Antoine de
Saint-Exupéry
Ageldun amecîuê
Tasuqilt n Ëabib-Allah MANÜURI
2004
Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle duHautCommi s s ar i atàl ’ Amaz i ghi t é.
Collection « Idlisen nne$ »
Ageldun Amecîuê / A. de Saint Exupéry Inigan / Slimane ZAMOUCHE Lunoa d timucuha nniven / Lhadi BELLA Recueil des prénoms berbères / M.A. Haddadou Amawal n tmazi$t tatrart / rev. et aug. par H.A. Mansouri Agerruj n teqbaylit / Djamel Hamri Laûel ittabalaûel / Hacid Sadi et Ferhouh Khaled Tikli / Mourad Zimu Taqbaylit ass s wass / Youcef MERAHI Tamacahutt n Bas$ar / Nadia Benmouhoub Ti$ri n umesdrar / Ahmed Hamdouche Te$zi n yiles / Kerrouche Abdelhafidh Sophonisbe / Hocine Arbaoui Mmis n igellil / Mouloud Feraoun Amawal n tfekka n wemdan / M.A. Haddadou Bu tiqulhatin / Omar Dahmoune Uvan n tegrest / Slimane Zamouche Abane Remvan, ar tagara d netta i d bab n timunent / Khalfa Mameri
I Asmi ûûawve$ seddis n yiseggasen deg tmeddurt-iw, wala$ yiwet n tikkelt deg yiwen n udlis $ef Teégi Tameqqrant yiwet n tugna ack-itt. Azwel n udlis-nni « Tiqsivin ttwadrent ». Deg tugna-nni sseknen-d yiwen n uzrem i isebla en yiwen u$ilas. Nnan-d deg udlis-nni : « Izerman n lbuwa sebla en lefrisa-nsen s lekmal-is mebla ma fféen-tt. Sin akin ur zmiren ara ad êerken, ad terren i yives seddis n wagguren i wakken ad ters lefrisa-nni deg u ebbuv-nsen.» Bdi$ seg yimir ttxemmime$ aîas $ef tedyanin n teégi. Seg tama-w ûûawve$ ad jerrve$ s u$anib n yini unu$-inu amenzu. Akka i iga unu$-inu uîîun 1 :
5
Sekne$-d unu$-inu i yimeqqranen, steqsa$-ten ma yessaged-iten. Rran-iyi-d : « Ay$er ad a$-yessaggad urazal ? » Unu$-inu ur yettgensis ara arazal, maca d azrem i isebla en yiwen n yilu. Ihi sun$e$ imiren agensu n uzrem n lbuwa i wakken ad fehmen imeqqranen. Ur éri$ ara ay$er, ùmaca imeqqranen êwajen lebda isegziyen. Ata amek i iga unu$-inu uîîun wis 2 :
Iùmeqqranen neddhen-iyi-d akken ad ooe$ unu$en n yizerman n lbuwa ama ldin ne$ $elqen, i wakken ad lethu$ s lumur nniven aba da s trakalt, amezruy, leêsab yakk d tjerrumt. Akkagi i êebse$, mazal seddis n yiseggasen deg tmeddurt-iw, lxedma n umekla. 6
Seg wasmi ur ye jib ara unu$-inu 1u yakk d wunu$-inu wis sin i yimdanen imeqqranen, fecle$ aîas. Imeqqranen weroin ad fehmen weêd-sen, yerna acêal i yew er $ef yimecîaê ad erven ad asen-fken lebda isegziyen. Ihi deg taggara xtare$ axeddim nniven, lemde$ ad nehre$ isufag. Zemre$ ad d-ini$ ufge$ $ef uêric ameqqran n temnaîin n ddunit. Yerna d tidet tarakalt tenfe -iyi aîas. S tmu$li tamezwarut zemre$ ad ére$ ma deg tmurt n ¨Üûin ne$ deg Larizuna i lli$ : wagi yes a azal meqqren, ma i req-a$ ubrid deg yiv. D wagi iyi-yeooan ad isine$ aîas n yimdanen yelhan. Aîas i ace$ $ur yimeqqranen. Xulve$-ten mliê. Maca xas akken tamu$li-w ur tbeddel ara aîas. Mi ara magre$ yiwen i yettbinen yeêdeq kra, xedme$ fellas tarmit n unu$-inu uîîun 1 i jem e$ $ur-i ar tura. Beqqu$ ad wali$ ma yella umdan-nni ifehhem-iyi. Maca tiririt-ines lebda d t agi:“wagidar az al . ”I hi ,urs -ttmeslaye$ la $ef yizerman n lbuwa, la $ef téegwin timeqqranin, la $ef yitran. Ttarra$ iman-iw i lmend n le qel-is. Ttmeslaye$-as $ef lbrio, lgulf, tasertit yakk d tikrabavin. Amdan-nni iferreê aîas mi d-yessen yiwen urgaz uêdiq.
7
II Akka i ace$ weêdi, ulac win id wara meslaye$, armi dyeêbes umseddu-inu deg uneéruf n Üûeêra, seddis n yiseggasen aya. Ur éri$ ara acu i yeréen deg umseddu-inu. Ass-nni ulac win yellan yid-i, la amikaniki ula imessukal. Hegga$ iman-iw ad xedme$ weêdi amseddu-inu. Tamsalt-agi tcudd $er tudert d lmut. Aman i d-wwi$ yid-i ad qqiden kan i îam n wussan. Iv amenzu îîse$ $ef yijdi, be de$ agim n yikilumitren $ef tmura i emren. Ufi$-d iman-iw ttwa ezle$ kter n win i i$erqen deg tlemmast n ugaraw. Ihi tzemrem ad tessugnem acêal i wehme$, deg tefrara, mi d-tessuki yiwet n t$ect tamecîuêt. Tennad: - Ttxil-k …s un e $ -iyi-d ikerri! - Acu! - Sune$-iyi-di k e r r i … Neggze$ am ukured i tewwet ûûi qa. Ëukke$ mliê allen-iw. Wala$-t yessikid deg-i. Hatta tarudemt yelhan i ûûawve$ ad xedme$ umba d fell-as. Maca unu$-inu ur yeûûawev ara ad yelhu am tilawt. Maca maççi s$ur-i i d-tekka. Win ye nan aêricagi n usune$ sfeclen-iyi imeqqranen asmi ûûawve$ seddis n yiseggasen deg tmeddurt-iw. Ulac acu i êefve$ nnig n usune$ n lbuwat $elqent ne$ lbuwat ldint.
8
Wehme$ mliê mi wala$ axeîîer-agi. Ur tettut ara d akken lli$ deg yiwen n umkan yeb ed agim n yikilumitren $ef tmura i emren. Maca aqcic-agi n l ali iban-iyi-d am yiwen iwumi ur ye riq ara ubrid ne$ yiwen yemmuten seg eggu, ne$ seg laé ne$ seg fad, ne$ seg wagad. Ulac deg ûûifa-ines lêaoa i $-d-immalen belli d aqcic iwumi ye req ubrid deg uneéruf, agim n yikilumitren $ef tmura i emren. Deg taggara mi ûûawve$ ad neîqe$, nni$-as : - Mac a… ac ut x e ddme vdagi ? Imir-n, yules-iyi-d s le qel, amzun yeb$a ad yi-d-yini lêaoa i yes an azal meqqren: - Ttxil-k… s u ne $ -iyi-di k e r r i … 9
Mi ad yili uffir meqqer, ulac win i izemren ad ye ûu. £as akken ayen i xedme$ yettban-d d awez$i agim n yikilumitren $ef tmura i emren, yerna ur éri$ ara ma ad d-selke$, kkse$ seg loibiw tawerqet d yimru. Maca imiren mekta$-d d akken aêric ameqqran deg wayen $ri$ d tarakalt, amezruy, leêsab yakk d tjerrumt. Nni$-as i uqcic n l ali (s u$uccu) belli ur ssine$ ara ad sun$e$. Yerra-yi-d : - Xas. Sune$-iyi-d ikerri.
Imi weroin sun$e$ ikerri, awde$-as yiwen seg sin unu$en i wumi zemre$. Win n lbuwa i $elqen. Maca mi sli$ i tririt n uqcic n l ali wehme$ : - Ala! Ala! Maççi d ilu deg yiwet n lbuwa i b$i$. Lbuwa d ayen iwe ren yerna lbuwa tettawi amkan. Yevyeq wanda zed$e$. Ayen ri$ d ikerri. Sune$-iyi-d ikerri. 10
Ihi bdi$ sunu$e$.
Iêekker mliê, syen akin : - Ala! Wagi yehlek yakan. Xdem-iyi-d wayev. Sun$e$-d : Yecmmumeê wudem n umeddakel-inu : - Muqe l … ma ç ç idi k e r r i ,di k e r r iaf e êl i .Yes a acciwen. iwde$ ihi i tikkelt nniven i wunu$-inu. Maca yugi-t am imezwura: - Wagi d acaraf. Nekk ri$ ikerri ara yedren ugar. Imi yeffe$-iyi le qel, yerna êare$ melmi ad fsi$ amsedduinu, d$a sxerbubce$ unu$-agi : 11
Nni$-as : - Wagi d asenduq. Ikerri i teb$iv atan daxel. Maca wehme$ mliê mi wala$ udem n unezzarfu amecîuê inewwer : - Akkagi i t-b$i$! Ini-yi-d aîas n leêcic i s-ilaqen i yikerri-yagi? - Ay$er ? - Ac k uy e vy e qwandaz e d$ e $ … - Mebla ccek ad d-iqid. Fki$-ak-d ikerri d amecîuê. Yesmal aqerruy-is $er wunu$ : - Urme c î uêar ane z z e h… Muqe l !Ye wwi -tnaddam… Akkagi i ssne$ ageldun amecîuê.
12
III Aîas i qqime$ i wakken ad ére$ seg wansi i d-yusa. Ageldun amecîuê ur yeêbis ara seg tuttriwin, maca iban-d amzun ur yessel ara i tidak-inu. D awalen i isusruy kan akka i isbeggnen kulci s le qel. Mi iwala i tikkelt tamenzut asafag-inu (ur sunu$e$ ara asafag-inu, acku unu$-agi yew er nezzeê fell-i) yessuter-d deg-i : - Dacu-tt t$awsa-yagi? Maççi d ta$awsa, tettafeg. D asafag. D asafag-inu. Yerna ur skidibe$ ara, s zzux i bdi$ la s-sefhame$ d akken ttafge$. D$a i eggev : - Amek! te$liv seg yigenni ! - Ih ! i s-nni$ s wudem ukyis. - Ah!day e ny e s s e vû ay e n! … Imiren kan, iserreê-as ugeldun amecîuê i yiwet n tavûa iyi-yeserfan aîas. Nekk ur êemmle$ ara win i d-yettavûan $ef lemêayen-inu. D$a yerna-d deg wawal-is : - Ihi, ula d keçç tuûiv-d seg yigenni ! Anda i yezga umtiweginek ? 13
Imiren kan wala$ afeîîiwej iyi-yekksen kra $ef wuffir i yezzin tikewt-ines, d$a steqsa$-t : - Tewûiv ihi seg umtiweg nniven? Maca ur d-yerri yara awal. Ihuz kan aqerruy-is s le qel, allen-is mazal-itent ttêekkirent asafag-inu : - Mi ara wali$ ta$awsa-yagi, ittbin-d d akken maççi seg meb id i d-t uû i v… Alla$-is iôuê anda nniven, i$as. Targit-agi s ibeddi t eîîel aîas. Syen akin, yessufe$-d seg loib-is ikerri-inu, yebda la yettêekkir agerruj-agi-ines. Ur éri$ ara ma tzemrem ad tessugnem acêal i wehme$ mi d-y e hde r$ e f“y i mt i wge nnni ve n”.I hi erve$ ad isine$ ugar $ef temsalt-agi : - Seg wansi i d-tusiv ay aqcic n l ali? Anda d-yezga uxxam-ik? Sani i teb$iv ad tawiv ikerri-inu? Imiren yessusem kan, maca kra kan akka yerra-yi-d : - Acu yelhan deg usenduq iyi-d-tefkiv, deg yiv ad as-d-yu$al d axxam. - Yella waya. Yerna ma teqqimev d abaêan, ad ak-d-ffke$ da$en amrar i wakken ad t-teqnev deg uzal. Ad ak-d-rnu$ da$en abudid. Iban-d amzun asumer-inu yessewhem aîas ageldun amecîuê. - Ad t-qqne$? D acu-tt takti-yagi! - Maca, amer ur t-tetteqnev ara, yezmer ad iôuê anda i s-yehwa, i deg taggara ad ak-yerwel. D$a ameddakel-inu yeîîerveq d tavsa : - Maca anda teb$iv ad iôuê! - Ur éri$ ara! Anda i s-yehwa. Srid zdat-s … D$a ageldun amecîuê yenna-yi-d : - Ulac deg-s, yevyeq wanda zed$e$! Ikemmel-d awal-is, maca tikkelt-agi s ciîuê n leêzen ahat : - Srid zdat ur nezmir ara ad nruê b i d… 14
IV Akkagi i éri$ ta$awsa nniven yes an azal meqqren! Amtiweg anda i yezde$ mecîuê mavi, ur meqqer ara ugar n uxxam! Deg tilawt, ulac acu i yeswehamen. Èèri$ belli nnig n yimtiwgen imeqqranen am Akal, Yebîer, Me$res, Wanes i wumi fkan ismawen, tikwal, llan aîas n yimtiwgen mecîuêit armi ur nessawev ara ad ten-nessikid s ugugéer. Asmi ara d-yaf umusnaw n yimtiwgen yiwen deg-sen, ad as-yefk uîîun. Ad as-isemmi ame dy a:“t amt i we gt325. ”
15
Ccuke$ belli amtiweg seg wansi i d-yusa ugeldun amecĂŽuĂŞ d tamtiwegt B 612. Tamtiwegt-agi walan-tt kan yiwen ubrid s ugugĂŠer deg useggas 1909. D yiwen umusnaw n yimtiwgen aturki i tt-iwalan. Yessudes-d yiwet n tmeskanit tameqqrant n tifin-ines deg yiwen n uswir agra$lan n tusna n yimtiwgen. Maca ulac win i tyumnen imi yelsa yiwet n tlaba temgared. Akka i gan yimdanen imeqqranen.
16
Tamsalt n temtiwegt B 612 teqqim akka armi i d-iban yiwen n usnaraf aturki i d-yessuf$en yiwen n uĂťavuf i yeggulen $ef u$ref-ines ad iles am Yirubaniyen. Amusnaw n yimtiwgen iď Ľ iwed-d i tmeskanit-ines deg useggas n 1920 deg yiwet n tlaba treyyes. Tikkelt-agi umnen-t irkelli.
17
Tura ma yella fki$-awen-d aîas n yisalen i icudden $er temtiwegt B 612, yerna ùma yella fki$-awen-d da$en uîîun-ines, wagi irkelli i lmend n yimdanen imeqqranen. Imdanen imeqqranen êemmlen izwilen. Ma ad asen-temeslayev $ef yiwen n umeddakel amaynut, ur k-steqsayen ara $ef wayen yes an anamek. Weroin ad ak-d-i ni n:“Ame kit gat a$ e c t -is ? D acu-tent turarin i iêemmel? Ma yella ijemmeiferîeîîa ? » Ad ak-steqsin : ”Ac êalde gl e mer-is? Acêal n watmaten yes a? Acêal i yewzen? Acêal i yetta$ baba-s ? » D$a s wannect-a ad $ilen belli snen-t. Ma tenniv i yimdanen imeqqranen : « Wala$ yiwen n uxxam yecbeê aîas, ssulin-t s llajur awerdi, ijeooigen elqen $ef î î wi qan,t i mi l l a$ e fs s qe f …”urz e mmr e nar aads ugne nax x amagi. Ilaq ad asen-t i ni v:“ Wal a$y i we nnux x am y e s waaz al t wi ne s tni gi me nnf r an k at . ”I hii mi r e nad e gve n:“Ac êali y e c be ê! ” Akka ma tenniv-as e n : “Anz a i$ -d-yemmalen belli ageldun amecîuê yella deg tilawt : d ucbiê i yella, iêemmel tavsa yerna yeb$a ad yes u ikerri. Mi ara neb$u ad nes u ikerri d anza be l l ine l l a”adhuz z e nt uy at -nsen, yerna ad ak-inin mazal-ik d 18
aqrur! Maca ma tenniv-as e n:“Amt i we gs e gwans iid-yusa d t amt i we gtB612”,i mi r e nadt t waqe n en, yerna ad ak-fken lehna s yiseqsiyen-nsen. Akkagi i gan. Ur ilaq ara ad ten-nlum. £ef waya yessefk i yimecîaê ad surfen i yimdanen imeqqranen. Maca, iban, nukni i ifehmen ddunit, ur necliara deg wuîîunen! Amer ufi$ ad bdu$ taqsiî-agi am tmacahut. Amer ufi$ ad ini$ : “Macahu, tellemcahu, ad tt-id-yevbeRebbi am usaru, yella zik yiwen n ugeldun amecîuê i ized$en deg yiwen n umtiweg i t-yugaren ciîuê kan deg lqedd, yettqellib ad yes u ame ddak e l …”Iwi dakii f e hmen ddunit, taqsiî-agi tezmer ad tbin amzun tevra d tidet. Acku ur êemmle$ ara ad $ren adlis-inu s lem$awla. Ar tura mazal ttêulfu$ s ukuffir ma d-beddre$ ccfawat-agi. Seddis n yiseggasen aya mi iruê umeddakel-iw s yikerri-ines. Ma yella tta rave$ dagi ad t-id-gelme$, i wakken ur t-tettu$ ara. Ulac ayen n diri $ef tatut n yimeddukal. Maççi yakk imdanen s an ameddakel. U$ale$ am yimdanen imeqqranen widak itelhan s yizwilen kan. £ef waya i d-u$e$ tasenduqt n yiniten d i$unab. Acêal i tew er tu$alin $er usune$ lad$a ma yella umdan meqqer deg le mer, rnu-yas acu xedme$ irkelli d asune$ n lbuwa i$elqen d lbuwa yeldin, asmi s i$ seddis n yiseggasen deg tmeddurt-iw! D ayen ibanen, ad erve$ ad xedme$ akk ayen i wumi zemre$ i wakken ad d-ssuf$e$ tirudmin i yettaken cbiha $ur-s. Maca ur ccuke$ ara ad smurse$. Yiwen unu$ iruê, wayev ur yelhi yara. erqe$ ciîuê da$en deg lqedd. Dagi ageldun amecîuê d a$ezfan. Dagi meééey mavi. Tt ujme$ da$en $ef yini n talaba-ines. Ihi sderdfe$ ayen i wumi zemre$. Yezùmer lêal ad $elîe$ deg kra n yiferdisen i yes an azal meqqren. Maca dagi, ilaq ad iyitesurfem, acku ameddakel-inu weroin d-yefka isegziyen. I$il ahat am netta i gi$. Maca nekki ur ûûawve$ ara ad wali$ ikraren daxel
19
isendyaq i$elqen. Ahat u$ale$ ciîuê am yimdanen imeqqranen. Yezmer lêal d acaraf i u$ale$.
V Yal ass êeffve$ lêaoa tamaynut $ef umtiweg, $ef twada, $ef usikel. Ayen éri$ irkelli, yusa-d weêd-s, s le qel mi ad nhedder gar-ane$. Akkagi i éri$ deg wass wis krav abaxix yevran d ibawbaten. Tikkelt-agi da$en s lfevl n yikerri, acku ageldun amecîuê yeseqsa-yi-d la $ila, am wakken yekcem-it ccek : - Ini-yi-d, yaxi d tidet ikraren tetten ivewjan? - Ih. D tidet. - Ah! D ayen yeûefraêen! Ur éri$ ara ay$er $ur-s ikraren i itetten ivewjan yes a azal meqqren. Maca ageldun amecîuê yerna-d deg wawal-is : - Ihi akka, zemren ad ççen da$en ibawbaten? egne$-as i ugeldun amecîuê belli ibawbaten maççi d ivewjan, maca d isekla meqqrit annect ilaten, yerna xas ma yewwi yid-s taqev it n yiluten, ur zemren ara ad kfun ula yiwen ubawbab. Takti-agi n tqev it n yiluten tessevs-d aîas ageldun amecîuê : - Ilaq ad ten-ns e r swanni gwa… Maca yenna-yi-d s ûûwab : Ibawbaten, qbel ad im$uren, ttilin d imecîaê. - D tidet! Maca sefhem-iyi-d ay$er teb$iv akraren-inek ad ççen ibawbaten imecîaê?
20
Yerra-yi-d : « Yaxi teériv ! », amzun akken d ayen ibanen. Yerna xemme$ mliê akken ad ûûawve$ ad fehme$ tamsalt-agi. Deg umtiweg n ugeldun amecîuê yella, am deg yimtiwgen merra, leêcic yelhan _ak d leêcic n diri. Ihi nezmer ad nini tella da$en zzerri a yelhan n leêcic yelhan _ak d zzerri a n diri n leêcic n diri. Maca zzerri a ur tettbin ara. Teggan deg lbavna seddaw n wakal armi ad as-yehwu I yiwet deg-sent ad taki, ad tekker. Ihi ad tenejbad, ad tem$I qbel s leêya $er yiîij yiwet n tqeccaî tamecîuêt tahuskayt. Amer d taqeccaî n tfejla ne$ n lwerd, 21
nezmer ad tt-neoo ad tem$I amek I s-yehwa. Maca lamer tikkeltagi d im$i n diri, yessefk ad t-neqleseg zik, akken kann ad tne qel. Deg umtiweg n ugeldun amecîuê tella zzerri a yesewêacen... d zzerri a n ibawbaten. Akal n umtiweg yeççur yissent. Ma yella yem$I-d ubawbab, ad d-iger aéar. Ihi dayen, weroin ad nezmir ad t-neqle . Ad irrukkem irkelli amtiweg. Ad tyeflu s yiéuran-is. Yerna ma yella umtiweg d amecîuê mavi, aîas n yibawbawten, ad t-sîervqen. “D t ams al tn nni vam k an,Id-yenna kra n wussan umba d ugeldun amecîuê. Ma yella nekfa asired n ûûbeê, ilaq ad nessizdeg mliê amtiweg. Yessefk fella-ane$ ad neqleyal ass ibawbaten akken kan ad ten-ne qel ger lweôd. Ibawbaten, mi ad ilin mecîuêit, ttaken ccbih aîas I lwerd. D axeddim amessas, mac ay e s he lma vi . ” Yiwen wass isemter-iyi-d ad xedme$ akken ilaq $ef yiwen n wunu$ yelhan I wakken ad t-skecme$ deg yiqerra n warracnne $ .“May e l l aadi ni ge ny i we nwas s ,Id-yenna, yezmer lêal ad stenf en s yess. Tikwal ulac deg-s ma yella neooa axeddim n wass-nni I uzekka. Maca ma tella tamsalt terza ibawbaten, yal tikkelt d lmuûiba. Ssne$ yiwen umtiweg i t-ized$en yiwen ume gazu. Ye s t e hz aady e l t huk ansk r avny i we vj an…” Veffre$ timula n ugeldun amecîuê I wakken ad sun$e$ amtiweg-nni. Ur êemmle$ ara ad ili$ d anazzam, maca amihi n ibawbaten ur yettwassen ara mliê, yerna uggade$ acu ara t-ya$en win ara d-yafen iman-is weêd-s deg yiwet n temtiwegt. D wagi I d-yeooan, I tikkelt tamenzut, ad beddle$ rray-iw. Nni$-d:“Ay arrac! Ëadret iman-nwe nde gy i bawbat e n! ”Iwa k k e nadne bbhe $ imeddukal-iw $ef umihi izemren ad ten-ya$en seg zik, am nekkini, mebla ma éri$-t, iyi-yeooan ad xedme$ aîas $ef wunu$-agi. Tamsirt I d-fki$ tuklal ad tt-xedme$. Ahat tesseqsayem iman-nwen : Ay$er ulac deg udlis-agi unu$en nniven I imeqqren am yibawbaten ? Tiririt teshel mavi : erve$, maca ur ûûawve$ ara ad smurse$. Asmi sun$e$ ibawbaten, lli$ êare$. 22
23
VI Ah ! tura kan i fehme$ amek i tettidirev deg umtiweg-inek. Tuddert n leêzen d lxiq. Aîas i teqqimev weêd-k, tes iv êala i$elluyen n yiîij d amwanes. Aferdis-agi amaynut éri$-t taûebêit n wass wis ukué, asmi i d-tenniv : - Ëemmle$ aîas i$elluyen n yiîij. Iyya-d ad nruê ad nwali a$elluy ny i î i j … - Maca ilaq ad nerju. - Acu ad nerju? - Ad nerju ad ye$li yiîij. Deg tazwara tbanev twahmev, maca syen akin tettasav deg yiman-ik. Tenniv-iyi-d : - Ar tura mazal êesbe$ yiman-iw deg umtiweg-inu i lli$! Mi ara izeggen wass deg tmura n Marikan yedduklen, iîij, wagi éran-t medden merra, ad ye$li deg Franûa. I wakken ad neêver i u$elluy n yiîij deg tmurt-agi, ilaq ad nruê $er Franûa deg yiwet n ddqiqa. Llah $alb Franûa teb ev mliê. Maca deg umtiweg-inek amecîuê, ad tjebvev kan akursi-inek kra n tsurifin. Yerna tzemrev ad twaliv iéenéaren n yiîij uqbel a$elluy-ines melmi i k-y e hwa… - Yiwen wass, wala$ a$elluy n yiîij ukuéet n tmerwin n yiberdan! Syen akin, tenniv-iyi-d : - Te é r i v… miadni l inx aqnêe mme li $ e l l uy e nny i î i j … - Ass-nni mi twalav a$elluy n yiîij ukuéet n tmerwin n tikwal, txaqev mliê? Maca ageldun amecîuê ur d-yerri ara awal.
24
VII Deg wass wis semmus, lebda s lfevl n yikerri, uffir i dyezzin $ef tmeddurt n ugeldun amecîuê yettwakes. Yessuter-d degi, la $ila, mebla tazwart, am wakken aîas i ixemmem $ef temsaltagi deg tsusmi. - Ma yella ikerri itett ivewjan, ihi itett da$en ijeooigen? - Ikerri itett yakk acu ara yaf. - Ula ijeooigen yes an isennanen? - Ih. Ula d ijeooigen yes an isennanen. - Ihi tura mel-iyi-d iwumi laqen isennanen ? Ur éri$ ara tiririt. Imiren ttwali$ kan amek ad fsi$ talulbit i iêerûen mliê deg umseddu-inu. Nezgame$ mliê acku ugur n umseddu-inu yebda yettbin-d belli yew er mliê, rnu-yas da$en aman n tissit i ibdan tten$asen ssagden-iyi mliê. - Isennanen, iwumi laqen? Ma ifat yefka-d ugeldun amecîuê asteqsi, weroin ad asyeîîixer. Lli$ rfi$ s tlulbit-inu, d wagi i d-yeooan ad as-fke$ kan akka yiwet n tririt : - Isennanen, ur laqen i ucemma, d ijeooigen kan i ibe$ven ! - Way! Yessusem kra, syen akin inîeq-d $ur-i s ucuêen : - Ur k-ttamne$ ara! Ijeooigen d uv ifen. D nniyat. Ttkelixen i yiman-nsen, $ilen we rit aîas s yisennanen-ns e n… Ur s-rri$ ara. Imiren kan, nni$-d i yiman-i w :“Ame rur tfessi ara tlulbit-agi, ad tt-wt e $st e f vi û t . ” Ageldun amecîuê i tikkelt nniven icewwel tisnezgimin-inu : - Ik e ç ç i nit ur at $ i l e vi j e ooi ge n… - Xaîi ! Xaîi ! Ulac acu êesbe$ ! D tiririt i d-fki$ kan akka mebla ma xememme$-as. Nekkini, lethu$ kan s tlufa i yes an azal ameqqran! 25
Ibedd kan yettmuqul deg-i, yewhem. - Tilufa yes an azal ameqqran! Yettmuqul deg-i, tafviût deg ufus, ivuvan berrikit s zzit n umseddu, kni$ $er yiwet n t$awsa i s-yettbinen tecmet aîas. - Tettmeslayev am yimdanen imeqqranen! Üetêa$ kra. Maca wala$ udem-is ibeddel, yenna-yi-d : - erqent-aki r k e l l i …t e s e x l ave vk ul c i ! Iban-d yez ef aîas. Itthuzzu acebbub-is awra$ i wavu : - Sne$ yiwen umtiweg anda yezde$ yiwen n Mass aqirmizi. Weroin yesraê yiwen n ujeooig. Weroin iwala itri. Weroin yeêmel yiwen. Ddunit-is irkelli yes edda-tt ixeddem timerna. Yerna s te$zi n wass yettales-d am k e ç ç i ni :“ Ne k k i nid amdan ur iêemmlen ara aqeûûer! Nekkini d amdan ur iêemmlen ara aqe û û e r ! ”,yerna ten$a-t ttnafxa. Maca maççi d amdan, d agersal!. - D acu? - D agersal! Ageldun amecîuê yu$al tura d awra$ seg demmaô. - Imellyunen n yiseggasen aya ijeooigen ssufu$en-d isennanen. Xas akken, d imellyunen n yiseggasen aya, ikraren tetten ijeooigen. Yerna mi ad nqelleb ad néer ay$er ijeooigen-agi ttruéun iqerra-nsen akken ad ssuf$en isennanen ur laqen i wacemmak, $ur-k maççi d tamsalt yes an azal meqqren? Ïîrad ger yikraren d yijeooigen ur tes i ara azal meqqren? Ihi wagi irkelli ur yes i ara azal meqqren $ef yimerna n Mass azuran azegga$? I ma yella sne$, nekkini, yiwet n tjeooigt d tayiwent deg umaval, ur tt-nettaf ara anda nniven, anagar deg umtiweg-inu. Tajeooigt-agi tezmer ad tt-yeqleyikerri amecîuê $ef yiwen n ubrid, tagi maççi d tamsalt yes an azal meqqren! Yu$al d azegga$, syen akin ikemmel awal-is : - Ma yella yiwen iêemmel yiwet n tjeooigt d tayiwent, ur tt-nettaf ara deg yimellyunen d yimellyunen n yitran, i um-as akken ad yennecraê wul-is mi ad tt-imuqel. Ihder weêd-s : « Tajeooigt-inu 26
de gy i we n n umk an it e l l a…” Mac a ma y e ç ç a-tt yikerri, am wakken itran irkelli xsin la $ila $ef umdan-nni! Tagi maççi d tamsalt yes an azal meqqren! Ulac acu i d-yerna. Iîerveq d imeîîawen. Ye$li-d yiv. Serêe$ i dduzan yellan ger yifassen-iw. Ur cli e$ ara deg tefviûtinu, deg tlulbit-inu, deg fad yakk deg lmut. Yella $ef yiwen n yitri, $ef yiwen n umtiweg, amtiweg-inu, Akal, yiwen ugeldun amecîuê i ilaq ad ûûebre$! Ïîfe$-t ger yi$allen-iw. Bdi$ la t-suzune$. Nni$as : « Taj e ooi gtit êe mml e vat t ande gl aman…Ads un$ e $iy i k e r r i i ne ky i we nus e gr e s … Adak -d-sun$e$ yiwen n ééerb n wuzzal i tjeooigt-i ne k … Ad…” Uré r i $ar aacu ara ak-d-rnu$. Ëulfa$ iman-iw d abujad. Ur éri$ ara amek ad t-awve$, ne$ ad ili$ yids … Tamur tny i me î î awe nt e ç ç urduf f i r e n!
27
VIII Bdi$ la ttisine$ mliê tajeooigt-agi. Seg zik n zik, llan ijeooigen deg umtiweg n ugeldun amecîuê d iêerfiyen, s an kan yiwen n yidis n afriwen, yerna ur ttawin amkan, ur ttqelliqen yiwen. Meqqin-d taûebêit deg leêcic, tameddit-nni kan ad xsin. Maca tagi tem$i-d yiwen wass seg yiwet n zzeri a ulac win yeéran ansi i d-tusa. Ageldun amecîuê yebda la yett assa mliê taqeccaîagi yemgaraden $ef tiyav. Yezùmer lêal ad tili d ûûenf amaynut n ubawbab. Maca tavebbujt teêbes gemmu, tebda la tessewjad tajeooigt. Ageldun amecîuê i iêevren i tlalit n tkebbust tameqqraêant, iêus d akken d axeîîer weroin iwala ara yeff$en, maca tajeooigt-nni tugi ad teêbes aheggi-ines akken ad teffe$ d tuzyint. Tettextiri s le qel initen-ines. Tettlus da$en s le qel, tettqe id afriwen-ines yiwen yiwen. Tugi ad teffe$ tene kukec irkelli am yijeêbuven. Teb$a ad tesebgen yakk ccbaêa-ines. Akka i tga tjeooigt-agi ! Aheggi-agi-ines yeqqim aîas n wussan. Armi d yiwet n tûebêit, mi d-yenqer yiîij, tesebgen-d iman-is.
28
Nettat i ixedmen s le qel-is, tenna-d s tufayin : - Ah! Tura kan i d-uk i $ …s ur e f -i y i …maz alurq ide$ ara imani w… Ageldun amecîuê yeqqim yettwali deg-s s wallen yebrarêent : - Acêal i tcebêev! - Wellah a d tidet, i s-terra tjeooigt s le qel. Yerna akken i d-lule$ ne k ky ak kdy i î i j … 29
Ageldun amecîuê ifaq belli tajeooigt-agi ur tekyis ara, maca aîas i tecbeê! - Waqila d lawan n lqehwa n ûûbeê, i s-tenna, ttxil-k ur iyi-tettu ar a… Ageldun amecîuê yenneêcam, iôuê iqelleb-d $ef waman iûemmaven akken ad tt-issew. Akka i tebda la tettqelliq deg-s s zzux-ines. Amedya, yiwen wass mi tettmeslay $ef ukué n yisennanen-ines, tenna-yas i ugeldun amecîuê : - I$ilasen zemren ad asen s yiccaren-nsen ! - Ulac i$ilasen deg umtiweg-inu, i s-d-yerra ugeldun amecîuê, yerna i$ilasen ur tetten ara leêcic. - S le qel terra-as-d tjeooigt : nekk maççi d taêcict. - Suref-i y i … - Ur ttaggade$ ara i$ilasen, maca ur êemmle$ ara abeêri. Ur tes iv ara lêaoa mgal avu ? « Urt ê e mme lar aabe êr i …t aêc i c t -agi ur tes i ara zzher, i d-yenna ugeldun amecîuê. Tajeooigt-agiurt e s hi lar a… » - Tameddit $umm-iyi s tbellaôt. Iûemmev lêal $ur-k. Amkan-agi diri-t. S anda i d-us i $ … Maca tessusem. Asmi i d-tusa $er umtiweg-agi mazal-itt d a eqqa. Ulac acu i tessen $ef yimevlan-nniven. Mi twala faqen-as tessewjad deg uskideb, teskeêkeê sin ne$ krav n yiberdan akken ad tlum ageldun amecîuê :
30
- I lêaoa-agimgalavu?… - B$i$ ad ruêe$ ad tt-id-awi$, maca telliv tettmeslayev yid-i ! Ihi imiren kan terna deg uskeêkeê i wakken ad as- ternu llum. Akka, ccil nniya-s yeûfan, yebda ugeldun amecîuê la yetcukku deg-s. Aîas n wawalen ur s in ara azal kecmen s aqerruy-is, d wagi i t-yeooan yu$al d aùme$bun. 31
“ Amer éri$ akka, tili ur s-selle$ ara, i d-yenna yiwen wass, ur ilaq ara ad nêessess irkelli i yijeooigen. Ilaq ad tennwali, ad ten-nesraê kan. Tinna-inu tefka tareêt yelhan i umtiweg-inu, maca weroin iyi-tessefreê. Taqûit-agi n waccaren, iyi-yeserfan mliê, tili imiren kan tessiêen ul-i w…” Yenna-yi-d da$en :
« Imiren ulac acu b$i$ ad fehme$ ! A win yufan ad êekme$ $ef lef ayel-is, maççi $ef yimeslayen-is. Tesraê, terna tesouoeg akk tameddurt-iw. Amer éri$ akka, ur rewwle$ ara ! Imiren kan ilaq-iyi ad fiqe$ i leênana-ines yeffren deffir tiêerci-ines. Ur tezmirev ara ad tfehmev ijeooigen. Maca imiren mazal-iyi me c î uêe $aî asak k e nadi s i ne $adêe ml e $ . ” 32
IX Waqila yufa tagnit akken ad yerwel seg umtiweg-ines s lfevl n yinig n yigvav. Deg tûebêit n twada-ines, yeq ed akk amtiweg-ines. Yesezdeg mliê ibulkanen-ines ice len. £ur-s sin yibulkanen mazal cce len. Yesexdam-iten akken ad yeseêmu lqehwa-ines n ûûbeê. £ur-s da$en yiwen ubulkan yexsin. Maca amek i d-y e qqar:“Andat e é r i v! ”,d$ ay e s e z de gda$ e nabul k annni yexsin. Ma yella sizdge$-ten akken ilaq, ibulkanen ad uzagen s le qel mebla ma îîervqen. Aîerveq n yibulkanen am tmes n tkuzint. D ayen ibanen $ef Wakal-nne$, nekni s yimdanen mecîuêit deg lqedd, ur neûawev ara ad nesizdeg ibulkanen-nne$. D wagi i $-ttakken aîas n txeûûarin. Iqle -d ugeldun amecîuê da$en, s kra n lleêzen, isegman ineggura n yibawbaten. I$il ur d-yettual ara akk. Maca leqdic-agi merra i ixeddem yal ass iban-as-d, taûebêit-nni, d aéidan mliê. Mi iôuê ad issew i tikkelt taneggarut tajeooigt, mi yebda yessewjad amek ad tt-yesdari ddaw n u$ummu, iêus iman-is qrib ad yettru. - Ooi$-kem deg lehna, i d-yenna i tjeooigt. Maca ulac acu i s-terra. - Ooi$-kem deg lehna, i s-d-yenna i tikkelt tis snat. Teskeêkeê tjeooigt. Maca nnuba-agi maççi $ef demma n wavu i tt-yewwten. - D tungift i lli$, i s-tenna deg taggara. Suref-iyi deg le naya-k. Bude$-ak ussan yelhan. Yewhem imi ur yesli ara i tuzmiwin-is. Ibedd, erqent-as irkelli, a$ummu ger yifassen-is. Ur yefhim ara d acu-tt leênanaagi i d-ye$lin fell-as.
33
- Ih, êemmle$-k, i s-tenna tjeooigt. Ulac acu i teériv, d l$elîa-inu. D ayen tura. Maca keççini da$en d ungif i telliv am nekkini. Bude$-akus s an y e l han… Ane f -as i u$ummu-agi. Ur t-êwaoe$ ara. - Mac aavu… - Urhl i k e $ar aml i êml i ê… abe êr iny i vy e l ha-yi. D tajeooigt i lli$. - Mac ai $ e r s i we n… 34
- Ilaq ad lawi$ sin ne$ krav n yiburebbuten ma b$i$ ad isine$ iferîeîîa. Qqaren belli d ayen icebêen. Ma ulac, anwa ara irezfen $ur-i ? Keççini ad tiliv tbe dev. Win ye nan i$ersiwen imeqqranen, ulac acu i ggade$. £ur-i accaren-iw. Umba s tesken-iyi-d ukué n yisennanen-ines. Sin akin terna-d : - Ur tezzi ara kan dagi tura, tûeddev-iyi. Teb$iv ad truêev. Ruê ihi. Acku ur teb$i ara ad tt-iwali mi tettru. D tajeooigt t amnaf x i t …
35
X Yella deg tama n temtiwgin 325, 326, 327, 328, 329 yakk 330. Yebda la tent-ittêewis akken ad yaf cc$el yakk i wakken ad yelmed. Tamezwarut izde$-itt yiwen ugellid. Agellid yeqqim $ef yiwen usgeld d aêerfi mavi maca yes a lhiba. D talaba tazegga$t i yelsa. - Ah! Ata yiwen ufdes, i i eggev ugellid mi iwala ageldun amecîuê. Ageldun amecîuê yemcawar d yiman-is : - Amek i yezmer ad iyi-ye qel, netta weroin iyi-d-iwala ! Ur yeéri ara belli $er yigelliden d ayen isehlen mavi. £ursen, yakk imdanen d ifedsan. - Qerreb-d akken ad ak-wali$ mliê, i s-d-yenna ugellid i iferêen mi d-yufa iman-is yu$al d agellid $ef walba v. Ageldun amecîuê imuqel $ef umkan anda ara yeqqiùm, maca talaba-nni tucbiêt n ugellid tu$ akk amtiweg. Yeqqim ihi s ibeddi, yerna imi yella ye ya, yettfa. - D l ib ad nettfu zdat n ugellid, i s-d-yenna ugellid. Ad ak-tgedle$.
36
- Ur zmire$ ara ad îîfe$ iman-iw, i s-d-yerra ugeldun amecîuê s leêya. Inig i xedme$ d amecwaô, yerna ar tura mazal ur îîise$ ar a… - Ihi ma yella akka, i s-d-yenna ugellid, ad ak-nebve$ ad tettfuv. Acêal n yiseggasen aya ur wala$ ara yiwen yettfu. Tufayin $ur-i d ayen iyi-yessewhamen. Aya! Fa. Wagi d lameô. - Aql-i y ide gy i we tnt e gni tiy e s e êc amme n… urz mi r e $ar a… i sd-yenna ugeldun amecîuê i yu$alen d azegga$. 37
- Hum! Hum! i s-d-y e r r auge l l i d.I hiad… adak -nebve$ tikwal adt e t t f uv,t i k wal… Yeddewdew ciîuê yerna iban-d d akken yenêekk. Acku agellid yeb$a ad isebggen bessif belli awal-is ilaq ad yettuqader. Ur iqebbel ara win ara t-ye ûun. Agellid-agi seg widak iêekkmen weêd-sen. Maca, imi yelha mliê, tiûunviwin i dyettak d tuûwibin. “May e l l ane bve $ ,id-yenna srid, ma yella nebve$ yiwen ujiniôal ad ibeddel iman-is d agviv n yill, i ma yella ujiniôal-nni ur iyi-yu$ ara awal, maççi d l$elîa-ines. D l$elîa-i nu. ” - Zemre$ ad qqime$ ? i d-iseqsa s leêya ugeldun amecîuê. - Ad ak-nebve$ ad teqqimev, i s-d-yerra ugellid, i ijebden s leqder ijifeô n tlaba-ines. Maca ageldun amecîuê yewhem kan. Amtiweg mecîuê mavi. £ef wacu i yezmer ad yeûelîen ugellid? - Mass, i s-d-y e nna… s ur e f -iyi ma seqsa$-k-i d… - Ad ak-snebve$ akken ad iyi-teseqûiv, i s-d-yenna ugellid s lem$awla. - Mas s …$ e fwac uit e s e l î ne v? - £ef kulci, i s-d-yerra ugellid, s yiwet nniya tameqqrant. - £ef kulci ? Agellid isken-d s yiwet n tigawt amtiweg-ines, imtiwgen nniven yakk d yitran. - £ef wagi irkelli ? i d-yenna ugellid amecîuê. - £e fwagii r k e l l i … is -d-yerra ugellid. Acku agellid-agi maççi kan d agellid i iêekkmen weêd-s, maca da$en d agellid $ef uùùme$rad. - I yitran tta$en-ak awal? - D ayen ibanen, i s-d-yenna ugellid. Tta$en-iyi awal imiren kan. Ur êemmle$ ara wartugrint. Adabu am wagi yessewhem ageldun amecîuê. Amer yes at ger yifassen-is, tili yezmer ad yeêver , maççi kan i ukuéet n tmerwin d ukué, maca i ûat n tmerwin d sin, ne$ i twinest, ne$ i 38
snat n twinas n yi$elluyen n yiîij deg yiwen n wass, mebla ma iêerrek akursi-ines! Imi iêuss iman-is yeêzen ciîuê $ef demma n usmekti n umtiweg-ines amecîuê i d-yeooa, yessuter-d seg ugellid yiwet n lêaoa : - B$ i $adé r e $a $ e l l uyny i î i j … Deg le naya-k … Se nbe vi î i jak k e n ady e $ l i … - Ma yella snebve$ yiwen ujiniôal ad yafeg seg tjeooigt $er tayev am uferîeîu, ne$ ad yaru takesna, ne$ ad ibeddel iman-is d agviv n yill, i ma yella ujiniôal-nni ur iyi-yu$ ara awal, anwa deg-ne$ i i$elîen ? - D keççini, i d-yenna ugeldun amecîuê. - D tidet. Ilaq ad nessuter ayen kan iwumi yezmer yiwen ad ixdem, i d-yenna ugellid. Adabu ibedd uqbel kulci $ef lme qul. Ma tnebvev deg u$ref-inek ad iôuê ad iîegger iman-is deg yill, ad isker tagrawla. S i$ azref ad iyi-a$en awal, acku tiûunviwin-inu me qulit. - I u$elluy-inu n yiîij ihi? i t-yesmekta ugeldun amecîuê win weroin yettu aseqsi ma yella yefka-t-id yakan. - Ur ttaggad ara, a$elluy-inek n yiîij ad t-twaliv. Wagi d a$belinu. Maca ilaq ad rju$, deg tusna-inu n unabav, alamma nejma ent tiwetlin iwulmen. - Melmi ad yevru waya? i yeûeqsa ugeldun amecîuê. - Hem! Hem! i s-d-yerra ugellid i iwalan deg tazwara yiwen us awasame qr aêan,he m!he m!ady e vr u,$ e f …$ e f … ady e vr u tameddit-agi $ef ssa a ûa d ukuéet n ddqyeq! Imiren ad twaliv amek itta$en awal-iw. Ageldun amecîuê yettfa. I$av-it u$elluy n yiîij i s-iôuêen. Yerna yebda yettxiqi kra : - Ur s i$ acu ad xedme$ dagi, i s-yenna i ugellid. Tura ad u$ale$! - Ur ttruêu ara, i s-d-yerra ugellid i ifeôêen ugar mi d-yufa afdes. Ur ttruêu ara, ad ak-rre$ d ane$laf. - Ane$laf n wacu? - N…t e $ de mt! 39
- Maca ulac win ara zerfe$ ! - Ur neéri ara, i s-d-yenna ugellid. Mazal ur êewwse$ ara tagelda-inu. D am$ar i lli$ tura, ur s i$ ara amkan i tkerruût, yerna tikli tese ya-yi. - Way! Maca wala$ yakan, i d-yenna ugeldun amecîuê i yunezen akken ad imuqel acu yellan deg tama nniven n umtiweg. Ulac win yellan da$en deg tama-nni … - Ihi ad tzerfev iman-ik, i s-d-yerra ugellid. Yerna d ayen i iwe ren mliê. Azaraf n yiman-is yew er $ef uzaraf n umdan nniven. Ma yella teûûawvev ad tzerfev iman-ik akken ilaq, ihi d amusnaw n tidet i telliv. - Nekk, i d-yenna ugeldun amecîuê, ur cli e$ ara ma szerfe$ iman-iw. Ur êwaje$ ara ad zed$e$ dagi. - Hem! hem! i d-yenna ugellid, waqila yella yiwen u$erda acaraf dagi kan deg yiwen n umkan deg umtiweg-inu. Selle$ i lêess i ixeddem deg yiv. Tzemrev ad tzerfev a$erda-agi acaraf. Ad têekmev fell-as s lmut seg lweqt $er wayev. Akkagi tudert-is tcudd $er te$demt-inek. Maca ilaq ad as-tessurfev yal tikkelt, acku ad ttiêwijev umba d, yiwen kan yellan deg umtiweg-agi. - Nekk, i s-d-yerra ugeldun amecîuê, ur êemmle$ ara ad êekùme$ s lmut, yerna waqila ilaq ad ôuêe$. - Ala, i s-yenna ugellid. Maca ageldun amecîuê mi yeéra iman-is dayen ilaq ad iôuê, ur yeb$i ara ad yesgurez agellid am$ar : - Ma yeb$a ùMass agellid ad as-tta$en lebda awal, yezmer ad iyiyefk yiwet n tenbaî me qulet. Yezmer ad iyi-isenbev, amedya, ad ôuêe$ uqbel ddqiqa. Yettbin-iyi-d d akken tiwetlin iwulmen nejma e nt … Mi iwala belli agellid ulac acu i s-d-yerra, ageldun amecîuê isgerfel deg tazwara, sin akin, yeîîef abrid-i ssnne ht a… - Ad ak-rre$ d amqeddem-inu, i s-yenna ugellid s le yav. Imiren iban-d ugellid-nni am wakken yes a tissas n yizeùm. 40
Yenna-d ugeldun amecĂŽuĂŞ deg wul-is mi ikemmel inig-ines : weroin ad fehme$ imdanen imeqqranen.
41
XI Amtiweg wis sin izde$-it umzuxi : - Ah! Ah! Atta timerziwt n yiwen i yeb$an ad iyi-iwali! i d-i eggev umzuxi mi iwala ageldun amecîuê. Acku, $ur umzuxi, yakk iùmdanen nniven llan kan i wakken ad t-walin. - Azul, i s-yenna ugeldun amecîuê. Arazal-inek yessewham. - Akken ad selme$ $ef medden, i s-d-yerra umzuxi. Akken ad selme$ $ef widak ara iseffqen fell-i. Maca Llah $aleb, ulac win yett eddayen syagi.
42
- Ah! i s-yenna ugeldun amecîuê ur yehfimen acemma. - Wwet ifassen-ik, yiwen mgal wayev, i t-iwelleh uùmzuxi. Ageldun amecîuê yewwet ifassen-is wa mgal wayev. Amzuxi yekkes arazal-ines $ef uqerruy-is akken ad isellem fell-as. - Wagi d ayen yeûevûayen kter n tmerziwt $er ugellid, i d-yenna ugeldun amecîuê deg wul-is. Yu$al i awed yekkat ifassen-is wa mgal wayev. Amzuxi seg tama-s ireffed arazal-ines akken ad isellem fell-as. 43
Umba d semmus n ddqayeq yebda ugeldun amecîuê i eggu seg turart-agi : - Acu i ilaq ad nexdem akken ad ye$li urazal ? i yesseqsa. Maca amzuxi ur s-yesli ara. Imzuxiyen sellen êaca tinemmirin. - In-yi-d, ejbe$-ak aîas? - D acu i d anamek n wawal jeb? - jeb yeb$a ad yini ad testa erfev belli ulac win iyi-yifen deg thuski, ulac win yelsan axir-iw, ulac win iyi-yifen deg ss aya, ulac win iyi-yifen deg têerci deg umtiweg. - Maca weêd-k i telliv $ef umtiweg-agi ! - Deg le naya-k sefrreê-iyi. Xas, muqel-iyi-d kan ! - Ad ak-in-muqle$, i s-yenna ugeldun amecîuê i ihuzzen ciîuê tuyat-is, maca d acu ara tesfidev deg waya? Deg yinig-ines, ageldun amecîuê yenna-yas deg wul-is weroin ad fehme$ imdanen imeqqranen.
44
XII Amtiweg nniven izde$-it yiwen uûekran. Timerziwt ur t eîîel ara aîas maca teseêzen mliê ageldun amecîuê : - D acu i txeddmev dagi ? i s-yenna i uûekran i d-yufa yeqqim, zzin-as-d acêal n teqôe tin ççuôent yakk d ucêal n teqôe tin tilmawent.
- D tissit i tesse$, i s-d-yerra uûekran s leêzen. - Ay$er i tettessev ? i t-iseqsa ugeldun amecîuê. - I wakken ad ttu$, i s-d-yerra uûekran. 45
- Acu ad tettuv? i t-id-iseqsa ugeldun amecîuê i t-i$aven. - I wakken ad ttu$ belli ûevêa$, i s-iqerr uûekran i yesersen aqerruy-is. - Ad teûevêiv seg wacu? i d-iseqsa ugeldun amecîuê i yeb$an ad t-yal. - Üevêa$ seg tissit! i s-yenna uûekran i yeffer iman-is deg tsusmi. Ageldun amecîuê erqent-as irkelli. Wehme$ deg yimdanen imeqqranen, weroin ad ten-fehme$, i d-yenna deg wul-is deg yinig-ines.
46
XIII Amtiweg wis ukué d win n ubusinessman*. Amdan-agi yu$it lêal yettwaîîef s cc$el, ur yerfid ara ula d aqerruy-is mi dyewwev ugeldun amecîuê. - Azul, i s-yenna. Igeôôu-inek yexsi. - Krav d sin xedmen semmus. Semmus d ûa mraw d sin, ad asrnu$ krav ad u$alen mraw d semmus. Azul. Mraw d semmus ad as-rnu$ ûa ad u$alen snat n tmerwin d sin. Snat n tmerwin d sin ad as-rnu$ seddis ad u$alen snat n tmerwin d îam. Ur s i$ akud akken ad t-si$e$. Snat n tmerwin d seddis ad as-rnu$ seùùmmus ad u$alen kravet n tmerwin d yiwen. Uf! Nes a ihi semmuset n twinas d yiwen n yimelyunen d seddiset n twinas d snat n tmerwin n yigiman d ûat n twinas d krav d yiwen. - Semmuset n twinas n yiùmelyunen n wacu? - Acu? Mazal-ik dagi? Semmuset n twinas d yiwen n yimelyunen n… uré r i $ar a,t t u$k ul c i … Aîas n lec$al i s i$ ! Nekkini d amdan ur iêemmlen ara aqeûûer, kulci yes a azal $ur-i ! Sin d semmus x e ddme nû a… - Semmus n twinas d yiwen n yimelyunen n wacu, i d-yules ugeldun amecîuê. Deg tmeddurt-is weroin isellem deg yiwen useqsi ma yella yefka-t-id. Abusinessman irfed aqerruy-is : - £ur-i tura semmuset n tmerwin d ukué n yiseggasen mi zed$e$ deg umtiweg-agi, sfunnegen-iyi krav n yiberdan kan. Abrid amenzu $ur-s tura snat n tmerwin d sin n yiseggasen, d arzuz, êala Öebbi yeéran seg wansa i d-yusa, i d-iyi-snuffgen. Yessufu$d yiwen n ûûut yesewêacen, ass-nni xedme$ ukué n yi erriqen deg yiwet n tmernit. Abrid wis sin $ur-s tura mraw d yiwen n yiseggasen, helke$ s zzelluùm. Ur xeddme$ ara addal. Ur s i$ ara *
Abusinessman = Buisnessmann.
47
akud akken ad sseênunve$. Nekkini ur êemle$ ara aqeûûer. Abrid wi sk r av… dwag i !And aiûûawve$, semmuset n twinas d yiwen n y i me l y une n…
- Imelyunen n wacu? Abusinessmann ifaq belli ulac asirem akken ad as-yefk lehna : - Imelyunen n t$ewsiwin-agi timecîaê i nettwali tikwal deg yigenni. - D izan? - Xaîi, ti$ewsiwin timecîaê yeîîiriqen. - D tizizwa?
48
- Xaîi. Ti$ewsiwin n wure$ i ttaooan ifenyanen ttargun. Maca nekkini ur êemmle$ ara aqeûûer ! Ur s i$ ara akud akken ad argu$. - Ah! d itran? - Tufiv-t. D itran. - Acu ad txedmev s semmuset n twinas n yimelyunen n yitran? - Semmuset n twinas d yiwen n yimelyunen d seddiset n twinas d snat n tmerwin d sin n yigiman d ûat n twinas d kravet n tmerwin d yiwen. Nekkini ur êemmle$ ara aqeûûer. Nekkini meqte$. - Acu i txedmev s yitran? - Acu ad xedme$ yess-sen? - Ih. - Acemma. Ad ten-s u$. - Itran, d ayla-k? - Ih. - Mac a,wal a$y ak any i we nuge l l i di… - I ge l l i de nu l ac ac u ik e s be n. “Tû e l î i ne n ” $ e f . D ay e n yemgaraden. - D acu lfayda ma tmelkev itran ? - Akken ad ili$ d amerkanti. - D acu lfayda i tes iv ma telliv d amerkanti ? - Akken ad a$e$ itran nniven, ma yufa-ten walba v nniven. Wagini, i d-yenna ugeldun amecîuê deg wul-is, yettxemmim ciîuê am uûekran-inu. Xas akken yefka-d iseqsa nniven : - Amek i nezmùer ad nekseb itran? - Anwa i ten-yes an? i s d-yerra s wudem uqbiê abusinessmann. - Ur éri$ ara. Ulac. - Ihi d ayla-w, acku d nekkini i ixemmemen $ur-s d amezwaru. - D aya kan? - Dayen ibanen. Ma tufiv lyaqut ur nes i bab-is, d ayla-k. Ma tufiv tigzirt ur nes i bab-is, d ayla-k. Ma tes iv takti d amezwaru, 49
ad as-tesuf$ev agerdas : ad tu$al d ayla-k. Nekkini kesbe$ itran, imi ulac win i ixemmemen ad ten-ikseb uqbel-iw. - D tidet, i d-yenna ugeldun amecîuê. Ini-yi-d d acu ad txedmev yess-sen? - Ad ten-sferke$. ÊËessbe$-ten, tt awade$ êessbe$-ten, i d-yenna ubusinessmann. D ayen iwe ôen. Maca nekkini d amdan ur nêemmlen ara aqeûûer ! Maca ageldun amecîuê wer ad yelliz. - Nekkini, ma kesbe$ tafunaôt, zemre$ ad tt-rre$ $ef yiri-w, ad ttawi$. Maca keççini ur tezmirev ara ad tmegrev itran ! - Xaîi, maca zemre$ ad ten-rre$ deg lbanka. - D acu i d anamek n waya? - Anamek n waya, ad aru$ $ef yiwet n twerqet tamecîuêt amvan n yitran. Sin akin, ad $elqe$ $ef twerqet-nni deg yiwen leqjeô s tsarut. - D aya kan? - D aya ! D ayen yessevsayen, i ixemmem ugeldun amecîuê. Ad astiniv d tamedyazt. Maca waya maççi d cc$el yebnan $ef ûûeê. Taktiwin n ugeldun amecîuê $er t$ewsiwin yes an azal meqqren mgaradent aîas $ef tid n yimdanen iùùmeqqranen. - Nekkini, i s-yenna da$en, kesbe$ tajeooigt i ssewaye$ yal ass. Kesbe$ krav n yibulkanen i sizdige$ yal dduôt. Acku sizdige$ da$en win yexsin. Anwa yeéran. D ayen inef en yibulkanen-inu, d ayen inef en da$en tjeooigt-inu, imi ten-kesbe$. Maca keççini ur tenfi e var aiy i t r an… Abusinessmann yeldi-d imi-s, maca ur yufi ara acu ad asd-yerr. Imdanen imeqqranen d ixlafen, i d-yenna deg wul-is, deg yinig-ines.
50
XIV Amtiweg wis semmus yessewham aîas. D netta i d amecîuê deg yimtiwgen nniven irkelli. Amkan yellan deg-s ad iqid kan i yiwet n teftilt n ubrid yakk d win ara tt-isi$en. Ageldun amecîuê ur yeûûawev ara ad yefhem iwumi ilaq, deg yiwen n umkan deg yigenni, $ef yiwen umtiweg mebla yixxamen ne$ yiùmezda$, yiwet n teftilt n ubrid d win ara tt-isi$en. Xas akken, yenna-d deg wul-is : - Yezmer lêal amdan-agi yederwec. Maca xas akken ur yeûûawev ara tiderwect n ugellid, n umzuxi, n ubusinessmann ne$ n uûekran. Netta meqqar axeddim-is yes a anamek. Ma isa$ taftiltines n ubrid, amzun d itri amaynut ne$ d tajeooigt tamaynut i yesnulfa. Ma yesexsi taftilt-ines n ubrid, ad teîîes tjeooigt ne$ yitri. D axeddim yelhan. D ayen inef en imi d ayen yelhan.
51
Mi yewwev $er umtiweg, isellem $ef win yettsi$in taftilt n ubrid : - Azul. Ay$er i tesexsiv taftilt-inek n ubrid ? - D tagi i ttewûaya, i s-d-yerra win yettsi$in taftilt n ubrid. Azul. - D acu-tt ttewûaya? - Ad sexsi$ taftilt-inu n ubrid. Messelxir. Imiren kan i awed isa$-itt. - Maca ini-yi-d ay$er i tt-tesi$ev i tikkelt tis snat? - D tagi i ttewûaya, i s-d-yerra win yettsi$in taftilt n ubrid. 52
- Ulac acu i fehme$, i d-yenna ugeldun amecîuê. - Ulac acu ad tfehmev, i d-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid. Ttewûiya d ttewûiya. Azul. Imiren kan yesexsi taftilt-ines n ubrid. D$a yecrew anyir-is s umendil yes an imkuéen d izegga$en. - Axeddim i xedme$ yew er aîas. Zik ayen xedùme$ d lme qul. Ad sexsi$ taûebêit, ad si$e$ taùmeddit. Ayen i d-yegran deg wass ste faye$ deg-s, yakk ayen yegran deg yiv ggane$ deg-s … - Seg tallit-nni, ttewûaya tbeddel? - Ttewûaya ur tbeddel ara, i d-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid. D tagi i d tawa$it ! Seg useggas $er wayev aéerbev n uùtiweg yebda la irennu deg tazla-ines, maca ttewûaya ur tbeddel ara. - Umba d? i d-yenna ugeldun amecîuê. - Ass-a imi tuzzya n umtiweg tetteîîef kan ddqiqa, ur s i$ ara ula tasint akken ad ste fu$. Deg yiwet n ddqiqa ilaq ad si$e$ u ad sexsi$! - D ayen yesevûayen ! Ussan $ur-k ttdumun yiwet n ddqiqa ! - Ulac acu i isevûayen deg waya, i d-yenna win ittsi$in taftilt n ubrid. £ur-ne$ tura aggur imi nettmeslay lwaêid. - Aggur ? - Ih. Kravet n tmerwin n ddqayeq. Kravet n tmerwin n wussan ! Messelxir. I awed yessa$ taftilt-ines n ubrid. Ageldun amecîuê yeqqim la yettmuqul deg-s, yerna yebda iêemmel win yettsi$in taftilt n ubrid i yeqqimen d unûiê, weroin yettu ttewûaya. Yemekta-d i$elluyen n yiîij i$ef yettqellib zik netta s timad-is s wejbad n ukersi-ines. Yeb$a ad yall ameddakel-is : - Te é r i v… y e l l ay i we nwal l alak k e nadt e s t a fuv melmi i k-yehwa … - Ini-d, i s-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid. Acku nezmer ad nili, deg yiwen lweqt, d unûiê yakk d afenyan. 53
Ikemmel ugeldun amecîuê ameslay-ines : - Amtiweg-inek mecîuê mavi, tzemrev ad as-tezziv s krav n yisurifen kan. Yegra-yak-d ad telêuv s le qel i wakken ad teqqimev deg yiîij. Asmi teb$uv ad teste fuv, ad tekrev ad t e l êuv… ak k aas sady e qqi manne c tik -yehwa. - Takti-inek ur tessufu$ ara, i s-d-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid. Ayen i êemmle$ nekkini deg ddunit d ives. - Ur tes iv ara zzheô, i d-yenna ugeldun amecîuê. - Ulac zzheô, i d-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid. Azul. Yekker yesexsi taftilt-ines n ubrid. Ageldun amecîuê yekker ad ikemmel inig-ines, deg ubrid yenna-d : wagi ad t-êeqren yakk wiyav : agellid, amzuxi, aûekran d ubusinessmann. Maca êala netta yellan d uûwib. Yezmer lêal acku yeltha s wayen nniven, yettu iman-is. Yessufe$-d nnehta n nndama, yenna-d da$en : - Ëala wagi i zemre$ ad rre$ d aùmeddakel. Maca amtiweg-ines mecîuê mavi. Ul acamk anis i n… Ayen i s-yeqqimen deg wul-is ur yezmir ad iqeôô yess ugeldun amecîuê, yebda la yesêissef amtiweg-agi yettulemken $ef demma, lad$a, n wagim d ukuéet n twinas d ukuéet n tmerwin n yi$elluyen n yiîij deg snat n tùùmerwin d ukuéet n sswaye !
XV 54
Amtiweg wis seddis yufa-t yewsemraw n yiberdan $ef yimtiwgen nniven. Izde$-it yiwen n Mass d awesran i yettarun idlisen imeqqraêanen : - Ata yiwen n unaôaùùm! i i eggev, mi iwala ageldun amecîuê. Yeqqim ugeldun amecîuê $ef yiwet n tgida, yesnuffes ciîuê. Aîas i yuneg! - Seg wansi i d-tusiv? i d-yenna Mass awesran. - D acu-t udlis-agi ameqqran? i d-yenna ugeldun amecîuê. D acu i txedmev dagi? - Nekkini d amusnaw n trakalt, i d yenna Mass awesran. - D acu i d amusnaw n trakalt? - D amusnaw i yeéran anda zgan ilellen, isaffen, timdinin, idurar yakk d yineéraf. - D ayen ime nen, i d-yenna ugeldun amecîuê. Wagi meqqar, d axeddim n ûûeê! Imuqqel seg yal tama n umtiweg n umusnaw n trakalt. Weroin iwala amtiweg igerrez am wagi. - Ack-it umtiweg-inek. Llan deg-s igarawen? - Ur éri$ ara, i d-yenna umusnaw n trakalt. - Ah! (Ageldun amecîuê yenne$na$.) I yidurar ? - Ur éri$ ara, i d-yenna uùmusnaw n trakalt. - I win ye nan temdinin, isaffen yakk d yineéraf? - Kif-kif, ur éri$ ara, i d-yenna umusnaw n trakalt. - Maca d amusnaw n trakalt i telliv! - D tidet, i d-yenna umusnaw n trakalt, maca ur lli$ ara d anaôam. Xuûen-iyi mliê inaôamen. Maççi d amusnaw n trakalt ara iêesben timdinin, isaffen, idurar, ilellen, igarawen yakk d yineéraf. Amusnaw n trakalt azal-is meqqer i wakken ad yesseênunnev. Ur yetteffe$ ara seg tnarit-ines. Maca ad iveyyef inaôaùmen. Ad ten-yeseqsi, ad yaru iktayen-nsen. Ma banen-as-d iktayen n yiwen gar-sen lhan, amusnaw n trakalt ad yessudes yiwet n tsestant $ef unaôam-nni. - Ay$er? 55
- Acku anaôam ara yeskidben yezmer ad d-yeglu s twa$iyin deg yidlisen n trakalt. Kif-kif win ye nan anaôam i yetessen aîas. - Ay$er? i d-yenna ugeldun amecîuê. - Acku iûekranen ttemziligent wallen-nsen, ttwalin yal t$awsa $ef sin. Ihi amusnaw n trakalt ad yaru belli llan sin n yidurar anda yella yiwen n udrar kan. - Sne$ yiwen, i s-yenna ugeldun amecîuê, ur ixeddmen ara anaôam yelhan. - Yezmer lêal. Ihi, ma yella unaôam-nni ur yeskidib ara, ad nessudes yiwet n testant $ef tifin-ines. - Tura ad nwali? - Xaîi. D ayen yettemyecbaken mliê. Maca nessutur deg unaôaùm ad d-yawi yid-s anzaten. Amedya, ma yella walba v yufa-d yiwen n udrar d aeeqqraêan, ad nessuter deg-s ad a$-d-yawi iéra d imeqqraêanen. Amusnaw n trakalt yettuqelleq ddeqenzella. - Maca keççini, tusiv-d seg meb id! D anaôam i telliv! Tura ad iyi-tgelmev amtiweg-inek! Amusnaw n trakal, yeldi azmam-ines, yenjeô a$anib-ines. Ad naru qbel s u$anib tineqqisin n yinaôaùmen. I wakken ad tennaru s smex, ad nerju alamma yewwi-d unaôam anzaten ilaqen. - Ihi? i t-yeseqsa umusnaw n trakalt.
56
- Way! Anda i zed$e$, i s-yenna ugeldun amecîuê, mecîuê mavi. £ur-i krav n yibulkanen. Sin mazal cce len, wayev yexsi. Maca ulac win yeéran acu ara yevôun. - Ulac win yeéran acu ara yevôun, i d-yenna umusnaw n trakalt. - £ur-i da$en tajeooigt. - Ur nettjerrid ara ijeooigen, i d-yenna umusnaw n trakalt. - Ay$er? D ayen izaden deg thuski! - Acku ajeooig ur yettddummu ara, d lfani. - Dac uidaname kn:“l f ani ”? - Tirakalin, i s-yenna umusnaw n trakalt, d idlisen yifen akk idlisen nniven. Weroin ad ye$li uzal-nsen. Yuqan ad ibeddel udrar amkan. Yuqan ad yekkaw ugaraw. Nettaru ti$ewsiwin time$lalin. - Maca ibulkanen yexsin zemren ad akin, i s-yenna ugeldun ame c î uê.Dac uidaname kn:“l f ani ”?
57
- Nekni $ur-ne$ ulac aùmgared ger yibulkanen yexsin d wid ice len, i d-yenna uùùmusnaw n trakalt. Ayen i yes an azal $ur-ne$, d adrar. Netta weroin ad ibeddel. - Mac adac uidaname kn“l f ani ”?id-yules ugeldun amecîuê. Weroin isellem deg yiwen useqsi, ma yella yefka-t-id. - Anamek-i ne s“day e ni z e mr e nadi ne gr e n. ” - Tajeooigt-inu tezmer ad tenger ula d nettat da$en? - Dayen ibanen. Tajeooigt-inu d lfaniya, i d-yenna ugeldun amecîuê deg wul-is, yerna tes a êaca ukué n yisennanen i wakken ad têudd $ef yiman-is mgal umaval irkelli ! Yerna ooi$-tt weêd-s deg umtiweginu! D tagi i d nndama-ines tamenzut. Maca tu$al-as-d teb$est : - Tzemrev ad iyi-temlev kra n yimukan u$ur zemre$ ad rzu$, i tyeseqsa. - Amtiweg n Wakal, i s-d-yerra umusnaw n trakalt. Ëala ayen yelhan ihedôen fell-as … Alla$ n ugeldun amecîuê iôuê $er umtiweg-ines, yettêebbir $ef tjeooigt-ines.
58
59
XVI Amtiweg wis ûa d Akal ihi. Akal maççi d amtiweg am wiyav! Deg-s tawinest d mraw d yiwen n yigelliden (me lum, mebla ma nettu igelliden iberkanen), ûa n yigiman n yimusnawen n trakalt, téat n twinas n yigiman n yibusinessmann, ûa n yimelyunen d uzgen n yiûekranen, kravet n twinas d mraw d yiwen n yimelyunen n yimzuxiyen, meêsubik belêara sin n yimelyaôen n yimdanen imeqqranen. I wakken ad tes um takti $ef lqedd n umtiweg n Wakal, ad aken-d-ini$ belli uqbel asnulfu n tsafut, tlaq, $ef seddis imenéawen, taredsa n ukuéet n twinas d seddiset n tmerwin d sin yigiman d semmuset n twinas d mraw d yiwen n wid ara isi$en tiftilin n yiberdan. Seg meb id tugna-agi tettbin-d ack-itt. Ambiwel n tredsaagi yettbin-d am win n lbali n lubira. Ad zwiren qbel wid yettsi$in tiftilin n Zilanda Tamaynut yakk d tmurt n Ustralya. Mi ad ssi$en wigi tiftilin-nsen, ad ôuêen ad îîsen. Imiren ad kecmen wid yettsi$in tiftilin n tmurt n Üûin yakk d Sibirya. D$a ula d nutni ad ttwa$bun deg yikulisen. D$a ad d-tas nnuba n wid yettsi$in tiftilin deg tmurt n Rusya yakk d tmurt n Lhend. D$a d nnuba n wid n Tefriqt yakk d Yurub. D$a d nnuba n wid n Marikan n wanéul. D$a d nnuba n wid n Marikan n ugafa. Yerna weroin ad erqen deg umizzwer n unekcum $er usayes. D le jeb. Ëala win yettsi$in taftilt tayiwent n usfaylu n ugafa, d umeddakel-is n teftilt tayiwent n usfaylu n wanéul mazal ttidiren tudert tamsayeêt : xedmen sin yiberdan deg useggas.
60
XVII Mi ad neb$u ad nesken yiman-nne$ nessen ciîuê, nettaf yiman-nne$ tikwal nettuêetem akken ad neskideb cwiî. Mi ken-dmeslaye$ $ef wid yettsi$in tiftilin ur lli$ ara d aêlayli. Lehvur-iw zemren ad fken yiwet n takti ur nûeêan ara $ef umtiweg-nne$ i wid ur t-ssinen ara. Imdanen ur îîifen ara aîas n umkan deg umtiweg n Wakal. Ma yella sin n yimilyaren n yimezda$ i zed$en Akal ad qqiùùmen s ibeddi yerna ad êerûen yiman-nsen ciîuê, am wakken deg yiwet n temlilit yellan, zemren ad qqimen deg yiwet n teoma t i yes an snat n tmerwin n yimilen deg te$zi $ef snat n tmerwin deg tehri. Nezmer ad nessemnaglet talsa deg yiwet n tegzirt tamecîuêt deg ugaraw urkid. Me lum, imdanen imeqqranen ur k-ttamnen ara. Deg yiqerra-nsen aîas n umkan i îîfen. Ttwalin iman-nsen s an azal meqqren am ibawbaten. Ad ten-tesemtrev ihi ad xedmen leêsab. ËÊëemmlen imvanen : wagi ad asen-ye jeb aîas. Maca ur îîeggiret ara lweqt-nwen deg tarrut-agi. Fiêel. Tes aùm laman deg-i.
61
Mi yewwev ugeldun amecîuê $er Wakal, yewhem mliê mi ur d-iwala ara ula d yiwen. Deg tazwara yeggad ad yili ye req deg umtiweg, armi i d-iwala yiwen uzebg yes an ini n waggur yettembiwil deg yijdi. - Iv ameggaz, i d-yenna ugeldun amecîuê kan akka s ugacur. - Iv ameggaz, i s-d-yenna uzrem. - Anda i d-$li$ akka? i yessuter ugeldun amecîuê. - Aql-ik $ef umtiweg Akal, deg Tefriqt, i s-d-yerra uzrem. 62
- Ah!… Ul aci hianway e l l an$ e fWak al ? - Dagi d aneéruf. Ulac win yellan deg yineéraf. Amtiweg Akal meqqer mliê, i d-yenna uzrem. Yeqqim ugeldun amecîuê $ef yiwen n uéru, yerfed allen-is $er yigenni: - Ur éri$ ara, i d-yenna, ma nnewôen yitran i wakken ad yaf yal yiwen deg-ne$ itri-ines. Muqel amtiweg-inu. Atan sufella n yiqerra-nne $k an… Maca acêal i yeb ed! - Ack-it, i d-yenna uzrem. Acu i d-tusiv ad txedmev dagi? - £ur-i uguren d yiwet n tjeooigt, i d-yenna ugeldun amecîuê. - Ah! i d-yenna uzrem. D$a ssusmen i sin. - Anda llan yimdanen? i d-yenna ugeldun amecîuê yerna i tikkelt nniven. Weêd-nne $ine l l ade gune é r uf … - Nettili da$en weêd-nne$ ger yimdanen, i d-yenna uzrem. Imuqel-it ugeldun amecîuê mliê : - Weroin wala$ a$ersiw am keççini, i s-yenna deg taggara, d ar qi qanamuv a d… - Maca ife$ avad n ugellid deg tnezmart, i d-yenna uzreùm. Yecmumeê wudem n ugeldun amecîuê : - Urt e l l i vda ne z mar …urt e s i vul ai v a r r e n… ula d inig ur st e z mi r e var a… - Zemre$ ad ak-awi$ anda ur yezmir ad ak-yawi u$errabu, i dyenna uzrem. Yennev $ef tke bubt n ugeldun amecîuê, amzun d ameqyas n wure$ : - Win ara nale$, ad t-rre$ $er wakal seg wansi d-yeffe$, i d-yenna da$en. Maca keççini zeddigev yerna tusiv-ds e gy i t r an… Ulac acu i s-d-yerra ugedun amecîuê. - T$avev-iyi mliê, keççini i ive fen, $ef Wakal-agi n granit. Zemre$ ad ak-alle$ yiwen wass ma yella tecedhav mliê amùtiwegi ne k .Ze mr e $ …. 63
- Way! Fehme$ mliê, i d-yenna ugeldun amecîuê, maca ay$er i tettmeslayev lebda s lem un? - Acku ferru$-ten irkelli, i d-yenna uzrem. D$a ssusùùmen i sin.
64
XVIII Yezger ugeldun amecîuê aneéruf, deg ubrid-is êala yiwet n tjeooigt i d-imuger. D tajeooigt yes an êala krav n yiferrawen, d tajeooigt ur yes i nar aaz alme qqr e n… - Azul, i d-yenna ugeldun aùmecîuê. - Azul, i d-tenna tjeooigt. - Anda llan yimdanen? i d-yessuter s leêdaqa ugeldun amecîuê. Tajeooigt twala yiwen wass yiwet n terkeft t edda : - Imdanen? Llan, waqila, seddis ne$ ûa. Wala$-ten acêal n yiseggasen aya. Maca ulac win yeéran anda i nezmer ad ten-idnaf. D avu i ten-yettlawaêen. Ur s in ara iéuran, wagi d ayen i ten-ihejjnen mliê. - Ooi$-kem deg lehna, i d-yenna ugeldun amecîuê. - Ruê d tayev, i d-tenna tjeooigt.
65
XIX Yuli ugeldun amecîuê $ef yiwen udrar d a layan. Idurar i iwala deg ddunit-is d krav n yibulkanen i s-yettawven $er tgecrirt-i s .Ye r nay e s e x dam abul k any e x s i nam t k e r s i wt .“ Se g yiwen udrar layen am wa, i d-yenna i yiman-is, zemre$ ad wali$ amt i we gak k e nmay e l l ady i mdane nak k e nmal l an…”Mac a ulac acu i iwala êala ticwawin n yiéra mesdent mliê. - Azul, i d-yenna kan akka s ugacur. - Adrar yettara-d û û ut:Az ul… Az ul… Az ul … - D anwa-ken? i d-yenna ugeldun amecîuê. - D anwa-k e n… d anwa-k e n… danwa-k e n… i s-d-yerra ûûut n udrar. - Ili-ken d imeddukal-iw, d awêid i lli$, i d-yenna. - D awêi dil l i $… da wêi dil l i $… da wêi dil l i $ … is -d-yerra ûûut n udrar. “We r o i n wal a$ amt i we g am wa,ii x e mme m i mi r e n! Yekkaw irkelli, yeççur s tecwawin imesden am tseggnatin yernu d amer$an irkelli. Imdanen-ines xuûûen deg usugen. Ttalsen irkelli acu i sen-ne q qar … £ur -i, s i$ yiwet n tjeooigt : d nettat i y e t t me s l ay e ndt ame z war ut …”
66
XX Maca mi yelêa ugeldun amecîuê ger yijdi, ger yiéra yakk deg yideflawen yessufe$-d abrid. Yerna yakk iberdan ttawin $er yimdanen. - Azul, i d-yenna. D tibêirt tejuooeg s tjeooigin. - Azul, i s-tent-d-nnan tjeooigin. Imuqel-itent ugeldun amecîuê. Ttakent irkelli anza $er tjeooigt-ines. - D anwa-kent? i ten-yeseqsa, yewhem. - Nekenti d tijeooigin, i d-nnant tjeooigin. - Ah ! i d-y e nnauge l duname c î uê… Iùmiren kan iêulfa yiman-is d ame$bun. Tenna-yas-d tjeooigt-ines belli êala nettat yellan deg ume$rad. Hatan yufa semmus n yigiman, ttemcabint irkelli, deg yiwet n tebêirt kan ! « Ad tt-nêekk, i d-y e nna,mat wal away a… adt e s k e êk e ê ugar, yerna tezmer ad terr yiman-is temmut akken ur tettwabehdel ara. Yerna ad afe$ iùùman-iw ttwaêetmme$ ad bedde$ $ur-s, acku, tezmer, i wakken ad iyi-teseknu ula d nekk, ad tne$ iman-i sst i de t …”
67
Yerna yenna-d i yiman-i s:“£i l e $i man-iw d amerkanti s yiwet n tjeooigt tayiwent, maca ur ksibe$ êala yiwet n tjeooigt tamagnut. Tagi yak d krav n yibulkanen i yettawven $er ugecrir, yerna yiwen deg-sen, ahat, yexsi i lebda, ur je len ara deg-i yiwen ugeldun ameqqran…” Ye é é e l$ e fl e êc i c ,i s e r r e ê-asen i yiùmeîîawen.
68
XXI Imiren kan iban-as-d uka eb : - Azul, i d-yenna uka eb. - Azul, i s-d-yerra ugeldun amecîuê s wudem ukyis, i d-yezzin $er deffir, maca ulac acu i d-iwala. - Dagi i lli$, i d-t e nnat a$ e c t ,ddawnt de f f aêt … - D anwa-k? i d-yenna ugeldun amecîuê. Ack-i k … - Nekk d aka ab, i d-yenna uka ab. - Iya-d ad turarev yid-i, i s-yessuùmer ugeldun amecîuê. Aîas i êe z ne $ … - Ur zmire$ ara ad urare$ yid-k, i d-yenna uka eb. Ur lli$ ara d imôebbi. - Ah ! suref-iyi, i d-yenna ugeldun amecîuê. Ixemmem ciîuê, d$a syen ikemmel awal : - Dac uidane me kn“i mô e bbi ”? - Keçç maççi n da, i d-yenna uka ab, $ef wacu i tettqellibev? - Ttqellibe$ $ef yimdanen, i d-yenna ugeldun amecîuê. D acu i d aname kn“i mô e bbi ”? - Imdanen, i d-yenna uka ab, $ur-sen timekêal yerna ttûeggiden. Wagi icewwel-iyi! Maca ttrebbin tiyuzav. Ëala wagi i yeûefraêen deg-sen. Tettqellibev $ef tyuzav? - Ala, i d-yenna ugeldun amecîuê. Ttqellibe$ $ef yimedukkal. D ac uidaname kn“i mô e bbi ”? - D tagi d ta$ewsa yettwattun aîas aya, i d-yenna uka ab. Anamek-i s“a s n ul f unwas s a$ e n…” - Asnulfu n wassa$en? - D ayen ibanen, i d-yenna uka ab. Ar tura ar $ur-i mazal-ik d aqrur amecîuê am twinest n yigiman n warrac imecîaê. Yerna ur k-êwaoe$ ara. Seg tama nniven ula d keçç ulac acu iwmi iyi69
tuêwaoev. Deg wallen-ik d aka ab kan am twinest n yigiùman n yiku ab i lli$. Maca ma trebbav-iyi, ad nu$al nemyeêwao. Ad tu$alev $ur-i d ayiwen deg umaval. Ad u$ale$ $ur-k d ayiwen deg umaval … - Bdi$ fehhme$, i d-yenna ugeldun amecîuê. Tella yiwet n t j e ooi gt … waqi l at ô e bba-iyi-d… - Yezmer lêal, i d-yenna uka ab. Nettwali $ef Wakal le jeb. - Way! Maççi $ef Wakal, i d-yenna ugeldun amecîuê. Aka ab iban-d d akken yewhem : - £ef uùmtiweg nniven? - Ih. - Llan iûeggaden $ef umtiweg-agi? - Ala. - Wagi d ayen ime nen! I tyuzav ?
70
- Ala. - Ulac acu ikemlen, i d-yenna uka ab s nnehta. Maca aka ab yu$al-d $er takti-ines : - Ussan n tmeddurt-iw kif-kif-iten, ttemcabin irkelli. Tseggive$ tiyuéav, imdanen tseggiven-iyi. Yakk tiyuéad ttemcabint, imdanen da$en ttemcabin irkelli. Ihi xaqe$ ciîuê. Maca, ma trebbav-iyi, tameddurt-iw yezmer lêal ad tu$al tnewweô. Ad isine$ ûûut n yisurifen yemgaraden $ef wid i ssne$ yakan. Isurifen nniven sekcamen-iyi ddaw n wakal. Widak-inek ad iyi-siwlen akken ad ff$e$ seg usgen, amzun d lmuziga. Muqel d$a! Tettwaliv, akkin, iêerqan n yirden? Ur tette$ ara a$rum. Irden $ur-i ur yes i ara lfayda. Mi ad wali$ iêerqan n yirden ulac acu i yett eddin deg walla$-iw. Wagi d ayen yeseêzanen! Maca acebbub-ik yes a ini n wure$. Ihi asmi ara iyi-trebbiv ass-nni weêd-s! Irden, yes an ini n wure$, ad ak-id-mekti$ yes-sen. Yerna imiren ad u$ale$ êe mml e $û û utnwavude gy i êe r qanny i r de n… Yessusem uka ab, imuqqel mliê ageldun amecîuê : - Deg le naya-k… ô e bbi -iyi, i s-yenna ! - Amer ufi$, ur d-qqare$ ara ala, i s-yerra ugeldun amecîuê, maca ur s i$ ara aîas n lweqt. £ur-i imeddukal akk d waîas n t$ewsiwin i ilaq ad isine$. - Ëala ti$awsiwin i nôebba i nezmer ad nissin, i d-yenna uka ab. Imdanen ur s in ara lweqt akken ad isinen ti$ewsiwin nniven. Tta$en-d ti$ewsiwin heggant $ur yimzenza. Maca imi ulac imzenza n yimeddukal, imdanen ur s in ara imeddukal. Mi ad teb$iv ad tes uv ameddakel, ôebbi-iyi! - Acu i ilaq ad xedme$? i d-yenna ugeldun amecîuê. - Ilaq ad tiliv d aûebri, i s-d-yerra uka ab. Deg tazwara ad teqqimev deg yiwen n umkan ibe den fell-i ciîuê, am akka, $ef leêcic. Ad ak-wali$ seg îîerf n tiî, keççini ur teqqarev acemma. Lehdur d sebba n umennu$. Maca, tzemrev yal ass ad d-tettaéev $ur-i ciîuê… 71
Azekka-nni yu$al-d ugeldun amecîuê. - Lemmer d-tu$alev $ef yiwet n ssa a am tin n yivelli tili axir, i syenna uka ab. Amedya, ma yella tusiv-d $ef ôôeb a n tmeddit, akken ad tawev kan tlata ad yebdu lferê ikeççem ul-iw. Simal lweqt ileêêu, simal ttêulfu$ i yiman-iw nnecôaêe$. Mi ad tawev ôôeb a, ad bdu$ aqlaleê yerna ad bdu$ ad nezgame$ : imiren ad isine$ azal n sse d d lferê! Maca ma tôuêev kan akka la $ila, ur éerre$ ara $ef wacêal n ssa a ad sname$ ul-i w… I l aqadt i l i tanumi. - D acu i d anamek n le wayed? i d-yenna ugeldun amecîuê. - D tagi d ta$ewsa yettwattun aîas aya, i d-yenna uka ab. D ayen yettaooan ass yettemgirid $ef wussan nniven, yiwet n ssa a temxalaf $ef sswayenniven. Amedya, iûeggaden s an yiwet n l ada. Ass n amhad ceîîêen d tullas n taddart. Ihi ass n amhad d ass ase di! Ad ôuêe$ ad êewse$ alamma wwve$ $er tfeôôant. Ma yella iûeggaden ceîîêen melmi i sen-yehwa, ussan ad u$alen tteùùmcabin irkelli, imir weroin ad s u$ imuras. Akka i iôebba ugeldun amecîuê aka ab. Mi tqerreb ssa a n twada : - Ah! i d-yenna uka ab….Adt t r u$ . - D l$elîa-inek, i d-yenna ugeldun amecîuê, weroin budde$-ak taxessart, maca teb$iv ad ak-ô e bbi $ … - D ayen ibanen, i s-yenna uka ab. - Maca ad tettruv! i d-yenna ugeldun amecîuê. - D ayen ibanen, i s-yenna uka ab. - Ihi ulac acu trebêev ! - Ayen rebêe$, i s-yenna uka ab, d yini n yirden. D$a yerna-d deg wawal-is : - Öuê ad twaliv tijeooigin. Ad tfehmev d akken tinna-inek d tayiwent deg umaval. Ad d-tu$alev ad iyi-teooev deg talwit, imiren ad ak-d-fke$ yiwen n uffir d asefk. 72
Iôuê ugeldun amecîuê ad iwali tijeooigin : - Ulac acu i kent-icerken yakk d tjeooigt-inu, ar tura mazal ur teûûawvemt ara ad tilimt lêaoa, i sent-id-yenna. Ulac win i kentiôebban, kunemti da$en ulac win i tôebbamt. Mazal-ikent deg tegnit anda yella deg-s uka ab-inu zik. Zik, yella kan d aka ab yettakken ccbiha $er twinest n yigiman n wiyav. Maca rri$-t d ameddakel-iw, d$a yu$al tura d ayiwen deg umaval. Tijeooigin ttwaêenksent mliê. - Acki-kent, maca d tilmawent i tellamt, i sent-d-yenna da$en. Ulac win i izemren ad yemmten fell-akent. Me lum, tajeooigt-inu mi ad tt-iwali yiwen umsebrid, ad i$il belli am kunemti i tga. Maca nettat weêd-s tes a $ur-i azal meqqren, tugar-ikent kunemti irkelli imi d nettat i ssewe$. Imi d nettat i tt$ummu$. Imi d nettat i sdari$ mgal avu. Imi $ef demma-s i n$i$ iburbbuten (êala sin ne$ krav-nni ara d-yu$alen d iferîeîîa). Imi d nettat i sli$ tectekay, ne$ tettzuxu, ne$ kra n yiberdan tessusum. Imi d tajeooigt-inu. Yu$al-d $er uka ab : - Ooi$-k deg lehna, i s-y e nna… - Öuê d tayev, i d-yenna uka ab. Atan uffir-inu. D aêerfi mavi : êala s wul i nettwali. Ayen yes an azal meqqren ur t-ttwalint ara wallen. - Ayen yes an azal meqqren ur t-ttwalint ara wallen, i d-yules ugeldun amecîuê, akken ad yecfu fell-as. - D lweqt i tvegrev $ef tjeooigt-inek i d-yerran tajeooigt-inek tes a azal meqqren. - D lweqt i îeggre$ $ef tjeooigt-i nu… i d-yenna ugeldun amecîuê, akken ad yecfu fell-as. - Imdanen ttun tidet-agi, i d-yenna uka ab. Maca keççini ur ilaq ara ad tt-tettuv. Ad d-tu$alev d amasay $ef wayen tôebbav-t. Aqlik d amasay $ef tjeooigt-i ne k … 73
- Aql-iyi d amasay $ef tjeooigt-i nu… id-yules ugeldun amecîuê, akken ad yecfu fell-as.
74
XXII - Azul, i d-yenna ugeldun amecîuê. - Azul, i d-yenna umsegnay. - Acu txedmev dagi? i s-yenna ugeldun amecîuê. - Ferrne$ imessukal, tiwemmusin n agim, i d-yenna umsegnay. Ttwesiqe$ timacinin i ten-yettawin, tikwal $er tama tayeffust, tikwal $er tama taéelmaî. Imiren t edda-d yiwet n tmacint ttemce al, teîîerdiq am ôôe degga, thuz taxxamt n temsignit. - Ëaren mliê, i d-yenna ugeldun amecîuê. £ef wacu i ttnadin? - Argaz yeselêayen aqerru n tmacint s tiùùmmad-is ur yeéri ara, i dyenna umsegnay. Hatta t edda tmacint nniven ttemce al, tzehher, teîîef abrid imitti. - U$alen-d yakan? i d-y e s s ut e ruge l duname c î uê… - Wigi d wiyav, i d-yenna umsegnay. D ambadel i yevran. - Ay$er, ur sen-ye oib lêal anda llan? - Ulac win iwumi ye jben lêal anda yella, i s-yenna umsegnay. Hatta tamacint tis kravet ttemca al, teîîerdiq am ôôe degga. - Ïîafaren imessukal imezwura? i d-yessuter ugeldun amecîuê. - Ulac acu iîîafaren, i d-yenna umsegnay. Ad ten-tafev ama îîsen daxel, ne$ ttfun. ÊËala imecîaê slefa$en inzaren-nsen $ef zooaj. - Ëala imecîaê i yeéran $ef wacu ttqelliben, i d-yenna ugeldun amecîuê. ÏÎîeggiren lweqt-nsen $ef yiwet n teslit n ubeênuq, d$a ad tu$al tes a azal meqqren $ur-sen, u ma nekkes-asen-tt, ad t t r un… - Ay arezg-nsen, i d-yenna umsegnay.
75
XXIII - Azul, i d-yenna ugeldun aùùmecîuê. - Azul, i d-yenna umzenzi. D amzenzi n t eqqacin itteksen fad. Ad nsew yiwet deg ddurt, d$a ur nettiêwio ara aman i tissit. - Ay$er i teznuzut ti eqqacin-agi? i d-yenna ugeldun amecîuê. - Ad nerbeê aîas n lweqt, i d-yenna umzenzi. Imazzayen sulin leêsab. Ad nesegfer semmuset n tmerwin d krav n ddqayeq i ddurt. - Maca acu ad nexdem s semmuset n tmerwin d krav n ddqayeqagi? - Ad nexdem yess-s e ntac une b$ a… “Ne k k ,id-yenna ugeldun amecîuê deg wul-is, lemmer s i$ semmuset n tmerwin d krav n ddqayeq, ad lêu$ s le qel $er t al a…”
76
XXIV Imir neûûawev $er wass wis îam seg wasmi yeêbes uùmseddu-inu deg uneéruf, yerna mi sli$ i teqûit n umzenzi, lli$ swi$ tiqqit taneggarut n u win-inu n waman : - Ah! i d-nni$ i ugeldun amecîuê, ack-itent tummektin-inek, maca ar tura mazal ur xdime$ ara asafag-inu, yerna aman i tissit kfan. Ad ferêe$ ula d nekk ma yella ufi$ amek ara lêu$ s le qel $er tala! - Ameddakel-iw aka ab yenna-yi-d… - Ay aqcic l ali, tamsalt tura maççi d tamsalt n uka ab! - Ay$er? - Ac k ut ur aadne mme ts e gf ad… Ur yefhim ara aée$éen-inu, yerra-yi-d : - Yelha mi ad nes u ameddakel, xas akken qrib ad nemmet. Nekk, ferêe$ aîas mi s i$ aka ab d ame ddak e l … Iban belli ur yewzin ara amihi, i d-nni$ i yiman-iw. Weroin yellué ne$ yeffud. Ciîuê n yiîij i umm-as … Maca imuqel-iyi-d, syen akkin yerra-d $ef umyar-inu : - Ul ane k kf ud e $… i y a-dadnqe l l e b$ e fwanu… Sbegne$-d imiren eggu-inu : tamsalt-agi n uqelleb, kan akka, $ef wanu deg tlemmast n uneéruf d azulal. Maca $as akken, nebda tikli. Mi nelêa acêal n sswaye , deg tsusmi, ye$li-d yiv, d$a bdan itran la tteùmca alen. Wala$-ten amzun deg targit, terkeb-iyi tawla acku yeda-yi fad. Awalen n ugeldun amecîuê bdan cceîêen deg uqerruy-is : - Ihi, ula d keçç tefudev ? i t-seqsa$. 77
Maca ur iyi-d-yerri ara $ef useqsi-inu. Yenna-yi-d kan : - Amanz e mr e nda$ e nadi l i nl haniwul … Ur fhime$ ara tiririt-i ne s ,mac as s us me $ … èr i $be l l iur ilaq ara ad t-seqsi$. Ye ya. Yeqqim. Qqime$ zdat-s. Umba d kra n lweqt n tsusmi, yerna-d deg wawal-is : -I t r anc e bêi taî as ,$ e fl oalny i we tnt j e ooi gturne t t wal iar a… Rri$-as-d “d ay e ni bane n”,d$ a qqi me $l at t muqul e $ , mebla ma nni$-d awal, ini n yijdi ddaw n tziri. - Ack-it uneéruf, i d-yerna deg wawal-i s … Yerna d tidet. Seg zik êÊemmle$ aneéruf. Ad neqqim $ef yigidi n yijdi. Ur nettwali acemma. Ur nsell acemma. Maca tella y i we tnt $ aws ay e î î i r i qe nde gt s us mi … - Ayen yetcebbiêen aneéruf, i d-yenna ugeldun amecîuê, d tuffraines i wanu deg yiwen n umk anurne s s i nar a… Wehme$ mi ufi$ iùùman-iw deqzalla fehme$ ini udrig n yijdi ddaw n tziri. Asmi lli$ d amecîuê, zed$e$ deg yiwen n uxxam aqdim, tella yiwet n teqûit i d-iqqaren belli yella yiwen n ugerruj yeffren ddaw-as. Me lum, ulac win i t-yufan, ne$, yezmer lêal, ulac win i iqelben fell-as. Maca waya yerna deg wazal n uxxamagi. Axxam-iw yeffer uffir deg wul-i s … - Ih, i d-nni$ i ugeldun amecîuê, win ye nan axxam, itran ne$ aneéruf, ayen i ten-yetcebbiêen d ayen ur nezmir ad t-nwali! - Ferêe$ mi twafqev aka ab-inu, i d-yenna. Mi yebda naddam i$elleb ageldun amecîuê, ddme$-t ger yi$allen-iw, d$a kemmle$ tikli-inu. Iraq ul-iw. Amzun d agerruj ahcican i ddme$. Yerna iban-iyi amzun ulac acu ihcicen $ef Wakal am netta. Ddaw n tziri, qqime$ la ttmuqule$ anyir-agi awra$, allen-agi iqemcen, ticeççuyin-agi n ucebbub i yettawi wavu, d$a nni$-d i yiman-iw : acu i ttwali$ dagi d iqcer. Ayen yes anaz alury e t t bi nar a… Mi wala$ acmumeê $ef yimi-s, rni$ nni$-d deg wul-iw : “Ac uy e s we hme nml i êde guge l dun-agi amecîuê, d takdit-ines i 78
yiwet n tjeooigt, d tugna n yiwet n tjeooigt i ice len daxel-is am t e f t i l tn ume û baê,$ asak k e ny e î î e s …”.I mi r e ni ban-iyi-d hcic mliê. Ilaq ad nêader mliê $ef yimeûbaêen : ciîuê n wavu yezmer ad ten-y e s e x s i … Imi leêêu$ akka, deg tafrara ufi$ anu.
79
XXV - Imdanen, i d-yenna ugeldun amecîuê, îîeggiren iman-nsen deg yisaffen lqayit, maca ur érin ara $ef wacu i ttqlliben. D$a ad ttenkikizen deg umkan-ns e nme bl ai s wi … D$a yerna-d deg wawal-is : - Fi êe l … Anu i nufa ur yettemcabi ara $er wanuyen n ûûeêra. Anuyen n ûûeêra d imrujen kan yettwa$zen deg yijdi. Wagi yettemcabi $er wanu n taddart. Maca deg temnaî-agi irkelli ulac later i yiwet n taddart, ad as-tiniv d targit i ttargu$. - D ayen yessewhamen, i d-nni$ i ugeldun amecîuê, kulci ihegga : tajeôôaôt, ûûîel dumr ar … Yevsa, inul amrar, iêerrek tajeôôaôt i yujaqqen. - Tsellev, i d-yenna ugeldun amecîuê, nessuki-d anu-agi, yerna i c e nnu… Ur b$i$ ara ad yese yu iùman-is : - Ïîixer, i s-d-nni$, ééay fell-ak mliê. Suli$ ûûîel s le qel armi d yiri n wanu. Sqe de$-t mliê. Deg yimeééa$-iw mazal yettzenzun ijjiq n tjeôôaôt, deg waman yettergigin, wala$ iîij yettergigi. - Fude$, b$i$ ad swe$ aman-agi, i d-yenna ugeldun amecîuê, efkiyi-dads we $ … Imiren i éri$ $ef wacu yettqellib! Refde$ ûûîel armi d icenfiren-is. Yeswa, allen-is qemcent. Tagnit-agi d taéidant am tme$ra. Aman-nni ur llin ara d lqut kan. Llulen-d seg tikli ddaw n yitran, seg ccna d ujjiq n tjeôôaôt, seg le tab n yi$allen-iw. Aman-nni lhan i wul, amzun d asefk. Asmi lli$ d amecîuê, tafat n useklu n Nuwil, aééay n téallit n tnaûfa n 80
yiv, tizeîî n lemcemmumêat, wigi irkelli ttaken ccbaêa i usefk n Nuwil i d-fkan. - Imdanen-nwen, i d-yenna ugeldun amecîuê, tteééun semmus n y i gi mannt j e o o i gi nde gy i we tnt e bêi r t …y e r naurt t af e nar a$ e f wac ut t qe l l i be n …
- Ur t-ttafen ara, i s-d-r r i $ … - Maca $ef wacu i ttqelliben irkelli, zemren ad t-afen deg yiwet n t j e ooi gty ak kdc i î uênwaman… - D ayen ibanen, i s-d-rri$. 81
Yerna-d ugeldun amecîuê deg wawal-is : - Maca allen dder$lent. Ilaq ihi ad nqelleb s wul. Swi$ aman. Tu$al-iyi-d teôwiêt. Ijdi yu$ ini n tament mi yecreq yiîij. Necraêe$ da$en s yini-agi n tament. Ulac acu yeooen adnuz game $ … - Ilaq ad teîîfev deg wawal-ik, i d-yenna ugeldun amecîuê s le qel, i d-yu$alen yeqqim zdat-i. - Öegme$-ak kra ? - Yax it e é r i v… t as e gr e s tiy i k e r r i -i nu… aql-iyi d amasay $ef tjeooigt-nni! Ssuf$e$-d seg leoyub-iw unu$en-nni i erve$ ad xedme$ tikkelt tamenzut. Iwala-ten ugeldun amecîuê, yenna-iyi-d s tavsa : - Ibawbaten-i n e k ,t t ak e nc wi îc c bi ha$ e rl e k r e mb… - Way! Nekk yettzuxun s yibawbaten! - Aka ab-i ne k… i me é é a$ -i s… t t ak e nc c bi hac i î uê$ e rwac c i we n … me qqr i tml i ê! D$a ikemmel tavsa. - Maççi d lêeq fell-ak, keçç d am$ullu, ay aqcic n l ali, zik ulac i ssne$ ad ssun$e$ êala lbuwat i$elqen d lbuwat yeldin. - Way! Ulac deg-s, i d-yenna, imecîaê éran. Jeôôve$ ihi tasegrest. Mi s-tt-fki$, êulfa$ i ukuîif deg wuliw : - Tes i vi s e nf ar e nurs s i ne $ar a… Maca ulac acu i d-yerra. Yenna-yi-d : - Teériv, tuvra-i nu$ e rWak al… az e k k aady e s uas e ggas… D$a, umba d kra n lweqt n tsusmi, yerna-d deg wawal-is : - £li$ deg yiwen n umkan ur yeb ids syagi. D$a udem-is yu$al d azegga$. I tikkelt nniven, mebla ma éri$ ay$er, êulfa$ i yiwen n leêzen weroin êusse$-as. Maca $as akken iôuê-d s alla$-iw yiwen useqsi : 82
- Ihi taûebêit anda i k-ssne$, îam n wussan aya, maççi kan akka i tettêewiûûev deg yiwen n umkan yeb ed agim n yikilumitren $ef tmura yettwazed$en! Tleêêuv ihi $er umkan n u$elluy-inek ? Udem n ugeldun amecîuê yu$al da$en d azegga$. Rni$-d s ukukru : - Ye z me rl êal$ e fus e ggasy e z r i n?… Udem n ugeldun amecîuê yu$al i tikkelt nniven d azegga$. Weroin i d-yerri $ef yiseqsiyen, maca, mi ad yezwi$ wudem-nne$, anamek-i s“i h”,ne $al a? - Ah! i s-d-nni $ ,uggade $… Maca ulac acu i d-yerra : - Tura ilaq ad txedmev. Ilaq ad tu$alev $er tùmacint-inek. Ad akrou$ dagi. U$al-d azekka-nnit ame ddi t … Maca ul-iw ur yetthenni ara. Cfi$ $ef uka ab. Le mme rne my uô ô e bba,t i l ine t t r uc i î uê…
83
XXVI £ef tama n wanu, yella yiwen n u$rab ye$li. Mi d-u$ale$, azekka-nni, seg uxeddim-inu, wala$ seg meb id ageldun-inu amecîuê yeqqim sufella-s, ivarren-is tte luluqen. Sli$-as la yettmeslay : - Ur tecfiv ara ihi? i d-yenna. Maççi dagi! Ta$ect nniven terra-yas-d mebla ccek, acku iwajeb-itt : - Ala! Ala! D ass-nni, maca maççi deg umkan-agi … Kemmle$ tikli-inu $er u$rab. Maca ur ttwali$, ur selle$ i ûûut n walba v. £as akken, ageldun amecîuê yerra-yas-d i tikkeltnniven : - … D ayen ibanen. Ad twaliv anda tbeddu ljeôôa-inu deg yijdi. Rou-yi kan. Ad ili$ deg yiv-agi. Lli$ bedde$ snat n tmerwin n lmitrat $ef u$arab, maca ulac acu ttwali$. Umba d kra n lweqt n tsusmi, yerna-d ugeldun amecîuê deg wawal-is : - Aseççi-inek, d ayen yelhan? Yaxi ur iyi-tqerêev ara aîas? Bedde$ deg umkan-iw, ul-iw qrib ad yeêbes, maca ar imiren ulac acu i fehme$. - Öuê tura, i d-y e nna… B$ i $adû ubbe $ ! Üubbe$-d allen-iw $er lsas n u$arab, d$a jelbe$-d $er deffir! Wala$ yiwen n uzrem, seg yizerman iwra$en, i izemren ad ak-n$en deg kravet n tmerwin n tsinin, yeqqaccew $er ugeldun amecîuê. Mm$e$ $ef loib-iw ad ddme$ taùmeéyant-inu, yerna îîfe$ abrid s tazla. Maca ûûut i xedme$, yesserwel azrem-nni i inesren s le qel deg yijdi, yerna mebla ma i$iwel tikli, yedderdeb ger yiéra.
84
ÛÜûawve$ swaswa akken ad ccelqfe$ ageldun-inu amecîuê ger yifassen-iw. Udem-is yu$al d awra$. - D acu-tt taqûiî-agi ? Tettmeslayev tura d izerman! Kkse$-as tafunaôt-ines tawra$t i yettlus lebda. Ssbezge$-as anyir-is, fki$-as ad isew. I tura ur zmire$ ara ad s-rnu$ ula yiwen useqsi. Imuqel-iyi-d mliê, iêemmeé-iyi s yi$allen-is. Sli$ i wul-is iêebbek am win n ugviv yettmettaten, mi qerrûen fell-as s ubeckiv. Yenna-yi-d : - Feôêe$ aîas mi tufiv acu i ixuûûen i tmacint-inek. Tura tzemrev ad tkecmev s axxam-i k … - Amek i tezriv annect-a! 85
Usi$-d ad as-ini$ belli mgal yakk acu yeggade$, ûûawve$ ad kfu$ axeddim-iw! Ur iyi-d-yerri ara $ef useqsi-inu, maca yerna-d deg wawal-is : - Ula d nekk, ad kecme$, ass-a, s axxam-i w… D$a, s t$ect n lxiq : - Yeb e dml i ê… y e w e rml i ê… Ëulfa$ mliê d akken ayen iverrun d yiwet n lêaoa d tamxaleft. ÎÏîfe$-t mliê ger yi$allen-iw aùmzun d aqrur amecîuê, xas akken iban-iyi-d amzun yettanser srid $er yiwet n tanut mebla ma zemre$ ad xedme$ lêaoa i wakken ad t-î î f e $ … Tamu$li-ines qessiêet mliê : - Ikerri-inek, atan $ur-i. Asenduq n yikerri atan $ur-i. Asegres atan da$en $ur-i … Yecmumê-d s leêzen. Rji$ aîas. Ëusse$ belli tafekka-ines têemmu s le qel : - Ay aqcic n l al i ,t e ggade v… Yuggad, d ayen ibanen ! Maca yevsa s le qel : - Ad aggade$ ugar tameddit-agi … Qqure$ deg umkan-iw i tikkelt nniven. Uggade$ ad tevru lêaoa ur yezmir ad tt-yeqbel walla$-iw. Imiren fehme$ belli ur zmire$ ara ad lawi$ takti anda weroin ad sle$ i tavsa-agi. Tavsaagi $ur-i amzun d tala deg uneéruf. - Ay aqcic n l ali, b$i$ ad ak-s l e $t e t t avû av… Maca yenna-yi-d : - Iv-agi, ad ûûiwve$ aseggas. Itri-inu ad yili swaswa nnig umkan anda$ l i $i l i nd i … - Ay aqcic n l ali, taqûit-agi n uzrem d usihar yakk d yitri, maççi dy i rt ar gi t … Maca ur iyi-d-yerri ara $ef useqsi-inu. Yenna-yi-d : - Ayen yes an azal, ur nezmir ara ad ten-nwal i … - Day e ni bane n… 86
- Am tjeooigt-nni. Ma têemmlev tajeooigt yellan deg yiwen n yitri, acêal telha tamu$li n yigenni deg yiv. Yakk yitran ad tentafev oouoogen. - Day e ni bane n… - Am waman-nni. Wid iyi-d-tefkiv ad swe$ llan am uééay, i lmend nt j e ô ô aô tdumr ar… t e c f i v… ac êalil han. - Day e ni bane n… - Deg yiv, ad tmuqlev itran. Anda zed$e$ mecîuê mliê akken ad ak-d-mle$ anda i-d-yezga. Yerna akka axir. Itri-inu, $ur-k, d yiwen seg yitran. D$ aak k a,adt êe ml e vadt wal i vy ak ky i t r an… Ad u$alen irkelli d imeddukal-ik. Yerna ad ak-d-f k e $as e f k… Yeîîerveq da$en s tavsa. - Ah ! ay aqcic l ali, ay aqcic l ali, acêal êemmle$ ad sle$ i tavsa-agi ! - D$a d wagi i d asefk-i nu… amwaman -nni… - D acu i teb$iv ad d-tiniv? - £er medden, itran mgaraden. £ur kra yettinigen, itran d imezwaren. £ur kra nniven, d tiftilin timecîaê kan. £ur kra yellan d imusnawen, d uguren. £ur ubusinessman-inu d ure$. Maca yakk yitran-agi tsusument. Keççini ad tes uv itran ulac win i tenyes an… - D acu i teb$iv ad d-tiniv? - Asmi ara tmuqlev igenni, deg yiv, imi ad zed$e$ deg yiwen degsen, imi ad vse$ deg yiwen deg-sen, ihi $ur-k am akken vsen yakk yitran. Ad tes uv, keççini, itran yesnen ad vsen! D$a yeîîerveq da$en s tavsa. - Asmi ara teûûawvev ad tûebrev iman-ik (netûebbir lebda imannne$) ad tferêev imi iyi-tesnev. Ad teqqimev lebda d ameddakeliw. Ad ak-tas nnefêa ad tevset yid-i, d$a ad teldiv tikwal îîaqi ne k ,k anak k a… D$ ai me ù dduk al -ik ad wehmen mliê mi ara kwalin tettwaliv igenni, tettavsav. Iùmiren ad asen-t i ni v:“I h,i t r an, sevsayen-i y il e bda! ” D$ aad$ i l e nt e dderwcev. Ad ili$ imiren kelxe$-ak … 87
D$a yeîîerveq s tavsa. - Amzun fki$-ak-d , deg umkan n yitran, aîas n tççençunin t i me c î aêy e s ne nadvs e nt … D$a yeîîerveq s tavsa. Sin akin tbeddel ta$ect-is : - Iv-agi… t e é r i v… urt t asar a. - Ur k-ttaooa$ ara. - Ad iyi-y e qr e êl êal… k r ade g-iar ay e mmt e n.Ak k a,f i êe l … - Ur k-ttaooa$ ara. Maca yenezgam. - Qqare$-akay a… $ef loal n uzrem da$en. Ur ilaq ara ad aky e qqe s… I z e r manwe rit. Zemren ad ak-qqsen kan akka, mebla s s e ba,snne f êa… - Ur k-ttaooa$ ara. Maca yiwet n t$awsa tebbet-it : - Maca ur se unar aac e ç ç iit uqqs at i ss nat… Ur t-wala$ ara yiv-nni mi yu$ abrid-is. Yerwel mebla lêess. Mi ûûawve$ ad t-qev e$, ufi$-t yebges-as i tikli, ileêêu s lem$awla. Yenna-yi-d kan : - Ah!Dagiit e l l i v… Yeîîef-iyi seg ufus. Maca yenezgam da$en : - Tvelmev. Ad têeznev. Ad bine$ aùmzun mmute$, yerna maççi d t i de t … Nekk ssusme$ kan. - Tfehmev. Yeb ed mliê. Ur zmire$ ara ad glu$ s tfekka-agi. Éèéayet mliê. Nekk ssusme$ kan. - Maca ad tili am uclem aqbur iîîegren medden. Maççi d ayen y e s e êz ane ni c e l mani qbur e n… Nekk ssusme$ kan. Yefcel ciîuê. Maca $as akken, yenka da$en :
88
- D ayen yelhan, teériv. Nekk da$en ad wali$ itran. Itran irkelli ad u$alen d anuyen s tjeôôaôt iûeddeden. Itran irkelli ad iyis mi r e nads we $ … Nekk ssusme$ kan. - D ayen isevûayen ! Ad tes uv semmuset n twinas n yimelyunen n tçenççunin, nekk ad s u$ semmus n twinas n yimelyunen n t l i wa… Ul adne t t ay e s s us s e m,ac k ui t e t t r u…
- Dagi. Eoo-iyi ad lêu$ ciîuê weêd-i. D$a yeqqim, acku tekcem-it tagdi. Yenna-d da$en : 89
- Te é r i v… t aj e ooi gt -i n u… aql -iyi d amasay fell-as ! Yerna d tuv ift mliê! Yerna d yiwet nniya deg-s. Tes a kan ukué n yisennanen akken ad têud $ef yiman-is mgalumavali r k e l l i … Nekk qqime$ $ef tmurt, acku ur zmire$ ara ad îîfe$ $ef yivarren-iw. Yenna-d : - Hat a… Da y a. . Yesgerfel da$en ciîuê, d$a ikker-d. Yelêa cwiî. Nekk, dayen ur zmire$ ad êerke$ seg umkan-iw. Wala$ kan afeîîiwej d awra$ zdat n tke bubt-is. Yeqqim kra n lweqt d usbiv, ur iêerrek, ur isu$. Ye$li-d kan am wakken i$elli useklu. Ur sli$ ara i ûûut n u$elluy $ef demma n yijdi.
90
XXVII e ddant ur as e ddi sny i s e ggas e ny ak an… Weroin d-êki$ taqûit-agi. Imeddukal iyi-d-walan ferêen mliê mi iyi-d-walan d amuddur. Ëezne$ mliê, maca qqare$-asen : d eggu i y i $ … Tura, aql-iyi ûûebre$ cwiî iman-i w.Me ês ub… ma ç ç iml i ê. Maca éri$ belli yu$al $er umtiweg-ines, acku, mi d-yuli wass, ur ufi$ ara tafekka-ines. Ur ééayet ara mliê tfekka-i ne s… y e r nade g yiv, êemmle$ ad sle$ i yitran. Amzun d semmuset n twinas n y i me l y une nnt ç e nç ç uni n… Maca hata tevra yiwet n t$awsa d tamxaleft. Tasegrest i ssun$e$ i ugeldun amecîuê, ttu$ ur s-d-rni$ ara ta$eggaî! Weroin ad yeûûawav ad tt-yeqqen i yikerri-ines. D$a ttseqsaye$ yiman-iw : Acu yevran deg umtiweg? Yezmer lêal ad yili ikerri yeçça tajeooigt-nni … Tikwal qqare$-as:“Me bl ac c e kal a!Age l duname c î uê yettarra, yal yiv, tajeooigt-is ddaw n ubellaô n zzooaoo, yerna yett assa mliê ikerri-i ne s …”D$ ay e nne c r aêwul -iw, yerna yakk yitran ttavûant s le qel.
91
Tikwal qqare$-as:“Ye z me ry i we nnwas sadne $ f e l ,d$ a daya! Yettu, yiwen n yiv, abellaô n zzooaoo, ne$ yeffe$-d yikerrinni deg yiv-nni mebla ma yesla-yas-d…” D$ at i ç e nç ç uni nad ne ql abe nti r k e l l idi me î î awe n! … Wagi d udrig ameqqran. £ur-wen, kunwi da$en i iêemmlen ageldun amecîuê, am $ur-i ula d nekk, ame$rad ad yembeddal ma yella deg yiwen n umkan, ulac win yeéran anda, yiwen n yikerri, ur nessin ara, yeçça ne$ ur yeççi ara taje ooi gt … Muqelet igenni. Seqsit iman-nwen : ikerri yeçça ne$ ur yeççi ara tajeooigt? D$ aadt wal i mame kk ul c iady e mbe ddal … 92
Yerna weroin ad tafev ula d yiwen n umdan ameqqran ara ifehmen belli wagi irkelli yes a azal meqqren!
Amkan-agi $ur-i, nekk, ulac win i t-ifen ama deg thuski ne$ deg leêzen. Dagi i d-iban ugeldun amecîuê deg Wakal, umba d i$ab. Muqlet mliê aùmkan-agi i wakken ad t-id- eqlem, ma yella tunagem yiwen n wass deg Tefriqt, deg uneéruf. Ma yewwi-ken-id ubrid sya, deg le nayat-nwen, ur tettêirit ara, rout ciîuê ddaw n yitri ! Ma yusa-d ihi yiwen n uqcic $ur-wen, ma yevûa, ma yella ucebbub-is yes a ini n wure$, ma yella ur yettara ara $ef yiseqsiyen-nwen, teéram ihi d anwa-t. Ihi ttxil-nwen, ur iyittaooat ara êezne$ : arut-iyi-d s lem$awla, xebret-iyi-d belli yu$al-d… **************** 93
A -
-
-
Abawbaw (ibawbaten) : baobab. Abudid (ibudiden) : pieu. Abulkan (ibulkanen) : volcan. Aceççi : poison. Acku : parce que. Adabu : autorité, pouvoir. Adlis (idlisen) : livre. Agafa : nord. Agaraw ( igarawen) : océan.- ( Agaraw urkid) : océan Pacifique. Ageldun : prince. Agensu (igensa) : intérieur. Agerdas : brevet. Agim (igiman) : mille (nombre). - Sin n yigiman : deux mille. - Krav n yigiman : trois mille Aglam : description. Agra$lan : international. Agugéer : télescope. Akal (amtiweg) : Terre (planète). Aktay (iktayen) : souvenir. Ales : répéter. All : aider. Allal : moyen (le -). Amedya : exemple. Amekla (imeklawen) : peintre. Amseddu : moteur. Amiki : danger. Amaval : monde. Amasay : responsable. Ame$rad : univers.
-
-
-
Amenéaw (imenéawen) : continent. Amqeddeùm : ambassadeur. Amsegnay : aiguilleur. Amessikel (imessukal) : voyageur. Amtiweg : planète. Amusnaw : savant - Amusnaw n trakalt : géographe. - Amusnaw n yiùùmtiwgen : astronome. Amyar : pensée. Amzenzi ( imzenza) : marchand. Anagar : sauf Anaôam (inaôamen) : explorateur. Anazzam (inazzamen) : moraliste. Ane$laf : ministre. Aneéruf (ineéraf) : desert. Anezzarfu ( inezzurfa) : juge. Anezmar : puissant. Anza (anzaten) : preuve. Anu : puit. Anéul : Sud. Aqirmizi : cramoisi. A$anib : crayon. - A$anib n yini : crayon de couleur. A$errabu (i$erruba) : bateau. Arazal (irazalen) : chapeau. Asafag : avion. Asawas : calendrier. Asayes (isuyas) : scène (de théâtre). Asefk (isefkan) : cadeau. Asegzi (isegzayen) : explication. Aseklu (isekla) : arbre. 95
-
-
Asfaylu : pôle. - Asfaylu n ugafa : pôle nord. - Asfaylu n wanéul : pôle sud. Asgeld : trône. Asgen : terrier. Asihar : rendez-vous. Assa$ (assa$en) : lien. Asnaraf (isnarafen) : dictateur. Asugen : imaginer. Asumer : proposition. Aswir : Congrès. Aûavuf (iûuvaf) : loi. Axeîîer : apparition. Azaraf : jugement. Azebg : anneau. Azmam (izmamen) : registre Azulal : absurde. Azwel : titre. Aée$éen : raisonnement. Aééay : mélodie.
C -
Ccil : malgré.
-
-
G -
Gdel : interdire. ( Tagdelt) : interdiction. Glem : décrire. (Aglam) : description.
I 96
Ibawbaten : z. Abawbaw. Igidi : dune.
Ijdi : sable. Ill (ilellen) : mer. Ilu (iluten) : éléphant. Imazzayen (amazzay) : experts. Imevlan : z. Amaval. Imenéawen (amenéaw) : continents. Imessukal (amessikel) : voyageurs Imezwaren (amazwar) : guides. Imilen (amil) : mille (unité de distance). Imitti : inverse. (abrid imitti) : sens inverse. Imkuéen (amkué) : carrés. Imuras : vacances. Ineéraf : z. Aneéruf. Initen : z. Ini. I$unab : z. A$anib. Isallen (asali) : informations. Isegziyen : z. Asegzi. Isenfaren (asenfar) : projets. Isufag : z. Asafag. Iswi : but. Izwilen (azwil) : nombres, chiffres.
M -
Maca : mais. Me$res (amtiweg) : Mars (planète).. Mgal : contre. Mqet : précis ( être - ). Mraw : dix.
N -
Nbev : ordonner (donner un ordre).
S -
Seddis (seddiset) : six. Sefrek : gérer. Segfer : economizer. Semmus (semmuset) : cinq. Sfunneg : déranger. Sgerfel : hésiter. Smures : réussir. Sune$ : dessiner. Üa (ûat) : sept.
T -
Tab$est : courage. Tafekka : corps. Tagelda : royaume. Tagida : table. Tahuskayt : belle. Tahuski : beauté. Tajerrumt : grammaire. Takdit : la fidélité. Takesna (tikesniwin) : tragédie. Talsa : humanité. Talulbit ( tilulbitin) : boulon. Tamagnut : ordinaire. Tameskanit : démonstration. Tamsegit : Aiguillage. Tamtiwegt : astéroïde. Tanarit : bureau.
-
-
Taneqqist : récit. Tanezmart : puissance. Tanut : le gouffre. Ta$demt (ti$edmin) : justice. Tarakalt : géographie. Taredsa : armée. Tarkeft (tirkaf) : caravane. Tarmit (tirmitin) : experience. Tarrut (tarrutin) : punition. Tarudemt ( tirudmin) : portrait Tasafut : électricité. Tasint : seconde. Tasertit : politique. Tasestant : enquête. Tawada ( tiwadiwin) : départ. Tawinest : cent. Snat n twinas : deux cent. kravet n twinas : trois c e nt … Tayiwent : unique. Timerna (timernit) : addition. Timerwin : - snat n tmerwin : vingt. - Kravet n tmerwin : trente. - Ukuéet n tmerwin : quarante. Tiùme$lalin : éternelles. Timtiwgin : z. Tamtiwegt. Tinemmirin : éloges. Tirakalin : z. tarakalt. Tisnezgamin (tasnezgamit) : reflexions. Tiwetlin ( tawtilt) : conditions. Tugna : images. Tummektin : les souvenirs. Ïam (îamet) : huit. 97
U
-
Udrig (udrigen) : mystérieux. Uffir (uffiren) : mystère, secret. Unu$ : dessin. Ure$ : or (métal). Urkid (agaraw) : Pacifique (Océan). Uîîun : numéro. Usbiv : immobile.
-
Wartugrint : indiscipline. Wseq : expédier.
-
W
98