Tableau extra
dikke uitga ve
manifesta 11
aan het werk in zürich
reiskoorts
de wereld als inspiratie
van botero tot sherman
80 zomertips
+ english summaries 38ste jaargang nr. 3 zomer 2016 adviesprijs: € 9,95
IN/ESSENTIE
/REIN DRAIJER
museummore.nl
19.06/ 25.09 2016
zomer 2016
inhoud
16
Reiskoorts Reisverslagen in beeld vormen een belangrijk onderdeel van het oeuvre van veel kunstenaars. Op zoek naar het onbekende, verleggen ze op de gekozen bestemming vaak ook figuurlijk de grenzen. Daarover gaat de omvangrijke tentoonstelling die deze zomer in Haarlem te zien is, met talloze voorbeelden uit de Nederlandse kunst van toen en nu.
grenzenloze inspiratie
Kunstenaars op reis
En verder in dit nummer: Colofon/Editorial Kiosk
28
Boeken, beurzen, evenementen en lezersaanbiedingen.
+ Summaries in English
Nederlandse Highlights
Deze zomer is er een van dromen en ambities in de Nederlandse musea. Van het ogenschijnlijk vrolijke joie de vivre van de Colombiaan Botero, kritische jonge kunst uit het ‘Olympische’ Brazilië, tot de kunst van de ballonvaart en de historische utopie van Constant.
118 Foto: Matty van Wijnbergen
Vincent Mock
De Amsterdamse kunstenaar en natuurbeschermer is bekroond met de kunstprijs van de Van Vlissingen Art Foundation. Zijn zorgen over de ernstige schade die de mens de natuur toebrengt zet hij om in fascinerende sculpturen van dieren die met uitsterven bedreigd worden.
Op de cover
Fernando Botero (1932), First Lady, 1989, olieverf op doek, 203 x 165 cm, t/m 11 september te zien in de tentoonstelling ‘Botero - Celebrate Life!’ in Kunsthal Rotterdam, zie p. 28-29 ››
6 9-15
zomer 2016
inhoud
86
Internationale Highlights
Weg van het atelier gaan kunstenaars op zoek naar een inspirerende omgeving of thema voor hun werk. Van een idylle in een Franse achtertuin tot een Hitchcock-huis op het dak van het Metropolitan in New York: mens & ruimte blijkt een steeds weer fascinerend onderwerp dat in de musea wereldwijd aan de orde komt.
summer highlights
van Montpellier tot LA Veilingnieuws Over Curated en Exceptional Sales plus resultaten en records wereldwijd.
66
56
Zilverkunst van nu Wat de jonge generatie Nederlandse zilversmeden nu aan objecten maakt is zilverkunst. Inventief en verrassend rijk van vorm en ornament. Het Gemeentemuseum Den Haag presenteert een overzicht. Tableau sprak een viertal exposanten.
76
Manifesta 11 Zürich
En verder in dit nummer: Tentoonstellingsagenda
125-128
Column Verzekeringen
+ Summaries in English
130
De internationale reizende biënnale Manifesta is dit jaar in ‘Dada-stad’ Zürich neergestreken. Onder de titel ‘What people do for money’ werken kunstenaars samen met stedelingen met diverse beroepen, zoals een topkok, prostituee, brandweerman, of hondentrimster. Het levert boeiende ontmoetingen en unieke kunst op.
PICASSO IN HOLLAND 07.06.16 – 28.08.16
Stedelijk Museum Alkmaar
Pablo Picasso, Les trois Hollandaises, 1905 © Succession Picasso 2016
Opnaar weg
‘Anders’
Reisverslagen in beeld vormen een belangrijk onderdeel van het oeuvre van veel kunstenaars. Op zoek naar het onbekende, verleggen ze op de gekozen bestemming vaak ook figuurlijk de grenzen. Onderwerpkeuze, kleurenpalet en uitvoering laten nieuwe en verrassende invalshoeken zien. Daarover gaat de inspirerende tentoonstelling ‘Reiskoorts’ die deze zomer in Haarlem te zien is, met talloze voorbeelden uit de Nederlandse kunst van toen en nu. Tekst: Ruud van der Neut Foto’s: Frans Hals Museum / De Hallen
Willem de Famars Testas (1834-1896), De put en de oude Sycomoor op het Ezbekiëhplein te Caïro, ca. 1884, olieverf op doek, 50,5 x 73,5 cm., Haarlem,Teylers Museum
Nederland
HigHlights
dromen & Ambities
De zomer leent zich uitstekend om ontspannen te genieten van de vele mooie exposities die de Nederlandse musea ons bieden. Behalve schoonheid, inventiviteit, originaliteit, kleur en emotie krijgen we van de kunstenaars vaak ook nog – poëtisch verpakt of onverbloemd – een maatschappijkritische boodschap mee.
botero: vier het leven! De Kunsthal in Rotterdam staat deze zomer in het teken van de wereldberoemde Colombiaanse kunstenaar Fernando Botero (1932). De tentoonstelling Celebrate Life! laat bijna honderd schilderijen, tekeningen en pastels en een enkel beeldhouwwerk zien, met als dé blikvanger een enorme Caballo, Botero’s bekende sculptuur van een paard. Alle zijn Botero’s favorieten uit eigen collectie. Het omvangrijke wereldwijd verspreide oeuvre van Fernando Botero toont hem als een veelzijdig kunstenaar, die zowel put uit de Latijns-Amerikaanse traditie als uit de Europese kunstgeschiedenis. Zo maakte hij zijn eigen versies van beroemde werken van oude meesters als Diego Velázquez, Van Eyck en Piero della Francesca. Ze vormen een eerbetoon aan de kunstenaars die hij jarenlang bestudeerde en ook aan de technieken, het vakmanschap en de esthetiek van de meesters. Religie is een geliefd onderwerp. Op satirische wijze geeft Botero zijn commentaar in schilderijen van nonnen, kardinalen en pausen. Bijzonder is de serie van vrouwelijke Santa’s, geïnspireerd op de iconische beelden van vrouwelijke heiligen. Botero verbeeldt hen als wereldse heldinnen, met accessoires als een bijbel of kaars, waarbij hun aureool in verrassend contrast staat met
hun kleding en lichaamshouding. Terugkerende thema’s zijn ook het circus en stierenvechten, waarbij niet alleen de matador, maar ook zangers, musici, dansers en verschillende leden van de familie van de stierenvechter aan bod komen. Zijn stillevens tonen de vruchten en drankjes van het Zuid-Amerikaanse continent, met hun briljante kleuren en populaire delicatessen. De kunst van Botero staat ook letterlijk bol van het LatijnsAmerikaanse leven. De reusachtige, opgeblazen lichamen en voorwerpen vormen Botero’s signatuur en geeft zijn kunst iets overdadigs, met nu eens een komisch en dan weer een ontroerend effect. ‘Ik begin als een dichter, zet kleur en compositie op als een schilder en voltooi het werk als een beeldhouwer die de vormen liefkoost’, verklaarde Botero eens. Hoewel zijn werk in eerste instantie licht en luchtig oogt, is ook de gewelddadige geschiedenis van zijn vaderland Colombia voelbaar. Zijn afkomst en achtergrond hebben Botero op een diepgaande manier beïnvloed, wat direct tot uiting komt in zijn verbeeldingen van de president, executies en huilende weduwen en indirect zelfs in de schilderijen van feestende mensen, die met uitdrukkingsloze gezichten dansen onder het licht van kale peertjes.
Kunsthal • Rotterdam t/m 11 september www.kunsthal.nl ››
< Fernando Botero: Dansers, 2002, pastel op papier, 142 x 118 cm > Picknick, 2001, olieverf op doek, 113 x 165 cm zomer 2016 Tableau Fine arts magazine | 29
Manifesta 11: aan het werk in Zürich
De tweejaarlijkse internationale tentoonstelling Manifesta vindt plaats in ‘werkstad’ Zürich, geboorteplaats van de Dada-beweging. Onder de titel ‘What people do for money’ werken kunstenaars samen met stedelingen met diverse beroepen, zoals een topkok, prostituee, brandweerman, hondentrimster en een specialist. Het levert boeiende ontmoetingen en unieke kunst op. tekst: antoinette van dorssen fotografie: Manifesta e.a.
Pavillion of Reflections, het drijvende bioscoopeiland, inclusief zwembad, speciaal voor Manifesta 11 gebouwd op het water, foto: Nora Hauswirth
curated sales Gastconservatoren, uit de museumwereld niet meer weg te denken, geven met hun presentaties soms onverwachte persoonlijke inzichten die spannende momenten opleveren. Kunstbeurzen spelen in op die mode. De grote veilinghuizen blijven niet achter. Zij organiseren curated sales, veelal samengesteld door mensen uit eigen gelederen en inviteren daarbij figuren uit de wereld van mode en vermaak, muziek en sport, om publiciteit te genereren.
terugblik
veilingen Curated sales kennen strikte criteria, en brengen onder een ‘thema’ meestal niet meer dan veertig kavels samen. De eerste vond plaats in november 2010 bij Phillips New York, waar ex-Christie’s en nu handelaar-adviseur Philippe Ségalot met Carte Blanche de vrije teugel kreeg. De veiling was een succes. Van de 33 kavels gingen er 30 van de hand voor $117,05 miljoen, naar waarde 90,9%. Steeds uit op vernieuwing en verandering bedenken de grote veilinghuizen voortdurend nieuwe manieren om hun veilingen nog aantrekkelijker te maken, zoals themaweken. Bijvoorbeeld de Asia Week, of onder één noemer gebrachte beeldende kunst en kunstnijverheid uit verschillende categorieën, culturen en perioden.
tekst: Adrie van Griensven
Classic Art Week In april organiseerde Christie’s New York voor het eerst de Classic Art Week. Een presentatie van oude meesters, sculpturen, en antiquiteiten uit de oude culturen rond de Middellandse Zee, en Japanse en Koreaanse kunst. Plus een Exceptional Sale met decoratieve kunst, aangevuld met een curated sale, Revolution gedoopt, van 18de19de-eeuwse schilderijen, sculpturen, prenten en foto’s die belangrijke veranderingen uit die tijd in Europa markeren. De Classic Art Week bracht $70,14 miljoen op. Van de oude meesters werden 46 van de 64 kavels verkocht voor $30,47 miljoen. Er zaten naast flink wat Italiaanse topografie en de geneugten van de Franse aristocratie, Vlaamse landschappen en portretten bij. Onder meer een fascinerend werk van Jan Cornelisz Vermeyen, schilder in dienst van de Habsburgers, die de streng ogende jurist Joost Aemszoon van der Burch ten halve lijve portretteerde. Gekleed in een met lynxbont afgezette tabberd, en face weergegeven, een opgerold document in zijn hand. Van der Burch was vanaf 1522 een halve eeuw lang als raadgever voor keizer Karel V verbonden aan de Raad van Brabant. Het portret werd onlangs ontdekt in een privéverzameling, waarin het sinds de 19de eeuw zat. Er bestond grote belangstelling voor: het werd boven de schatting uit voor $2,74 miljoen verkocht. Terecht ook hoge ogen gooide een maar 76 cm hoog altaarstuk van de grote 14de-eeuwse Florentijnse schilder Bernardo Daddi. Mooi bewaard gebleven, schitterend van kleur, verfijnd als een miniatuur en subliem van detail, laat het tegen een gouden achtergrond centraal de tronende Madonna zien, met Kind, omringd door heiligen en engelen. Het rond 1335 te dateren werk zit in zijn oorspronkelijke gotische omlijsting en is volstrekt origineel. Waarschijnlijk bedoeld voor privé devotie of in een kleine kapel. $3,86 miljoen bracht het op. Van de om zijn sobere stillevens geprezen Franse schilder Chardin, van wie niet vaak werk aan de markt komt, werd een keukenstuk aangeboden met een koperen pan, grijze faience kan, eieren en uien, gerangschikt op een plint. Er bestaan drie versies van dit in zijn soort niet uitzonderlijke schilderij. Dit weerspiegelde zich zowel in de schatting als opbrengst: $1,08 miljoen. In de dagveiling - $3,63 totaalopbrengst - kwam onder meer de verzameling aan bod van de vorig jaar bij een metro-ongeluk omgekomen kunsthistoricus Walter Liedtke, conservator Vlaamse en Nederlandse schilderkunst in het Metropolitan Museum of Art. Het betrof zeven schilderijen en zeven prenten. Alle schilderijen werden afgenomen, maar van de prenten gingen er drie terug. Alles samen is $142.035 uitgegeven. Liedtke bezat een in waarde bescheiden collectie, die een persoonlijk beeld geeft van een conservator met hart voor zijn vakgebied. Er zaten kerkinterieurs bij van Emanuel de ›› zomer 2016 Tableau Fine arts magazine | 67
De kunst van
zilver
Eelco Veenman, Silver Applications / Silver Spoon, 2012, zilver, l. 25 cm, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam, foto zilversmid
Wat de jonge generatie Nederlandse zilversmeden nu aan groot zilver maakt is zilverkunst. Inventief en verrassend rijk van vorm en ornament, een genot om te zien. In het Gemeentemuseum Den Haag zijn zoâ&#x20AC;&#x2122;n honderdveertig objecten tentoongesteld van ruim veertig zilverkunstenaars. Tableau presenteert een viertal. Tekst: Adrie van Griensven fotografie: Gemeentemuseum den haag e.a.
bepalende plekken
Weg van het atelier gingen de impressionisten buiten op zoek naar de natuur. Op zoek naar die ene juiste plek waar ze hun schilderkunst het beste konden beoefenen. Zo hebben vele kunstenaars van toen en nu de wereld afgereisd om een inspirerende omgeving of thema te vinden voor hun werk. Van een stad onder water tot een idylle in de achtertuin: mens & ruimte blijkt een steeds weer fascinerend onderwerp dat in de musea wereldwijd aan de orde komt.
Internationale
HigHlights
Bazille in Montpellier
tekst: waldemar kamer
Net als Gustave Caillebotte behoorde Frédéric Bazille lange tijd tot de onbekende impressionisten. Want net als Caillebotte had Bazille het niet nodig om van zijn schilderkunst te leven. Hij discussieerde dagen lang over moderne kunst in het Café Guerbois met Edouard Manet en Edmond Maître en in zijn atelier werd veel whist gespeeld en vooral goed gegeten. Daar speelde hij vierhandig piano met Edmond Maître en schreef hij ook nog theaterstukken. Dus voor velen was Bazille slechts een ‘kunstminnende dilettant’. Het Musée Fabre in Montpellier is er nu in geslaagd om in samenwerking met het Musée d’Orsay in Parijs en de National Gallery of Art in Washington – waar dit retrospectief Frédéric Bazille, de jeugd van het impressionisme deze herfst en volgende lente te zien zal zijn – voor het eerst alle 63 schilderijen van Bazille te verenigen en ze in relatie te brengen met de kunstenaars die hem inspireerden: 55 schilderijen van Courbet, Delacroix, Manet, Monet, Renoir en Sisley. Frédéric Bazille werd in 1841 in Montpellier geboren als zoon van een rijke wijnhandelaar, die later zijn landgoed in Méric – vaak door Bazille geschilderd – aan de stad zou schenken. Officieel kwam de jonge Frédéric naar Parijs om medicijnen te studeren, in feite leerde hij schilderen in het atelier van Gleyre, samen met Monet, Renoir en Sisley, die vaker bij hem kwamen en jaren lang het atelier met hem deelden. Omdat zij allen geen geld voor modellen hadden, poseerden ze voor elkaar en zien we Bazille op vele vroege schilderijen van Monet (hij is de lange man op het Déjeuner sur l’herbe) en ook Renoir maakte enkele zeer sympathieke portretten van zijn boezemvriend. De portretten van Bazille lijken in vergelijking met die van zijn vrienden een beetje houterig. Op zijn belangrijkste schilderij, de Réunion de famille (1,5 x 2,3 meter), zien we zijn hele familie (en hemzelf helemaal links) op het terras van hun landgoed in Méric: de sfeer is statig en deftig, zoals hij schreef: ‘protestants’. In Parijs was hij meer ontspannen: op zijn schilderij L’atelier de Bazille, staan Renoir en Sisley op de trap, speelt Edmond maître piano en discussiëren Edouard Manet en Zacharie Astruc over het laatste schilderij van Bazille uit Méric. De lange schilder in elegant zwart werd door Manet geschilderd: een duidelijk teken welke centrale rol Bazille speelde in de ‘groep van de Batignolles’ (de buurt in Parijs waar bijna alle pre-impressionisten woonden). Enkele maanden later brak de Frans-Pruisische oorlog van 1870 uit. Bazille werd soldaat en zei tegen zijn superieur: ‘Ik heb geen angst, ik ben er zeker van dat ik niet zal sterven – want ik heb nog veel te veel te doen in dit leven.’ De volgende ochtend sneuvelde hij in het gevecht bij Beaune-la-Rolande, 28 jaar oud. Fédéric Bazille (1841-1870), Réunion de famille, terrasse à Méric, 1867-1868, olie op doek,152 x 230 cm, coll. Musée d’Orsay, Parijs Pierre-Auguste Renoir (1841-1919), Frédéric Bazille peignant à son chevalet (detail), 1867, olie op doek, 105 x 73,5 cm, coll. Musée Fabre, Montpellier
Musée Fabre • Montpellier t/m 16 oktober www.museefabre.fr ›› zomer 2016 Tableau Fine arts magazine | 87
Vincent Mock
Hooked on life
In zijn Amsterdamse atelier creĂŤert Vincent Mock levensgrote sculpturen van bedreigde zeedieren, een opgeblazen molecuul die onze spiritualiteit reflecteert, de gouden schedel van een gestroopte neushoorn... Ze houden de mensheid een spiegel voor wat betreft onze omgang met de natuur. tekst: beate verschuur Fotografie: Vincent Mock en Fleur van der minne
Het Amsterdamse atelier van Vincent Mock, met levensgrote sculpturen uit de Hooked on life serie, 2011-2013, roestvrijstalen longline vishaken
De mooiste reis door de kunstwereld!
Manifesta Zürich
Het magazine voor liefhebbers, verzamelaars en professionals
Tableau 36ste jaargang nr. 1 - februari/maart 2014
baanbrekers in beeld
rosso, brancusi & man ray
trend: romantiek
groots, meeslepend, gevoelig en intiem
de waarde van wanders
design & vintage
top 10 internationale veilingresultaten
de primeurs van
tefaf 2014
36ste Jaargang nr. 1 februari/maart 2014 Adviesprijs: € 9,95
highlights in brussel • londen • parijs • new york WERF FEBRUARI 2014.indd 4
13-02-14 18:36
Tableau Tableau nu extra dik + english summaries
37ste jaargang nr. 1 - maart 2015
gerrit dou
gestel
grenzeloos vernieuwer
top 10
veilingen wereldwijd
beroemder dan rembrandt
zwagerman
kiest kunst in dialoog
lille/rijsel
metropool bomvol kunst 36ste Jaargang nr. 2 april/mei 2014 Adviesprijs: € 9,95
highlights in brussel • londen • parijs • new york
WERF APRIL 2014.indd 3
interview met heinz mack
02-04-14 14:32
masterclass
extreem dichtbij
lessen van rembrandt
beelden van lotta blokker
out of africa
de meesters ontmaskerd
de schreeuw van
francis bacon
de man van zero
connaisseur quiz
pan amsterdam
de geheime collectie
49 highlights
in binnen- en buitenland: van hynckes tot schiele 36ste Jaargang nr. 5 november 2014 Adviesprijs: € 9,95
rijksaankopen 1940-1945
7 eeuwen kunst op
tefaf maastricht
international highlights: van gauguin tot björk INHOUD feb2015.indd 3
Neem nu een abonnement of geef er een cadeau! Bel 0900-2265263 of ga naar www.tableaumagazine.nl
37ste Jaargang nr. 1 maart 2015 Adviesprijs: € 9,95
22-02-15 10:57
Nú voor
€35
aanbiedingen zijn alleen geldig in Nederland, voor adressen buiten Nederland gelden andere tarieven, hiervoor kunt u bellen met Fine arts magazine zomer 2016 | Tableau 84Deze Klantenservice Abonnementenland 0900-2265263. Voor overige informatie betreffende abonnementen ga naar www.tableaumagazine.nl/colofon.