Andrea palladio
Najuticajniji arhitekta modernog svijeta
Student: Tamara Mračević
UDG,Fakultet za politehniku
2022/23 ,zimski semestar
januar 2023.
Podgorica
Andrea Palladio je arhitekta čija su dijela najviše imitirana.Njegova djela: palate, crkve, vile, zgrade gradskih administracija proglašena su UNESCO-vom svjetskom baštinom. Iako je Palladio italijanski arhitekta, rođen u Padovi, njegov rad imao je izuzetan uticaj na američku arhitekturu, pa ga je Kongres SAD-a 2010. godine proglasio „ocem američke arhitekture“. Palladijev pokretač je bilo usavšavanje klasičnog ideala s fokusom na sklad i jednostavnost. Vile, palate i crkve dizajnirane su tako da predstavljaju svoje mjesto u društvenom poretku.Palladio je postavio tri pravila arhitekture za koje je smatrao da se trebaju poštovati: zgrada treba posjedovati dobar konstruktivni sistem tj. biti statički određena, mora biti funkcionalna i estetski lijepa. Palladijeve četiri knjige o arhitekturi bile su prevođene na brojne svjetske jezike što je omogućilo Palladiju da proširi svoje ideje širom Evrope i Amerike.
Slika lijevo: Andrea Palladio-Četiri knjige o arhitekturi
Izvor:https://en.wikipedia.org/wiki/I quattro_libri_dell%2 7architettura
Slika ispod: Palladijeve skice,Trajanove terme ,izgledi i presjeci
Izvor:https://www.architecture.co m/explore-architecture/insidethe-riba-collections/palladio-acomplete-catalogue-of-drawingsin-british-collections
Slike iznad:Palladijeve skice :Gradska vijećnica u Bresci (1) Porta dei Borsari, Verona (2):kapitel,entelatura i ram
Izvor: https://www.architecture.com/explore-architecture/inside-the-riba-collections/palladio-a-complete-catalogue-of-drawings-in-british-collections
Tokom razdoblja renesanse, jako malo se znalo o antičkim zdanjima pa je Palladio kao predmet svog istraživanja proučavao antička rimska zdanja. Za svoje usavršavanje Palladio je koristio i Vitruvijusove knjige o arhitekturi, koje su mu poslužile kasnije kao inspiracija za pisanje svoji knjiga o arhitekturi koje su danas poznate kao ,,Četri knjige o arhitekturi”.Svaka knjiga se bavi različitim temama i sadrži informacije o materijalima, tehnikama građenja zgrada, ulica,mostova i trgova koje su izrađivali Grci i stari Rimljani, ručno nacrtane skice koje prikazuju arhitektonske redove i reljefe starorimskih građevina. Iako je u svojim knjigama tehničkim crtežima prikazivao konstrukcije svojih dijelan ni dan danas nije tačno jasan način na koji su njegova djela izvođena.Charles Hind u svom naustroistraživačkom radu ,,Paladijeva Vinćenza” ističe da je ,,Palladio uveo koncept da se rimska arhitektura može prilagoditi tako da koristi svim društvenim klasam i to je jedan od razloga zašto je njegov uticaj ostao snažniji od bilo kojeg drugog arhitekte." Palladijev rad snažno se temeljilo na simetriji, perspektivi i vrijednostima formalne klasične hramske arhitekture starih Grka i Rimljana, uz njegova vjerovanja da antička arhitektura može vratiti duh istorije,vrijeme raskoša i plemenitosti.Bio je fasciniran antičkim osjećajem za mjeru, kao i skladnim odnosima arhitektonskih elemenata i geometrijskom preciznošću između dijelova.Vjerovao je u dekor zgrada, projektirajući samo one komponente koje su njima prikladne. Iz tih načela proizlazi njegov pristup radu all'antica, ponovno otkrivajući preciznost rimskih graditelja.
Slika iznad :Palladian Basillica danas,Vinćenca
Izvor:https://www.inexhibit.com/mymuseum/basilica-palladianavicenza-jewelry-museum/
Godine 1546. dobio je svoj prvi značajan ugovor iz Vićence kada je izabran da zamijeni fasdu u gotičkoj gradskoj vijećnici (Palladian Basillica). Mnogi eminentni umjetnici su već iznosili prijedloge za rekonstrukciju ali su svi odbijeni u korist Andree Palladija koji tada nike bio poznat široj javnosti.Izazov s kojim se Palladio suočio bio je kako okružiti srednjovjekovnu zgradu s lukovima koji su poravnati s već postojećim otvorima i prolazima.
Slika ispod:Palladian Basillica u 19.vijeku,Vinćenca
Izvor:https://www.inexhibit.com/mymuseum/basilica-palladiana-vicenza-jewelrymuseum/
U San Francesco u Riminiju, Leon Battista Alberti, kada se suočio sa sličnim problemom, odlučio se za niz pravilno raspoređenih lukova koji nisu vodili računa o rasporedu prozorskih otvora crkve. Palladio je, s druge strane, osmislio fleksibilnije rješenje, zasnovano na ponavljanju serlijane (tj. konstrukcije koja se sastoji od luka konstantnog raspona okruženog s dva pravougla otvora promjenjive širine)
Ovaj sistem je jasno vidljiv u lukovima na uglovima, gdje su arhitravirani otvori svedeni na minimum. Međutim, Palladio ga je primijenio i na sva uvučena mjesta , čije širine variraju. Niz otvora serliana stvara skoro pa transparentan zid, koji omogućava da svjetlost slobodno prodire ispod svodova.Već postojećoj gotičkoj građevini, koja je dizajnirana s uzorkom rombova u crvenom i žutom mermeru i koja se još uvijek uočava iza novog zdanja, Palladio je dao bijelu kamenu fasadu.Njegov predlog je osmišljen tako da bude primjeren gotičkom stilu originalne zgrade, kao i zahtjevima veličine, što je rezultovalo stvaranju kompozicije izuzetne elegancije i preciznosti.
Slika: Palladian Basillica nacrti i skice
Izvor:https://www.culturalheritageonline.com/location-1538_Basilica-Palladiana.php
Slika: Palladian Basillica ,prikazi detalja enterijera i eksterijera
Izvor:https://artsupp.com/en/vicenza/museums/basilica-palladiana
Glavni element Palladijeve arhitekture bili su stubovi, a njegove entablature (enteblatura-pervaz na vrhu stuba)su bile proporcionalne stubu s kojim su bile povezane.Dok je npr. je njegov prethodnik Sansovino povremeno koristio etablaturu nesrazmjernu stubu, kao u biblioteci Svetog Marka, u kojoj su prozori postavljeni u dubokom frizu. Pored već pomenutih metoda,Palladio je često koristio dva reda različitog obima na istoj fasadi; jedan koji obuhvata cijelu visinu zgrade, a manji podređeni"red je samo polovina ili dvije trećine većeg.
Istaknuto je da se u svakom slučaju osim fasade S. Giorgio Maggiore oba reda izdižu sa istog nivoa postolja. Ovo korišćenje dvostrukog poretka primijenili su Rimljani u bočnim porticima hramova. U njegovom vlastitom radu u Palazzo del Capitanio i u Bazilici visinska razlika između dva reda iznosi do šesnaest i po, dok je u Palazzo Valmarana čak do dvadeset i po metara.Palladijevo je poznavanje detalja
drevne rimske arhitekture bilo izvanredno, ali njegova inovativnost dovela je do toga da nikada nije ponovio nijedan svoj dizajn.Njegova rustikacija u dizajnu idaje značajan karakter njegovim zgradama, ali nije stavljena u prvi plan kao što je to u Firenci već je dodatni element njegovim stubovima.
Slike:Palladijeve skice stubova
Izvor:Knjiga Andrea Palladio:His life and works,Banister F.Fletcher
Sledeće značajno Palladijevo djelo jeste Loggia del
Capitanato tj. Zgrada kapetanije u Vinćenci.Godine 1565.
Veliko vijeće Vicenze odobrilo je kupovinu kuća uz staru
kapetaniju koja je već postojala na glavnom trgu u Vinćenci, kako bi se izgradila veća zgrada za smještaj Vićenske dvorane na prvom spratu (piano nobile-u.) Paladio je sagradio Loggia del Capitaniato nasuprot jednoj od svojih zgrada
Bazilike,koje je izgradio četvrt vijeka ranije. Između ove dvije zgrade postoji nekoliko sličnosti.Lajsne lukova su slične, a mala je razlika u visini dorskih polustupova bazilike i kompozitnih polustupova na bočnoj fasadi kapetanije. Najveća razlika leži u izboru pristuopa fasadi. Polustuboviu na kapetaniji vidno izlaze van vlastitog radijusa,a sama njihova crvena boja daje kontrast ostalim bijelim elementima (baze, kapiteli i entablature).
Slike:Loggia del Capitanato
Izvor:http://iviaggidiraffaella.blogspot.com/2019/09/vicenza-la-loggia-del-capitaniato.html
Slike:Loggia del Capitanato
Izvor:http://iviaggidiraffaella.blogspot.com/2019/09/vicenza-la-loggia-del-capitaniato.html
Slike:Loggia del Capitanato i Palladian Basillica
Izvor:https://divisare.com/projects/378798-andrea-palladio-mario-ferrara-basilica-palladiana
Vile zauzimaju značajno mjesto u zbirci Palladijevih djela.Alberti opisuje vilu kao sredstvo za veće arhitektonske
mogućnosti u odnosu na gradsku kuću,okruženu ulicama i susjedima.Palladijeve vile su izgrađene imajući na umu njihov
odnos prema neposrednom krajoliku, preoblikujući svoju okolinu kao ekonomsku, političku i kulturnu suprotnost gradu.Na
početku vrtovi su bili dizajnirani da podsjećaju na vrtove opisane u velikim književnim djelima klasične antike.
Asimetričnost koja je predstavljala značajnu karakteristiku ovih vrtova činila je da vrtovi budu u velikoj suprotnosti u odnosu na grandiozne,simetrične vrtove iz baroknog prerioda.18 Palladijevih vila izgrađenih u renesansnom stilu nalaze se danas u pokrajini Veneto u blizini Venecije.
Slika gore:Villa Rotonda
Slika gore desno:
Slika desno:Villa Barbaro/Villa di Maser
Izvor:https://www.tuscanynowandmore.com/ discover-italy/history/ guide-best-palladian-villas-veneto
Slike:Vila Rotonda skice i osnove,Andrea Palladio
Izvor:https://smarthistory.org/palladio-la-rotonda/
https://www.metmuseum.org/art/collection/search/698054
Palladijev uticaj se ubrzo proširio na ostatak svijeta,prvenstveno na zapadnu Evropu i sjevernu Ameriku,zbog čega je nastao
čitav jedan stil,poznatiji kao paladijanizam.Palladio je najviše uticao na arhitekturu Velike Britanije i Irske, zbog čega se
ističe pravac Engleski paladijanizam.Barokni stil pokazao se vrlo popularnim u kontinentalnoj Europi, ali se u Engleskoj
često gledalo sa sumnjom, gdje se smatrao "teatralnim, prenaglašenim i katoličkim”.Inigo Džons je prvi arhitektka koji je donio paladijanizam u Englesku.Pri svom povratku iz Vinćence,1613–14 godine, projektovao je zdanja u paladijanskom stilu,zahvaljujući znanjima koje je stekao u Vinćenci.Inigovo djelo Banqueting House,Whitehall u Londonu postalo je jedno od najznačajnijih predstavnika engleskog paladijanizma
Slike:Nacrti, Banqueting House,Inigo Džons
Izvor:https://insideinside.org/project/ banqueting-house-palace-of-whitehall-london-england-1622/
Fasada je bila obložena mješavinom Oxfordshire (oker), Northamptonshire rrozog) i Portland (bijelo-sivog) kamena.Na fasadi se uočavaju stubovi dorskog i jonskog odreda,dok je sama zgrada projektovana na tri etaže: nisko prizemlje,na kojemu su pozicionirani podrumi i skladišta, ukazuju na samu funkciju ove etaže,dok se na etaži iznad nalazi dvorana za bankete. Jedina dekoracija na cijeloj fasadi je friz vijenaca od ženskih maski i voća koji se proteže preko gornjeg sprata i povezuje kapitele, iznad kojih se nalazi balustrada (niz ukrašenih stubova koji podržavaju šinu).Donji prozori hodnika nadvišeni su naizmjeničnim trouglastim i segmentnim frontovima, dok su gornji prozori bez ukrasa. Neposredno ispod entablature, koja ističe tri centralna otvora, kapiteli pilastra su povezani reljefima. Ispod gornjeg friza, maske upućuju na gozbu i veselje povezane s konceptom kraljevske banketne sale. Sala u sklopu kuće zapravo je služila ne samo za bankete, već i za kraljevske prijeme i ceremonije. Ceremonije održavane u Banqueting House-u su bile od velikog značaja za društvo jer je u to vrijeme Engleska bila lider u organizaciji dešavanja iz oblasti zabave.
Slike:Elementi na fasadi Banqueting House
Izvor:https://insideinside.org/project/ banqueting-house-palace-of-whitehalllondon-england-1622/
Slike:Banqueting House
Izvor:https://insideinside.org/project/banqueting-house-palace-of-whitehall-london-england-1622/
Sledeći primjer paladijanizma u Engleskoj jeste Chiswick
kuća,koju je projektovao Ričard Bojl, treći Lord Burlingtona.Chiswick kuća je projektovana po uzoru na Palladijevu vilu Rotonda i glavna zamisao je bila projektovati vilu okruženu vrtovima.Burlingtonova upotreba rimskih izvora takođe se može vidjeti u strmoj kupoli vile, koja je izvedena po uzor na Panteon u Rimu.Fasada vile sagrađena od cigle je obložena Portland kamenom, sa malom količinom stucco-a.Lukovi oko polukružnih na stražnjem dijelu fasade potiču iz Palladijevih skica koje su se nalazile u Burlingtovoj kolekciji.Kao i kod mnogih paladijskih građevina, jednostavni
eksterijer i fasada bili su u kontrastu s njenim bogato ukrašenim enterijerima. Enterijeri nisu bili zasnovani na Palladijevim vlastitim nacrtima, već na detaljima preuzetim iz drevnih rimskih građevina koji su bili u kombinaciji s kaminom, plafonima i drugim detaljima preuzetim od Iniga Džonsa Dok su zidovi većine prostorija bili obloženi tkanim tekstilom, centralni salon je bio malterisan, okrečen i ukrašen trezvenim skulpturalnim ornamentom, pionirskim i veoma uticajnim konceptom.
Slike:Chiswick House,Chiswick,London
https://en.wikipedia.org/wiki/Chiswick House
Slike:Chiswick House,Chiswick,London
Izvor:Https://en.wikipedia.org/wiki/Chiswick_House
https://www.vam.ac.uk/blog/designing-william-kent/lordburlingtons-staycation
Slike lijevo i desno:Chiswick House,Chiswick,London
Slika Gore:Chiswick House osnova,Chiswick,London
Izvor:https://www.english-heritage.org.uk/visit/places/chiswick-house/
Na samom kraju,Palladio je ostavio nasleđe svojih radova,skica,knjiga koje traje već 500 godina i koje je inspirisalo brojne arhitekte modernog svijeta. Njegove četri knjige o arhitekturi,od kojih je jedna portfolio Palladijevih skica i crteža,druga teorija,a dvije knjige su arheološki zapisi imaju najviše uticaja na arhitekturu današnice od bilo koje druge literature.Palladio je pokazao da je moguće oblikovati arhitekturu tako da je ona bezvremenska.Kao zaključak samog ovog istraživanja, shvatila sam da iako nam antika nekada može djelovati kao nešto zastarejlo i prolazno, te da ne možemo ,,iscrpiti" ništa novo iz nje i sve već znamoelementi njene arhitekture su pokretači brojnih inovativnih razmišljana i procesa dizajniranja koji stvaraju nove pravce i pokrete.
