DİKEY KURTARMADA EVAK 500 KULLANIMI USE OF EVAK 500 IN VERTICAL RESCUE TULGA ŞENER, EMRE BATURAY ALTINOK, KUBİLAY ERDOĞAN
Özet: EVAK 500, elle kontrol edilebilen, mekanik bir çekme aletidir. Benzerlerinden farklı olarak, tel yerine statik ya da yarı statik iplerle birlikte kullanılır. İpte sırayla hareket eden iki ayrı cumar prensibiyle çalışır. 500 kg taşıma kapasitesi vardır. Kurtarma sırasında hem çekme, hem de kaldırma manevralarında kullanılabilir. 6 kg. lık ağırlığıyla, EVAK 500’ün mağarada kullanımı, kurtarma operasyonlarına hız kazandıracaktır.
Abstract: EVAK 500 is a mechanical pulling equipment that can be operated manually. Unlike similar ones that use wires, it is used with static or semi-static ropes. It has a 500 kg lift capacity. It can be used both in pulling a lifting maneuvres. EVAK 500 is 6kg and its utilization in cave rescue would speed up the operations. Key words: EVAK 500, vertical, rescue
Anahtar kelimeler: EVAK 500, dikey, kurtarma
Dikey kurtarma manevralarında vinç kullanımı, özellikle mağara dışındaki yer üstü kurtarma organizasyonlarında sıktır. Zaman ve güç tasarrufu sağlar. Ancak, mağara içinde hareket zorluğu, hacim ve ağırlık gibi nedenlerle mağara kurtarmalarında pek tercih edilmezler. Dikey çekme ya da kaldırmada kullanılabilecek çok sayıda vinç mevcuttur. Bunların çoğunu mağarada kullanmak hemen hemen olanaksızdır. Özellikle telli ya da zincirli vinçlerde, hareket uzunluğu, bu tel ya da zincir uzunluğuyla sınırlıdır. Sözü edilen vinçlerdeki ağırlık ve hacim de mağarada kullanım için büyük sorundur. Piyasada mağara kurtarma manevralarında kullanılabilecek birkaç tip vinç bulunmaktadır. Diğerlerinden farklı olarak bunlarda çekme ya da kaldırma için ip kullanılır. Yani hareket uzunluğu elinizdeki ip boyu kadardır. Burada EVAK 500 kullanımı anlatılacaktır.
Kaldırma kapasitesi 500 kg ile sınırlıdır. 10.5-12.5 mm.lik statik iplerle kullanılabilir. Gergin, yüklü ipe dahi monte edilebilir. Kullanımı kolaydır. Tek kişi normal bir sedye yükünü rahatlıkla kaldırabilir. Ancak, kaldırma hızı yavaştır. Her harekette yaklaşık 10 cm civarında bir yükselme sağlanır. Bu da yaklaşık dakikada 2-3 metreye karşılık gelmektedir.
Çalışma prensibinde yaylı kam mekanizmalı ve hareketli iki adet ip tutucunun ardışık hareketi söz konusudur. Kolun yukarı doğru hareketiyle ip tutucular birbirine yaklaşır, aşağı doğru hareketiyle ip tutucular birbirinden uzaklaşır. Alt tutucunun çektiği ipi üst tutucu yukarı aktarır ve bu şekilde yük kaldırılır ya da çekilir. Kol eklemli olarak yapılmıştır ve bu eklemde bir güvenlik pimi vardır. Aşırı yüklenmelerde, bu pimin kırılması bir çeşit uyarı görevini görür. Aletin üzerinde, plastik kapaklı bir bölmede bu pimin yedeği bulunmaktadır. EVAK 500 tüm kurtarma manevralarında olduğu gibi üçlü bağlantı ile monte edilmelidir. İniş başında yüksekte bir yere, bağlantı halkası üstte olacak şekilde yerleştirilir. Ancak çalışma için yeterli alan bulunmayan, iniş başlangıçlarında, yere monte edilir ve bir kurtarma makarası ile hareketin yönü değiştirilebilir. Tüm manevralarda ikinci bir emniyet ipi kullanılması önerilmektedir. EVAK 500 ile çekilen ya da kaldırılan yükü aktarabilmek ya da ipi aletten çıkarabilmek için ekstra bir düzenek hazırlanması gerekir. Bu da en iyi, basit bir karşıt ağırlık düzeneğiyle yapılır. Aynı düzenek kaldırma sırasında, geçici bir süre indirme gereken durumlarda da kullanılabilir.
FOTOĞRAF 1: EVAK 500
EVAK 500, elle idare edilebilen bir ipli, çekme ve kaldırma vincidir. Tractel firması tarafından üretilmekte ve satışa sunulmaktadır. 6 kg ağırlığında ve 870x150x200 mm. boyutlarındadır. Kaplamalı alüminyum ve galvanize çelik malzemeden yapıldığından korozyona karşı dirençlidir. Üzerinde Petzl patentli, hareketli, iki adet ip tutucu bulunmaktadır. Bunlar cumarla aynı prensipte çalışırlar. Uzun bir hareket kolu ve gerektiğinde kayaya dayamak için, birbirine paralel iki çelik barı mevcuttur.
FOTOĞRAF 3: Çekme Birinci Hareketi
FOTOĞRAF 5: Makaralı Sistem ile Aşağıdan Çekme
EVAK 500, kompakt ve hafif yapısıyla, özellikle kurtarıcı sayısının az olduğu, mağara içi dikey kurtarmalarda kullanılabilir. Daha az malzeme gerektiren ve daha hızlı dikey kaldırma sağlayan, karşıt ağırlık tekniklerinin bir alternatifi olmasa da, kolay kullanımıyla özellikle yüzeye yakın çıkışlarda tercih edilebilir. 2004 yılında, Temirözü Mağarası’ndaki kazada EVAK 500 kullanılarak, yaklaşık 110 kg.lık bir kazazede, mağaradaki dikey çatlaktan başarıyla kurtarılmıştır.
FOTOĞRAFLAR: Kubilay ERDOĞAN, Beril ERDOĞAN TEŞEKKÜR Katkılarından dolayı Beril ERDOĞAN, Özlem BİRGÜL ve Ertan KÖSEOĞLU’na teşekkür ederiz. REFERANSLAR: Life on a line The Underground Rope Rescue Manual Merchant D.Second Edition, 2007 FOTOĞRAF 2: EVAK Üzerindeki İp Tutucu
FOTOĞRAF 4: Çekme İkinci Hareketi
EVAK 500, Tractel, User Manual
4. ULUSAL SPELEOLOJİ SEMPOZYUMU ANKARA 21-24 ŞUBAT 2008