République Algérienne Démocratique et Populaire Présidence de la République HAUT COMMISSARIAT A L’AMAZIGHITE
Omar DAHMOUNE
Ungal
HCA 2003
TAZWERT Bu tqulhatin di tideţ ur yelli ara, d acu kan ţ-ţiqulhatin-is kan igellan u nutenti
myal
temgerrad
yiwet af
deg-sent
tayev
deg
lweqt(akud)d wemviq ig’i dran-t . U myal amdan igxedmen tadyant neγ yiwet di tqulhatin-agi ur yessin ara win yellan am neţţa di tqulhatin . Aêric
ameqran
di
tedyanin-agi
yedra di tudrin id-yezzin i wassif
εebbas(soumam)am akken llan-t kra deg-sent dran-t di tudrin igawawen deg iseggasen
an 1940almi d1954 .
u llant kra tedyanin ur llint ara di tideţ .
Yeggra-d kan ad sutreγ smeê deg yemdanen igxedmen tidyanin-agi γas ulac-iten ass-a di tuddert. as-nernuγ tannemirt
ţ -ţjemmilt
tameqrant imi d- ğğan agerruj-agi
γas
ţ-ţimsevsa d acu kan sεan-t azal ameqran.
Tiεwji
n wemdan, d tin i-d-
issefrurxen
lxilaf
d
lemgarda
yemdanen,
teţţaγ
deg
teğğuğug
deg-s,
ulac
ger
zuran-is, wid
u
teğğa
wala wid tezgel, ama ger leêbab neγ ger watmaten. Ayen yernan a
annect-
d bettu i-d-yeţţilin ger tasa
d wi
turew. Annect-a
a-t-naf di lemgarda
yellan ger yiwen wemγar d mmis, anegaru- agi yequr uqerruy -is, u yeεuej
rray-is
yesmuzgut
ur
iţţaγ
awal
ur
i ţţusaya n baba-s, ama
yehver neγ yeqqim.
4
Yeqquel bab-as meskin, di leêir muqren, amek ara yaf tifrat i ccedda iţţenrnin deg was ar wayev. ger-as
d mmis. Cceda- agi d tin d
yekan si zux n mis si taq tfentazit lleêbab yesεa,
yezga yeţţsarif fell-
asen yetafar di leğara- nnsen, di yer abrid yedda yid-sen. mi ‘d as yendeh
babas, yerra-yas-d
s lfuêa
uqmuc. Babas, ihedder yeţţεawad: ami, ami semuzegt-d
γur-i
ak-yehdu
Rrebbi
weqbel aţ-ţuγalev di ndima. Isin d wa nwa aţ-ţvud, qleb f id yelhan
xalev-iten,
ami
ugadeγ
ad
yas was igi ar’ aK-ğğen yemddukal agi isi teţţezuxuv deg yiv n tlam, ur teţţafev ula yiwen deg-sen, deg was n ttiq.
5
Inteq-d mmis yenna-yas : ledhu kan d yiman-ik. Tehniv-iyi, tanfev-as i ttiq -agi -inek ad d-yass. Amγar meskin ikecm-it lêir, εrqenas lecγal amek ara yaxdem, i lhem taluft ireffed isawev
-yeγlin
d
yesrusu ar
yiwet
aγγubar af allen
fell-as. di
rray-is
tekti
ara
yuγal ilimi yeksen
n mis ur n ferraq
ger useêmu d userkem. Si tikti- agi is-d-yusan, yebγa as-disbgen tideţ yefren fell-as, yeqqim imi id- yaγli yiv. s tufra n mis wer d- nkcim deg qesar d yer iêbiben. Amγar yemmeγ
s
wul ar
yeččuren
izimer
izla-t,
meskin yuza-
t,yeţţelit di lfina tamelalt. isresit di teγmert n wxxam d idamen ččuren tiγarγart, imi d -yekcem mis yufa-d 6
babas di yer êala igella, d lağeţţa n wemdan yeţţlen di lfina yumsen d idamen.
Aqcic
yeffeγ-It
ikecem-it
laεqel,
ur
lweswas,
yezri
d
acu
yellan yewhem di wayen yezra, aqcic am win i t-id-yewten s ubqa, yentaq ar babas s usteqsi af ayen yevran. Amγar ah ! ami d acu ara k-d-inniγ! ayen ik nniγ drus, ţefraγ
fellak,
amdan
ţţimenγiwt i-t-nγiγ fellaγ
nnif
weqbel acu
ad
leêbab-ik
tidet ur agi
ami
yefl-ed ad yekes
lêerma,
dγa
aγ-yesemsax. k-iniγ,
ara
ilaqen
d
ala
ami
akken
nγiγ
t
Tezriv
d
ruê
as-xemen
awi
d
tawil
weqbel ad slen medden ad
aγ-ţţawin d amedya. Akka deg yiv igebda weqcic anadi
γef leêbab-is. win yufa yeêkay-as af 7
ayen, yellan myal yiwen amek is-dyeqqar wa yrwel fell-as, wa ismεriqas
deg
yuγal-d
wawal.
weqcic
ar
babas yeêka-yas-d f ayen ivran yids, yuki-d seg tguni ţţnafa ig’igella, d
ndama
taγli-d
fell-
as
af
asmi
iten-yessen. Amγar
:
s
tmusni-ines
gjereb,
inteq
ţţendam
ara
ar
mis
yelha
d
ujreb
inay-as,
ujereb
i ur
lhan-t
cfawat. akka i tveru d win ur neţţaγ awal n win it-yifen ajerb ţţmusni, akken qaren imzura « meyez weqbel aţ-ţnegzev », ihi tura aţ-ţazrev umu qaren
leêbab
leêbab-iw
tideţ.
ruê
taêkuv-asen
awev af
ar
ayen
yellan. imi yewwev γur-sen werεad yesuli lahvur ddan-d yid-s
s lεjlan,
8
im’id-wven s axxam n wemγar ufant-id yeqqim af tegurt, msalament u nan-as ur ţţaggad, ekkes aγilif aqlaγ da. meγen af lğeţţa ad ţ -dmen ufanţţ mačči ţţin n wemdan, netqen ar wemddakkelwagi,
dγa
nnsen : d acu i d yaêka-yasen-d
amek
I
tella taluft, serêen-as I ţevsa, dγa yeggul ur t-ruêen alma ččan imensi, yarna ad
glun s weksum
yid-sen, yerna
izimer-nni
yesuter smaê deg-
sen af leεtab id-εaţţben. Netqen-d : nan-as leεtab af udem n weêbib ur yeţţwaêsab. Yuγal yenteq ar mis : atnih leêbab ttideţ mačči d wid ukelex. aêbib ttideţ ami d ayen izaden am neţţa ulac I t-yecban, anda teddiv a tafev yezga di ttiq di lqerê, a t-afev 9
ak-yaf, ma yruê-ak ur teţţafev qleb ar ţţaεyuv.
10
Ixef amenzu As
teddukli
yecban
ta
isi
d-kren
tlata leêbab am nutni ulac, zgan am ivuvan ufus, tezdi tegmaţ ĝer-asen, win
iten
-yezran
yusem
deg-sen.
Zgan am iv am ass ur ţţemfarqen. tamuγli medden γur-sen tezga. wa s tit
leêsed
d yer tamuγli wa s tit
uêemmel d uqadar. Anda tufid yiwen deg-sen din I llan wiyav. amuqren deg-sen d muêend amγar akka id as -qqaren di tideţ mačči d amγar i d isem-is, neγ d temγar imuqar, d acu kan qaren-as akka, imi d neţţa I d ameqran Rrebbi
ger cbaêa
leêbab-is. mebla
leêzen
γef
udem-is,
tugar,
wis
sin
crif, neγ
yefka-yas
ceêa
yezga
nneyya
γur-s
deg-sen
d
muêend
bu-tqulhatin akka id as11
qqaren
yemddukal-is
yesnen,
isem
agi
d
wid
it-
yekka-d
di
tqulhatin igexdem myal ass. di lqed d almas d ačuran tezmert, melliê u yesεa ser, d imencraê, tavsa laεmer texvi. Amectuê
deg-sen
d
muêend
arezqi,
neγ « čaqlala » akka is -
qqaren
ilmend taεert iguεar. yesεa
tazemert u yesexdam-iţ di trugza d nnif
ţ-ţfentazit
afus-is
f
znad
di
yiwet
tmzeyent ur iţţekkes. i
tlata
yed-sen
zedγen
tadart umu qaren: tadart
m’ an-
nemger d uzal. aken bγun mfaraqen tamdit
ad d-mlilen ar taxxamt n
muêend
amγar
id-yezgan
berra
i
tadart, ma iεettel yiwen deg-sen ur
12
d-yewwiv ara f lweqt « akud » yuγen tanumi, ţţemlilen, ad bdun anadi d usteqsi
f’in
ţţetêenayen
iten-ixusen.
ara
alma
ufan
ur anda
yella wemddakkel-nnsen. iεettel bu-tqulhatin s
Yiwen wass
tusin, dγa mi d-fγen ad nadin fell-as ufan-t-id
yiwv-d, imi tennid yezra
iγesb-d tikli γur-sen. D acu ikken yuγen imi d -ţţfγem akka f tikelt. Amγar: d acu iγ-yuγen ? alami ţţura id-wvev tarniv lahvur,
s ani i
tariv ? - ar n kecmaγ
s
axxam
awen d-
êekuγ d acu yevran yid-i. ihi imi tennam ass-a yuγ-iyi lêal di micli. -
d
acu
ik-yewwin
ar
din
a
yamecum?
13
d muêend at εbuv id ay yewwin. Yufa-yid
sebeê-agi
ger
faruq
iberdan, yena-yi-d m’aţ-ţedduv. dγa ddiγ
am
akken
i
tezram
yal
ass
ţţiγimit i ţţγimeγ ur stafeγ ur sεiγ cγel,
ihi
imi
imddukal-iw
nwev
ar
idreγalen
din
ufiγ
ikerf-iten
ccer msakit, geren-d γur-i s lferê myal wa d acu i t-yuγen. mi iten-seqsaγ af liêala-nnsen myal yiwen deg-sen amek id-yeqqar i tyuγen, u yeban ccer fell-asen, adγa weqbel
ad
salin
aêkaw-nnsen
f
ccar. niγ-asen : ass-a imekli-nnwen
γur-i. inteq-d yiwen deg-sen : amek akka imekli γur-k, nekkni atas yid-nneγ. Keč
adrim tesεiv ur d-ikeffu ula I 14
wazalik aγilif
? ur
Bu-tqulhatin ţţaggad-t
:
aêeq
ekkes-t lqqevra
ţţiêerči-inu mi d-iniγ awal
Rrebbi
ar t-xedmaγ d ixef-iw ar teseblaγ wala lεar d yeêbiben, ihi akken aţţamnem kret an-nebdu tikli. Inetq-d uεiban uvar: s ani ar’an-neddu ? d kec ur d aγ-d-sfahmev d acu ara txedmev. Bu-tqulhatin : imi d kec id-inetqen inaγ-d af ristura ‘’asečču’’ yesεan amεelem
aweεran
akken
as-bedlaγ
lεeqliya-as, neγ as-cenfaγ tawenza. tezram
d
acu
ara
awen-iniγ,
yella kra igellan ini-t-d kan
ma ayen
ara d -iniγ. m is-d-nan γef usečču « ristura» ‘’n εacur’’at lerbεa. Dγa kren
ddac,
ddac
imi
teddun
ad 15
kecmen γur-s iêebs-iten-d wemεelem yena-yasen
ur
tekečmem
ara,
ur
tesεim ara idrimen. inteq γur-s butqulhatin
:
anef-assen
ad
kecmen
laêsab- nnsen γur-i, ma yella kra igll an d nek i tesnev. Yeğğa-ten kecmen, qimen af ikkersiyen yuγal iyesqsa-ten d acu ara ččen inteq-d
γur-s
bu-tqulhatin
yenna-yas
:
innaγ-d d acu i tesεam yeţţwaččay. Amεelem
:
yella
lmecwi,
seksu
s
weksum , cerba s weksum , lbatata meblac. Ihi efkaγ-d lbatata-yagi meblac. mi ččan rwan teddun ad fγen yeεnaten-id
wemεelem
ar
laxlas
nutni
ugin ad xelsen, dγa yentaq ar butqulhatin yenna-yas : ilaq d keč ara 16
yxelsen neγ
m ulac d-keč i d axsim-
iw. Bu-tqulhatin
:
laεyav
berka-k
ma
yella wamek ara nemsefham, xuvi d keč id -yenan u nekkni
tella lbatata meblac,
di lefhama-nneγ lbatata-
agi mačči s yedrimen, ma yella wi igvelmen
d
keč
ur
d
aγ-d-
yesefhimen ara. amεelem yuli-yas zεaf yemmeγ γursen
yekkes-asen
tibrenyas-nnsen,
yenna -yasen ur d awen-t-id-ţţaraγ ara
alma
yekren
txelsem-iyi. gar-asen,
di
laεyav
yezra-ten-id
cambit yegr-d γur-sen, av izer d acu yevran ger-asen, yesteqsay
af
seba
sεerqen-as-tent Yenna-yasen
deg usteqsi itenur
n
cwal yefhim
yellan, tiqit.
aţ-ţeddum ar lkumisar 17
ala neţţa ara ţ-yefrun gar-awen. Butqulhatin : ah ya si cambit esεu cit lεqel amek akka d nekkni ar’ay ruê en γur-s mačči d neţţa ara d-yassen
γur-nneγ,
aql-ak a teţţwaliv
aêric
muqren deg-nneγ d imaεvar. iruê cambit yewwid
lkumisar akken
a ê v ţ-yefru gar-asen, m-id yewwev imi
asteqsi
yesuli
deg-s yuγal ar bu-tqulhatin :
yenay-as
deg
wemεelem
yebda
amek
akka
is-tkelxev
i
wergaz, tenniv-as d nek aray xelsen tuγalev txedεev mi d-yewwev sseê bu-tqulhatin
:
anεem
a
sidi
lkumisar mačči akka i tella taluft. ţţideţ nniγ-as d nek aray
xelsen deg
wemkan-nnsen, d acu asmi is-nniγ d acu
I
«tella
tesεam
yeţţwaččay
lbatata
meblac»
yenna-d u
nek 18
fehmaγ
s battel id-yeqsed anect-a,
akka i tella taluft. lkumisar : γur-k lêeq a bu-tqulhatin ma d keč a yamεelem imi tvelmev err-asen-d tibern-yas-nnsen tarnuv asen-d latay s γur-k. Yenteq bu-tqulhatin ar leêbab-is : atah wayen yevran yid-i imi tebγam aţ-ţezrem. Amγar : wlah ar ţ-ţadyant yerna d sseê. Caqlala : aêqa!
tezram muêend-
nni n at ţγimit neγ mazal ? Bu-tqulhatin
:
d
acu
i-t-yuγen
daγen. Caqlala : wlah ar tikelt-a ma iεewdasent,
yuγ-itent
tzemmrev
yerna
aţ-ţafed
d
axir-is
ssaê deg
zekwan. 19
Bu-tqulhatin : ihi ekker-t an-nawv-t
γur-s.
mi
yebεuzel
wven
af
ar
tdekkant
din n
ufan-t
waxxam-is
ifesser cεer gedmarn-is i yitij, ma yella
kra
as-tekkes
tawla
deg-s. m d bu-tqulhatin
yezgan
yeţţxemim
amek ar irez tasusmi d-yeγlin γef wid is-d-yezzin i muêend at at ţγimit adγa
tussa-yas-ed
ysevsayen.yemmeγ
yiwet ar
tekti wemcic
yeddem-it-id ddaw taγrut-is s laêder muqren
d
acu
kan
ma
ifeq-as
muêend at ţγimit tarwi fell-as. iruê s
uxatel
alami
yewev
s
amuvin
twaγit idegar amcic af yedmarn-is ijebed-it-id di tjaêlumt-is alami dddan idamen deg wacarn-is.
20
Bu-tqulhatin yeţţrajun,
yezra
yeqers
d
acu
ţţazla.
it
amuvin
twaγit yekr-ed idem taεkwast itebaεit yeţţgal’ amer it-yetef tarwi fellas, yerna ad ixeles timezwura akk ţnegura. amuvin yuγal-d s amkan-is. si tazla nni iguzel Yaêla si lahlak it-izedγen, yuγal
yedεa-yas s lxir,
lamer mačči d neţţa it-yesazlen atan ur iêlu ara. ma d bu-tqulhatin yerra s asif yufa din sin iεtaren ferqen
ayen
ţţnaγen f amek ara
id-rebêen
deg
wayen
zenzen. dγa neţţa yufa-ţ ţ-ţajmilt i Rrebbi ma yella kra lfayda ara yečč deg-sen. Bu-tqulhatin yeêsa d acu igellan gar-asen acku yerra iman-is am
akken
ur
yezri
ara
f
acu
i
ţţnaγen, dγa isteqsa-ten af seba n
21
cwal
yellan
gar-asen,
akken
ma
yella kra tifrat ar’asen-d-yaf, dγa a êkan-as af ayen ifi imgaraden, fkanas
ayen
isεan
asen-iεiwed
bettu,
yebda bettu, acu kan ula ad neţţa ur yeţţu ara iman-is, yedda-d d acrik ger-asen
imi
yiwen uεtar
yesuli
bettu
intq-ed
deg-sen yenna-yas: i
keč ayγar i tedmev aêric gar-anneγ? Bu-tqulhatin: ayeγer i dmeγ aêric gar-awen?!
ur
tezriv
ara
ayγer?
aεni batel i wen bviγ yerna amer mačči d nek atan aţ-ţmenγem garawen, ilaq aţ-ţsudnem aqerruy-iw ya Rrebbi ma aţ-ţselkem. yenteq uεettar ar wayev : ekker annruê, wagi ad yeglu s iqqray-nneγ, amek akka a Rrebbi, yusa-d mebla 22
aêric yuγal s waêric ? akka i tţeddu ddunit, tedda d bu-têarci d butêila. Bu-tqulhatin inejmaε
s
yeğğa axxam
yaf
iεtaren, iêbiben-is
ţţrağun-t zat teggurt. imi d yewwev γur-sen yenna-yasen d acu
akka
i
teţţrağğum
ar
tura,
medden akk nejmaεen kunwi mazal. d keč i neţţraju, degmi trawled ur dbanev ? ruêaγ sewraγ-ed aγrum-iw uγalγ-d. amek
akka
?
dγa
yeêka-yasen-d
amek, yenteq γur-s wemγar amerzgik têarcev ulac w ak-ikelxen, ala win a t-kelxev. I keč aεni yella w’ ik-ikelxen. welah iselv-d Rrebbi fell-i kra n werbaε, myal ass, imekli ad dhegiγ i-nek, 23
qimaγ akken,
ččant nutni,
setêaγ
as-niniγ nutni ugin ad setêin. Čaqelala : ihi d draε ifi ţţenadin, anwa wigi ? tura aten-aεnuγ. bu-tqulhatin : aha berka ur êemmaq ara,
henni
medden
d
iman-ik.
As-inin
lahqara
neγ
kan
ţţiselbi
igesleb. tezriv d acu ak-iniγ εeddi aţ-ţserekvev cγel-iw
iman-ik.
yerna
Ar’azekka
ma
d
annecta
ayen
yebγa
d
isahelen.
Rrebbi
aţ-
ţethniv deg-sen γef f yiwet tikelt. Azekka-nni mi qrib ad awven widnni yuγen tanumi ufares n wučči af aεrur n wemγar yeţţidiren di lqella d lêif. Bu-tqulhatin : as-tuqad igeţţwasen ihega-yasen-d
imekli
ur
tudert-nnsen,
ixam-assen
teţţun
di
arfis
d 24
bunerjuf mi d-wven am lεada mebla laêya bdan učči ma d amγar yettilli kan
amek
wreεad
ar’
sulin
a
tevru
učči
yid-sen,
tebdaten-id
tiderwect . ifeγ-iten laεqel wa icreq wa iγreb. yiwen deg-sen yuli s ufel ukermus yeţţadan
am
uyaziv
ma
d
wayev
iţţazal. ibγa ad yafeg am ugarfiw. Gren-d medden mara ad zeren d acu igevran, mi bdan steqsayen. Ina-yasen bu-tqulhatin: kan
ad
rwun
anef-t-asen
ray-nnsen,
u’sεid
igellan, azekka asen-yekkes usaruε ad d-akkin. ad zren timuhbelt-nnsen sani iten-tesawev. akka i tverru d wid ur nesin ur neţţqadar iman-nnsen.
25
Bu-taqulhatin :
aţţan tefra mebla
rsas, mebla ma yella wi iêeslen fellasen. «Čaqelala»
arezqi
:
welah
ala
Rrebbi ik-izemren. Amγar : d ayen henitaγ tura degsen.
ţţuγ
aêqa
u’wen-d-nniγ
ara,
azekka ad bduγ lxedma ar muêend uqasi. Bu-tqulhatin : d acu ik-yewwin ar yer
amdan
yecban
win,
atan
aţ-
ţêeslev? -d acu ara xedmaγ, tezriv nek di zeltt igi lliγ . ilaq-iyi ad xedmaγ. Muêend
uqasi
amuqran, tezga
ur
tahrawt
d
yiwen
iţţaggad
ula
deg
fus-is
ljahel yiwen,
γur-s
26
claγem am imselêen, yeγleb ilef di tezmert ulac wi i t yeţţqariben, ula d
arac
regglen
m’ara
t-id-mlilen
deg ubrid. Amγar ur icliε yemddukal-is.
ara di lahvur n
Azekka-nni
yekker-d
iruê yebda lxudma d amlawi ubenay n muêend uqasi umu qaren sadaq at
εli
yellan
amvεafu
d
lggeţţa,
yeţţetêi ula di laêeq-is a t-isuter. yufa iteţţ igan isusum, ur yezri la taεmer
la
yemgarad
texla. fell-as,
ma acku
d
amγar
iêemel
ad
isteqsi ad izer d acu yevran . ancta
yuγal
ar
watas
n
lwaqt
igseεday deg xedim g’mi ar yefeγ di tlam ar tlam, weqbel aţ-ţefrari tafat alama yeγli-d tlam.
27
yuggas yeqqim ur iruê ara ar uxdim usan-d
γur-s
yemdukal-is
qimen
akken uγen tanumi ţţqesiren, m’ id yewwev lweqt imekli ulac d acu ara ččen ? am yal tikelt d bu-tqulhatin iten-t-ifrun.
yekker
ifaγ
γer
bara
yezra yiwen umaţţar ataya γur-s ad isutar tin Rrebbi dγa
inteq γur-s
bu-tqulhatin awwi-d akka tavlaεt– agi-inek
as-d-rnuγ.
Amaţţar
d
bu
nniyya msekin yefka-yas-ţ s tmaε d usirem ma yella kra as-d yernu deg wayen ylehan. bu-tqulhatin si têarci yernan deg-s ikcem ar imeddukal-is deg fus-is ayen isen-d-yewwi gučči. twahmen ansi isen-d-yewwi tagwlanni.
fiêel
ma
teld-im
deg
qmac-
nnwen ansi id -yekka lxir-a, ečč-t
28
tewtem teqimev
naê. akken qaren at zik ma ulac,
ma tbedev aţ-ţwaliv,
ma truêev ad d-awiv, ula
d nek
ruêaγ
yerra-
yas
wwiγ-d, yuγal yeffaγ tavlaεt-is
ţ-ţatarast
I
wemaţţar. amaţţar
mi
ţ-yezra
ţ-ţilemt
yetewhem meskin, m’ igesaqsa γef wyen id -yewwi. Yenna-yas bu-tqulhatin : henni-yaγ ruê aţ-ţruêed berka-k asteqsi. - Amaţţar ayγer akka I tdmeεev ula deg wayen id-ţţreγ teksev-yit. -
keč agma udem-ik zur I twatra ur
teţţetêiv ara mačči am nek udm-iw mačči twatra. amaţţar twaγit iruê s zεaf d ndama gemi d-iεdda s wexxam n wemγar, iteddu yeţţεahad
Rrebbi ur iεawed 29
ad yamen bu yiles azidan imi
deg-s
id-yekka laxedε. ma
d
yuγal
bu-tqulhatin
imddukal-is, ččan imekli
ar
s tavsa d
ukaxkax. Am akken kra wer yelli. Sbeê tasebêit am yal ass weqbel aţţeferari lxedma
tafat am
igruê
neţţa
am
wemγar
ar
ixeddamen
nniven. mi yewwev ar wemkan uxdim yaf mazal id yewwev ubenay yerja im’
id
yewwev
bdan
aţ-ţkemmilen
lebni deg yiwet tsusmi d leqfaza di lxedma. ilim d-iεedda yiwen γur-sen isteqsa-ten
s wacêal iten-yeţţxelis
wemεlem. Netqen-d γur-s : welah ma nezra yakk
amek.
Aql-aγ
nledha
kan
d
30
uxedim mazal akk id-aγ-d-ixeles, imi iεedda
wemdan-nni
yeseteqsan,
yenna-yas
webenay
ilaq
wemεlem
af
ass-agi
wemγar as-nini dγa
laxlas,
yesla-yasen-d,
iten-idi i
yejba-d
yenna-yesen
ihi
εeddi-t-d tamdit s axxam aţ-ţawim lêeq-nnwen. tamadit
mi
wemεlem
sulin
ran
ufan-t
s-axxam
n
ihegga-yasen-d
imensi lεali, yes kecm-iten s axxam imi ččan, rwan yenna-yas wemγar : xelsaγ-d tura akken an-nekker annruê.
amεelem
tura
akken
xelsaγ
laxlas ur teţţeţţum di tudart-nnwen, yendah taggurt,
ar dγa
mis,
Aεmar
yaγli
...
fell-asen
err s
terggaγt ilimi ţţnazaεen qeren-as i 31
Rrebbi
d
acu
ik-nexdem
yuγal
isereê-asen-d. Amγar iteddu iţţqitir d idamen, m iteddu ad yebded yaγli. Yemlal-it-id bu-tqulhatin, yeddem-it af tuyat-is yewwi-t s axxam-is yerra-yas dwa yeğğa-t ad isteεfu icegeε ar čaqlala « arezqi » yusa-d. imi igezra liêala n wemγar yefeγ-it laεqel, labeεda mi is-yekkes ayen
usaruε
yevran.
yeêka-yasen-d čaqlala
tamezyant ad yaεnu muêend u
af
yedem uqasi
a t-ineγ, amer mačči d bu-tqulhatin is-yeksen
tamezayant,
atan
tella
twaγit tameqrant. Yettef-it-id ihderas : d acu ik-yuγen sεu kra laεqel, aţ-ţruêev aţ-ţbasiv af ulac !? Amek akka af ulac yewtaγ argaz, u mazal an-nesusem,ilaq ad izer belli 32
llan yergazen defir-s, mačči waêd-s igella. bu-tqulhatin : mačči wêed-s igella aqlaγ akk yid-s, as-d-ner ţţar mebla laêmeq ,win iêemqen yeţţaγ-itent af txenfuct. - ihi amek ar’ nexdem. - d ayen isehlen anef-as aţ-ţεeddi taluft
kra
n
wusan
ar
ad
yeêlu
wemγar. muêend uqasi yewwev-it isali n ţţar ar ad d-rren deg-s yuγal iţţêader iman-is nezeh, tamzeyant tezga deg wamas-is,
γas
akken
ulac w’ is-izemren,
yuεer
yella
d acu kan izra
tuqad n bu-tqulhatin ma yella ignwa
a
t-yexdem,
ulac
w’
kra is-
izemren di têila.
33
kra
g-gussan kan af tedyant-nni
yevran ger wemγar d muêend uqasi qesden ad ren ţţar. dγa
εussen
mliê
axsim-nnsen,
tamawt,
igţţefaγ m’ara
zran
f
geren-as
acêal
ar
tzalit
lfejer
iruê
γer
ljameε
u
saεa neţţa sbaê
iţţedham s tenqeleţ ad ixerref ama yarwa sin akkin ad ikemel abrid-is. s tamawt agi is-gren akka, εeddan
εelqen idγaγen d ukarmus af uεaref tenqelţ ig’iguγ tanumi iţţxrif
rnan
gezemen-ţ cuden-ţ Am yal ass muêend uqasi m igteddu ad yezzal lefjar yedhem s tenqelţnni, is-heggan akken ad ixerref am yall ass, acku
tikelt-a temgard d
wussan iεeddan, d ayen ur iteţţu ara di
tudert-is
im’iguli
af
tenqelţ 34
yeγlli-d
uεaref
fell-as
d
wayen
yellan deg-s n yedγaγen. akka
iguγ
tiyita
lqaεa,idamen
muqren
ţţazalen
yeγli
di
deg-s,
s
waka id-ran ţţar. akka I tverru d bu ccer, akken yebγu iqareε akken
yebγu
yesεu
iman-is, neγ
tazemart
idrimen neγ tuyat, yeţţass-d was ig’ ur t-nefεen, ala ayen yexdem ara yaf . Bu-tqulhatin
d yemddukal-is
llan
ţţnezihen di muêend uqasi amek I tevra yid-s, slan I ssut n yemzulla mi d uγalen di
ljameε
kren ruêen
teddun ţţavsan. imzulla
slan
iwnazaε
ar
nnig
webrid imi gren ad zren d acu-t unazeε-nni
umu
slan
muêend uqasi, ur d-ban
ufan-t
d
lggeţţa-s 35
deg damen. ur uminen ara ad yass wass ig’ ar’a tevru yed-s akka. yentaq yiwen deg-sen: anef-t-as d agi ad d-imkti lejhel igjhel d lbatel igsεeday
af
annect-a
neγ
yemdanen. ugar
yestahel yaγza-yas
aya,
wagi is-ixedmen akka. yuγal yenna-yasen : yaw a t-nawit axir
,
akken
yebγu
yilli
lêal
d
nekkni axir-s. Ass deffir wayed ilimi d yiwen wass imddukal qesden ad zuren deg yiwen lemqam,deg tmegutt,anda yuγen
tanumi
εlayen
durar teţţili
yiwet
teţţilli-d
zerda
myal
i
ass
yecban ase-nni di myal aseggas. imi wven γer din ufan agraw yeεmer d lγaci id-yusan si myal amkkan akken
36
ad awin urawen n lxir d lbaraka.imi yekfa wegraw myal yiwen yuγal ansi id-yekka
.
ma
yemddukal-is
s
d
bu-tqulhatin
tmusni
i
d
ţţwasnen
εreven-ten wat ţadart igi lan akken ad kkin deg
ugraw « anejmuε » ara
yillin ger-asen af usqerdec n yiwet taluft. Akken ma yella kra
tikti ara d-fken
i tifrat taluft id-gren i wesqerdec. At ţadart bdan asqerdec ma d butequlahtin almi sulin.
iqqim
kan
yesmuzgut,
yenţeq bu-tqulhatin ar
umqran tadart inna-yas : bγiγ aksteqsiγ ma ulac aγilif ? - u’sεiv i-gellan a si muhend
steqsi
f ayen tebγiv? - ayen bγiγ awen-d-iniγ d ayen u’mi graγ tamawt deg mi tebdam agraw, d 37
nek zgiγ smuzgutaγ ţţemyizaγ akken ad
fehmaγ
yiwet
lhedra
umu
d-
ţţεawavev myal win id-ihvren. ameqran
tadert : ţ-ţidet id-hedrev
neγ d aklax it ţkelixed fell-aγ ! si muêend
crif yeţţwasnen s lefhama
ţêerci yernan γur-s, weqbel ad yeldi wemdan imi-s taêsiv d acu ara dyini,
ass
agi
yella
wayen
ur
tefhimev !? Bu-tqulhatin : ţ-ţideţ ass-a εreqentiyi ger useêmu d userkem gmi tebdam agraw, win d ihevren ama isaxsar neγ iwenaε teqarev-as ak-yefk Rrebbi tazemart, d ayen yelhan id-nniv, ţ-ţajaddit-ik id-wiv.
38
ameqran tadart : imi tebγiv aţţezrev tideţ akka igella lêal, myal win id-yefkan tikti-ines ur yesaxxser ara, ţ-ţajadit-is kan id- yewwi, lasel ittabeε lasel, cmata ittabeε cmata, akken qaren at zik ur d-iţţefeγ ara usalas deg megeraman, d aγen akka itruê ddunit deg asmi I tebeda ara semi tekfu, yella wayen yelhan d wayen n diri. - tideţ id-niv ak-iberek Rrebbi, d ayen yelhan id-niv ihi akken-neğğ di lahena, ar ticki. s waka id-fγen si tadart lmaqam, ulama
abrid
sinen,
tadart
ilimi
wven
γezzif
εeggu
teţţak-iten ar
tadart
ar at
ur
t-
tayev ţaγert
uqaruy. ufen din kra n yemdanen 39
ţţnaγen
af
talast,
tufeg
rraêma,
ters-d nneqema, ala zεaf d laεyav igellan gar-asen, aγleb at cwal af at laxir wa icreq wa iγreb, seg wakken yeţţwasen bu-tqulhatin d yimddukalis s lêekma ţ-ţmusni yufraren γursen, iger lêaj εecur yellan ger widnni yiţţmcaqlalen ar γur-sen. - azlet a yatmaten aymsebriden lexir ma
yella
kra
tifrat
ar’
ad-fkem
weqbel ad izad lêal ger at dεwesu agi i d aγ-d-yefka Rrebbi. Inna-yas Rrebbi
bu-tqulhatin : macci si i
d-kka
,deg-wen
id-ffeγ,
yuγal iger ara at cwal, ibda aêggez deg-sen
myal
wa
amek
it-yerra,
yerna isers-d tasusmi d lahna garasen. isuter as-d-inin amek I tella talast ifi ţţnaγen. 40
Inetq-d yiwen deg-sen yenna : talast tuγal di teslent alma d aγyul, err akka alma d aqaruy muêend-nneγ. - bu-tqulhatin d imddukel-is
akken
kan islan I faruq-nnsen amek idyella, trevqen ţ-ţavsa. at ţadart s lêir d lwahmat muqren isi qublen tavsa n imsebriden lexir inteq
yiwen
ar
imsebriden
lexir
inna-yasen : a syadi d acu akka igevran yid-wen, tusam-d aţ-ţefrum cwal
gar-anaγ.
yellan
tuγalem
taramţ ala i tevsa. Inet-aγ-d meqqar af tevsa agi, akken
an-nves yid-
wen, ulama ulawen-nneγ xaqen deg urfan. -
samêetaγ
tevsa
axwali
id-yekkan
deg
imsedurar
af
imawen-nneγ,
41
ulama
tunag
deg
ulawen-nneγ.
Ţ-
ţilufa tudert iγ-d-yesevsayen, ulama neţţa-t tekker deg aεrar-nneγ. ayen id-yesevsen ţ-ţideţ ar awen-iniγ γas akken
ţ-ţin
akken-ijerêen.
U’saramaγ di Rrebbi ad yefru yellan imenγi
ger-awen, igwaεren
ulama ţ-ţagar-as,
cwal yeshel amer
macci ţ-ţiεewji d lahbala amek ara yilli wemdan d waγyul
ţalast, amer
ţ-ţaγart i quren deg wmukan-nnsen ahat yella wanct-a, imi nutni ruê deg-sen
iţqarwiê,
avar
da
wayev
dihen myal ar amêiêden tedda yedsen talast. di laêyya deg wayen xedmen, εugnen tugi a ten-id-alli lhedra serêen i walen-nnsen, aγlin-t a lqaεa. akka 42
iguγal
wassif
ar
wemkan-is
am
akken kra wer yelli talast tebded, cwal
ifra
laεnaya ruêen, imekli
n
lahna
butqulhatin.
iεerv-iten am
tres-d,
nutni
weqbel
ad
εacur
ar
leêaj am
ddaw
‘id
yellan
d
inagan. im illan ţţrajun ad d-yawev imekli
id-iţţwahegan
nnsen.
ikker
ibdel
amkan
Urezqi a
t-id-
di
demma-
« caqlala » iwet
ubeêri,
yesla I ssut iţţhuzu laεqul am yefrax di tezgi id ţţawin-t isefra, kul ta s taγuct-is, s zhu n cnawi iwumi isel, iεeğeb-it
ssut-nni,
akken
ad
izar
ansi id-yekka, yaf tulas am tesukrin di tefsut zin-t af tala, siriden-t deg waman-is isemmaven am gris. - Arezqi : yewhem di zzin I sentyefka
Rrebbi, d ser igesureg deg-
43
sent mebla cceêa, akken kan i slan-t s lêes-is refden-t laεyav. iger γur-sent lêaj εacur, aêkan-t-ased f ssebba laεyav-nnsent, weqbel ad salin-t êkawat, yerra qebbala ar imaεrav, ibda laεyev fell-asen. aγyul
Anwa
yer
talla.
Ass-a
a
agi t-nγaγ
igεeddan ma
ar
yenγa-t
Rrebbi. -Arezqi deg wayen yexdem
tkcemi-t
tugdi, bu-tqulhatin yebda anjaε degs iqar-as as-iniγ, neγ ala. Arezqi
:
u
yi-iţţefvaêê
ara
ad
êeslaγ sser-iyi ak-isser Rrebbi. Bu-tqulhatin : yenteq af leêaj εacur s laεyav, d acu ik-yuγen a ţεegivev, issin leqder-ik d wayen id- qarev. lêaj εacur : semê-iyi a si muêend crif ma saεliγ di taγuct-iw, ula ma d 44
zεaf iyi-d-isentqen, af arebaε-aginneγ ur neţţetêi. Bu-tqulhatin : d ayen ur zeεf ara axzu ccitan, neγ ţţubγin
i tebγiv, a
ţ-ţewtev naê af imekli iγ-d-εervev. lêaj εacur : d ayen imi d
keč id
hevren ad susmaγ, atan ihi yewved imekli. bdan tuččit myal kra akken iqimen. bu-tqulhatin
d
yemddukal-is
imi
ččan rwan, yeggra-d kra deg meklinnsen
igellan
ţ-ţawackant
laxliε,
jemεen-ţ s aqelmun n wemγar, akken a t yečč i yimensi, ğğan-as slam i lêaj εacur. bdan tikli abrid abrid s tevsa d uqeser ilimi qrib ad awven er taddart-nnsen erran ar wasif ad sirden wa ad segemen i tili seg yitij igellan yeqwa isreε ula d
iγyal. 45
aqelmun n wemγar iţţqittir d zit n twackant.
bu-tqulhatin
d
urezqi
bγan as-kelxen, nan-as awwi-d a ţnessired
as-yekkes
yasen-t,
bdan
zit
agi.
siriden-ţ
yefkazemin-ţ
ţţedzen deg-s ilimi ttilin di tbernust teţţruêu d ifetfuten g wasif, imi idyererra
wemγar
s
lexbar
yedem
taεkwast iţţrabaε-iten ilimi igezra taqcict-nni iêemel yerra iman-is am akken kra wer yelli. Imeddukal-is kemlen γer zadat s tsusmi, ma d neţţa yerra ar tejeğğigt ad ifares lahvur yed-s weqbel ad d-jbun lγaci. tajeğğigt tarfa f mγar. Tenna-yas : s ani terriv d isebaê ur d-baned
?
tesedrgev
aqerruy-ik
teğğid-iyi iγilifen.
46
- mačči d uliw ikem yeğğan neγ d zehu id ay-yewwin. d ceγγel d usuter n zeyar ţ-ţmusni, id ay yewwin ad baεdaγ fell-am. - imi akka igella leêal ayeγar u yid-niv ara
sani a truêev akken ad
itheni wul-iw. d
ayen
tura
ur
zeεf
ara,
ass-a
gezmaγ-t di rray am-d-iniγ af ayen yellan deg ul-iw acêal aya. Weqbel
ad
laêraca
d
isali
awal
lefhama
tjeğğigt
taêsa
d
si acu
igebγa ad d-yini. yuγal yenteq γur-s inna-yas bγiγ ad sutreγ afus-im γer babam. -Tenna-yas id-uli
: uk ... ilimi d ass-a ik-
lhedra, ihi atan ruê-d mebla
akukru.
47
terra ayedid af εrur-is truê tetbaε tulas igi d-dda,teğğa-yas-d tavsa ar deffir-s, imddukal-is
amγar
yuγal
yufaten
iquvaε
qimen
dekra
meddn. Yenna-yasen: d acu i d arbaε-agi id-yeqqimen yid-wen -Ih’ im k-id-iger Rrebbi qqim Imdanen–agi ussan-d akken aγ-awin d ijmayεin lxir Yenteq bu-tqulhatin γur-sen: ansi dussam akka si taddert at wumriγ . ihi acu ikken-id-yewwin? Dacu ak-d-nini a si muêend crif Tevra yid-nneγ tedyant m’ur iêud Rrebi aţ-ţeγli temgart Bu-tqulhatin :aεjel Sali-d awal
48
Ihi
ak-d-aêkuγ
akken
tella
tedyant,yekker yinniγ ger-anneγ γef talast, iεewjaγ rray izad fell-aγ lêal,nsuget ggerfad d wesrusu n wawal almi dyenteq
yiwen
deg-nneγ
yenna-k :
alla aγyul ar’ a ţ-yefrun ger-nneγ asen-serê tuγal
anda
talast
yeêbes dγa
uγen
sin-a
ara
awal-is
serêen-as i weγyul m’ inudan fell-as akken ad sersen talast ufan-t yeêbes ar yifi n wexxam, dγa bab unegaruya yefeγ-ed s tmegêelt yeggul win diqerben ar wayla-s a t-ineγ,dγa di lehedda-nni yewet yiwen s waεbar , ijerê-it .s wakka at wumriγ εewqen amek
ar’sbedden
talast-nni
tamcumt .
49
d acu d lqern-agi uεwij igi d-neggra tiεewji terna lewqama .ivelli yiwet taddert texdem aγyul ţ-ţalast assagi d kkenwi tefkam rray i weγyul ,aεni yeεuqer walleγ n wemdan af tektiwin
ilimi
yuγal
waγyul
yesεa
rray,u kra da’gi ur t-zrim ara tifrat anda tella ruê-t
jemε-t-d
imγaren-nnwen
imeqqranen igecfan i tallast d nutni ara’a ţ-yefrun ma yebγa Rrebbi -ihi
awen-yefk
Rrebbi
tazmert
akken-neğğ di lehna,s wakka i wwin at wumriγ tifrat ar taddert-nnsen. yuγal
Bu-tqulhatin
ar
wemγar
yenna-yas: ihi amek i tevra yid-wen, - waqila azekka aţ-ţedez a-ţebrez, ulama ul-iw ikukra cit. γas neţţat teqbel ma d babas u cukaγ ara. 50
- u ‘sfilit ara i wayen n diri, ma yebγa Rrebbi ala aqbel ar yeqbel. - ihi azekka γur-wat aţ-ţeţţum awedt ar γur-s. Azekka-nni sebaê werden γur-s afent yeqqim
di
tesqift
n
wexxam-is,
selmen fell-as yerra-yasen-d slam, iεerv-iten ad kecmen s axxam ad sun lqahwa,
ugin
nan-as
fiêel
ma
nceten-ik tura an-nruê. ihi d acu ikken –id-yewwin akka ?
γas lxir iγ-d-yewwin , nussa-d ar nesba
an-nsuter
afus
n
yelli-k
i
waêbib-nneγ Ameγar. Babas teqcict : Ameγar mis muêend ubelqasem, babas d argaz lεali asyaεfu Rrebbi, waqila ala neţţa idyegran di twacult-is, muten akk di tifis-nni. 51
- ţ-ţidet imecê-iten tifis si lqaε ur d-yeğği ula yiwen deg-sen, ala neţţa igmenεen si lebarka Rrebbi. babas
teqcict
:
ihi
ar
wanta
id-
ţţwacgεem. - neţţwacegε-d ar tjeğğigt. -
d
acu
awen-d-iniγ,
am
akken
tezram nekkni s leqbayel γur-nneγ lεada diri-ţţ, neţţεgin derya-nneγ d imectaê,
am
akka
ula
d
nek
tajeğğigt iεgen-iţ gma I mis m igella d tudart-is, ihi am akken iwen-dnniγ taluft teffeγ ger ifasen-iw u sεid amer
i-wacu ţ-ţayev
izemraγ
a
t-xedmaγ,
igebγa,as-ţ-fkaγ
la
sdaq la nfaq, imi ţ-ţa igebγa ula s-
52
xedmeγ
ara,as-d-yefk
Rrebbi
ansi
nniden. Ţ-ţa
I
d
ger-asen,
lhedra
bu-tqulhatin
wul yeččuren d uγalen
tanegarut
s
urezqi
s
uεwiq muqren is-idwemγar,
ar
yeţţraju-ten
d
yellan
leêir
ufan-t-id
d
uxemmem.
isferaw waêd-s isêsab iman-is akka d waka. mi iten-iwala
jban-d, iger
γur-sen s ustaqsi s lεejlan, iêar ad izer d acu isal’ is- d-win. bu-tqulhatin : d urezqi εewqen ansi as-d-bdun
awal,
ladγa
imi
zran
liêala
igella teguma a ten-id-ali
lhedra.
amγar
tekker
deg-s
tmes,
izwar-iten-id ar umeslay, fiêel ma tεugnem
neγ
tsetêam,
mačči
d
kkenwi I d seba, zriγ d acu ad d53
inim.
εeqlaγ
wudmawen-nnwen, awen-iberk
tikli-nnwen ma
d
Rrebbi.zriγ
d
kkunwi
akka
ara
tevru israê-iţ wul-iw akka ara yilli lêal. di tazwara is-nniγ i tjeğğeigt al’ aqbal ur iqebbel ara ula ad kunwi akka id-yi-tenam. - ţ-ţideţ akka id ak-nena, acku u’ nezri ara akka igella lêal, tin γur-s argaz agi ur yevlim ara,inna-d ayen yellan, taqcict teţţwaεgen di temziines. - mačči ţ-ţideţ, mačči akka igella lêal,
ayen
yellan
d
ayen
yaxvan
ancta. - amer sineγ yerna ţţmyizaγ mačči akka ar’a tevru yid-i, d acu iyi-win ar wayen iyi-beεden, akka i tveru d
54
wid iyi-cban, ur yesεi amkan ger medden
γas
ifhem
yetعeqel
,ad
ţţavsan yer medden deg-s, imi ljibis yexla. yaxi d Rrebbi is-yefkan i yeksen. akka...ya Rrebbi win isεan idrimen isem-is mechur ma d win ur ten-nesعi isem-is maêqur. - d ayen ur zeεef ara,aţ-ţafev axiris wagi d lemktub d Rrebbi igebγan akka. - alla ,a leêbab u’ γelet-t ara imannnwen
mačči
d
Rrebbi
mačči
d
lmktub, d idrimen win iten-yesεan yesεa ayen yebγa ma d win ur tennseεi yemmut meskin. imi akka it-ţţedu ddunit, ad ruêaγ ad nadiγ af leêbab
zher-iw anda yella, a
id- yegran d smaê ulama
lfiraq yewεar. 55
imi ddunit tezdel af zher-iw ala assa m’ a rniγ-t yid-wen, imi lγγerba tura deg qaru ad kreγ ad nfuγ ass-a weqbel azekka, imi zher-iw yettes ur d-yuki ,ad inigaγ axir-yi amahat ad yeduqes. bu-tqulhatin aqerru-yik,
u’zeεf
: si
zik
ara
ddunit
atas
teţţeddu
teţţneqlab, ulac id γef yuli wass, ulac ittij f ur yekkis usigna. ulac igeţţdemun am tideţ. Arezqi : eţţu aţ-ţetheniv tekrem annawv-t ar lqahwa
aţ-ţeksev af ul-ik
ahat aţ-ţeţţuv. - Amek ara ţţuγ ? truê tin êemleγ ger wallen-iw. - sufeγ laêzen deg ul-ik tevsev i ddunit ak-d-des, tenγiv ul-ik fell-as,
56
win k-ibdelen s ibawen beddel-it s icelman. bu-tqulhatin : henitaγ, ayen ifuten ifut, tekrem an-nruêet ar lqahwa, mi wden ar din kecmen, am laεwayed qimen di tesga sutren d acu ar sun, ikecm-d yiwen wemdan iqim di tamannsen. inteq bu-tqulhatin : ar imddukal-is aniwa-t wagi id-yeqqimen ar tama nneγ. Yerra-d yiwen deg-sen : wlah ilimi d ass-a it-nezra. Inteq-d yiwen din igella inna-yasen : whin d abrani, idelli id-iguğ di taddart-nnsen
umu
udebuz.
fell-asen
êkan-d
qqaren
at
qqaren-d
llan d yiwen wedrum meqren jehlen atas, yuγal ten
am
yerzaten Rrebbi yebva-
ibawen
af
lluê.
llan
d 57
iêeqqaren,
êeqren
yiwet
taddart
umu qaren at wahzil, myal tikelt ig’ ara xedmen timceret neγ tamγera, at udebuz,
isem-nnsen
id
lfaεl-nnsen
ad gren af at wahzil, msakit asneren lefraê ad laêzen asen-arwin kra xedmen. A ten-wten ad arnun asen-ksen kra n wayen id-heggan, akka i tverru d at wahzil ilimi d yiwet tikelt nejmaεen i tufin tifrat i lêif igi llan. bγan ad ksen azaglu idyeγlin
fell-asen
γas
medden
akk
usan-d ar wegraw maca ula yiwen ur d-yintiq, wemγar
ilimi
id-yewwev
yţţwasnen
yaγra
yiwen yefehem
iţţmeyez tilufa amek llan-t, yenteq ar wid id-isawlen ar wegraw innayasen : I thedrem neγ tugadem yaxi aqla-kken-id
ger-nneγ
ulac
ara
58
taggadem u sεid w’ akken-izenzen, neγ fiêel ma terzam iquray-nnwen d nek ar awen-d-yafen tifrat. - at ţadart s lwahmat muqren id netqen γur-s : d acu-ţ tifrat agi ?! ihi imi tebγam aţ-ţezrem, ilaq aţţeêsum mliê i wayen awen-d-iniγ, akken ma yillin
yella kra telwit ar ad d-
ger-anneγ.
Yewwi-d
fell-aγ
aten-nasbet. Netqen-d at ţadart : aten-nasbet ! yeffeγ-ik laεqel neγ tedrawcev!? - an-nefet-as ar d yesal’ awal, ad yini ayen yebγa s nesba agi. - ihi akken id-bdiγ awal,a tennasbet ad sεwun ayawen γur-nneγ.
59
ţ-ţideţ d anect-a id-yellan aseggas deffir wayed, ilimi wden wayawen at udebuz d ilemziyen. yuggas deg ussan Rrebbi iqur igeni tεuqer lqaεa. nejmaεen at wahzil ad xedmen
timecret
acku
ugaden
aţ-
ţevru yid-sen am yal tikelt. Netqen-d wayawen n at udebuz ar imawlan-nnsen:
ur
ţţagud-t
a
yatematen ass-a a ţ-ţedez aţ-ţebrez, ulama d xwalit-nneγ ma usan-d ar lxir d win inebγa ma d adebuz ibγan aqlaγ newjed. Ass-a yusa-d wass ad d-ner lêerma-nneγ an-nekset azaglu id-yaγlin fell-aγ. akka i msefhamen, tella-d tmecret,at udebuz warden-d akken ad rwin timecrett ,at wahzil ugaden
rewlen,
qublen xwalit-sen
ugran-d
wayawen
s wudem
trugza
60
ur uγen tanumi iεerq-asen
deg-sen at udebuz
ced
uydid
tuγal-asen
luva d asawen akka I tverru d wid isaγsen yesrusu-ten-id Rrebbi. Inetq-d bu diminu: wessen d acu
n
twelεart igexdem di tadart-is irewld ar da, ad yesedreg iman-is. tuγal taddart agi neγ d axxam imerwula. kra
n
yer
amdan
id-
sufeγen
si
taddart-is ad iruê γur-nneγ. ugadaγ an-nuγal ibraniyen,
ur
d-neţţban
ssut-nneγ
ad
ara
ger
imet
zat-
nnsen, ilaqaγ akka ar zat u tenqeblet ara ger- anneγ . kra n wayen id-yenna bu diminu af alleγ ubarani id-yezga,yeğğa-t imi yesuli lahdur inteq γur-s:d acu ikxedmaγ a yamdan agi ? deg mi dkcemen yemdanen agi d keč d agzam 61
deg-i i tedêuv kan d yiman-ik tettfed imi-k
,
diri-yak
taγzi
g
iles.
bu
duminu imi yugi ad yesusem yerna deg
yir
awal
wemγar
yeţţnawal
γur-s
teţţsetêiv
yenna-yas
aţ-ţesusmev
anect-a
yenteq,
,
tanaγev.
ara
amer
mačči
f
yaxi
d
leqbayel i nella, ţ-ţamurt-nneγ igi neţţidir, anda nedda ţ-ţaddart-nneγ, d acu d laêsed agi ger-anneγ . wa n ssef ufella
wa n ssef
tadart
leflani
.
lqayed
yekkes-d
n wada, wa
azaglu
urumi
iεrar-nneγ,
d
yerna
yiwen uεkaz id aγ-yewten, u nkkni mazalaγ neţţnaγ ger-anneγ f ayen ur nesεi ţkecmev
azal,
aceku
timkecmin
têemlev deg
wayen
aţik-
yexvan.
62
bu diminu yenteq ar wemγar s zεaf yenna-yas d acu ik-id-yegren geranneγ I
tsusmev kan axir-ak .
d acu iyi-d-yegren ? d laêqara yagi iyi-d-yegren
imi
telediv
aqmuc-ik
.xuvi ula d keč d abarani ? neγ d ayen! di yiwet lhedda, tseγelliv-d tirugza
fell-ak
terniv-d
tisas
ur
nelli deg zuran-ik, neγ d ayen tura thasebev iman-ik d bab tmurt yaxi lasel-ik si tmurt ggaεraben is-idyerwel jedik γef ţţar afaγ
ad yuγal,
akken qqaren yussa-d d inebgi yuli ar waεric . bu diminu iger f mγar a t-iwet. U neţţa di zεaf ig’i gella yettef-it di lexnaq yezmi-t mi d-fγent walen-is d arquqen ţţiqin-t-d d imetawen amer mačči d medden it-id-yeksen ger 63
ifasn-is talti yenγa-t , γas akken ur d as-yeğği ara s ubahdel d ayen ur uminen at ţadart deg beddel idyellan deg wemγar. Yuγalen d aêeddad n wawal di dqiqa n zεaf-is dehcen meden s umeslay yesduqusen d asduqes lγaci yellan dina di lqahwa, fkan-as merra lêeq i wemγar yerna svelmen bu diminu dγa yeffγ-d s caêna deg ul-is . yenteq ar wemγar: cfu-yas i wass-a, ad
rreγ
ţţar-iw
lukan
ad
yeggri
yuggas di ddunit. akka id-yeffeγ di lqahwa yewwi-d tiyita ur iteţţu di tudert-is as-d-qqim d cama lεar deg wenyer-is. iqareb wemγar ar ubarani inna-yas agma
di
tesmiêev
laεna-yak af
ayen
ur
aγ-
ik-d-yenna
yar
m’
64
amdan
agi.
ulac
tirect
ur
nesεi
akkerfa. kra ggussan af yinniγ id-ilan ger wemγar d bu-diminu, tban-d yiwet taluft tamayenut id -yeslalen tiεdewt gar-asen ilebda. M’ igella wemγar yeţţurar diminu di lqahwa
yussa-d
γur-s bu-tqulhatin
iseker-it-id iêeggzit ar tarf. Amγer ituhem d acu igevran. d acu ik-yuγen ? d acu igevran !? - wiγ-ak-d lexbar ur nesfraê. - aqel-ak têeyarv-iyi mačči d kra, ini-d d acu ur nsefraê ara akka ? -
ulam
εewqeγ
amek
ara
d-bduγ
awal, atah wul-iw yeččur qrib ad ifellaq,
ihi
ak-d-iniγ
ayen
zriγ
d
wayen sliγ, m id-tedduγ ar da uffiγd tamγra
deg uxxam n bu-diminu, 65
imi isteqsaγ af tin iguγ,
gm’ iy-d-
feqεeγ ur uminaγ ara ad
nan aqlih
yevru wanect-a. Amγar
:
d
ţţar-is
id-yerra,
igeţţuγaven ţ-ţajejigt isweq babas f uqaruy-is ur tebγi, yefka-yas-ţ ur tuklal, yaxter isurdyen
f lahna n
yelis. Bu-tqulhatin : welah ar ţ-ţidet idnniv
ay
amγar,
aqlaγ
neffeγ
ar
wayen id-nniv. Aya ziγ win isεan idrimen d neţţa
id kulec. akken i
tesεiv i teswiv. - Amγar : êssiγ akka ar tilli taluft, d acu ara xedmeγ zat tukci Rrebbi, ul yerêa tasa tcav iles-iw yeεugen iguma a t-id-ali lhedra.
66
mazal diminu
yessuli ar
awal
lqahwa
ikcem-d
bu-
γur-s
kren
iêezazen ţţbaraken-as. Dγa ixeles lqahwa i kra n win yellan din. Amγar d bu-tqulhatin
fγen s zεaf
d
lemγidat af id yellan din. Amγar : zran d nek iţ-iêemlen u neţţat
têemmel-yi
neqmat-iw
is
u
nutnni
ţţbarakken
di
ilmend
n
yidrimen , ţţuyat igesεa ma d nek la drim la tuyat. bu-tqulhatin
:
aha
ur
zeεf
ara
terriv-as azal ula iwêezaz irumyen. - ţ-ţideţ id-nniv, welah ţţmeniγ-as i taddart agi tadyant n yiwen uêedad - dacu i ţ-ţadyant agi uêeddad -
ihi
êekkun
ak-ţ-id-aêkuγ at
zik,
akken
qaren-ed
di
ţ-idtalit 67
yezrin yella yiwen uêeddad di yiwet tadart
yezwej d yiwet tmettut tzad
di ssifa teţţεayar agur ar igeni. kra tin
ylehan
εeddi
di
taddart
tenna-yas
aţ-ţettsev ama di zzin ama di
lecγal.
yezga
gar-asen
lehna.
ilimi
d
wass
amcum
assen
lefraê
ig’
yegla-d
d
id-yussa s-laêzen
muqren ur n ţţekkes g ul uêeddad, ur
nezmir
yeγlin
ad
fell-as.
iqabel
lmusiba
id-
yebda
seg
Anect-a
wassen’ig id-yussa yiwen n ttajer ameqran ar taddart-is. anda iguγal d yiwen meqduren u ţţaggaden-t s wattas. yiwen wass ggussan Rrebbi ttajernni
m’igella
iteddu
ger
yexxamen
taddart, taγli tmuγl-is af tmettut uêeddad
n
tεejb-as mačči d kra, u y
68
imena-ţ i yeman-is, di tismin igellan deg-s iceggaε iqeddacen-is ksen-asţ-id
yuγi-ţ
iwêeddad,
aêeddad meskin icteki
akken
leêrma
neţţa,
iruê ar lqavi ad
as-
d-yerr
is-iţţwaksen,
lêeq
lqavi
d
isteqsa
inagan yellan taddart merra nan-as ţ-ţamettut n ttajer mačči uêeddad, lqavi
isevlem
aêeddad
yegr-it
ar
lêebs. ass deffir wayev ilimi d ass ig’
id-yeffaγ,
yuffa-d
iman-is
am
zduz ur nesεi afus, ur izri d acu ara yexdem
ddunit
tuγal-as
d
ilili.
yeεweq di rray-is m’ ad yeqqim di taddart neγ ad iruê, yerfed isers deg wallaγ-is lxedm-as yiwen
dγa
yeqqim.
taqdimt,
wass
yeldi
tusa-d
yuγal
ar
lmaêel-is,
γur-s
yiwet
temγart, tenna-yas: ami keč d aqcic 69
lεali yerna
tzewrev di lxudm-ak. A
d keč kan ara yi-d-yafen tifrat i wugur isεiγ. inna-yas : a yemma ur ţţaggad ayen umu zemraγ aqel-i da. Tenna-yas
am akken tezriv, medden
ass m’ ara fγen ar cγel-nnsen yella wi ţţağğan ggexxam ma d nek
am
akken tezriv ula wi sεiγ ad ţţekleγ fell-as axxam, ilaq-ak a yi-d-afev ţţawil is ar aţ-ţaraγ taggurt si berra m’ara fγaγ. Aêeddad
di
têerci
yernan
γur-s
mazal tessuli temγart awal, tusa-t-id tikti deg geni, anda id-yufa yiwen tawil amayenut i tuγalin tggurt s berra,
acku
di
talit-nni
tigura
s
daxel id ţţuγalen-t. Awal af ţţawil amayenut
yuzel
marra
di
taddart.
70
lγaci
ţţazla
ar
uêeddad.
uγalen-t
akk teggura si bara id –qeflen-t. s wakka igewwev uêeddad ar wayen yebγa. Ihegga-d
lemefatê
s
lqis
tggura
yellan di taddart, yiwen yiv yekker yeqqen akk tiggura yellan di taddart merra s lemefatê, id-ihegga, iceεlas lεafya i taddart yerwel izga-d mbεid
iţţnezih
deg-sen
amek
iŗeqqen, neţţa iserê-as ţ-ţavsa fellasen, etef-t a yinagan n zzur, arwu laêsed a ttajer. akka i tekfa tedyant u êeddad . Bu-tqulhatin:
ak-yaεfu
Rrebbi
yaεfu-yas d wa i d argaz neγ ad yeqqim.
akka
id-yewwi
aţ-ţevru
d
yer imdanen.
71
M’igela wemγar iteddu s axxam-is yemlal-d tajeğğigt yerra iman-is am akken ur ţ-yezri, ma d neţţat taεnat-id ar slam tenna-yas ayγar akka a muêend
« amγer »
it
rewlev
deg
udem-iw, yaxi tezriv ayen yellan ? mačči d nek igextaren neγ igdebren. yenteq γur-s s wawal zayen d wul yeččuren
d
laêzen
d
zeεaf
yeftin
deg-s. D acu ar am-iniγ : tamuγli deg-m tuγal-iyi d ilili, isem-im yeqqel d asεuzeg
deg
ţţêareγ
akem
mezzaγ-iw,
igi
zraγ
iferêaγ,
acêal
lliγ
igezha lxater-iw yid-m. ma d ass-a taγliv deg uwl-iw, ulama erriγ-am leqder ur tuklalev, ruê ul igi
telliv
tefγett
abrid
im-yehwan
taγett. 72
tejeğğigt
ččuren-t-d
imetawen
tenna-yas
walen-is :
γur-k
d lêaq,
akken tebγuv ini-d ur tečhaγ fell-ak êsiγ s lεafya yekren deg-k d acu ilaq-ak aţ-ţeêsuv tiyita yagi têuzayi ula d nek. U tagi ţ-ţikci Rrebbi ula
d-nini
d
neţţa
i-geţţêuddun
igeţţbudun,
ur
tezrid
leslaê
yella amer ufiγ tifrat
anda
i daεusu agi
aţţan xedmaγ-ţ, lamεena ugadeγ ad rewleγ
af
usennan
ad
d-γliγ
deg
senanen. s waka id-lla tmuγli tanegarut garasen taqcict truê. Amγar yuγal ar imddukal-is msefhamen ad inigen si taddart-nnsen
ad
nadin
af
zher-
nnsen. Ama
akken
I
tella
tanumi
si
zik
aqbur, mi ikker yiwen ad yunag ad 73
iruê ad ad-izur. Ula d nutni ur ţţun laεwayed
ara
tjaddit,
ruêen
ar
lemqam ad zuren. netqen yemddukal ar
bu-tqulhatin
igsenen
awal
nan-as
Rrebbi
tedεuv-aγ-d
:
sers
an-nawwi
d
keč
lwaεda urawen
lbaraka, yekker bu-tqulhatin yebda deεwat : a sidi εmar crif a yaênin, a sadat
lefêul
a
nussa-d
lawlya
ssaliêin
akken-nzur
ixfawen-
nnwen
s
nrefd-d
raêma
nevmeε
deg-wen lbaraka. mazal
yessuli
yiwen
udrwic
daεwat di
tayeţ
yetef-it-id inna-yas
:
sani aţ-ţruêev aţ- ţeğğev tamurt-ik, d
wa
i
d
amkan-ik
da
ik-zżan
lejdudik. ugin ak-serêen iεasasen n wemkan-a, ul-ik yebγa ad iruê ma d nutni ugin ak-eğğen. 74
ma d kec εeddi aţ-ţqimev, ma d kunwi ruê-t aţ-ţruêem, tisenem sani
aţ-ţrem,
ddunit
atas
umu
t-
kelax, ulac wi s ikelxen, eddu-t kan ilemend
uvar-nnwen,
kra
n
win
ikitren aguser d usawen iţţaγ-itent deg
qaruw-is.
ula
f
yiwen
ddunit deg-s
ur
sbaê
teţţdumu tameddit,
deg-s ayen yelhan d wayen n diri. Nadi-t af ayen yelhan
at xeltamt,
neγ muli ad ggrim d eg id n tlam ger iberdan, la aêbib la lwali. Ţţmeyez-t ţţcawar-t
weqbel at
ţemusni
aţ-ţnegzem, weqbel
aţ-
ţγerqem. S waka id uγalen s axxam n wemγar, anda ara sεadin iv anegaru di taddart, im illan ţţqeseren nan-as i
75
wemγar nezr-ak-id ţjeğğigt amek iţtefran garawen? -
welah
velmaγ-ţ,
ar
γas
iles-iw
izem-iţ, ma d ul-iw ur yuksan ara kra
n
wayen
is-nniγ
deg
iţţγizi irennu, akken ibγu yewwi
ara
ad
sfuêaγ
wul-iw
yilli, ur d
immi-w
deg
udem-is d laêmeq igellan deg-i, id isufγen terzeg deg iles-iw. - d ayen tura bedl-t-aγ amselay ayen ifuten ifut
76
Ixef wis sin. ma d bu-tqulhatin kra yekka yiv d neţţa irafed isrusu di rray-is af ayen is-d-yenna uderwic, yuγal igezem-iţ di rray-is iguma ad iddu, ma d imddukal-is d ayen qesden ad ruêen,s tevsa d uqeser ifi εawzen ar lεafya di lqahwa ilimi tefrari tafat. Yewv-d lawan ig’ ilaq ad ruêen weqbel aten-teğğ tmacint, isuεf-iten bu-tqulhatin ilimi d (lagar) anda ara mfaraqen i tikelt tamezwarut, myal wa d acu-t webrid ar yawwi. bu-taqulhatin yeqqim di taddart ma d nutni ur iban sani a ruêen. Yenna-yasen bu-tqulhatin ihi akka ar ay teğğem a leêbab. ad isahel Rrebbi
ad
yeldi
fell-awen
tigura
lxir, kunwi aţ-ţruêem ma d nek ad 77
yi-teğğem iman-iw la aêbib la lwali. Hader-t
aţ-ţeţţum
ţrugza
ţjadit,
tuγalin
ur
tagmaţ-nneγ rwaê
teban
ţ-
aţ-ţruêem
amek
ad
tilli
u
melmi ad ili, u saramaγ di Rrebbi ad nemlil-t tkelt nniven ma neddar ur nemmut ara, tamacint tewv-ed awal yekfa imetawen ţţwasfeven, laêzen iban-d
deg
msalamen
mfaraqen.
imukan,
u
kra
udmawen-nnsen, Rekben
tekka
ttfen
tmacint
deg
ubrid ur êbisen di lahvur tikelt ad sêisfen
af
bu-tqulhatin,
tikelt
d
asteqsi gar-asen sani ara rren. Mi wven ar lezzayer, laεmer ţ-sinen, rsen-d
di
(la
gar),
twahmen
deg
wayen zran di lbenyan ur zrin di tudert-nnsen, bdan asteqsi af yiwet tansa
n
yiwen
wargaz
n
taddart78
nnsen yesεan asensu din-a imi wven
γur-s nsan din, azekka-nni ruêen ar stawali
anda
I
yufan
lxudma
deg
yiwet tebêirt muqren ar yiwet trumit yellan Ţ-ţağğalt mebla drya, teţţidir imanis di la vila-ines, ma d ixedamen sεan
tixxamin
igi
ganen
lğğiêa
udaynin lmal. Yiwen yiv guvan n cetwa mi igella wemγar
di
bara
ur
t-id-iris
ara
yives yesla i laεyav trumit mi igger
γur-s yufa-t iteddu aţ-ţinaγ yiwen wargaz iγumen udem-is dγa yewet-it s treggaγt s aqaruy, yaγli ar lqaεa, yemmeγ ar trumit ixedem-as dwa ar wanda I tejraê, teduqes-d yekkes-as wenzaf, tanemirt,
sin u
tenna-yas lxir-agi
i
wemγar
iyi-txedmev 79
akka
ur
teţţeţţuγ
ara.
tekker
ar
wergaz-nni tekkes-as aγumu tufa-t d mis εem-is, tesawel ar iğğadarmyen usan-d win lmyet-nni, yerna xedmen lunkat. Seggas-nni tarumit têemmel amγar tebeε-it ilimi yeqbel yejwej yid-s. ma d bu-tqulhatin yeggra iman-is di taddart,
myal
ass
am
wayev
di
tebêirt ar wexxam ar ljameε.
εerqen-as lecγal ur yeêsi êed ityuγen, lhedra d medden teqqel-as d ilili. yiwen was yexreb igeni
lgara
,avu ,rεud, usan-d ixuniyen lêakem ţţnadin
fell-as,
ufan-t
εeddan
γur-s
nan-as
sidna
lêakem
ma
di
lğamaε,
ak-yeqqar
tesbezgev
γur-k
ţesvil-ak γur-i.
80
weqbel ad salin awal yedda-d yidsen akken-nni di lgerra, yenna-yas deg
ul-is
akka
argaz
lweqt-a
welah
ar
id-icegεen
yella
akra
awevaγ
d
γur-i
igellan,
γur-s
akken
yebγu yilli lêal. imi yewwev ar lbiru lêakem yufa-t isaêmaw, ma d neţţa iţţqitir d aman. Inetq-d
γur-s:
qerb-d
aţ-ţsaêmuv
aql-ak-id tbezgev am uyaziv, aţ-ţsuv lqahwa. Yenna-yas
bu-taqulhatin
mačči
d
lqahwa-k iy-id-yiwin, tecgeεv-d γuri aqlih usiγ-d, d acu i tbγiv γur-i. bγiγ
γur-k d ayen
isahlen, am akken
tezriv fahmeγ
-
ihi
ayen
I
taqbaylit, ma d lehedra isliγ ass-a ur ţţfehimaγ ara.
81
- d acu id lhedra agi ur tefhimev ar akka ? - lhedr’ agi d yiwen iyi-ţ-id-yennan sebeê-agi
mi
tamugeêelt, txedmev
i
d-yussa imi
s
fransa
ad
nniγ yena-yi-d
isuter d
acu jeddi
yaxdem akka d wakka, baba yexdem ak ad wakka yerna aka, ğğiγ-t imi yesuli niγ-as ţ-ţideţ jedik d babak xedmen, win ayen bγan i keč d acu ara txedmev? yekker izεef yenna-yid : a lhez ma d nek ara yexdemen yidwen, iselbε taggurt yeffaγ, ihi d acu igebγa ad d-yini s lhez agi ? d acu i d lhez ?! d nek i d lhez imi d-usiγ di lwaqt yecban wagi akken ay d-inniv awal agi.
82
bu-tqulhatin:
s
lmγivat
d
weqraê
lêal is-iheddar i lêakem. γur-k lêeq ad d-iniv ayen yugaren aya, imi zgiγ ttafareγ di lğğerra-k am yir aγyul ur nezri anda yeksa, ak-iniγ tanmirt i keč d wagi ik-d-yennan awal-agi, isker-yi-d deg ives ur n llaq, ar tnekra lebda wagi ţ-ţideţ d argaz, ass-a ukiγ-d ad sakwiγ wid yettsen, ad εahdaγ Rrebbi seg wass-a d asawen ad bedleγ tikli-inu d rray-iw as-mleγ tideţ llebda, kra n win zriγ a twesiγ fell-awen. Lemêiba-nnwen d ayen εyiγ deg-s . imi abrid id wwim ţ-ţiêerci d laxdaε, imi aka igella lêal ad kreγ ad γesbγ tikli weqbel ad ifat lêal.. yeffaγ si lbiru lêakem s zεaf d dumar. 83
Ixef aneggaru Tadart at emger d uzal teţţidir di lêif
d
zelt
iţţnerni
deg
was
ar
wayev, ccer tiεryent laγrama si kul lğğiêa tjebed deg-sen . lqayed d lêakem zgan ţ-ţagalit di lγaci win ur nxeles ara leγrama asksen
yesεa,deg
tiferkwin
wurfan
yenernin
deg
zεaf
ul
n
d bu-
tqulhatin yuli ar tejmεt anda iţ-yufa teččur d lγaci akken igebγa
wul-is,
iselem af ‘id yellan deg ubrid, yuli af udukkan id-yezgan lğğiêa teggurt lğamaε, yebda iswal i yemdanen ad qerben γur-s, medden merra duqsend
af
ssut
n
bu-tqulhatin
isen-d-
isawalen ar wegraw ur d neli acêal d
asggas,
di
lwahmat
itwahmen 84
kren s lεejlan ar zat ad zren d acu igellan. imi id nejmaεen lγaci, yebded butqulhatin yebda lahdur. ay atmaten slam Rrebbi d nnbi fellawen ad sutraγ deg-wen kra tsusmi ma yella kr’ ara nemsfham ger-aneγ. am akken tezram ay atmaten lbatel yugi-t
Rrebbi
iwessa-d
a
t-nekes
akken yebγu yilli. u tezram ayen ivarun di taddartnneγ, ur d aγ-dgri ara tsusmi ar melmi ara neqim-et ak’ af ujeraf lbatel
id-suk
deg-nneγ
lqayed
d
lêakem, acêal ţ-ţawacult iţţwasnen s nnif d lêerma, ass-a ţţwasmsxent s ufus
n
yivan
lqayed,
acêal
n
yergazen am yezmawen ţţwerzen di lêebs arkan. Ass-a newv-d ar tizi
85
lmuêal kker-t ay at ţadart weqbel ad ifat lêal. - inetq-d yiwen ger wid yellan din yenna-yas: ami henni iman-ik, u s nezemmar ara i fransa akken tebγuv txedmev
ak-rzen,
aγ-yenfiε
ur
ma
nêaver ur yenfiε ma nsusem, sebret terğğum Rrebbi aţ-ţyefru. Bu-tqulhatin: tiferat
ma
Rrebbi
teţţrağğum
aţţan
di
u-tferu
ara,
akken id-yenna deg wawal-is:
« ur
iţţbeddil ara Rrebbi ayen yellan deg imdanen alama bedlen ayen yellan deg-sen ». yeğğa
akka
agraw
is-igesuli
iruê
i
lahvur.
teddu
abrid
abrid am’ iεda i taddart yewev ar yiwwen wexxam n yiwet temγart d yellis
id-yezgan
bara
i
taddart,
yesla i laεyav, iqareb ad izer d acu
86
igelan,
iwala
mis
lqayed
ijujuv
yellis temaγart akken a ţ-yawi ţţaqdact γur-s taqcict tugi aţ-ţeddu, yemmas teggar as-ţ-d-kes ur tezmir ara,
mis
igefhem
lqayed
yekat
bu-tqulhatin
deg-s,
amek
m’
igella
lêal, yesufeγ lewjeh n rsas di mmis yeγli
lqayed,
d
azequr,mi
t-zra
temγart yeγli ,teslalu di leferê, tger ar
bu-tqulhatin,
tettef-it
ger
yedmaren-is tesuden-it deg uqaruy, d imetawen ţţcercuren deg walen-is, u neţţat tdeεu-yas i bu-taqulhatin : ami aεzizen tksev fell-i lbatel awer temlilev, teksev sser af’in igebγan a t-yekkes yekkes Rebbi
af
yelli
Rrebbi lhiba
d
d
nek
fell-ak, lêarma
,awer
t-
ak-yefek awer
trez
87
lhedr-ak
ger
laεnaya
medden,
tmenger laεmer nefriê. Isefev-as imiti yenna-yas : a yemma tamγart berka
imiti m’ulac ifaden-
ad γlin, abrid in wwiγ aţ-ţefraγ
iw
u s ţţizmeraγ ara. -
ala
ami
taεbut
n
calah
ayen
tesarmev a tawvev. - ihi sereê-iyi
ad ruêeγ weqbel ad
iruê lêal, yekker yedem lğğeţţa n mis
lqayed
iserê-as
isers-iţ
uεawdiw
sufel
iruê, ula d neţţa ikemel
abrid-is ar lqayed. yekcem ar
wanda
yella
ur
d
s tufra as-faqen
iεesasen-is, lqayed yella ildeha d leêsab
n
yedrimen,
mi
igruê
ad
yerfed aqerruy-is yafed tamugêelt af nyir-is, tkecm-it targagit ţ-ţugdi, s wuzal
id-issufaγ
awal
:
atenih 88
yidrimen zat-k ddem ayen i tbγiv, ur d ay nneqq ara kan. - ur d ay d-cqqin idrmn-ik walla sεaya-k, d Rruê-ik kan ifi d-usiγ a tawiγ d aεwin trugza is ara bduγ abrid id-heggaγ . - a teţţaggavev lmut a yer argaz win illan am keč ala lmut is-ilaqen. - ur d ay neqq ara ak-εahdeγ ad selmaγ di laêkum ad xedmaγ ayen tebγiv yerna ad bedlaγ tikli-yinu. -
ur
yelli
tbedlev
laman
keč
neţţleqqim,
deg
beddel
ara
yer
lqim
ur
izelgen
ur
d am
ayen
iţţseggim, yir axsim aêder neγ qqim d lmut kan id ddwa-k akken teččiv a ţ-ţţeţţwččev. i tura anda trev terγa tezgi
yekfa
udari,
isufeγ
deg-s
lewjah. 89
weqbel
yefeγ
ad
lqayed.
lexber
bu-tqulhatin
tmenγiwt
yewwev
ar
lêakem yefel-as s axxam. yafit ikesel di taxxamt , yeğğa-t ad yekker s lγerv-is.
Rrebbi
ur
t-yeğği
ara,
yendekwal-d d yir targit tnafa, yaffd
tayev
mi
tmugêelt
ger
d-yuki. wallen-is,
itewhem
s
wansi
γur-s
d
acu
:
taxenfuct
id-yekka ik-yuγen
yefqaε yenteq yeffγ-ik
laεqel neγ d acu, _êader_ txedmev aţ-ţruêev am teydert yečča waγyul. bu-tqulhatin
:
u
yesdhaw
ara
s
lahdur ass-a yusa-d wass ig’ ara txelsev,
atas
itsxesrev
atas
it
itεetbed deg mdanen... ikemmel-as ula d neţţa isufeγ deg-s tamugêelt. 90
lexbar s lεejlan id-inuda taddart, lγaci la ţţemsawalen af tedyant idyevran. lqayed d lêakem ţţwanγan s ufus n bu-taqulhatin wa yafreê yestεref s trugza n bu-tqulhatin, wa yugad s laxsara
ara
d-yezzin
af
taddert-
tufra
yewwev
nnsen. tadyant
ur
tesεi
lexber-is ar lezzayer ar wemγar. Amγar : mi yesla s wayen yevran d wayen yeţţrajun aêbib-is iger ţţazla ar
urezqi,
liêala
terwi
aεjel
heggi
di
taddert,
iman-ik, u
sεiv
igsefraêen. Arezqi
«čaqlala »
:
ayγer
d
acu
igevran ?.
91
-
Amγar
:
d
acu
igevran
?
bu-
taqulhatin yexdem rwina di lqayed akk d lêakem. - ihi ara azekka an-nruê. - a neger gemmak
ma d nek ara
yerjun ar azekka, tura ar’ an-nruê iv-agi
ad
aεjel
heggi-d
heggiγ
d-nili
di
taddert-nneγ,
leslaê-ik
takerust.
akka
nek
ad
isi-d-bdan
tikli ar taddert-nnsen iğğan acêal d asuggas ,weqbel ad awven yaf lêal zwaren-ten iğğadarmyen, s laêwirnnsen sekren aγubar di tejmaεt. lγaci
ikecem-iten
lêir
d
rihban,
ugaden igverun yed-sen. yekker umqran taddert iruê γur-sen, yenna-yas amqran
i
ccaf-nnsen,
taddert
ma
nek
yella
i
d
kra
i
têwajem aqlih ddaw ufus-nnwen. 92
ccef : aγ-d-seknev bu tmegrav-nni, muêend crif
trugza, umu qaren bu-
tqulhatin. bu-taqulhatin yuγ-it lêal di tejmaεt igella, mi yesla i yisem-is yefeγ-it ruê, cwi kan ur tesinen ara. yenteq umuqren taddert ara ccaf : d ayen
isehlen
id-nniv
ekkes
aγilif
tura ad cegeεaγ ad nadin fell-as. isuma bu-tqulhatin ar tuyat yennayas : ruê ar muêend crif, in-as adyas u êader ad d-uγalev a yamcum. isedreg aqerru-yis.fell-ak iţţnadin ma d
iğğadermyen rjan ilimi εyen,
yuγal yussa-d yiwen di wemkan n bu-tqulhatin
yenna-yasen
nudaγ
fell-as ilimi εyiγ ur tufiγ ara. zeεfen iğğadarmyen ruêen.
93
S
fγen
imi
si
taddert
yewev-d
wemγar d urezqi gren lγaci
γur-sen
smeεqilen deg-sen ma d saê d widnni yeğan taddert acêal d asuggas ur d-banen. mi
msaεqalen
ţaddert, ufan
msalamen
seqsan
lğerra-s
af
d
at
ţ-
leêbab-nnsen
iεedda
s
,
axxam-is,
tebεen-t d acu weqbel ad wven γurs, sawlen-as mebεid, aten-id-yaεqel afaγ aten-id-iwet. mi iten-id-yaεqel iruê-d γur-sen, myegaren s irebbi, si lferê
temlilit
γlin-d imatawen
deg walen-nnsen. bu-tqulhatin
amek i tevra yid-wen
deg wass-nni i truêem ur d-banem ? - d acu ak-nini, ulama nebεed fellak
ma
eğğaγ
ulawen-nneγ deg-nneγ,
ad
zgan
γur-k.
nuγal
γur-k, 94
ilmend-ik id-nusa nesla s wayen i txedmev, aqel-aγ newv-k-id an-nili yed-k akken yebγu yili lêal. - ayeγer id-εeţţbem I tledhum kan d lecγal-nnwen. - ah ya si muêend d acu id-niv ma d nekkni ar yeεmden aţ-ţeγliv, akken qqaren at zik tasawent f udem waêbib win
ţ
-ţagusart,
iten-yesεan
qqaren
deg
n
daγen
udrar
ur
iţţaggad deg zaγar. - awen iberk Rrebbi tesferêemyid s trugza id-yegran ula ma nniγas d ayen tenger si taddert-agi ihi imi tebγam akka, keč a yarezqi am nek la aqcic la tamettut a yeţţerun flak , qqim aţ-ţeqimev yed-i, ma d keč a yamγer uγal ar tmettut-ik d
95
waraw-ik,
ak-naêliğ
din-a
di
leźźayer. ma d nek d urezqi an-necεel lεafya di
lqaεa
ur
temêeqranit
neţţağğa yellan
a
amkan,
kra
ţ-nekes,
an-
nesiεli ssut-nneγ deg durar d izuγar ahat
ad
yilli
wa
d-nesduqes
ad
yeddu yid-nneγ ar tafat. m
i
tεeda
taddert
ar
lεica
lεuqal
ussan-d
bu-tqulhatin
ineteq-ed
umeqran deg-sen yenna-yas: tadyant i txedmev ur teţţnusu ur temessu. ekker aţ-ţruêev ma yella wanda aţţruêev ur d ak-d-gri ara tiγimit garanneγ, liêala aţţan terwi, seg sya ara azekka ur iban amek a
aţ-ţilli,
irumyen a ţţnadin fell-ak u sebden wid ak- yettfen di myal amdiq.
96
imawlan lqayed ţţgallan ad ren ţţar deg-k,
a
t-εelqen
di
medden
ak-awin
d
aqerru-yik
tejmaεit
d
amedya. -
tγeltem a lεuqal, ma di teggeniţ
am tagi ara ğğeγ taddert i yivan imencaf, mačči ţ-ţarewla i ţifrat neγ d asedreg uqaruy i d rray. εuhdeγ Rrebbi
abrid
id-wwiγ
a
t-kemlaγ
tuγalin ar deffir ur telli, ixef-iw a tsebleγ af tmurt-iw ar ad mteγ. kra
n
meqren urezki
wussan n
tekker
1954,
uγalen
d
tegrawla
bu-tqulhatin iqrra
n
d
yiwet
terbaεt n yemjuhad
Tagara
97