tentoonstelling Obsessie waarin vijf kunst-
1
2
1
3
5
4
6
7
3
4
8
december 2014 / januari 2015 Tableau Fine arts magazine | 55
De Fondation Louis Vuitton in het Parijse Bois de Boulogne. Frank Gehry heeft zichzelf overtroffen in zijn streven licht en luchtig te ontwerpen. De twaalf glazen ‘zeilen’ geven het gebouw, dat bestaat uit verschillende witte bouwblokken, een ongekende bewegelijkheid en transparantie.
Bouwen zonder grenzen
Eind oktober werd in Parijs de Fondation Louis Vuitton geopend voor het publiek. Met dit spraakmakende nieuwe kunstcentrum heeft de experimentele bouwkunstenaar Frank Gehry op zijn 86ste een meesterwerk neergezet, dat ongetwijfeld een mijlpaal gaat vormen in de architectuurgeschiedenis. tekst: Waldemar Kamer
veilingen
KNALLENDE KURKEN voor grote namen
tekst: Adrie van Griensven
De champagnekurken zullen geknald hebben na Christie’s avondveiling na-oorlogse en eigentijdse kunst in New York op 12 november. Extra geknald! Want na de recordveiling van vorig jaar ($691,48 miljoen) schreef het huis voor de tweede maal geschiedenis. De honger naar topstukken lijkt onstilbaar. Ongegeneerd spenderen kooplustigen kapitalen aan namen, namen, namen.
Er werd voor $852,88 miljoen gekocht. Men had gerekend op tussen $630 en $836 miljoen - let wel - hamerprijs. Met genoemd recordresultaat zat men er zowat midden tussenin. Voor niet minder dan 27 werken had het veilinghuis een garantie afgegeven voor een zeker bedrag en maar liefst acht hadden een derde partij achter zich die instond voor een geheim afgesproken, overeengekomen bedrag. Allerlei records sneuvelden die avond. Er klonk voortdurend applaus na weer een waanzinnige opbrengst. De veilinggiganten lijken steeds meer uit te maken wie een belangrijk kunstenaar is en wordt. De tijd zal het leren. Christie’s avondveiling prijkte met mooie percentages: naar waarde 97% en naar kavels 94%, want slechts 5 van de 80 aangeboden stukken werden niet afgenomen. Tussen $26 en $70 miljoen werd er gerealiseerd voor Koons glanzend oranje aap, voor Kline en Richter, voor het oerlelijke bronzen beeld Clamdigger van De Kooning, voor een werk van tekstschilder Ruscha (gekocht door Gagosian) en voor een doek van Twombly, die als met wit op een grijs geveegd schoolbord lange horizontale spiralen krijtte. Veel geld betaalden de kopers - wat fantastisch is voor de inzenders, die forse bedragen op hun bankrekening kregen bijgeschreven. Maar de hoogste prijzen realiseerden Warhols Triple Elvis uit 1963 en zijn Four Marlons uit 1966, beide op rond $70 miljoen geschat. Ze hingen tot voor kort in het Akense casino, bezit van de casinogroep Deutsche Spielbanken, waarvan de feitelijke eigenaar NRW Bank is, een openbare instelling. Vandaar dat niet alleen museumdirecteuren uit Rheinland Westfalen gekant waren tegen de verkoop, ook de minister van cultuur. Deutsche Spielbanken verweerden zich met een beroep op hun eigen status en het feit dat ze die doeken eind 1970 uit eigen middelen in de Züricher kunsthandel hadden aangeschaft voor respectievelijk $85.000 en $100.000. De protesten zullen Christie’s een zorg geweest zijn: driemaal Elvis als cowboy deed $81,92 en voor Marlons foto in viervoud - uit zijn film The Wild One - werd $69,6 miljoen neergeteld. Flinke winst ook voor de inbrenger van Bacons Zittende figuur. In 1996 was daar $2,4 miljoen voor neergeteld. Nu dokte de koper $44,96 miljoen. Lichtensteins Reflections on the Prom ging in 2008 voor $8,77 miljoen van de hand. Nu voor $21,44. Een ››
Voor Koons Balloon Monkey (Orange) werd $25,93 gerealiseerd, van Warhol deed driemaal Elvis als cowboy $81,92 en voor foto van Marlon in viervoud werd $69,6 miljoen neergeteld. < Van Goghs Stilleven met margrieten, klaprozen en korenbloemen is aan de Chinese mediamagnaat Wang Zhongjun verkocht voor $61,65 miljoen. december 2014 / januari 2015 Tableau Fine arts magazine | 59
Internationale
HigHlights
wonder wereld
Wie deze wintermaanden even aan het hier en nu wil ontsnappen: bezoek de internationale musea, droom weg in het universum van de kunstenaars en geniet van de vele, gegarandeerd verrassende ontmoetingen.
tekst: Huon mallalieu
kunstenaar/ verzamelaar Een fascinerende tentoonstelling in het Barbican Art Centre laat persoonlijke collecties van naoorlogse en hedendaagse kunstenaars zien. Variërend van een handvol tot drieduizend stuks en van massageproduceerde memorabilia en populaire verzamelobjecten tot unieke curiosa, zeldzame artefacten en schedels en opgezette dieren. De tentoonstelling laat zien hoe kunstenaars door de tijd heen collecties om persoonlijke en artistieke redenen hebben opgebouwd. De objecten worden getoond in de opstelling van de verzamelaar, naast belangrijke voorbeelden van zijn of haar werk. Zo krijg je inzicht in hoe deze items de kunstenaar inspireerden, beïnvloeden en voor sommigen zelfs een obsessie waren. Andy Warhol bijvoorbeeld struinde bijna dagelijks door antiek- en rommelwinkels op zoek naar voorwerpen. Ze dienden als bronmateriaal voor zijn beroemde zeefdrukken. Van hem zijn de beroemde ‘cookie jars’ te zien en van Sir Peter Blake olifantenbeeldjes en Afrikaanse maskers samen met de collectie Afrikaanse kunst en Japanse samurai-wapens van Arman en schedels van Damien Hirst. De Duitse conceptuele kunstenaar Hanne Darboven verzamelde hele ‘rariteitenkabinetten’ bij elkaar die onlosmakelijk verbonden waren met haar werk. Verder zijn er van Pae White meer dan duizend sjaals door de Amerikaanse ontwerper Vera Neumann; Martin Parr’s Britse briefkaarten en de Sovjet-ruimtehond-memorabilia en albumcovers uit het bezit van de Mexicaanse kunstenaar en tatoeëerder Dr Lakra. Magnificent Obsessions: The Artist as Collector geeft ook een uniek beeld van de verzamelingen van Edmund de Waal, Howard Hodgkin, Sol LeWitt, Jim Shaw, Hiroshi Sugimoto en Martin Wong/Danh Vo. Barbican Art Gallery • Londen 12 februari t/m 25 maart www.barbican.org.uk
Dee ‘Picasso-’ of torenkamer in het Hamburgse atelier/huis van de kunstenaar Hanne Darboven (1941-2009)
76 | Tableau Fine arts magazine december 2014 / januari 2015
››
MichaelTriegel
De taal van hart, hoofd en hand
Na jaren zijn er in Nederland weer schilderijen van Michael Triegel te zien. De kunstenaar uit Leipzig kreeg de laatste jaren zoveel opdrachten dat er geen werk deze kant op kon komen. Triegels stijl wordt gekenmerkt door technische perfectie en een sterke oriĂŤntatie op de meesters uit de Renaissance. Sommige collegaâ&#x20AC;&#x2122;s houden zijn werk voor ouderwets, anderen schuwen zijn ingewikkelde beeldtaal. Maar verzamelaars wereldwijd zijn er duidelijk heel blij mee. Zo ook de paus. tekst: Greet Hamming Fotografie: Karoline Keybe e.a.
Een keuze uit galerie & kunsthandel
select
Kunstenaars vinden steeds weer nieuwe media om hun ideëen vorm te geven. De een signeerde de hemel met condens van een vliegtuigje, een ander verwerkt het Melkwegstelsel met behulp van de Hubble-telescoop. En meerdere delen de zorg om onze leefomgeving en verwerken restmaterialen waarmee ze overtuigend hun boodschap weten over te brengen. 1. De afwezigheid van Boezem Marinus Boezem (1934), één van de grondleggers van conceptuele kunst in Nederland, is dit jaar 80 geworden. Om dat te vieren blikt Upstream Gallery terug op zijn indrukwekkend en invloedrijk oeuvre dat ruim zes decennia omspant. In de jaren ‘60 ontdekte Boezem het gebruik van elementen zoals lucht en wind voor zijn kunst en maakte naam met radicale, immateriële werken. Zo signeerde hij de hemel door een reclamevliegtuigje zijn naam te laten schrijven met condensatiestrepen. Als een rode draad door het oeuvre van Boezem loopt de betekenis van de fysieke aan- en afwezigheid van de kunstenaar. Galeriehouder Nieck de Bruijn: ‘Het werk van Boezem is zo radicaal, dat het eigenlijk altijd jong blijft. Zelfs kunstwerken van bijna vijftig jaar oud zijn nog steeds relevant en actueel.’ t/m 17 januari, Upstream Gallery, Amsterdam,www.upstreamgallery.nl
2. Koninklijk Een portret in opdracht verdwijnt vrijwel direct na voltooiing naar het huis of bedrijf van de opdrachtgever. De Portretwinkel maakt het mogelijk – dankzij de bereidwilligheid van de bruikleengevers – de portretten even zichtbaar te maken voor het grote publiek. Judith Steenkamer (1980) werd in één klap bekend bij het grote publiek met het winnen van de publieksprijs bij de tentoonstelling Beeld van Beatrix, ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van Koningin Beatrix. Paleis het Loo kocht het portret en gaf Steenkamer vervolgens de opdracht de in datzelfde jaar gekroonde koning Willem Alexander te portretteren. Ze
gebruikt een sterk licht donker contrast en werkt de portretten zeer verfijnd uit. De serene composities en het sobere kleurenpalet geven de werken een ongekende diepte en een mystieke zeggingskracht. 11 januari t/m 22 februari, De Portretwinkel, Utrecht, www.portretwinkel.nl
3. alles van plastic Richard Kuiper (1967) doet eigenlijk precies datgene wat Nederlandse schilders uit het verleden nastreefden: het creëren van illusies en het misleiden en verbazen van de toeschouwer. Niet met olieverf en linnen, maar met plastic en fotografie verbeeldt hij zijn sappige druiven, blinkende kannen, satijnen tafellakens, die nauwelijks van echt te onderscheiden zijn. Maanden spendeert hij aan het zoeken naar rekwisieten: goedkope prullaria uit China, plastic bestek, lege shampoo flessen, mayonaise emmers, ze worden door Kuiper op ingenieuze wijze versneden en verlijmd, en geassembleerd. De rijke pronkstukken in passende, zwart glanzende lijsten verwijzen onmiskenbaar naar het 17de eeuwse stillevengenre waar Holland internationaal zo vermaard om is. Kuipers hedendaagse fotografische stillevens zijn visueel even rijk en overvloedig. Echter ze staan haaks op de vergankelijkheid en moraal van de 17de eeuw. Alles is van plastic dat niet vergaat. En moraal maakt plaats voor bewustzijn. t/m 25 januari, Morren Galleries Amsterdam, www.morrengalleries.nl
4. Mind over Matter De fotoportretten van Suzanne Jongmans refereren ook aan de schilderijen van oude meesters als Rembrandt, Holbein en Rogier van der Weyden. Bij nadere beschou-
100 | Tableau Fine arts magazine december 2014 / januari 2015
wing ontdek je de hedendaagse materialen die Suzanne gebruikt. Jongmans’ werk is interdisciplinair; ze is coupeuze, beelhouwer én een konstuumontwerper. Vervolgens zet ze als fotograaf de driedimensionale beelden om naar het platte vlak. Voor het maken van de kleding gebruikt ze verpakkingsmaterialen zoals foam en schuimrubber zo geraffineerd dat het net zijde lijkt. Het materiaal en de traditie gaan een complexe relatie aan. Letters en symbolen op het verpakkingsmateriaal benadrukken het hergebruik en verwijzen naar de bescherming die het biedt aan kwetsbare oppervlakken. Het gebruik van restmateriaal is een reactie op het heden en de massaconsumptie die ons omringt. t/m 11 januari, Galerie Wilms, Venlo, www.galeriewilms.nl
5. Schilderij op zich Michael Ryan verblijft sinds 1981 afwisselend in zijn geboorteland Amerika en in Nederland. Zijn klassieke opleiding in New York leidt hem aanvankelijk richting impressionisme, met een bijzondere aandacht voor kleur en compositie. Als liefhebber van poëzie en muziek, laat hij deze invloeden doorklinken in zijn werk. Deze voeren hem naar de stad, concertgebouw en theater, het café en de straat, waar in het avondlicht beelden van mensen en gebouwen vervagen tot contouren en abstracties. Voor korte tijd terug naar de stilte van ‘upstate New York’, herontdekt Ryan het landschap. In de werken die ontstaan elimineert hij details en comprimeert bomen, aarde en lucht tot bijna geometrische abstracties. 18 december t/m 10 januari, Borzo modern & contemporary art, Amsterdam, www.borzo.com
6. tape-kunst Jochem Rotteveel laat de schilderachtige kwaliteiten van tape zien als een manier om te schilderen en maakt er grote muurschilderingen mee die plaats en tijd markeren en zo het vluchtige karakter van het moment pogen vast te houden. Vincent Vreeke wordt bij het schilderen en tekenen geïnspireerd door ritmes, zoals je die kunt vinden in de muziek of de natuur. Hij bespeelt het kleurenpalet met een sterk gevoel voor kleurharmonie en een expressief ritmische dynamiek. In het afgelopen jaar heeft hij zich intensief beziggehouden met allerlei picturale en tekenachtige experimenten binnen het schilderij. t/m 24 januari, Galerie Bart Amsterdam, www.galeriebart.nl
7. Systematisch De Rotterdamse Galerie Frank Taal brengt werk van Jan ten Have. Zijn schilderijen zijn onderhevig aan een systematiek die niet zichtbaar is. In zijn ‘non-schilderen’ lijkt Ten Have op zoek te zijn gegaan naar een nieuwe vorm van communicatie, naar een nieuw systeem waarin toeval een cruciale rol speelt, het toeval als een dobbelsteen die bij elke worp bepaalt of de verflaag dikker moet, dunner, mat of glimmend en zelfs welke kwasten er gebruikt moeten worden, want in het licht van het einde der tijden is niets van blijvende waarde... Galerie Frank Taal is gekozen tot Galerie van het jaar 2015. De jury prijst het brede en kwalitatief hoogstaand aanbod aan hedendaagse kunst, dat met een groot aantal tentoonstellingen per jaar in binnen- en buitenland onder de aandacht wordt gebracht. 9 januari t/m 14 februari, Galerie Frank Taal, Rotterdam, www.franktaal.nl ››
1
2
3
Tips voor trips
must sees 2015 2015 belooft een druk kunstjaar te worden. Een groot aantal nieuwe musea opent de deuren. Van sommige is het ontwerp zo spectaculair, dat je er alleen al vanwege het gebouw naar toe zou willen. En daarnaast zijn er niet te missen exposities en evenementen, die met stip in de agenda gezet kunnen worden. Museum MORE Gorssel Dicht bij huis opent verzamelaar Hans Melchers deze komende lente in Gorssel het museum MORE, museum voor Modern Realisme. Melchers zal er 200 van de 1100 werken van Nederlandse kunstenaars tentoonstellen, die hij heeft gekocht uit de Dirk Scheringa Collectie. Het
4500 vierkante meter grote museum is ondergebracht in een herenhuis uit 1914 met een nieuwbouw uitbreiding. www.museummore.nl Prada Art Foundation Milaan Na het enorme succes van de bouw van Prada’s flagship store in 2001 in New York, werkt Rem Koolhuis nu voor Miuccia Prada aan de bouw van het nieuwe onderkomen van de Prada Art Foundation. Een industrieel complex uit het begin van de vorige eeuw wordt omgebouwd tot
een kunstcentrum, waar vanaf komend voorjaar een groot aantal van de kunstwerken van de Prada Art Foundation te zien zal zijn. Na Louis Vuitton opnieuw een modehuis
dat zich op de hedendaagse kunst werpt. www.fondazioneprada.org Whitney New York Het Whitney Museum in New York keert weer terug naar de wijk waar de oprichtster Gertrude Vanderbilt Whitney in 1930 haar museum voor Amerikaanse kunst opende. Omgeven door het hippe Meatpacking
District, Chelsea en Greenwich Village heeft Renzo Piano vlak bij de Hudson rivier een nieuw gebouw neergezet dat op 1 mei opengaat. www.whitney.org OPAM Oita Japan In het zuidwesten van Japan ligt Oita dat vooral bekend is (en rijk is geworden) door de bamboe. Als een ode hieraan heeft architect Shigeru Ban in de façade van het nieuwe Oita Prefectural Art Museum (OPAM) traditionele bamboe weefmotieven verwerkt. De collectie van bijna 5.000 voorwerpen toont
een interactie van de Japanse met de buitenlandse kunst, waarbij de bamboekunst een centrale plaats heeft gekregen. Ter gelegenheid van de opening op 24 april zal Marcel Wanders zijn installatie ‘The Eurasian Garden’ tonen. www.opam.jp Garage Museum Moskou Megacollectioneur Dasha Zhukova, partner van de oligarch Roman Abramovich, ziet in juni een lang gekoesterde droom in vervulling gaan. Dan opent ze haar Garage
108 | Tableau Fine arts magazine DECember 2014 / Januari 2015
Museum in Moskou. Gelet op haar talloze aankopen tijdens de vele beurzen die ze bezoekt wordt nu vol spanning op het resultaat van haar jarenlange verzamelen gewacht. www.garageccc.com Louvre Abu Dhabi Reikhalzend wordt uitgekeken naar de opening van het Louvre Abu Dhabi in augustus. Het zal de eerste zijn om van de Verenigde Arabische Emiraten een internationaal kunstMekka te maken. Het spectaculaire museum van Jean Nouvel zal een overzicht geven van de hele kunstgeschiedenis met een groot aantal kunstwerken die nooit eerder zijn
tentoongesteld. In 2017 zal op hetzelfde eiland Saadiyat een dependance van het Guggenheim volgen. Daarnaast worden er ook nog het Zayed National Museum dat de cultuur en geschiedenis van de Emiraten toont en The Performing Arts Centre voor uitvoerende kunsten geopend. www.louvreabudhabi.ae
de kunstcollectie van het echtpaar Eli en Edythe Broad te bezichtigen: meer dan 2000 werken van onder anderen Koons, Jasper Johns, Cindy Sherman, Warhol, Basquiat en Roy Lichtenstein. Het ontwerp is van Diller Scofidio + Renfro, die ook voor het dans- en muziekcentrum aan het Spui in Den Haag tekenden. De opening is in de herfst gepland. www.thebroad.org National Gallery Singapore De koloniale City Hall en Supreme Court zijn na jarenlange verbouwing vanaf najaar 2015 het nieuwe onderkomen voor de National Gallery Singapore. Met de aanbouw
van een glazen atrium zijn de oorspronkelijk als nationaal monument beschermde panden intact gebleven. Het resultaat is van een internationale allure, passend bij de collectie, de grootste van ZuidoostAziatische kunst vanaf het prille begin tot nu. www.nationalgallery.sg Musée du Verre Sars Poteries Het plaatsje Sars Poteries in NoordFrankrijk was in de 19de eeuw een centrum voor industrieel glas. Als herinnering aan deze periode be-
The Broad Museum Los Angeles Bij aankomst van het nieuwe The Broad Museum in Los Angeles word je als het ware de mond van een enorme vis ingezogen om er sloot priester Louis Mériaux in 1967 een expositie te organiseren. In Chateau Imbert een glasmuseum geopend. De collectie van meer dan 500 objecten is vanaf eind 2015 in het supermoderne Musée du Verre te zien, waar ook een werkplaats is ondergebracht. www.museeduverre.lenord.fr ››
Tentoonstellingsagenda/Calendar
december/januari Van From
Amersfoort Kunsthal KAdE Het Mondriaanhuis Amstelveen Cobra Museum
Amsterdam Eye
De Vierkantigste Rechthoek. Tom Barman ziet alle hoeken van een eeuw Belgische kunst. MOVE ON...! 100 jaar animatiekunst Agatha Zethraeus, vriendin, leerling en model van Piet Mondriaan. The hidden picture: 40 jaar verzamelen bij ING. Traces: 100 Years Asger Jorn. Schilderijen, werken op papier, boeken, teksten en keramiek. Asger Jorn: The Secret of Art. 150 etsen, litho’s en houtsnedes. Frederique Bergholtz en Maria Pask: A Way of Making.
Jean Desmets droomfabriek - De avontuurlijke jaren van de film (1907-1916). FOAM - FotografieVivian Maier: Street Photographer. museum Van Loon in Foam. Foto’s van een Amsterdamse familie. Araki Ojo Shashu – Photography for the After Life: Alluring Hell. Hermitage Amsterdam Dining with the Tsars. Breekbare schoonheid uit de Hermitage. Hollanders van de Gouden Eeuw. 30 reusachtige groepsportretten. Huis Marseille - MuDancing Light / Let it move you. De oerkracht van de seum voor Fotografie dans in een ‘nieuw licht’. Joods Historisch Masterpieces from the Howard Greenberg ColMuseum lection. Fotografie. Wisselvitrine: Sam Waagenaar - Joden in Djerba. Kunstkabinet: School of London. Werk van Frank Auerbach, Lucian Freud en Leon Kossoff. De Nieuwe Kerk Magisch Afrika. Het Rembrandthuis Leiden viert feest! Hoogtepunten uit een academische collectie. Zeventiende-eeuwse tekeningen uit het bezit van de Universiteit Leiden. Rijksmuseum Rotaprints Aat Veldhoen. Modern Times. Fotografie in de 20ste eeuw. Stedelijk Museum Bad thoughts: Collectie Martijn en Jeanette Sanders. On the Move: Verhalen in hedendaagse fotografie en grafische vormgeving. Marlene Dumas: The image as a burden. Overzichtstentoonstelling. De best verzorgde boeken 2013. How Far How Near. De wereld in het Stedelijk. Superbox. Aanwinsten toegepaste kunst & vormgeving. Tony Ourslers gevelprojectie X ERGO Y. In het kader van het Amsterdam Light Festival. Tino Sehgal: a year at the Stedelijk. Groot overzicht van de Duits/Engelse kunstenaar in 12 delen, gedurende 12 maanden. Tassenmuseum Forever Vintage. Vintagetassen van 1920 tot 1994 en Hendrikje retro-tassen. Tropenmuseum Soulmade - Jasper Krabbé meets Tropenmuseum. Grand Parade. Kunstinstallatie van Jompet Kuswidananto. Museum Van Loon Adriaan de Lelie en het 18de-eeuwse familieportret. Van Gogh Museum De nieuwe collectiepresentatie. Apeldoorn CODA Sounds of Silence. De stilte in de hedendaagse beeldende kunst. Broken memories, precarious links. Geassembleerde sieraden van Tota Reciclados. Indisch DNA: inspiratie uit Nederland, NederlandsIndië en Indonesië. Eindeloos hetzelfde en geen ogenblik gelijk. Monumentaal werk van Lam de Wolf uit de periode 2010-2014. Paleis Het Loo Grace Kelly: Prinses en stijlicoon. Nationaal Museum Winterpaleis Het Loo. Arnhem Museum Arnhem Fragment. Solotentoonstelling van de Poolse kunstenaar Miroslaw Balka. Assessing Reasons for Failure. Werk van Collectief Suze May Sho. Realms of Memory. Werken van Anne Wenzel, Raquel Maulwurf en Dieuwke Spaans. Beauty of the Beast. Sieraden en taxidermie. Assen Drents Museum Hans Hoekstra: All of us. Schilderijen. Kazimir Malevich. De jaren van de figuratie. Geloof, Hoop en Liefde: Kostbare eieren uit het Tsarenrijk. George Henri Lantman (1875-1933). Edelsmid van de Amsterdamse School. Berg en Dal Afrika Museum Cuba Mi Amor. Fotoportretten van Mario Marino. Jimmy Nelson. Fotoportretten van inheemse volkeren. Bergen NH Kranenburgh De werkelijkheid met een twist. Fotografie van Rick Akkerman. Lucebert: Thuis in Bergen.
T/m Through
04-01
31-01 03-05 25-01 04-01 18-01
18-01
12-04
18-01
28-01 06-02 29-03 19-12 11-03
01-03
31-12/’16
08-03
11-01
11-01 08-03
01-04 11-01 11-01 18-01
04-01
15-02 01-02 01-03
15-02 25-01
18-01
01-01 31-12
01-03
28-11
25-01 22-03
11-01
11-01
19-01
25-01
18-01
04-01 04-01
18-01
24-01
25-01
11-01 10-05 11-01 15-03 01-03
01-02
04-01 01-03 31-12 12-04
Van From
Deurne Museum De Wieger Dordrecht Dordrechts Museum
Eelde Museum De Buitenplaats Eindhoven Van Abbemuseum
Van Blade en Daze tot Lee en Rammelzee. Amerikaanse graffiti. Wonderen van het licht. Ikonen uit Recklinghausen en Varna. Voor de liefhebber. Twee eeuwen tekeningen uit particulier bezit. Graag gezien. Ruim 100 schatten uit het depot. De Derde Huid. Organische Architectuur van Hundertwasser en Alberts & Van Huut. Jan van Toorn: Staging the message. Bekentenissen van de Imperfecte. Een dwarsdoorsnede van de moderne cultuur. Elisabeth Tonnard: Kunstenaarsboeken 2003-2014.
Enschede Rijksmuseum Twenthe Anne Wenzel: Aesthetic Revolt. Alexander Roslin - Portrettist van de aristocratie. Jan van Eyck, Rogier van der Weyden en de ontdekking van de wereld. Franeker Museum Martena Pjutten en Beukers. Friese kinderportretten 15501800. Gorinchem Gorcums Museum Van stoelen bezeten. De keuze van kunstkenner Frans Leidelmeijer uit 100 jaar stoelontwerp. Gouda Museum Gouda Van Daubigny tot Weissenbruch. De collectie van de Haagse schilder Arntzenius. Nocturne - de donkere kant van schoonheid. Werken van vier vrouwelijke kunstenaars. Edith Cammenga. Recente schilderijen. Plateelbakkerij Ivora 1914-1965. Van Michel tot Israëls. De ontwikkeling van de schilderkunst in de 19de eeuw. ’s-Gravenhage Museum Bredius Kennerschap: Bredius, Jan Steen en het Mauritshuis. Fotomuseum Paul Kooiker (1964). Zilveren Camera 2014. GEM The Vincent Award. Tweejaarlijkse prijs voor hedendaagse Europese kunst. Gemeentemuseum Mark Rothko (1903-1970). Puzemuze, of op weg naar Rothko. Kindertentoonstelling. Mr. Darcy meets Eline Vere. Romantische mode. Het wonder van Delfts Blauw. Keramiek - Gerrit Rietveld Academie Amsterdam. Ontbloot. Werken uit The Monique Zajfen Collection gecombineerd met stukken uit de museumcollectie. Historisch Museum Rivalen aan het Haagse Hof: Elizabeth Stuart en Amalia van Solms. Mauritshuis Mauritshuis - Het gebouw. The Frick Collection. Kunstschatten uit New York. Groningen Groninger Museum Het geheim van Dresden - Van Rembrandt tot Canaletto. De Koning van Groningen. De kunstcollectie van Jan Albert Sichterman (1692-1764). Abe Kuipers (1918). Schilderijen. Nacho Carbonell & Maartje Korstanje. Sculpturen en objecten. Fantasy Island: 20 jarig-jubileum Groninger Museum. Maquettes, schetsen en designvoorwerpen. Say Himmelb(l)au. Een grote tentoonstelling over dit befaamde Oostenrijkse architectenbureau. Haarlem Frans Halsmuseum Emoties – Geschilderde gevoelens in de Gouden Eeuw. De Hallen Melanie Gilligan – The Common Sense. Filmproject. Historisch Museum Typisch Verwey. Verhalen over de kunstenaar Kees Verweij. Teylers Museum Op het eerste gezicht. Over stereotypen en vooroordelen. Philip Akkerman. Tekeningen. Penningen als Passie. De collectie De Koning. Heerenveen Museum Belvédère Gerrit Benner (1897-1981). Overzicht in tweeluik samen met het Fries Museum Leeuwarden. 10 jaar Museum Belvédère. Heerlen SCHUNCK* Driver’s Seat* – Zo helder als m’n erwtensoep. Tentoonstelling gemaakt door jongeren. Marit Törnqvist: Het feest der verbeelding. Heino/Wijhe Kasteel Het Nijenhuis Adam’s en Eva’s. Late portretten van Paul Citroen (1896-1983). Yasser Ballemans: Weapons of Choice. Keramische objecten. Helmond Gemeentemuseum Emoties in de hedendaagse kunst Helmond Vrouw en werk. Door de ogen van de kunstenaar, 1865 tot nu.
T/m Through
01-03
22-02
15-02
18-01 22-02
30-01
12-04 12-04 04-01
20-12
20-04
29-03
10-01
15-03 11-04
01-02 21-12 15-03 18-01 17-05 27-01 06-12 24-01
08-01 11-01 08-03 01-02
01-03 22-03
22-03 31-12 05-03 26-04 15-03 04-01 05-02 10-05 25-05
01-03
04-01 01-02
15-02
01-03 01-02
08-02
01-03 22-02
08-03 08-03
01-03
01-02
11-01
18-01
08-02 08-02
11-01 01-02 07-06
››
DECember 2014 / januari 2015 tableau Fine arts magazine | 109
februari/maart 2015
Volgende keer
Voorjaarstips met
Highlights uit binnen- en buitenland
leo gestel de mooiste modernist primeurs van tefaf maastricht 2015 geaarde kunst 1940-1945 de geheime collectie De volgende Tableau verschijnt rond 15 februari 2015
114 | Tableau Fine arts magazine december 2014 / januari 2015