HONDARRIBIKO HITZAK
2013ko abenduaren 3an, EUSKARA EGUNEAN, Talaia eskolako ikasle, guraso eta irakasleek jasotako Hondarribiko hitzak.
ABA: Ahoa ABIYUAN: Azkar
(abiadura)
AGURO, AGUDO: Azkar (denbora) AIREPLANOA: Hegazkina AIXA: Erraz AKETTUA: Inoxentea ALAFEDIA: Hain zuzen, izan ere ALEIKERE: Bat ere ez ALTXATU: Gorde, jaso AMORMUXKUA: Zapaburua ANTIOJUAK: Betaurrekoak APAINDU: Arraina garbitu ARESTIYAN: Orain dela gutxi ARITTU: Entzun
AROIA: Aroa, zerbait egiteko garai edo tarte egokia (Almejak hartzeko aroia, marea behera denean da). ARRABA: Marrubia ARRONT: Oso ARROSELA: Bixigua ARRUT: Bidean hasi (En route!) ASNAIA: Azkurea ASUFITE: Ziztu bizian ATARIA: Etxe aurrea ATORRA: Alkandora ATTU: Agortu, gastatu, bukatu, ahitu ATXAMARTA: edozein gauza izendatzeko erabil daiteken hitza ATXENAKA: Etxeratzerakoan haurrek egiten duten jokoa. (Azken kolpea ematea)
ATZAMAN: Bilatu ondoren aurkitu ATZAPARRA: Hatzamarra, eskuko behatzak AUTZIKI EGIN: Ausiki egin, kosk egin AUZOKOA, ETXEKONEKOA: Bizilaguna AXULA: Urdina AZPIKO GALTZAK, GALTZA TTIKIAK: Kuleroak AZPILTZUNA: Dobladillo BAJERA EGIN, BAJERAK GARBITU: Sukaldeko ontzi eta platerak garbitu. BAKAILABA: Bakailoa BALTZ EGIN: Elkarrekin bildu dena, bat egin eta denen artean banatu
BANDA: Norabidea. Etxeko banda (Barkoa lehorrera bideratu) BAREKURKUILUA: Barraskiloa BATTIĂ‘ET: Badauzkat (hika, emakumeari zuzenduta) BAXA: Lohia. Ibiltzeko edo bertatik ateratzeko zaila denen lur eremua BEGIRA EGON: Zain egon BELASOA: Zelaia, soroa BERRIZKOTIK, LEMIXI: Lehenengo BETTITU: Jaitsi BI POTTOTT: 88 Zenbakia (Kina jokoan) BIASOIA: Enbata BILABA: Bihurria
BOLARA: Denboraldi, sasoi (ona ala txarra izan daiteke). Egun txoroa izan BOLARI HEMENDIK: Ospa egin ezan/k hemendik BOTTIA: Txalupa txikia, BUFARA: Bafada (Aldiko aire beroa, beroaldia ) DINDANDUA, TXINTXILINBORDA: Zabua, kolunpioa EIA: Ikuilua EKARTZIA: Ekar ezazue ELTXETXUA: Itsulapikoa EMAKI DUT: Daramat EMANAZIA: Emaidazue ENPO EGIN: Tripa bete ENTERRATU: Lurperatu ERREPARATU: Konturatu
ERRIÑATU: Elkarrekin haserretu
ESTRATA: Kale estua, bide zihorra
ESKIFAIA: Tripulazioa
ETOZTE: zatozte
ESKIZALAK: Askazalak
ETXARA: Sarea botatzea
ESKUMUINAK: Goraintziak
EUDIYA: Euria
ESPETU: Itxaron
EZPALARTA: Orka
ESPOSATU: Ezkondu
FAKI NAIZ: Banoa
FAKI/FAN: Joan FIÑEKEN EGUNA: Ostirala FUETIA: Suziria GALANIXAN: Harrotua GALBANA: Lan egiteko gogo gutxi GALIPOTA: Brea GINGA: Gerezia GIXARTEAN: Lagunen artean GORRINGOLA: Gorringoa GOTTI TA BETTI: 69 Zenbakia (Kina jokoan) GOTTIKA: Botaka GOTTITU: Igo GUA: Hoa GUARDASOLA: Aterkia GUAZEMIK/N: : Goazen hi eta ni, gu biok (gizasemeari zuzenduz) GUAZEMIZIA: Goazen zuek eta ni
GUAZEMIZU: : Goazen zu eta ni, gu biok GURIYA: Biguna HAIZEGUA: hego haizea HAMARRATZA: Olagarroa HANKA TARTEKO TIRRIKI TARRAKA: Txirrinda HARRIKA: Harriak boteaz ibili HAU KINA JOTZIA: Adarra jotzea HELDU DA: Ba dator IBATZI: Lapurtu IDURITU: Iruditu ILUFA: Fundamenturik gabea. Ohe azpiko ilupa (pelusa) INPROMATU: Izorratu ITAXURA: Itogina (kanpoan) ITTOTTIYA: Itogina (barrenean)
ITXEKI: Oratu
JOAKI NAIZ: Banoa
ITZURI EGIN (goi mailako hitza): Ihes egin
JOLASEAN, SOLASEAN : Hitz egiten
IXTUA: Listua
KAKAILIA: Kaka gurea
IYERRI: Igarri
KALAMARTZA: Abokantoa
IZORRARI: Izorra zaitez!
KALAPITA: Zalaparta
JARTU: Jarri
KALTZETINAK: Galtzerdiak
KAMAÑA: Itsasontziko ohea KANKARREKOA: Kaskarrekoa KANTINA: Kuboa KANTTUA: Txokoa KAPEN EGIN: Uretara buruz murgildu KATAKATXINTXA, KATAMIXARRA, KATAPUNTXINTXA: Kattagorria KATAZKA: Eztabaida sutsua, gatazka KATTUTTERO: Polita KATXETAKA: Borrokan KAXOTA: Txabola KAZKALABARRA: Txingorra KERIXA: Gerezia KINA: Bingoa KIRIKIKA: Kuxkuxean egin KIRRIKILLA: Kilima KITABORROIA: Borragoma
KOSKABILOAK: Potroak KOSTATA LANPERNAK: Asko kostata KRIXKETA: Kisketa KROSKA: Ideia okerrak dituena KUKUSOA: Arkakusoa LABAINA: Aiztoa, ganibeta LAJA: Utzi LANBASA: Barkoko kubierta garbitzeko tresna, (fregona). Alferra LARRUBIXIRIK: Bilutsik LAU HORTZEKOA: Lau hortzeko aitzurra. (almejak bilatzeko erabiltzen da) LEHEMIXI, MIXI : Lehendabizi LEIKUA: Babarruna LEITU: Irakurri LIBRUA: Liburua LITXARKERIAK: Gozokiak
MAIDIA: Amabitxia MAKARELA: Berdela baino zertxobait handiagoa MALIXURRAK: Tortolosak, pongolak MALLAK: Karrakelak MANDINGA: Gozamena, plazerra, pagotxa MANTUXA BELARRA: Zakoan (zapian) bildutako belarra. MARLAXKA: Kaioa MARRUSTI: Negarti MATRAMUILUA: Zapalgailua, txilindroa MATTE-MATTE EGIN: Laztandu MATXAPETA: Atuna hiltzeko borra MAXINA: Tramankulua, edozein gauza izendatzeko erabiltzen den hitza MAXIXATZEN: Kritikatzen MAXULA: Mailu handi bat
MENDARIA: Merienda
MIXPILDU, KOXKILDU,PUXKILDU, KIXKILDU : Aletu (leikua, ilarra, artoa…)
MESANOTXIA: Gau-mahaia
MOTXOKARA: Multzoa
MINON: Baina
MUARA: Arrantzan, barkoa lekuz aldatzea. Aldaketa,
MINTXO: Gaxorik
MURTXIKATU: Koxkatu
MIXIFILIYUA: Traste bat
NAKAXKARRIYA: Lotsagabea
MIXIKUA: Lehenengoa
NERE: Hitz maitekorra. (Zer nahi duzu, nere?)
OBIA: Hobea
OROITU: Gogoratu
OIATZERA, GUATZERA: Oheratzea
PAIDIA: Aita bitxia
OMOTU: Heldu
PAILAKUA: Laztana
ONIAN: Agian
PALAXARDIA: Sardea
ORATU: Heldu, hartu
PAiLAKO EGIN: laztandu
ORDAINA: Faborea bueltatu, zor zenuena kitatu
PARERA: Zartaia
PARTIKERA: Poltsikoa PATARRAGUA, TAPARRABUA: Bainu jantzia PERDIATU: Erregosi PIKARA: Ebakia, zauria PINPILIPAUXA: Tximeleta PIRIRIKA: Txirinbuelta PIRUA: Ahatea PITARRA: Sagardoa eta ura nahastuta. (Egunero edateko edaria). PITTARGIA: Argi gutxi PITXULETA: Tximeleta PIXARRAK: Legatzaren ahoaren azpiko zati goxoaPIXILA: Pixagurea PLE-PLE EGINDA: Blai-blai eginda, busti.busti eginda.
PORRONA: Arropa jartzeko kantina zabala PORTOMONERA: Diru zorroa POTOTUAK: Barrabilak POTZUA: Arrain mota bat PREXEGA: Albarikokea PUﾃ選TTU: Arrainak hamua hartu, tenk egin PUTZA: Usain txarreko puzkerra RAISTA: Poxpoloa SABAKO: Batela baino zabalagoa zen ontzia. SASTRAKA: Sasia SOSAK: Txanponak SOSIUS: Soseguz, lasai TANATOKIA: Sareak,Tanino de Chile-z, tintatzen ziren lekua. TANKERA: Antza
TENORIA: Garaia, ordua
TTAPIKUA: Hiruki itxurako bela. Begi galdua tapatzeko partxea
TENTE: Zutik, zuzen
TTIRRIPITTIÑA: Neska-mutil txikia
TRABAINARRUA: Zurrunbiloa
TTIRRITTA: Kilkerra
TRANKAZERRA: Zerra handia
TTOTTA: Pattarra
TRIPAKAILUAK: Tripakiak
TTUTTIK: Deusik, ezer ez
TRONPOIUA: Txintxoia
TUFARA: Usain txarra
TXANKAMALO: Altu, mehea, hanka luzeak dituena
TXIKOTIA: Txikota, arrantzaleak erabiltzen duten soka lodia
TXAPINAK: Etxeko zapatilak
TXINELKA/TXINALKA: Alpargatak txinelka, txankletak bezala erabiltzea-
TXETU: Hautsi, xehatu
TXINTXILUA: Esne-gaina
TXE-TXE EGINDA: Oso nekatuta
TXIPITXUA: Esnea banatzeko burruntzalea.
TXIKANA EGIN: Sigi-saga egin
TXIRIBISTA: Zapatak lotzeko korapilo berezia
TXIKITUAK: Gabonsaria
TXIRKUA: Zilborra
TXIRRINTXITEKOTZ: Goizean goiz, oso goiz TXOKOLTIA: Txokolatea TXOKONA: Zotina TXOL: Oso TXOLFANA: Burutik jota TXOROFLAUTA: Tontoa TXOTXUA: Barkuko arrantzale laguntzailea, gazteena. TXUKATU: ixuritako ura bildu TXUKUNA: Zotina TXURINGOLA: Zuringoa UJUKA: Oihuka UREZ JO: Lurra fregatu URRIKALDU: Errukitu XAIA: Itsasontziko tresnak gordetzeko lekua. Nahaspila XENBRERA: Otordua eramateko ontzia. Orain, tupperra XIMIKO: Zimiko, atximur ZAPURITZA: Arrain mota. Ergela, tuntuna
ZATARRA: Sukaldeko trapua ZERIA: Katxalotea ZILIPURDIKA: Txiribueltaka ZIPATUA: Blai eginda
ALIZIKAN: Alegiz Como si… nada, como si tal cosa (goi mailako Euskara) EONGO GATTUN!: Egongo gara, (hika, emakumeari zuzenduta) ERRIA TXIKOTIA: Goazen hemendik FAKI TA FAKI TA FAKI, TA BEHIN ERE FATEN EZ LUZELEKTRIKA PALO POSTEA: Farola TXINDA JOTZEN EGON: Adarra jotzen aritu
“GOIZEAN ARGI EZKILA ETA GAUEAN AMETS EZKILA” “ALARDEA EZ DA BUKATZEN ON MARTIN PASA ARTE” “HONDARRIBIKO KANPANDORREAN KARRAMARROAK DANTZAN, IRUNGOAN BETI, MiSERIA, MISERIA” “PIKUAREN ADARRA BAINO FALTSUAGO HAIZ” ( Ez haiz fidatzekoa) “SAN JOSE LOREAK, ONDOTIK, AURRETIK BAINO HOBETO” “INBIDIA PARTITU ZENEAN HAN ZINEN ZU” “TXINDA JOTZEN EGON” (Adarra jotzen aritu)