Tableau alma-tadema & Hollywood
dromen op het witte doek
de nieuwe fotokunst
terug in de donkere kamer
50 herfsttips
van wassenaar tot new york
+ english summaries 38ste jaargang nr. 4 oktober 2016 adviesprijs: € 9,95
w! Nieu elijk n a d d Het L weeken r e i l 6 Ate en op 5 ber m nove
KUNSTWEEK
VEMBER 2016 NEDERLAND KUNSTLAND 5-13 NO tiviteiten in het hele land ac re de an l vee en en ing ied nb aa s, tie ac
Bezoek de deelnemende instellingen! Zie kunstweek.nl
gemaakt door: De Kunstweek wordt mede mogelijk van beuningen (boijmans.nl), rmatie (bk-info.nl), museum boijmans info BK, e.nl) azin mag lden (bee e azin Kunstenaarsmateriaal AXA Art (axa-art.nl), Beelden Mag stenaar Magazine (kunstenaar.nl), kM / Kun l), ox.n (hisc ox Hisc t.nl), (plin A DAD t strai.nl), Kunstzone Ckaart (Ckaart.nl), kunsttijdschrif Museum (krollermuller.nl), KunstRAI (kun ler MĂźl lerKrĂśl .nl), (klei e azin mag k plies (vanbeekart.nl), (kunstenaarsmateriaal.nl), KLEI keramie (tableaumagazine.nl), Van Beek Art Sup leau Tab nl), gen. stda (kun gen stda Kun (kunstzone.nl), NABK (nabk.nl), Nationale & Newton (winsornewton.com) Vind Magazine (vindmagazine.nl), Winsor
oktober 2016
inhoud
18
Klassieke Verleiding De wereldberoemd geworden Fries Sir Lawrence Alma-Tadema (1836-1912) wist de klassieke oudheid zo overtuigend in beeld te brengen dat regisseurs tot op vandaag zijn schilderijen gebruiken als blauwdruk voor hun spektakelfilms. Met deze vernieuwende insteek presenteert het Fries Museum negentig internationale topwerken.
lawrence alma-tadema
meets Hollywood
30
Ron Mueck, Couple under an Umbrella, Museum Voorlinden
En verder in dit nummer:
Nederlandse Highlights Lees en kijk waarom museum Voorlinden een belevenis is, Jan Weissenbruch de 19de eeuwse Vermeer wordt genoemd, Van Everdingen een ‘vleiend penseel’ voerde, in de Kalverstraat een oploopje ontstond voor kunsthandel Buffa en nog veel meer....
104
Colofon/Editorial
9
Kiosk
10-17
Boeken, beurzen, evenementen en lezersaanbiedingen.
+ Summaries in English
Tableau
Kleurrijk Art The Hague De afgelopen jaren heeft de eigenzinnige Haagse kunstbeurs zich ontwikkeld tot een ware ‘must go and see’ voor liefhebbers en verzamelaars van hedendaagse kunst. In deze editie is een hoofdrol weggelegd voor beeldhouwer Auke de Vries, kunst in oplage en grafiek.
alma-tadema & hollywood
dromen op het witte doek
de nieuwe fotokunst
terug in de donkere kamer
50 herfsttips
van wassenaar tot new york
Op de cover
+ english summaries 38ste jaargang nr. 4 oktober 2016 adviesprijs: € 9,95
Namsa Leuba (1982), Umfana, foto uit de serie ‘Kingdom of Mountains’, 2014, Red Hook Labs, New York, zie p. 69 ››
oktober 2016
inhoud
62
Gezien op Unseen
Delphine Diallo, Eve 1(detail), Red Hook Labs, New York
De vijfde editie van de internationale fotomanifestatie Unseen gaf een fraai overzicht van de stand van zaken in de hedendaagse fotografie. Steeds meer jonge fotografen kiezen voor analoog ‘handwerk’ en samengestelde technieken geven het effect van een nieuwe, toegevoegde dimensie.
nieuwe fotografie
terug in de doka Over deze bus van Banksy en andere veilingresultaten... en de invloed van het weer op ons koopgedrag.
94
70
Georgia O’Keeffe, Black Mesa landscape (detail), Tate Modern, Londen
Veilingnieuws
Internationale Highlights
Een inspirerende tocht langs dertig tentoonstellingen in musea in Londen, Parijs, New York en net over de grens bij onze zuiderburen.
54
Atelierbezoek: Carlos Sagrera
En verder in dit nummer: Tentoonstellingsagenda
110-113
Column Verzekeringen
+ Summaries in English
114
In de vermaarde Leipziger Spinnerei werkt de nog jonge Spaanse schilder in een verbluffend realisme aan een oeuvre dat aansluit bij de traditie van het aloude interieurgenre. Maar Sagrera gaat nog een stap verder...
Nederland
HigHlights
listen to Your eyes ‘Luister naar je ogen’, gebiedt de tekst in wit neonlicht van een kunstwerk in het nieuwe Museum Voorlinden. Voor museumoprichter Joop van Caldenborgh is dit het motto voor de wijze waarop hij kunst voor zijn verzameling heeft uitgekozen. Niet alleen in Wassenaar maar ook in musea elders in Nederland is er deze herfst ‘ongehoord’ veel te zien en te beleven.
voorlinden ziet het daglicht Nederland is een museum rijker. En niet zo maar een museum. Kosten nog moeite zijn gespaard. In 2011 gaf Joop Van Caldenborgh (75), oprichter van het chemieconcern Caldic, na 41 jaar, de leiding van zijn onderneming over aan een van zijn zes kinderen. Datzelfde jaar kreeg Van Caldenborgh tijdens de voorbereidingen van de tentoonstelling I promise to love you met werken uit de Caldic Collectie in de Rotterdamse Kunsthal de smaak te pakken. Vanaf dat moment heeft hij zich gewijd aan de bouw van een eigen museum voor de kunstcollectie die hij in zestig jaar bijeenbracht. Met 8.000 objecten is het de grootste internationale privécollectie hedendaagse kunst van Nederland met tal van grote namen. Lange tijd was hij met verschillende gemeenten en musea in gesprek geweest zijn collectie onder te brengen en besloot toch een eigen museum te bouwen. Van Caldenborgh kocht het historische landgoed Voorlinden in Wassenaar, 40 hectare natuurgebied pal achter de duinen. Naar schat-
30 | Tableau Fine arts magazine
oktober 2016
Museum Voorlinden, Wassenaar, ontworpen door Dirkjan Postel en andere architecten van Kraaijvanger Architects, foto: Pietro Savorelli < Voor Richard Serra’s loodzware sculptuur van cortenstaal Open Ended (2007-2008) werd speciaal een zaal ontworpen, foto: Antoine van Kaam
binnen bij
sagrera
Carlos Sagrera in zijn atelier in Leipzig, aan de muur linksboven: Ducha, 2015, acryl op doek, 33 x 24 cm; Studio after JvE (Jan van Eyck), 2016, acryl op doek, 37 x 50 cm; rechtsboven: Little cabinet, 2016, acryl op doek, 24 x18 cm
De jonge Spaanse realist Carlos Sagrera maakt met zijn intrigerende interieurs in rap tempo naam in Nederland. Tableau vergezelde zijn â&#x20AC;&#x2DC;ontdekkersâ&#x20AC;&#x2122;, galeristen Rutger Brandt en Gustaaf Dekking, op atelierbezoek in Leipzig en sprak de kunstenaar over zijn verrassende bijdrage aan een traditioneel genre. tekst: Anja frenkel Fotografie: Galerie mokum, amsterdam
1
Fotografie
3
2
3
4
Gezien op Unseen 5
Tableau bezocht Unseen Photo Fair 2016. De beurs met festivalkarakter geeft een belangrijk overzicht van de huidige stand van zaken in de internationale fotografie. Opvallend is de terugkeer naar ambachtelijke processen. Daarnaast is de fotograaf steeds meer een kunstenaar, die fotografie gebruikt als slechts één van zijn tools om een idee en een tijdsbeeld vorm te geven. Twintig juweeltjes als voorbeeld. tekst: Dieke Andrea 1. Zanele Muholi, Thembekile, Parktown, Somnyama Ngonyama, 2015, Stevenson, Zuid-Afrika
2. Paul Kooiker, History X (bvnvh), 2016, Tegenboschvanvreden, Amsterdam
3. Eline Brotherus, Flowers, serie Carpe Fucking Diem, 2015, Camara Oscura Galerie de Arte, Madrid
4. Albarrán Cabrera, #41, uit de serie This is you, 2016, Valid Foto BCN, Barcelona
Zanele Muholi (1972, Durban) woont en werkt in Johannesburg. Ze stelt met haar betrokken en in Zuid-Afrika niet onomstreden fotografie en verbeelding van de homoseksuele identiteit de gewelddadige homofobie in haar land aan de kaak. In 2013 won ze de Prins Claus Prijs.
Hoewel fotografie zijn medium is, noemt Paul Kooiker (1964, Rotterdam) zich eerder beeldend kunstenaar; zijn foto’s zijn het basismateriaal voor de beelden die hij creëert. Die zijn opzettelijk overbelicht, onscherp en bewogen of verschoten. Terugkerend element in zijn series is het vrouwelijk naakt.
Elina Brotherus (1972, Helsinki) werkt op (autobiografisch) documentaire wijze. Ze focust zich in haar landschappen en zelfportretten (wel of niet zelf zichtbaar) op formele problemen en verbanden tussen fotografie en de picturale traditie, terwijl ze vraagtekens zet bij het menselijk bestaan.
Het kunstenaarsechtpaar Anna Cabrera (1969, Sevilla) en Angel Albarrán (1969, Barcelona) maken afdrukken op met de hand geschept papier. Een subtiele toevoeging van goudkleur en de zichtbare nerf van het hout waarop het papier is gegoten, geeft de kleine tijdloze beelden een unieke uitstraling. ››
oktober 2016 Tableau Fine arts magazine | 63
Internationale
HigHlights
gespiegelde Wereld
Niets is zo interessanter als de mens zelf, zo laten de volgende 30 tentoonstellingen zien. Aan de hand van kunstwerken kunnen we de ontwikkeling aflezen die de mensheid heeft doorgemaakt, de metamorfose van het menselijk bewustzijn, zijn uiterlijk en gedrag. Kunstenaars houden ons hun spiegel voor en het is aan de beschouwer zich te herkennen en te laten inspireren.
tekst: huon mallalieu
als Caravaggio Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610) is een van de meest revolutionaire kunstenaars in de geschiedenis. Zijn opvallend originele, emotioneel geladen schilderijen, met hun intens naturalisme, dramatische licht en krachtige verhalen hebben een blijvende impact op de Europese kunst. Caravaggio had geen leerlingen en reisde maar weinig, bovendien stierf hij op de jonge leeftijd van 39, maar toch was zijn invloed wijdverspreid en opvallend divers. Vanaf 1600 kwamen kunstenaars uit heel Europa naar Rome om zijn werk te zien en velen gingen zijn naturalisme en dramatische lichteffecten imiteren, zoals Orazio Gentileschi, Valentin de Boulogne (zie p. XX), Jusepe de Ribera en Gerrit van Honthorst. De National Gallery in Londen heeft drie schilderijen van Caravaggio in bezit, elk uit een andere fase van zijn carrière. Om deze in context te kunnen exposeren verzonnen de tentoonstellingsmakers het thema Beyond Caravaggio, met werk van navolgers. De tentoonstelling biedt nu een unieke kans om een aantal verborgen kunstschatten te ontdekken, want 49 zelden getoonde schilderijen die normaal zijn ondergebracht in musea, kerken, landhuizen, kastelen en particuliere collecties in het Verenigd Koninkrijk zijn samengebracht in Londen. Beyond Caravaggio begint met de vroege jaren van Caravaggio in Rome, waar hij jongeren, muzikanten, kaartspelers en waarzeggers schilderde. Men vond deze werken met alledaagse onderwerpen en naturalistische lichtwerking – het clair-obscur (sterk contrast lichteffecten) – toen bijzonder origineel. De onthulling van de eerste publieke opdracht van Caravaggio in 1600 veroorzaakte een sensatie en leidde al snel tot tal van opdrachten van belangrijke personen. Caravaggio’s manier van schilderen van het leven en zijn gebruik van werden snel nagebootst of meegenomen in de ontwikkeling van een eigen stijl. Kunstenaars als Giovanni Baglione, Orazio Gentileschi en Giovanni Antonio Galli reageerden op de verschillende aspecten van zijn kunst en ontwikkelden een eigen aanpak. Caravaggio reisde tweemaal naar Napels – beide keren op de vlucht (de eerste na het plegen van een moord). Het Koninkrijk van Napels was toen deel van het Spaanse Rijk en de thuisbasis van veel Spaanse kunstenaars, zoals José de Ribera, die op de tentoonstelling is vertegenwoordigd met drie werken. De grootste erfenis van Caravaggio zat in de kracht van zijn verhalen. Hij injecteerde nieuw leven in bijbelse verhalen en vervaagde daarbij de grenzen tussen sacrale en profane onderwerpen. In dit aspect zijn de Fransman Nicolas Régnier en de Utrechtse schilder Gerrit van Honthorst hem duidelijk gevolgd. Schilderijen van Caravaggio en zijn volgelingen waren zeer gewild in de decennia na zijn dood, maar vielen halverwege de 17de eeuw uit de gratie ten gunste van een meer classicistische schildertraditie. Pas driehonderd jaar later werden zijn artistieke prestaties weer ten volle erkend. Nu wordt Caravaggio bewonderd om zijn vindingrijkheid en opvallende moderniteit.
Willem van der Vliet, Een filosoof en zijn leerlingen, 1626, olie op paneel, 83,8 x 113 cm, National Trust for Scotland, Brodie Castle Giovanni Battista Caracciolo (‘Battistello’), Slapende cupido, ca. 1618, olie op doek, 92,3 × 127,1 cm, Royal Collection Trust, coll. Her Majesty Queen Elizabeth II < Caravaggio, De gevangenname van Christus (detail), 1602, 133,5 x 169,5 cm, bruikleen aan National Gallery of Ireland van Jesuit Community Dublin
National Gallery • Londen 12 oktober t/m 15 januari www.nationalgallery.org.uk ›› oktober 2016 Tableau Fine arts magazine | 71
Neo Rauch, Gut gut, 1999, olie op doek, 249,9 x 200 cm, op 28 juni voor £869.000 geveild bij Sotheby’s Londen
terugblik & vooruitblik
veilingen
IJS en WEDER DIENENDE
tekst: Adrie van Griensven
Veilingprijzen zijn gebaseerd op indicaties als kwaliteit en zeldzaamheid, mode en smaak. Maar biedingen worden niet altijd gedaan op grond van rationele en objectieve overwegingen. Naast verzamel- dan wel hebzucht spelen jaloezie, competitie en emoties mee; politiek-economische omstandigheden hebben een niet te onderschatten invloed. En een onvermoede factor is… het weer! Naar dat laatste aspect is onderzoek gedaan. Vijftien jaar veilingresultaten van Christie’s, Sotheby’s en Phillips in New York zijn gekoppeld aan de weersomstandigheden tijdens veilingdagen daar. Wat blijkt? Zonnige dagen zijn gunstig voor hogere resultaten. De zon beïnvloedt de stemming positief, maakt mensen vrolijker en verhoogt de kooplust. Kouder weer blijkt de competitie opmerkelijk aan te vuren, een verschijnsel dat ook aandelen- en effectenbeurzen kenmerkt, terwijl te hoge buitentemperaturen het tegenovergestelde bewerkstelligen. Hoe warmer, des te meer stukken ónverkocht blijven. Daarop maakt Phillips, met zijn dagveilingen eigentijdse kunst, waar veel jong talent aan de markt komt, een uitzondering. De verklaring daarvoor luidt dat kopers met een voorliefde voor jonge kunstenaars zich dan uitgedaagd voelen om riskante investeringen te doen. De mooiste resultaten leveren zonnige dagen in de herfst. Oktober-november is een goede periode, maar het best zijn zonnige winterdagen met vrieskou. Ook maart-april is gunstig. Deze uitkomsten zijn beperkt geldig. Het zou interessant zijn wanneer er ook onderzoek werd gedaan op plaatsen met andere weersomstandigheden. Bij genoemde resultaten past ook de kanttekening dat juist in die beste perioden de beste stukken ter veiling komen – omdat die periode favoriet is. Zo versterkt het een het ander. En het beeld wordt onzuiver doordat steeds meer bieders per telefoon en internet
vanuit de hele wereld meedoen. Het effect daarvan zal nog moeten blijken. Het maakt alleen maar nieuwsgieriger. Hoe was het weer afgelopen 28 juni in Londen, toen Phillips veilde? Het regende, totale neerslag 1 mm, en het was 20 graden C. Hoe verliep de dagveiling? Redelijk goed: £4,93 miljoen omzet, 70% naar waarde en 128 van de 181 kavels verkocht, 71%. De meeste van de tien hoogste prijzen werden gerealiseerd door bekende namen als Yue Minjun, Hirst, Cragg, Kusama, Dorazio, Richter. Van de kleinere namen vond een ruime meerderheid afnemers, wat het onderzoek lijkt te bevestigen. Een dag eerder - 20 graden en 3 mm neerslag - hield Phillips zijn avondveiling 20ste eeuw en eigentijds. De eerste kunstveiling in zijn soort na het Brexit-besluit. Het Britse pond was gezakt: je betaalde geen €1,30, maar €1,20; ofwel $1,33 in plaats van $1,47. Opbrengst £11,87 miljoen voor 21 van de 31 aangeboden kavels, naar waarde 85%, naar kavels slechts 68%.
Pyke Koch €469.500
halfjaarcijfers Christie’s draaide de eerste helft van dit jaar wereldwijd £2,1 miljard ($3 miljard), 27% minder dan diezelfde periode van 2015, toen voor £2,9 (4,5 miljard) werd verkocht. Dit is inclusief de private sales, waartoe onder meer de verkoop behoort van Rembrandts portretten van Maerten Soolmans en Oopjen Coppit aan het Louvre en het Rijksmuseum. Die achteruitgang is grotendeels te wijten aan het geringere aantal topstukken van bo- ››
Heinz Mack €481.500 oktober 2016 Tableau Fine arts magazine | 95
Xxxx
De mooiste reis door de kunstwereld!
HigHlights
Het magazine voor liefhebbers, verzamelaars en professionals
Tableau 36ste jaargang nr. 1 - februari/maart 2014
baanbrekers in beeld
rosso, brancusi & man ray
trend: romantiek
groots, meeslepend, gevoelig en intiem
de waarde van wanders
design & vintage
top 10 internationale veilingresultaten
de primeurs van
tefaf 2014
36ste Jaargang nr. 1 februari/maart 2014 Adviesprijs: € 9,95
highlights in brussel • londen • parijs • new york WERF FEBRUARI 2014.indd 4
13-02-14 18:36
Tableau Tableau nu extra dik + english summaries
37ste jaargang nr. 1 - maart 2015
gerrit dou
gestel
grenzeloos vernieuwer
top 10
veilingen wereldwijd
beroemder dan rembrandt
zwagerman
kiest kunst in dialoog
lille/rijsel
metropool bomvol kunst 36ste Jaargang nr. 2 april/mei 2014 Adviesprijs: € 9,95
highlights in brussel • londen • parijs • new york
WERF APRIL 2014.indd 3
interview met heinz mack
02-04-14 14:32
masterclass
extreem dichtbij
lessen van rembrandt
beelden van lotta blokker
out of africa
de meesters ontmaskerd
de schreeuw van
francis bacon
de man van zero
connaisseur quiz
pan amsterdam
de geheime collectie
49 highlights
in binnen- en buitenland: van hynckes tot schiele 36ste Jaargang nr. 5 november 2014 Adviesprijs: € 9,95
rijksaankopen 1940-1945
7 eeuwen kunst op
tefaf maastricht
international highlights: van gauguin tot björk INHOUD feb2015.indd 3
Neem nu een abonnement of geef er een cadeau! Bel 0900-2265263 of ga naar www.tableaumagazine.nl
37ste Jaargang nr. 1 maart 2015 Adviesprijs: € 9,95
22-02-15 10:57
Nú voor
€35
Deze aanbiedingen zijn alleen geldig in Nederland, voor adressen buiten Nederland gelden andere tarieven, hiervoor kunt u bellen met Fine arts magazine oktober 2016 92 | Tableau Klantenservice Abonnementenland 0900-2265263. Voor overige informatie betreffende abonnementen ga naar www.tableaumagazine.nl/colofon.