Tikli Murad Zimu

Page 1


Mourad ZIMU

D tullizin nniven

Haut Commissariat à l’ Amaz i ghi t é,2004


Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle duHautCommi s s ar i atàl ’ Amaz i ghi t é.


Agbur Tazwert ………………………………………………… 01 Taéebbujt n tafat Abrid n tatut Tabôatt

………………………………….03

………………………………………. . .17

………………………………………………….23

Agni n Mêend ……………………………………… 35 Tikli

………………………………………………………

51


Mourad ZIMU

Tazwert

Tazwert Tullizin-agi d-ye$lin ger ifassen-nwen d inagan $ef wayen yevran d wayen d-iverrun. Zik, anagi d asefru, ass-a anagi d imru. Yal awal, yal tunîiqt, d ta kemt deg walla$-iw, mi akka dtewwev $ur-wen, fessuset, imi tura trefdem-tt yid-i. Ismawen imukan d yemdanen d-ittwabedren, nebder-iten-id d$a, imi mgaraden d yismawen n wid yeddren tidyanin am tigi ara yuraren akka $ef isebtaren-agi u$ur tetteddum. Ayen d-ittwanan, ur fessus ara i tmenna ; tikwal awal ara d-temlilem yeslufuy i rregmat d tucva. Leêdaqa, mi ara yebbuôket walla$, tettu$al d tilist, nek ayen akk d-nni$, nni$-t akken ad xeôbent tlisa yellan gar-ane$, gar-a we n…u ga r -i d yiman-iw ! Mi wen-dnni$ akka, maççi d aheggi i ken-ttheggi$ akken ad temmagrem awa$zen, d awalen ara d-temlilem ur ttagadet !. D acu kan, awal, ma tedhen-it teréeg n wussan d wurfan yekkalen deg walla$ i t-yuran, awal, ma ye$li $er wanda tturarent tlufa yettdeggiren ives, awal imir-en, bennun-a$ leêbus akken ur d-iteffe$ ara deg yimawen-nne$, ssen$alen-a$ tadwatt akken ur t-nettaru ara, ttcerrigen-a$ lka$ev akken ur d-itt$imi ara fell-as i dderya-nne$ ; nekkni d anecct-en i $-yevran. Ayen akka tetteddum ad t-t$rem, ur t-uri$ ara akken ad u$ale$ d Dda Muôad, ur t-uri$ ara akken ad d-rnu$ taéeyt i loibiw ; a$rum-iw qqne$-t $er i$uraf nniven. Ayen akka tetteddum ad te$rem ur t-uri$ ara akken ad ssedhu$ wid yeb$an ad d1


Mourad ZIMU Tazwert sersen ives ; limer d-srusuye$ ives, tili ad t-id-sserse$ i yiman-iw. Ne kt i r aa mt i k l i , t t a r u$‘ ‘ akken ad afe$ iman-iw’ ’ . Teggram-d kenwi, a wid yesqerdicen ayen yettwuran. A wid iêettben tunîiqin, a wid yesteqsayen imeslayen d twinas ansi d-kkan ?. A wid iêemlen ad d-inin yal tafsut 20 di yebrir « qedce$ ». Kenwi, ma tes am tuccar suf$et-ttent-id dagi. Ma d nek, tettalasem, ayen akk d-vegre$ $ef lekwa$ev-agi zdatvnnwen, ur t-in-vegre$ ara akken ad wen- eobe$. èri$ anida tettwa$em ; imi tevra yid-nne$ am wennar-nni Nat winnat, a$leb imnezhen a wid isserwaten. Kenwi ihi, akken, $as akka ur d-tettbanem ara am wiyav, maca, nek êulfa$-awen imi ken-sne$, éri$ anida yettfakka leb$i-nwen d wanda d-ibeddu leb$i-w. Awal zware$-d deg-s, win yeb$an ad d-isqerdec ne$ ad d-isfentev ameslay $ef wayen uri$ ad iyi-t-id-yini s tira, u s taginne$, imir-en ad nwali. Ma maççi akken, ur iyi-d-qqar, ur sqqare$ ; sne$ ula d nek ad as-ini$ i wayev : « tafyirt-agi di tefôansist i tt-id-squcvev », maca,  eddi keç awi-d azal-is s taginne$ tiniv-as : « akka i ilaq ad tt-id-tiniv ». Nek uri$-d, uri$-d, uri$-d, ke nwi$ r e t , $ r e t , $ r e t … Muôad ZIMU

2


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

Tizi n Tifrat, Fuôaô, 1928.

U

ssan d isemmaven. Yal ass amek-it akken ; $as tella-d tafukt, am teslit deg wussan-is imezwura ; ur treûûa ara timukaz zdat wallen, d- azellem i tettwazlam. Tafukt deg wussan-a n Fuôaô akken, tikwal tedduri asigna, tikwal nniven, ad d-teldi arquqen-is alamma tesre$ aglul n win tt-icedhan. Tim$arin ulac wi yettcedhin tafukt am nunti, mi d-sqacew kan ger usigna d$a ad tent-tessevme , nunti ikkusmen di tegrest, tafukt « awi-d ukan ! » ara k-inint. Di$ netta, akken kan ara d-tvil, ad d-teff$ent sya u sya, ad msawalent, ad fesrent ivarren-nsent deg ifergan, di tzenqatin, am iberiqen-nni Iweoiben. Win i eddan ad tent-yaf qqiment éiéinent, almi dteff$en iraggen deg icetiven-nsent. Teff$ent-d d tirebbu a, ad mwanasent, ad llment awal, tid istufan ttelment ula d tavuîî, tiyav nniven, d awal kan, ula d win d c$el. Awal di taddart-nne$, Tizi n Tifrat, am zduz ; yessen$ad imecriwen d-iteff$en $ef at-wexxan, tikwal da$en awal d ddwa i bab-is, yessifsus $ef wul, imi ma yeççuô wul ééayit wussan. Acêal i d-itteff$en deg fedxuxen mi ara d-ttemlilint tem$arin zdat n ifergan ne$ di tzenqatin ! £ef wayen, am akken fran-tt medden s tufra : yal axxam ad d-yefk tam$ert-is, c$el-is d ayen ibanen, s wawal ad terr akk ayen yeccemmiten a-t wexxam d abbu 3


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

yeftutes deg igenni. Ma times ad qabel times, awal i s-izemren ala awal : « ... maççi akken, Ameqran d amjaê? ! ad ijeggeê Öebbi win i m-d-innan akka... ». Mi tekkes ayen d-yeff$en $er medden ad sen-ttefk awal d a win, $ef wamek i ilaq ad tili tmenna n tidett $ef at wexxam : « ... Ameqran mazal yettceggi d, acu-t wass-en i d-iîîef babas xemsa Fôank... » Tim$arin, am akken s-inna winna, mi tent-sum tudert s dderya, s lêif d ineéman d c$el n lexla d win n wexxam, ad dqqiment kan i wawal imi winna zemrent-as $as yekkes-asent zzman teméi ; am akken s-nnan tiîî telfe$ ugel yeffe$. Awal ur iêwao ara ifadden ne$ tagecrirt ne$ taîîucin ne$ tu$mas. Awal akken ad d-iffe$ iêwao sin icenfiren d wul iççuôen d walla$ istufan i wiyav. Ad k-qqaren ma s tidett, d iles i d aneggaru i yettmettaten di tmeîîut !. £ur-nne$ iles n tmeîîut yesserhab imdanen. £ef waya i qwan yergazen ikeôhen ad d-afen tim$arin qqiment zdat n tewwura n yexxamen. èran tim$arin, ass-a d ayla-k azekka fellak ; anwa deg-nne$ ur d-n edda ara di tesyar n wawal i wumi zemrent ?. Mi d- edda$ di tezniqt Nat Sliman di lêaôa n ufella, ufi$-d awemmus n tem$arin, zzint i wawal, akken kan d- edda$ ssusment, sma qilent deg-i ; ur ttkemmilent ara awal alamma érant wi yi-lan, amer ahat qqarentvas ttili$-as i win akken i dgrent $er wennar deg-i serwatent awal. Tim$arin-nne$ êemlent awal, d axessar !. D acu kan, di tegnitt n Fuôaô ireg°i-d uvemminvnsent d amessas imi tignawt ur tettbadda ara $ef yiwen wawal ; tettneqlab. Acêal d tikelt, mi dvtban tafukt, ad dvtessufe$ tim$arin, ad dvmêedwalent sya u sya, awal yettawivd wayev, wayev yettawivd gmavs. Akken kan ara dvstafint i wawal ad sentvyehwu i$imi, ad dvyu$al usigna, ur uêtament, netta da$en, asigna di Fuôaô, am yir inebgi, ur 4


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

ittcawaô ara, hakan ad d-i s qul l e s .‘ ‘ As i gnad y i rne t t a ’ ’ ,is qqarent ahat tem$arin. Mi d-icberber nig-nsent, ad yeglu s tili d usemmiv, d$a ad d-te$li tsusmi gar-asent am we dil weroin nurad. Ad innerni usemmiv ad tt-nnerni tsusmi yid-s. Akken kan ara êulfunt tem$arin-nni i tsusmi tetteqes ulawen-nsent d usemmiv iskuîîuf di tfekkiwin-nsent tukmicin, ad refdent tilmesyar-nsent ad kecment s axxam. Deg wexxam da$en ad u$alent ad sqizbent i lkanun ooan-t $ef wudem n tafukt n Fuôaô timûevêit. Lkanun, netta ur is i ara cceêna, ad tent-imager s wul. Ala tim$arin i s-isnen i lkanun, netta yeéra ayenni, mi ara d-teqqim tem$art tama-s ittêulfu mi ara tebdu asxejwev di tirgin $ef-i yesseêbaber, ittêulfu i ufus-nni ye yan mi ara t-yeskikiv s wes$ar mi ara s-d-iferren di tiqermin-nni uéebuj yezzan di tafukt n ûmayem. Akken ara mmegrent $er irebbi-s ad t-id-tu$al teôwiêt, ad yizwi$ wudem-is. Lkanun iêemmel tim$arin. Issen ad tent-imager mi ara d-rewlent i tnecnact n Fuôaô. Izmer i lbavnansent, mi d-qqiment $er yiri-s ad d- iwdent akk deg walla$nsent i wayen nnant d wayen slant, yal imesli ad ya$ amkan-is, aéayan akk deg imeslayen ad d-yufrar iv-nni zdat n teslit. D iîij ad d-ff$ent tem$arin, d asigna ad kecment s ixxamen ; llan wussan deg-i sent-iverru waya tlata n tikwal deg wass. Nna Malêa, ula d nettat, têemmel tafukt di Fuôaô. Ad teqqim kan ad d-tessiwel : « ... wa akka ? yya$ awi-yi-n s iîij... ». Win yellan deg-nne$ ; ama d Zizi, ama d nek d yemma ne$ d Nna Dehbuc, ad tt-id-nessuffe$ $er yiîij. Ad teqqim $ef tsumtaines, ad teééel ivarren-is, ad teqqar « ccah ! ! ». D acu kan nettat, ur tett$imi ara d tem$arin nniven. Nettat ur tetteffe$ ara, nunti ur d-keççment ara.

5


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

Afrag-nne$ ulac win t-id-ikeççmen ma ur d-yusi ara $ef t$awsa, mi tt-iqva ad yu$al ansi d-yekka. Akka seg wasmi dccfi$ ; axxam-nne$ ur isderdif ara deg-s ubeôani ne$ inebgi. Cfi$-d i yiwet n tem$art, niqal tettôuê-d s axxam, tt$imant nettat d Nna Malêa. Cfawa n teméi kan, ttwali$-tent ssendent $er tesga n texxamt n Zizi, ad ssisinent kra ini$man di zzit ma llan, ad sgemrident, yiwen ur iéer d acu qqarent. Akken, alamma ye$li-d yiv, ad d-tekcem yiwet n tmeîîut ad tezzu$er tam$art-nni. Akken acêal almi d yiwen wass ; am wass-a d$a deg yiv teffe$ tem$art-nni, azekka-nni ur d-tu$al ara wayev xaîi, wid d-irnan $er-s di$en akken... Nna Malêa, deg wass-en, tett$ima kan weêd-s, $as akken, têemmel ula d nettat awal, yak ur tettwali ara !? ma ni, ayen akk d-iverrun teéra-t, yerna tceffu ! ayen tesla ireûûa deg walla$-is am iéuran-nni n tejnant tacaraft. Ulac d acu s-ittôuêun. Ma têulfa kan s waleb av i ttmeslay ad tsu$ : « amek i s-tenna ?... $ef wacu tettmeslayem ? ». Din din ad d-tessukes iéerman n wawal d wacu t-id-yewwin. Ayen tesla da$en d amur, ayen i wumi tecfa d amur nniven. Ayen akk s eddan wexxam-nne$ sli$-t $ur-s asmi ur fôize$ ara ger usseêmu d userkem. Baba d amjaê, asmi yu$ yemma yugi-tt, d jeddi i yeb$an ad as-tt-ya$ akken $as iôuê $er Fôansa ad d-yu$al, jeddi yefka-yas 10 frank i yiwen akken ad icrek yid-s tayuga, d$a acrik-nni yewwi-tent irwel $er Lezzayer, itbe -it jeddi yewwet-it, d$a issekcem-it Jujdebbi $er lêebs : tilufa-yagi sli$-tent akk $er Nna Malêa, teêka-yi-tent-id amzun d timucuha. Simmal ttim$ure$, simmal sukkuse$-d tilufa nniven, taneggarut jeddi zi$en yen$a win akken i s-yukren 10frank maççi d tiyita i t-iwet. Nna Malêa tesseôwa-yi timucuha, nettat, am akken u$ale$-as da$en d tiîî-is ; i sya $er da kan ad d-tessiwel : « wa Muh, ôuê kan ini-d d acu txeddem Nanna-kDe hbuc …. » .Ak ke n ara d-ikcem Zizi Arezqi ad t-temmager Nna Malêa s wayen d6


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

wala$ deg webdil-is : « Ay Arezqi Dehbuc tedla $ef ini$mannni... ». Akken, mi d-gmi$ akka ttmenni$-d ula d nek ini$man $as di êeôtadem, d$a nu$al ntett-iten nek d Dehbuc, ha kan ad iyi-d-tessiwel s tufra ad temme$ s akufi ad d-tekkes takemmict ini$man ad – tt-neçç. Nna Malêa, am wakken teéra, ad d-su$ : « acu tesfelqimem akka ?... ». D acu kan, maççi am zik, imir-en, tiîî-nni s-ismucuôen tu$al tenza $ef tkemmict ini$man. Nna Malêa, mi d-kecme$ ass-agi ufi$-tt-id teééiééin iîij deg wefrag. Akken kan d-degre$ tawwurt n beôôa tessawl-d :  « Wa akka ?... »  « D nek a Nana... » i s-rri$.  « Abuh, a ni tu$alev-d, ana$ ad teqqimev dinna alamma yekfa wegraw ad d-teddaklev keç d Zizik Arezqi, akka i xeddmen y e r ga z e n… » i yi-d-tenna.  « Ad u$ale$ a Nna Lalêa, - usi$-dka n$ e fc $ e l … » i s-rri$ imi kecme$ s axxam. Bni$-d ad teb$u ad téer d acu yevran deg wegraw n taddart, d acu d-inna zizi Arezqi i taddart.  « Wa Muh, i wegraw d acu $ef-i temmeslayem ? d acu dyenna zizi-k Arezqi ?... »  « Ma d zizi Arezqi ur d-immeslay ara ar tura, agraw, ooi$-ten a ttmeslayen $ef téebbujt n tafat... » i s-nni$. èri$ ad d-tu$al $er wawal. Nek kecme$ $er wexxam imi ilaq ad d-sdidne$ anda-tent tqubac n wawsay, ad sent-kkse$ tireg$in, ad tent-heggi$ i Zizi ad d-isselqem tameddit-nni mi yekfa wegraw. £ef wayenni d$a i d-u$ale$ ass-en s axxam. Simmal ttnadi$ deg wexxam : $ef lfeôca n tewwurt, deg udekkan, di lemdawed ; ttafe$-d yiwet yiwet, tineggura teddem-iyi-tent-id Nna Dehbuc di texxamt n Zizi. Akken d-mlalent zdat-i, êesbe$tent, kkse$-asent- tireg$in sli$-as i Nna Malêa, theddeô weêd-s :  « Neddhen i téebbujt n tafat nwekkel-as Öebbi i lqayed Nat Sliman... » 7


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

Taéebbujt n tafat, d aseklu ulac win t-yugaren di tem$er di taddart-nne$. Ad d-qqaren imezwura akken i t-id ufan, îîef-d seg i$zer alamma d Ti$ilt, ulac akk ayen d-yufraren am téebbujt n tafat. D agraw wis sin i te meô temsalt-is, amezwaru ur wala$ ara deg-s aîas, ala ayen d-êkan di taddart . Tamsalt-a maççi am tiyav. Seg wasmi meééiye$ selle$ i zizi Arezqi mi ara d-iqqar d acu $ef-i mmeslayen di tejma t ; tikwal ad mmeslayen $ef aleb av iôkev di tilist n wayev, ne$ iserreê i lmal-is $er yiger n wayev. D acu kan tamsalt am ta, weroin d-ttunebdar. D tasusmi i i$elben awal, mi tekker ad tefru, ad d-tu$al ar ladda, zi$en akka ay d agraw !? Yiwen wass, êkan-d, ssawlen-d $er wegraw $ef yiwen Nat Sliman d-ittewten di ssuq, nnan-d  erran-t mavi. Taddart tbed $ef yiwen wawal, akken éran d Iêemmuten n Ti$ilt i t-iwten, fran-tt ur d-ttarran ara ttaô. Iêemmuten n Ti$ilt-d nutni u$ur nettawi azemmur-nne$ d yirden-nne$ akken ad t-id-neééed, ur d-yettawi ara cwal yid-sen nfa , alad$a $ef « ...umesxuv Nat Sliman » i d-inna Zizi Arezqi. Nna Malêa, mi ara téer d acu d-yenna Zizi Arezqi di tejma t, teqqar-as : « teffe$v-d ar Jeddi-k ». Jeddi, $ef wakken dêkan, awal-is mi ara d--ye$li am uxedmi uêeddad, di tlemmast. Acêal d win t-id--ibedren zdat-i. ëTagi, êkan-iyi-tt-id acêal d tikelt. Nnan-d yiwen wass, akka d$a d agraw, akken akk ttheggin iman-nsen yergazen n taddart ad qqimen. Ttemsawalen $er imukan yellan d ilmawen, imi yal wa yeb$a ad yeqqim $er win ukud yezmer ad is eddi azgen n wass, d aya kan !. Ur umine$ ara llan wid izemren ad qqimen alamma $ilen-ten medden d imdukal. Ulac imdukal di taddart-nne$, llan wid cerken wussan, 8


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

imawlan, imeslayen ne$ lêif n yiwen wass ne$ n wagur, d aya kan !. Akken d-êkan ihi, weqbel ad ibdu wegraw, yella jeddi ibed ula d netta, yettmaqal amkan ara s-id-yezgen, d$a, wissen amek akken, izga-d yiwen zdat n jeddi, izzi-yas-d s we rur. Ad d-zziv s we rur i yiwen am jeddi !? Winna ahat ur yuêtam ara, ma na jeddi, igerrez-as tiyita, ahat ar ass-a a la yettegririb, d acu sinna ? Inna-yas, zdat n medden, isu$ akken ad d-slen at taddart : « a rur-ik yif udem-ik ! ». Winna akken yesla, nnan-d iîîaneg am win yettwaqsen, inna-yas : « semmeê-i y iaMuêa tMe qr a n… ». Medden ke k en d tavsa. Yew eô jeddi !. Yerna yew eô $ef medden akk ula d wid-nne$ nat wexxam. Ëkan-d tayev $ef waya. Yiwen n at Meqran, n wedrum-nne$, yiwen wass, imi  erven ad frun yiwet n temsalt ger At Sliman, iger-d iman-is, a ni issuffe$-d kra imeslayen ur nlaq ara d$a igzem-as awal jeddi, zdat n medden, d acu s-inna ? D argaz s cla$em-is, innayas : « ad tessusmev ne$ ad d-rre$ ! ! ». Jeddi d ssi qa, $ef wakken d-êkan. Zizi Arezqi, ula d netta akken, « amesxuv Nat Sliman »i sen-d-inna i wat taddart, zdat umesxuv-nni u zdat imawlan-is. At Sliman, d adrum Lqeyyad. Nekki, di teméi-w, Lqayed sne$-t kan imi abeônus-is d aqehwi. Ur éri$ d acu-t almi d asmi wala$ anwa i d aôumi. Wala$-ten mi d-dukklen s axxam-nne$, asmi d-yeffe$ jeddi di lêebs, d cfawa n teméi kan ; ççuôen-d tawwurt, Aôumi-nni, way amek iga ! ? ur is i ara cla$em yerna d argaz ! Cfi$ acêal yurar wudem-is deg walla$-iw. D argaz yernu am nek ; ur is i ara cla$em. Ala ! am tmeîîut, iùmi nekki ad s u$, netta meqqer ur is i ara, udem-is d azegga$, allen-is d tizerqaqin, acebbub-is d acel uv, d a$ezfan. Imi ibedd akken, ttmuqule$ deg-s, ttmuqule$ di Lqayed Usliman, yugar Uôumi-nni Lqayed di te$zi s terdast ne$ ugar. Lqayed, netta, is a cla$em, d azarig kan si tama ar tayev, di tlemmast ucenfir-is cla$em-nni 9


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

am akken s an tiyerrist, $ef uqerru-s tacacit tazegga$t. Aôuminni, mi iheddeô, ttembiwilen icenfiren-is d ayen kan ! I sya $er da ad itekki s sin ifassen $ef wammas-is. Lqayed ittmuqul deg-s mi iheddeô, issefham-d i Jeddi d acu s-d-iqqar. Cfi$ $ef ass-en, Lqayed Nat Sliman d amdakel n Uôumi, ddan-d d Jeddi mi d-iffe$ si lêebs. Akken ff$en deg wexxam, iççuô wezniq d at-taddart, kecmen-d akk ad éren jeddi. Agraw n wass-agi, maççi am wiyiv, ula d at taddart am wakken yella wacu b$an ad t-id-inin ulac win ara t-id-yinin. Ulamma nheddeô akka ; argaz d argaz, d acu kan, irgazen dagi di tejma t mi ara ttmeslayen tikwal am akken d tim$arin. Ttemyewaten s lem un ula d nutni, zi$en maççi aîas i yellan am Jeddi !? Maççi aîas i tent-id-iqqaren qbala, drus i d-iferhen s wayen ttêulfun. Zgelli kan, weqbel ad u$ale$ s axxam $ef tqubac-nni, inîîeq-d Uyidir $ef Téebbujt n tafat, inna-d am akken netta ur iqbil ara ad teqle . Yurga jedd-nne$ yu$al-as-d d abara$, inna-yas-d ad rren wat taddart tiqubac $er idekknen. Yiwen seg wat Sliman, imi d-inîîeq, yewwet-d Uyidir s yemneqren, netta inna-yas : « maççi di targit ara d-nemlil û wa b… ûwab ad ilal gar-a ne $ …» .Ak ke n it ke mme l ,y u$ a l -d Uyidir, ula d netta yewwet-it-id s wawal, d tiyita tuqlibt. Maççi wwin-d akken zedwa di sin, win ad yehdeô, wayev ad s-yerr s l$aburi. Medden éran-ten wa yetelha-d s wayev, nutni da$en éran, gguman ad d-ferhen, ad nna$en ad nwali. Nutni, ttemyewwaten s wawal ; snen amek i d-fernen imeslayen, yal awal am lbunya ; i$es ad ikkeckec aglim ur t-itta$ wara. Wten-d tazwayt yelhan, am ugerbuz d ubendayer. Nek d wid iyi-cban nêemmel mi ara mnacben akka sin di tejma t, verrunt $as maççi d agraw, tikwal di teswi in-nni i d-ttekfufulent kra n tedyanin, « zi$ yevra le oeb di taddart-nne$ » i neqqar tikwal mi ara d-nsel yiwet si tedyanin-nni ffren iseggasen. Tagi d$a d yiwet ; yiwen wass tenfufed-d ddana-nni izimer n Meéyan At yidir. 10


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

Meéyan At yidir, d yiwen umuîîis akken deg-s ; ur ittfakka ara tagertilt s tikli, fetken-d axxam-is, wwin-as tlata izamaren ur d-ifaq ara, yella yesxeôxuô, iwet-itt zinzin, ur iéri anida ttmevwayent. Lfetk, weroin i edda di taddart-nne$ ; anwa ur nettaki ara mi ara d-ittwikkes ubennay yernan $er tqa ett deg udaynin-ines ? Maca, Meéyan At yidir tevra-yas-d. Maççi din kan itekfa temsalt, amer d lfetk kan, ur zzant ur r$ant, yettwaker am netta am acêal di tuddar tioiratin. Tadyant-agi-ines tettkemmil ; imi akken kan  eddan kra n waguren iôuê ad d-ya$ axfiwen di Sebt I eééugen, yufa ayen yettnadi, yemsewaq, yu$-d sin, mi d-yewwev s axxam, akken ten-iksa mmis, yu$al-d s tazla, am wakken yella wacu d-yufa, iberreê-as-d ger loiran : « Wa Baba, wagi d izimer-nni-nne$, Wellah ar d izimer-nni-nne$,  eqle$-t, hatan anda akken, d-zlef tqejjiôt-is mi tt-iger $er l ka nun… tecfffiv ? ». Meéyan At yidir i rev ad ik°em tadyant, d acu, tekka--d nnig-s, teffe$ am  baô m-snat n txenfyac. Yerna akken kan qrib ad tt-ttun medden, ad tt-id-verêen wawalen di taddart ; yiwen umeslay kan, deg yiwen wegraw, ad tt-id-yerra $er wennar, ad as-slen wid meéiyen. Ttwalem, akken, ara ttawin yilsawen alamma tenger ddunit, $as ad immet Meéyan At yidir , ur tettmettat ara tedyant-agi-ines izimer. Ahat ad ilin wid ara ttid-imektin ula di tenîîelt-is ! Ad ôwun tavsa. Di Tizi n Tifrat, nêemmel tavsa. Nettagad da$en ad vsen medden fell-a$ ; « ad kk-rren medden d tavsa », nettagad ameslay-agi dayen kan, Nna Malêa teqqar : « qeble$ ad ddari$ ivumyen wala ad vsen fell-i ye dawen !». Im$aren akk n taddart s an akk tundar yessevsayen, ula d jeddi ! Yal wa s t$ennant-is. Yella yiwen yugar-iten akk, wagi d Mêend At Yidir, d gma-s n Meéyan bu-tedyant-nni izimer. Mêend At Yidir, netta ittewwet di tmeéu$t, ur isel ara akken ilaq, seg wasmi d-ikker ixuû, ye yu yeôwa-tent s ujeêav asmi yeqqar di Loame . Asmi meqqer d$a ikemmel akk ; yu$al ad as-tiniv awal ad isel wayev. 11


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

Ad d-êekkun yiwet n tikelt, $ef wasmi yemlal netta d u eééug Iêemmuten. Mlalen deg webrid uôumi, am akken yella win yeksan kan tama-nsen, d$a d netta i d--issawven taqsiîî. Yerna, iban d tidett, imi snen-ten medden ; éran mi ara ttmeslayen, ama d Mêend At Yidir, ama d a eééug Iêemmuten, anida teb$uv tiliv ad sen-id-teslev, sre$ru$en maççi d kra ! Ma bedden tama-k d$a zemren ad k-s eégen. Ihi asmi mlalen akken, inîîeq yiwen $er wayev inna-yas :  « A ni $er Sebt I eééugen i t-ttedduv, ma $er din, ad yi-teroiv ad belze$ kan ad nemsa af ? »  « Awah ! nekk teddu$ $er Sebt I eééugen ! »  « Ad isahel Öebbi ihi, nek nni$-as ma $er Sebt I eééugen, tili ad nemsa a f …» Akka i d-êkan $ef Mêend At yidir d u eééug Iêemmuten. Ma d Jeddi, imi wen-d-nni$ yessevsay, netta yessevsay mi ara yerfu ; amek akk izeffev, amek ineffev iman-is, amek ittwehi s ifassen-is, amek isseknuy lqed-is ; tilufa-yagi akk ssevsayent medden, ma ulac-it. Ma yella, deqmen akk medden tavsa deg qelmunen-nsen. Ma d tamsalt-agi n wass-a $ef-i ye meô wegraw, ur dtessassay ara tavsa. Ttemcawaôen at taddart ma d-sse$lin Taéebbujt n tafat akken ad bnun taqubett $ef uéekka n jedd-nne$ amezwaru. Taéebbujt n tafat, nettader-itt-id akk di taddart, nettalas akk deg-s, ur tes i ara bab. Tezga anda tt-id-nufa, ur tegmi ur ten$is, ula d ûûalêa weroin tt-têuza. Tes a i essasen ahat !? Nna Malêa mi ara teggal s ifurkan n téebbujt n tafat, ulac tu$alin $er deffir ! Nekkni s wid meééiyen, zik netthabi asqiccew i d-sqicciw Taéebbujt n tafat di tziri mi ara tt-nettmuqul deg yiv. Tura, mi dnerna kra iseggasen $er wezrar n tudert-nne$, nu$al nêemmel i$imi ddaw-as, $ef teblavin id as-izzin. 12


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

Imi d-tezga di ti$ilt taneggarut weqbel ad d-tban taddart-nne$, tettu$al da$en téebbujt n tafat di lawan n tyerza d tmegra d tamekkant deg-i ttafen tili d wesgunfu wid yesmaren tidiwinnsen deg igran. D acu kan, ayen yeffren di tlufa d tagi : taéebbujt n tafat d amkan deg-i d-yevra wegraw ameqran d-yessemlalen sin iderma yettidiren di taddart-nne$ ; adrum n At Sliman d wedrum-nne$ At Meqran. Taqsiîî-a, drus-iten wid tt-yesnen di taddart, $as akken tim ayin n Mêend d Meéyan At Yidir ddrent u mazal ad idirent, tagi n temlilit n sin iderma di téebbujt n tafat, tegguma ad d-tali ad tt-néer, ula d Nna Malêa, iêemlen ad iyi-d-teêku timucuha n jeddi tessussum mi ara d-ttunebdar téebbujt n tafat. Ayen ? Ula d isem n taddart-nne$, tizi n tifrat, nnan-d yeqqim-d d anagi $ef wasmi fran At Sliman d At Meqran. Nna Malêa, tessen isefra $ef zzman-nni deg-i llan ttna$en sin iderma-yagi. Maççi d yiwen ad tecfuv fell-as. Amek i fran, ayen nnu$en, yiwen ur yeéri ? Deg wegraw n wass-agi, ahat ad d-ilin kra imeslayen ara d-ye$lin $ef temsalt-agi. Akken kan d-u$ale$ deg wexxam u$ale$ s amkan-iw beôôa n wesqif n Tejma t imi ûevêa$ ad kecme$ $er wesqif, mi serse$ iman-iw, ikker ad d-inîîeq Zizi Areéqi, yessuter di tejma t ad dinin i wacu ara nebnu taqubett, d acu b$an akka da$en Iôumyen seg-ne$ akken ad d-azlen ad a$-bnun tiqubtin ?  « Amek aôumi, ivelli kan, iquqer-a$-d di te$zut, deg igran-nne$ rrif n wasif, ass-a, issendeh-d Usliman, akken ad asbnu$ i Jeddi taqubett ? jedd-nne$ amezwaru asmi yedder yeîîef-as tasawent i Wteôki, limer d netta i d-ufan Iôumyen t-ili ass-a At Sliman ad qqimen kan akken i ten-nessen ; s ibeônyas d imellalen, ad ddahanen cla$em-nsen di ctawi mi ara d-ff$en $er tejma t akken ad fren llaé-ns e n… Iôumyen i yeb$an ad bnun 13


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

taqubett, d nutni i d-imezwura i yessusfen $ef tmeqbert n jeddne$» Akka i sen-d-inna Zizi Arezqi. Medden akk susmen, Zizi, imuqel akka d wakka, yella ibedd, iwexxeô $er deffir, imuqel amkan deg-i d-yekker ikemmel awal :  « Muqlet, atan, êesbet-iyi, ur ssawve$ ara ad qqime$ $ef wemkan-agi, ilaq kan ad d-nemmekti, Ay At taddart !, amkan-agi, d wagi $ef-i yeqqim ileméi-yinna d-ikecmen ass-a tajma t, imukan-agi d wesqif-a yezdin At Sliman d At Meqran, ur d-tettili t$imit deg-sen amer maççi d kra n yergazen i diisegman tazmert ad $elben dd$el yellan deg wulawen-nsen. D imezwura-nne$ ! Yewwi nnif ad refden ibeckiven garasen i yesmeêsen i nnif da$en akken ad ten-sersen. Ma d taéebbujt n tafat, neéra, ma ur tt-nesse$li ara nekkni ad ttteddem ûalêa yiwen wass, d acu kan, i wakken ad yu$al wayen ddren imezwura-nne$ d taftilt ad a$-temmel abrid, ad neoo taéebbujt n tafat tbedd deg wemkan-is d tanagit $ef wayen y e s s e ml a l e n AtMe qr a n d AtS l i ma n… ad tt-id-afen wid diteddun am wakken tt-id-nufa nekkni ». Ikfa awal Zizi, izwi acvav ubeônus-is iqqim. Di tsusmi-nni, tebreq tegnewt, tebda-d la tettmiqi, wid yellan beôôa n wesqif, kecmen-d, mbawlen akk medden akken ad sen-d-gen imukan i wid d-ikecmen. Tu$al-d tsusmi, ala ûûut n tmiqwa n lehwa dyette$layen, akken kra, terna-d $er-s tiqit d-ittengayen si lqermud-nni yellan $ef leryuf. Timeqwa-nni tt$izent ixemoan deg wakal, i sya $er dagi ad d-yusu yiwen di te$mert. Di taéeytnni n tsusmi inîîeq-d emi Meqran, d am$ar d netta akk i imeqren di taddart :  « Ay at-taddart ! Aîas ur neéri ara d acu yevran akken ad mlilen At Meqran d At Sliman, agraw-agi akken ilaq ad ifru, diri ad slent tuddar, ad as-qqarent u$alen At Meqran d At Sliman $er tidak-nsen : di Tizi n Tifrat nejma en ur frin ara. Nek nni$-as ma teéram akk d acu d-smektay téebbujt n tafat, ahat, s kenwi, s wigi meééiyen ad tfehmem, ad teérem amek ara txedmem, ma ad 14


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

tt-tmekknem i tqubac ne$ ad tt-teooem tbed-d ad tt-id-afen warrac. Ihi, Tizi n Tifrat iyi-d-iêka jeddi  ad fell-as ye fu Öebbi  semman-as akka, imi di tizi-yina deg-i d-tem$i téebbujt n tafat i weqmen agraw At Sliman d Wat Meqran akken ad frun, u êedôen i wegraw kra yemôabven, d-yusan seg At £ebôi. Taéebbujt n tafat, i d-iqqim yisem-is, tella d anagi, $ef wasmi d-ban tafat $ef imezwura-nne$ At Meqran d At Silman. Am wakken iyi-dinna Jeddi, zik, asmi llan At Leqwavi, si Lezzayer $er At ebbas di Bgayet, imir-en, taddart-nne$, d anda d-qqimen akka ixeôban, deg At Mes ud, akkin i wassif, dinna i ddren imezwura-nne$, di lawan-nni êesben-d ugar n meyya yexxamen. Zdin akk, îîfen adebbuz ula i Wat Qasi, weroin fkan ula d tabzert i Wteôki, tekker lfetna gar sin iderma, wiyav, wa yedda d wa, wayev d wa, ff$en-d sin leûfuf, refden ibeckiven ; $ellin sya u sya, ula d ateôki d-isxedmen At Qasi, imi iwala tekker gar-asen yeb$a ad ikemmel ad issenger wigi i uûan tabzert. Akken i tkemmel, acêal d aseggas. Almi d imi te ya ula d lmut, ur d-iqqim win ara imevlen, dukklen-d Imôabven At £ebri, heggan-d agraw,  eggnen amkan-is, anda akka d-tem$i téebbujt n tafat. Ussan-d sya u sya, iççuô-d wemkan, mmeslayen ass s lekmal-is, iteddu-d yiv, ur wwiven ara ad d-ssersen talwit. Qrib ad aysen, almi dsneîîqen yiwen seg At £ebri, qqaren-as Ccix Ëend, ikker ad iôuê,  ennan-as i$imi d$a yeqqim inna-yasen : « Ay At Meéyan d At Sliman, d acu i s-xeddmen i weksum akken ur irekku ara ? » nnan-as-d : « d lmelê ! » inna-yasen : « ihi ulay$er neqqim dagi, kenwi d lmelê-nwen i yerkan ! ». Akken d-inna akka, kkren akk, nnan d awal l ali, zlan axfiwen, xedmen timecrevt, fran At Meqran d At Sliman. Deg wass-en, yeqqim-d wawal Tizi n Tifrat. Taéebbujt n tafat, zzint-as teblavin, tid akk yerran $er idisan n loedra n téebbujt, d imezwura-nne$ i tent-iôeûûan, qqiment fellasent fran cwal icergen tagmatt-nsen seg acêal d aseggas. Hatan wamek tevra, Wid meéiyen éran wid meqren add-mmektin ayen 15


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

i sen d-êkan wid i eddan, meqlet tura ass-agi ma yessefk-awen wul-nwen ad tesse$lim taéebbujt n tafat ? Ma d nek ad kecme$ s axxam, wagi d Fuôaô, mi t edda lehwa ssixef tikli weqbel ad du$al ». Tizi n Tifrat, 23 Fuôaô 1978.  « Akka i tekfa, am$ar-nni i ôuê s axxam, agraw yekfa, nekk wve$-d $er yemma tefka-yi-d ass-en avemmin ççi$-t imi d agraw amezwaru deg-i d-uddren isem-iw ad kecme$ $er tejma t twalav !? »  « D acu i d avemmin a Jeddi ? »  « Asmi ara d-ôuê emtik Dehbuc inna-s ad k-id-xdem avemmin, yelha ! »  « Wa Jeddi, i medden-ina anda d-ussan ass-agi ? »  « Ass-agi d ta acuôt a Mmi, wigi usan-d ad zuôen taqubett, ad ûeddqen idrimen-nsen, ttasen-d yal aseggas $er zzerda xeddmen At Sliman di lemqam-inna, wihin d-ittbanen a k kadiTi z inTi f r a t…  eddi-d s yagi, ad t-twaliv, twalavt ? »  « Wala-t ih, ulac taéebbujt n tafat-nni $ef-i d-êki v… wa l a $nna na … b$ i $a dô uêe $aJ e ddi … y y a na dnô uê…»  « Limer teddiv keç d Zizi-k Sma il, netta iêemmel ad iôuê yal aseggas, ad inezzeh netta d tezyiwin-is, ad d-yeçç seksu s weksum ! …a di wa l i …»  « Wa jeddi ? »  « … mm? »  « I tmacahutt n winna d-yu$en ba banetta d yiwen d$a, winna yerwel, d$a imir-en-tik, imi yerwel, winna itbe -it, d$a imi t-iîîef iwet-it, d$a wwin-t$ e rl êe bs , …» «…» 16


Mourad ZIMU

Taéebbujt n tafat

 « Ay Arezqi, tixeô-as a mmi i Jeddi-k ad ye fu, ad ixuc a mmi ula d netta ye ya, muqel-it kan iqmec allen-is, ya$ ula d keç ad nôuê ad nwali Tili, ad d-i eddi miki it êe ml e v… s i mma la ddu$al nana-k di zerda Nat Sliman ».

17


Mourad ZIMU

Abrid n tatut

v igumma ad ikfu fell-ak, i$unza-k yives, tt eddayent fellak dqayeq, ta deffir tayev, keç tzedwev a$bel. £ef yiri-k iseggasen, deg wul-ik imdanen, tgiv-asen akk amkan deg walla$-ik. Yal wa deg-sen amek i d-yem$i d asmekti, yal wa amek i yeddahan tagnitt deg ara t-idtemmektiv ; wa yrennu-yas-d a$ilif, wa d tebrek, wa d lxiq... Wayev yettarra-yak ussan d tabaqit n teréeg, ulac win k-iêesden fell-as. Mi ara temmuqlev ansi d-tekkiv yettban-ak-d webrid-nni d asawen ; ur qwin ara yemdanen k-id-yewwin talwit deg icuvav n tdukkli-nsen. Ala win k-id-yessegran asmekti yesseftutusen talwit i d-tessem$iv di tatut. Ala win k-id-yeooan a$ilif ad t-idtemmegrev d asmekti ger usurrif d wayev, ger imeîîi d wayev... Testeqsayev iman-ik d acu-k ? d aniwa-k ger yemdanen ? Talalit-i ne kda s i r e m … iwi y a v,ik e ç . . .wi s s e n? !. Talalit teîîafar-itt teméi, keç teméi-k d im$an deg iger n wesmekti. Yal im$i amek i iga ; wa idel isennanen, wa yewwi-d yid-s tagara n tefsut... Teméi-k d im$an iêuza unebdu n tem$er i s-id-yukren ussan i tefsut n ddunit-i k.‘ ‘ Im$an n wesmekti’ ’d a s e f r u yettnemvar di tewriqin-nni i k-yu$alen d tawwurt $er targit. D tiwriqin, d timellalin, têemlev ad turarev fell-asent s yimru. Yu$al yimru d tasarutt n tirga-k. D acu i tettaruv $ef tewriqintirga ? Tettaruv fell-asent tagmatt asmi akken tzedwev lêiv, imi, ala netta i d-yeqqimen ur k-id-yeqqar ara : ‘ ‘ a é éa kk i n’ ’ , a ha ti qqa r -it ur as-tsellev ara. Tettaruv fell-asent tilelli asmi teççur tmurt d 17


Mourad ZIMU Abrid n tatut leêbas, leêbas ççuren dwid-nni yettargun tafsut. D acu i tettaruv nniven ? tettaruv fell- asent asirem asmi yu$al d awal, idder kan deg usefru n umedyaz-nni yettarun isefra-ines ineggura, ittaruten s tuffra, weqbel ad t-id-êazen... ittaru asirem d talwit ger tarûaût d tayev. Keç amzun maçi am wiyiv, tettaruv tayri, asmi tedder kan di tezlitt-nni $unzan yemsefliden imi ur tessawal ara i cveê. Ayen i tettaruv ? tira d awal, awal d imesli, zdat n wuzzal... awal d awal kan ! Tettaruv akken ad truv imeîîi-k d awalen, tettaruv akken ad d-teêkuv talwit, tagmatt, tayri. Tettaruv akken ad temlev abrid $er targit d usirem. Tettaruv. Tett-a-ruv. Tett-ruv. Tettruv, imi teériv d targit kan, awal d targit, tawriqt d iv amellal i-deg d-ssem$ayev tirga-k. Tettaruv/tettarguv tagmatt, anda-tt tegmatt ? weqbel ad d-tiniv, mdel tawwurt ye$li-d yiv... Keç weêd-k ara tensev. Tettaruv/tettarguv talwit, d acu-tt ? weqbel ad d-tiniv ssens taftilt, ye$li-d yiv ad tt-id-walin iminigen n yiv... Tettaruv/tettarguv tayri, amek-itt ? weqbel ad d-ssefruv mmektid, êku-d... Tayri d tajeooigt d-imeqqin di tebêirt n teméi. Tayri d leêsab, laqen sin akken ad d-tili tayri gar-asen, anda-t wis sininek ? èri$-k tkerhev ad d-temmeslayev fell-as. Asmi tt-id-temlalev t$ilev teff$ev i ddunit-nnibna n me dde n s‘ ‘ wagi inu wagi inek’ ’ . . .Asmi tt-tesnev tufiv-tt am nettat am tiyav. Am nettat am tid-nni yeznuzuyen teméi, ussan, tavsa...tayri !. Niqal tgiv-as amkan deg isefra-k, d amkan maçi am wiyav ; terriv-tt d ajeooig 18


Mourad ZIMU Abrid n tatut n tefsut, nettat teooa-d ctawi $ef wudem-ik, terriv-tt d ûut n talwit, nettat teooa-d tôad deg wul-ik... Ass-a tu$al deg wul-ik d aluv n isefra-imeîîawen. èri$-k tkerhev ad d-temmeslayev fell-as. Ula d isem-is ééay $ef yiles-ik... Tettagadev ad d-temmektiv, yal awal, yal imesli izmer ad yu$al d asmekti ad isseftutes talwit ara d-tessem$iv di tatut. Têarev ad tettiv tawriqt-nniy ur a nsi me î î i . . .‘ ‘ Ahat, ad dyas wass’ ’a k kait e qqr e v.Tbennuv azekka-k $ef ôeb a isekkilen a-h-a-t. £er melmi ? Iguma yiv fell-ak ad ikfu. Yu$al-d westeqsi $er walla$-ik, trewlev $ef wayen kk-id-ivefren d asteqsi yettlala-d ger nnehta d tayev, yettnulfud ger lkas d wayev. D asteqsi yezzu$ur-ik $er tikli deg iberdan n Lezzayer : tzemrev ad trekvev i tikelt nniven $ef wakal n Ti$ilt ? tzemrev ad t eddiv di tezniqt Nat Mezyan ?. Wissen ma ad d-takrev ciîî n tirugza $ef wallen-nni ur nessin ara anebdu. Tunagev , teff$ev tamurt tkecmev tayev... anida-tt trewla deg wayen yeççuôen alla$en d wulawen ? Tamdint n Lezzayer d tasemmavt tesmev n wid kk-id-ittêazan di tikli-k s tuyat-nsen, d taberkant, tebrek n wussan tettawiv $ef wul-ik. Ass-a d wis sin, testeqsayev iman-ik ma ttu$alev $er Ti$ilt ? D asteqsi ibedd zdat n tguni-k. Übeê-ayagi zik i d-tukiv tebdiv tikli. Mi d-teff$ev deg Usensu, tazniqt tettak-ik, i tayev, tettedduv ur iban sani. Tkecmev $er lqahwa, teqqimev, tettmuqulev... Lqahwa d taqdimt, llan deg-s kra n yemdanen, d im$aren, wulfen-tt twulef-iten, zzin i kra n îwabel, ikra n tmucuha, i kra n wawalen... d awalen n wussan ineggura di ddunit. Ïwabel d tiqdimin, teqqarev deg yiman-ik : d 19


Mourad ZIMU Abrid n tatut iseggasen-ayagi deg-i llant da, slant akk d acu i mmeslayen medden, yal îabla d ungal... Im$aren-nni mazal-ik tettmuqulev $er-sen, ahat tmennav amkan-nsen, ddunit m-snat n tewwura, nutni tteddun ad ff$en di tis snat. Im$aren-nni, qqimen, fernen îwabel-nni yew an iîij, ttelmen tasusmi, i sya $er da ad sen-d-ye$li wawal. Allen-nsen îîafarent wid d-itt eddayen deg webrid, tamu$li-nsen deg-s teslew am akken d tamu$li taneggarut n tafukt $ef ddunit... n wiyav, keç aîas-ayagi deg-i teooa tafukt igenni n wussan-ik... Im$aren, tettwaliv-îen, am keç ulac tudert, ulac tafsut di tmu$li-nsen. £ef wudem-ik d wudmawen-nsen, azrar iseggasen, yal ta eqquct amek i tga, yal aseggas amek i y edda... Haten sin yelmeéyen êazen iman-nsen $er te$mert, yiwen deg-sen yesmeêsis ugar n wayev. Tettmuqulev $ur-sen, anda-ten wid-nni k-id-isellen asmi akken tettu$alev di ctawi-k d asif n wawalen ? Ilmeéyen êekkun timucuha, ttcerrigen acrured n imeslayen s tavsa ne$ s tsusmi. Ilmeéyen d yem$aren di lqahwa, gar-asen îwabel, gar-asen tasusmi, gar-asen iseggasen, gar-asen tirga... gar-asen ungalen... Iqqim-d $ur-k yiwen... d am$ar, tettmuqulev deg-s, iqqim i yiîij, keç di tili. Ïabla-nni i-deg teqqimev, am ddunit, azgen yettwali-t yiîij, azgen d tili... Ïabla ne$ ddunit ; tella tafat, yella îlam, tella tebrek, tella temlel... Ïabla ne$ ddunit d ungal ; tella tidett, yella lekdeb, tella tafat, yella îlam, tôad/talwit... imeîîi/tavsa... (keç teb$iv ad d-tiniv imeîi/aman mer$en diteff$en mi ara yeêzen wul).

20


Mourad ZIMU Abrid n tatut Tetturarev s wesmekti, inuda-k yufa-k-id, yu$al-d s alla$ik d asteqsi : tzemrev ad tu$alev $er Ti$ilt ? tzemrev ad t eddiv di tezniqt-nni Nat Mezyan ?

Ti$ilt, tu$al deg walla$-ik d taddart-aéekka. Wissen ma tergagi di tme$ra-yagi i eddan ?... I nettat, tina akken tettarguv, i Farida wissen amek i d-tban ger ijeooigen-nni s id-ittunefken ? Tura tettwaliv iman-ik deg usefru... Keç di yir targit Ad as-tawiv ijeooigen Ad ten-tessersev / Ad ten-tehduv £ef / Di Uéekka-s / Tame$ra-s Ti$ilt, taddart-ik, tu$al-ak ass-a d ti$ilt deg webrid n ddunit-ik, d ti$ilt deg wul-ik... Teff$ev-d si lqahwa, tebdiv tikli deg webrid n tatut...

21


Mourad ZIMU

Tabôatt

T

amurt tessewêac, tagut, asemmiv. Lbaîel yu$ akk timnavin, teqqim-d talwit di kra idurar deg-i ckentvent tuddar, n wid i reg°len $ef umennu$. Reg°len, b$an ad êarben $ef ciîînnii ni $ ma nsz z i t … dwi d-nni kan i d-yeqqimen fessusit $ef tu$mest-nni yettagin tiram, ma ttmaççant s zhir n lfuci d ussemsed ijenwiyen. Lmut tu$al d tiremt n yal ass, tessedhuy iles, turar di trebbuyan medden, tessemlalay di tejma t, lmut tu$al d tinifift yessebla en akud ; win yeb$an ad is eddi ass-is, ne$ ad dyawi uvan-is, ad imeslay $ef wayen d-yevran ass-a di Taxuxt ne$ di Bu ne man ne$ di in-defla … t ke ml e va k ki n; $er wanda mazal amdan d awe$ezniw n tmacahutt qqaren-as : Tudert ger Izzayriyen. D ayagi $ef-i ttmeslayen ula deg uîaksi-yagi yewwin abrid $er At Wasif :  «… Aha ty e wwe vus e g ga s -aya, aggay-inu aneggaru, a Öebbi stafiô Llah, ur t-id-ttqemire$ ara di ôeb adt us a we nt … uri y i terri ara tmara ! ur teériv amek ! lmijal deg ufus n Öebbi, akken y e b$ uy i l i ,da c u,y e l hal e êde r … aêezeb yugar leqve » i s-yenna unehhaô n uîaksi, i winna yeqqimen tama-s.  « Akken akk a emi Muê, nekkni amer d wanag, teériv $ef ôeb a n tmeddit i d-nteffe$, d acu, deg-mi d-yebda akka rrebrabagi, ulac wi sen-itt$iman din, $ef tlata, win ikukran $ef talta d 23


Mourad ZIMU Tabôatt wezgen ; ad tt-id-neçç akk beôôa ! … » I d-inîîeq winna yeqqimen zdat unehhar. Abrid yessawen, emi Muê, i sya $er da, i d-ivegger tiîî-is ad d-imuqel Kamal di lemri $er deffir. Kamal, netta, allen-is cuddent $er îîaq, tamu$li-s tôuê $er daxel-is, yesferfud i wesmekti am wakken maççi din i yella ; am akken mazal-it-in di in-De f l a …  « Wa Kamal !… a ki d a mêa y e n-k, ass-agi ad teff$ev bermesyun yerna tewwetev-t ta ra z a l … t e î î e gl e l l i va ya qc i c … kker fell-ak ah ! … » Sa id yessenhezzay deg-s, netta, itettel kan di tduli.  « Ad nkr e $ … acêal tamrayt-nni»i -s-d-inna s le gez n win dyukin di l$idôan n yives.  « Attan akken n yivelli akka i yimir-a… Kke r! ad yeg Öebbi kkren ibeôdiyen-ik, kker ad k-t t ô a o unde gAtWa s i f …»  « De gAtS e dqa … ad iyi-ttôaoun deg at Sedqa» i s-d-isgerrez timenna Kamal d-ikksen taduli $ef wudem-is. Yewwi ifassen--is ar wallen-is i ttêukku deg-sent.  « N wudem-i kAtWa s i f … ne k knidi r g a z e naMuê-terri… » Ivegger-d akk taduli Kamal, imuqel Sa id, iffa-d, ibreq-d allen-is fell-as inna-yas :  « Isdebdeb-ik akk Muêya keç ? ! Muê terri, ad kkren ibeôdiyen-ik, mi tessifuniv a kkawi nna t … » ikker-d Kamal, iqqim-d $ef yiri umetôaê, imuqel sa a, yers-d deg ussu-s akken  eryan, iwalat-id Sa id inna-yas :  « Üûer iman-i kal $ i va … » ime$ ad t-iwwet, irwel-as Kamal ittavsa :  « D ayen s i$ i tes iv, a Ïumbula ! ! …» Kamal yelsa icettiven-is, isared udem-is, Sa id isared-d kra lqec-is, ikcem-d $er texxamt, ildi îîaq ad ifser tijerbubin-ines. 24


Mourad ZIMU Tabôatt Kamal iddem-d aqrab-is, yettara ayen ara yawi $er daxel, Sa id, akken ifesser di lqec-is ittmeslay d wemdakel-ines :  « Amek ? ad k-in-fke$ tabôatt ad tt-tawiv ad tt-teceg ev dinna diTi z i… »  « I wexxam-nwen ? ma i nutni awi-tt-id ad tt-awi$, tura ma twalav ur iyi-d-regmen ara $ur-we ni miNa tS e dqane kk i …?»I s-yenna Kamalswe s t e hz i …  « Awah ! maççi i wexxam a îîbel, amer i nutni ad ak--ceyy e$ kan keç a nniya, tagi i m-le y un… a ha tt ur a …»  « …Adt t -tafev tettu-k … » i s-d-igzem Kamal awal s tavsa.  « D ddin qessam-i kit e t t u… dke ç çit e t t ut a mda ke l t -ik seb a waguren-ayagi ur tu$alev ara s axxam ! ! ay imenfi ». Kamal am Sa id, seg wid-nni i wumi d- awden asiwel $er l eskeô akken ad mmagren rrebrab. Tikelt-agi yufa-d iman-is di in-Defla. Cwi kan lant tizya-s ; amer maççi d Sa id d wiyav nniven ad aéayen wussan alamma fessusset tmettant ger ifassen. Mell-iyi wi s-izemren i lfuci refden s ddreifassen islufuyen i snitrat d yemruyen ? Asmi s-d-ssawlen i Kamal, niqal iger-d tarewla $er walla$is ; aseggas d wezgen di Le$waî i s-ifka baîel i tmurt-agi içça wekridi n beôôa, wama tura limer ad d-êseb ayen s-ttalasen warraw-is, ad tt-ôhen ula d-idurar !. Aseggas d wezgen n tôad, yerna u$alen-d $er-s ad sen-yernu wayev, ayenni akk, ad dineqqes di tudert-is, di teméi-s. D acu kan, Kamal, $as nnig wul, ur icerreg ara lka$ev-nni ger ifassen-is ; asirem-is idegger-it s tagi : d acu i d aseggas ? hakan i edda ! yerna ad ak-xelûen, idrimen-nni ad ten-tiêwioev. D ayagi i d-yerran Kamal, am netta am wiyav. Ilmeéyen n Leqbayel, u$alen di yir tagnitt am t$errust-nni si d-tekksen isennanen. Maççi d yiwen maççi d sin, tuddar akk, 25


Mourad ZIMU Tabôatt ttniéifent seg wid-nni tent-id-iteff$en yal agur, tuff$a-nni ur nevmin ara tu$alin. Aîas yid-sen, yal wa anda s-ttmettaten wussan, ôûaû d tamenguct $ef imeéu$en, lmut d amdakel $ef imekli, di tikli, deg yiv, de ga z a l ,dil e mr i ,de g we s me kt i … l muta m us i r e m-agi yeddren di yal yiwen ! Ilmeéyen-agi, inegfen akk deg idurar-ina isemmaven n Zbeôbeô d in-Defla, d Le$waîî, yal wa deg-s da$en tudert, targit, tafsut di tmurt-agi ineqqen tirga, yettarran tudert d kra n wussan yettuneêsaben s wacêal teddem tmettant ? ; xemsa,  ecôa, t me nî a c …t a mur t -agi yettidiren tegrest akk $ezzifen deg wasmi bvant tsemhuyin aseggas, Nnayer-nni s-yeddmen ussan i Fuôaô, iddem-a sda $ e nus s a nime $ r e s ,ima g u,iy uny u… y e dde m-as ussan i Yennayer-nni d-iteddun. Kamal mi ara d-iger akk tilufa-yagi $er walla$-is itettu anida yella, d aduqqes i d-i duqqus …  « …S e v! » i d-isteqsa emi Muê.  « …Ac u? … » i d-iduqes Kamal ur negzi ayen s-d-nnan.  « Nni$-ak anida ara tersev ? » i d-i awed asteqsi emi Muê.  « Ar nu a l a mmada s a we n,$ e rwa ni dat e t t e ddum ke nwi … mazal ad ak-d-i ni $ … » i d-yerra Kamal.  « Nek nni$-as n Zaknun keççi ! ? alarmi d tura i d-mmekta$ wi k-ilan » i yenna emi Muê, $as d askideb, akka i ixeddem ma yeb$a ad iéer l ev av n waleb av. amedya ad as-yini : « keç n I wa vi y e ny a $ … ? » d$a winna ad as-d-ibdu tudert-is seg wasmi d-ilul. Atan ass-agi ur s-teççi ara, isaram ciîî n wawal $er wagi d-iddan yid-s, ib$a ad t-id-isenîeq, « yu$al-d anda akken izeher rrebrab, aîas d-iwala ilaq ad d-iêku »i yettxemmim weêd-s emi Muê. Kamal, ula d netta, iêulfa s wayen akka yettxemmim unehar-agi uîaksi. £as akken yessusem, iêemmel tignatin am tigi. Asmi ara yu$al ad as-iêku i Sa id fell-as ad as-yini : « ooi$-t 26


Mourad ZIMU Tabôatt maskin yer$a, yeb$a ad as-d-êku$ nek ulac, awal ur t-id-suli$ ara ». Izmer ad as-ikemmel i tedyant ad as-yini : « iqqim akken itteêdiqir, ittmuqul-iyi-d di lemri almi qrib newwev d$a yeîîerveq-d fell-i, inna-yi-d i tura keç êku-ya$-d ciîî ne$ ad a$t e ooe vka na kk a … !? ». Kamal yerra-d tigi $er walla$-is, izmumeg s daxel-ines. Yerna netta, imir-en, s tidett kan, awal $ef wayen yettmagar di in-Defla, ur s-yezmir ara. emi Muê, iggumma ad yayes, imuqel-d kamal di lemri inna-yas-d :  « ur iyi-d-terriv ara awal n Zaknun keç yah ? …» Kamal, qrib d-yevsa, ixemmem ciîî niqal ur s-ittara yara awal ad iéer amek ara yexdem, d$a tusa-yas-d tikti nniven inna-yas ad as-yerr awal s wezgen ad iéer amek ara yexdem :  « N at Sedqa » inna-yas akka issusem. At Sedqa, At Wasif, Kamal imekta-d da$en Sa id. Zgan d amcudri $ef ansi d-kkan, $as yiwet n lmizirya deg-i mrurden ! :  « At Sedqa, d acu têesbem iman-nwen tura kenwi, wi dinîqen $er-k ad as-t i ni vAtS e dqa … AtS e dqa …»is -yenna Sa id s wesmejger i Kamal ahat i tikelt tis meyya seg wass mi d-wwven $er in Defla.  « Ur êsibe$ ara iman-iw ! ay amdakel nek maççi Nat Wasif, s i $l êe qne $a l a … ? » i s-yenna Kamal s westehzi.  « Yehwa-yak kan, Nat Sedqa ne$ Nat Wasif ne$ ma yehway a k n Zbe ô be ô … a ql a -k terkiv di tmurt-a gi …tekribiv am u$erda ! » Ussan yecban wigi s eddayen akka Kamal d Sa id, acu da$en i ten-issifsisen, d kra n wawal gar-asen. Awal ineooeô akk tiyerrisin d-iteff$en deg wemdan seg wayen yettawi deg walla$27


Mourad ZIMU Tabôatt is. Leqbayel gemmunt deg walla$en-nsen tiktiwin ur nteddu ara d wayen yessembawlen ddunit ; « taddart-nne$ », « adrumnne$ », « jedd-nne$ », « zzayla-nne$ », « ikerri-nne$ » …,a nwa deg-nne$ ur d-newwit ara abendayer $ef wayen yeêseb d aylas ?. I$ netta, mi ara d-ssemlilent kra n tegnatin iqbayliyen dyusan si yal tama, ttu$alen, deg ussan imezwura, am yev$a$ennni n wasif, wa ad ittêuku $er wayev, akken, alamma mse dalen akk, tekkes-asen akk tiêercewt-nni, ttilwi$en, imir-en kan i dtbeddu tdukkli n tidett gar-asen. Kamal d Sa id, akken i sentevra, tura u$alen d imdukal n tidett. Weqbel ad mlilen di in-Defla, yal wa deg-sen anda yella deg waguren-nni imezwura deg-i sen-d-sawlen. Kamal yella di Blida, din da$en yeooan imdukal, d$a yezga yettmekti-d ayen sen-yenna mi akken ara d-iôuê. Netta, yennum ttawvent-tt-id tebôatin, yal dduôt, d acu kan, deg-mi d-ibeddel amkan $er inDefla, yeooa-yasen lewûi ad s-in-cey en tibôatin ara d-ileêqen ur t-id-ttafent ara. Hatan tura wwven sin wagguren deg-i yella di in-Defla yerna ur t-id-wwivent ara tebôatin. D$a, $ef waya, i diger ôêil-agi-ines amezwaru $er wexxam $as akken ur s-d-iqqim wara ; d kra n waguren kan, ad ikfu tôad fell-as. Tabôatt i win ibe den $ef wid yettawi deg wul-is d abandu n tafat di îlam d-i$ellin deg walla$en. Ayen akk ur zmiren ara yimawen ad t-inin, yettu$al d afessas i tmenna $ef ciîî n lka$ev amellal. Ioundiyen, am Sa id d Kamal, ttôaoun tibôatin am llufanat i ttjelliben mi ara walin tiyemmatin-nsen teddunt-d ad sen-d-ffkent izir-nni n tmeddit. Llufan i ttsumu-d talwit, tayri, ayefki, tudert, tazmert di tebbuct n yemma-s. Aoundi yessim$ur asirem, targit, issifsus $ef wul, ineq lxiq, anezgum, s kra n wawalen iqqar-iten $ef tewriqt d tamellat, slutfen-tt ifassen n wid-nniuk udy e c r e kus s a n,t a y r i ,i da mme n… i ve l l id… uz e k ka …a ha t! 28


Mourad ZIMU

Tabôatt

Inni-as i yemma êemle$ Yewwev-d lweqt ad ôuêe$ Wissen ahat ma ad d-u$ale$ Semmeê-iyi ah ! -Llant kra n tezlatin ttu$alent d nnhati di kra n tegnatin am tagi deg-i yezzer Kamal. Tibôatin n Lewnis, ne$ tin akkenni Aôou-yi ! acêal yid-sen wid-nni i d-srunt di lkaziônat am tagi deg-i tesselqaf tlelli n yelmeéyen Izzayriyen. Imeîîi, win akken ssurgen yemdanen mi ara yilin d lufanat akken ad awin tiremt-nsen, akken ad ssiwlen i tyemmatin-nsen, akken ad d-smektin tilin-nsen i wid i ten--yettun, imeîîi-nni, yettu$al-d $er wallen di tem$er. Ilmeéyen-agi têeô lkaziôna, ttrun, tikwal s tufra. Ttrun $ef wesmekti, tikwal $ef yiwen wawal ufan-t-id deg yimi n waleb av inna-t-id $as maççi i nutni : « Kkes a$bel a gma ! » « ur ttagad ! aql-iyi dagi », «steqsan-d fell-ak » ; tiwinas-agi maççi d awalen kan yessemlal unamek. Tiwinas-agi, anda akka yella Sa id ne$ Kamal, ttu$alent d aêulfu d-ittsuvun $ef walla$en-agi ye yan di tôad, d aêulfu d iqqaren mazal tudert ! mazal azekka !. Amkan-agi deg-i mlalen yelmeéyen, $as yettwabna akken ad ine$ deg-sen amdan-nni yesnen ad d-isukkes anéad-nni dyezgan ger lxiô d cceô, yettu$al d tanafa deg-i ttargun yemdanen ayen i ten-igan d$a d imdanen, wi yeéran d acu i d tawant amer maççi d laé i yteqsen ? Wi yektalen acêal qerben $ur-nne$ yemdanen am akken ten-tektal l$erba ? Lkaziôna, ula d nettat akken ; d amkan-nni isselmaden tagmatt imi d tixidas i yeceççayen a$rum ger wid tt-ized$en, t e s s e l ma dt a y r i …i midl mutii t e z z i nde gwa l l a $ e nnwi dd-êaôen leêyuv-is. Ayen yessiéiden tudert $as yeb ed $ef iserdasen yettban-d am yiîij zdat usigna lbaîel n wid-nni s-inwan nnulen-d igenni, imi  elqen ayen icuban itran $ef tuyat-nnsen. 29


Mourad ZIMU

Tabôatt

D tagi d$a i d tudert ? ad d-tlalev i tayri, i tlelli, i tudert, akken yiwen wass ad d-mmagrev win izemren ad ak-iwelleh $er lmut s kra n wawalen, yenna-ten-id s tutlayt maççi am tin akken tsellev $er yemmak. Ad ak-iwelleh $er lmut, ad t asev fell-as, $ef warraw-i s…y e r nada mda na m ke ç ç i! ? Kamal, i edda fell-as lbaîel-nni, mi d-wwven $er tqenteôtagi n Taxuxt, yufa-d wid t-icban, d ioundiyen am netta, yal wa ansi d-yekka. Sêebsen-d emi Muê, muqlen-d wid d-yeddan yids. Ittmuqul-iten Kamal, iwala iman-is, iéra d acu ttêulfun mi ara d-s un kra n tissas ad d-sêebsen yiwen ur érin d acu sen-iffer, ulamma, di tmurt-agi deg-i d-yekker netta maççi am wanda akken yettwanfa. Sin yelmeéyen-agi iqqimen akka tama n Kamal, sgemriden gar-asen, ttmeslayen ur b$in ara ad d-slen wiyav. Mi yekfa wesbecbec-nnsen tu$al-d tsusmi ; iqqim-d kan zhir uîaksi n emi Muê. Tebda-d lehwa, imdel Kamal îîaq-is. Win yeqqimen tama n emi Muê ittnadi, ula d netta, ad d-imdel îîaq-nni dyerran $ur-s, ur yufi ara afus – nni si ara t-isali, emi Muê akken t-i qel ye weq issendeh-d Kamal :  « Ffek-as-d kan afus-nni a mmi ad isali îîaq-is » Isferfed Kamal, imuqel amek ara t-id-ikkes, ikkes--it-id ifka-yas-t i wergaz-nni. Simal abrid yessawen simal tettifrir-d tegnawt. Lehwa-nni d-ibeggsen lina, zi$en d tanecnact kan, tewwet t edda. Iban-d yiîij n tmeddit islef akk i t$altin d-izzin, ttemcilli ent-d tmeqwa n lehwa i îîfen $ef wafriwen n yim$an. Akken d-iban yiîij, yewwid tafat ula $ef wudmawen n wid yeddan deg uîaksi n emi Muê. Mbawlen akk, yal wa iqe ed iman-is, ldin îîiqan, ur iban da$en $ef wacu d-vsan yelmeéyen-nni yeqqimen tama n Kamal. emi 30


Mourad ZIMU Tabôatt Muê ula d netta, tekcem-it-id tafat n tafukt-nni d-isteqsan $er t$altin-agi Nat Wasif, amùek ixdem ! ? ic el ôôadyu, yufa-tt d tizlitt-nni n Muê Sa id Ubel i d,‘ ‘ ay itbir siwev-asen Slam i warrac akk n tmurt-i w’ ’ . Kamal yezzer da$en deg wesmekti, ittêulfu i taéeyt ucedhinni yeccedha tamurt-agi deg-i d-yekker, $as d-i$eblan kan id asd-tefka. Ilmed-d amek ara tt-id-iêemmel di tmurt-ina deg-i dyekka. Idurar-agi deg-i d-ldint wallen-is, $as ur d-glin ara s wayen i t-issefôaêen yal ass, iwala-ten-id  layit almi qerben talwit d usirem. Yal tardast, yal aseklu, yal amdan yettwali deg-s ayen ur yufi ara ansi akka d-yekka : anda yemuqel yettwali talwit. Tura mi d-wwven ar Laôeb a, mi d- eddan deg webrid zelment wallen-is Ësen gma-s n Qa qi, mi t-iwala imekta-d Sa id :  « Amek ih ad tôuêev ? » i t-Sa id.  « Ad ôuêe$ ad k-ooe$ dagi ay awasif ! »  « lêaûun zzul akk fell-asen ; win tufiv Nat wexxam, ama d Oa ma l , Ma muê, i me duk ka lNunuô , Muô a d, Me qr a n… »  « Ad siwve$ azul-ik, tura keç ad ak-weûûi$, muqel, ma yella ssawlen-d yemdukal-nni-inu n Blida, ne$ yella wacu iyi-dcey en, îîef-it-id, akka ?i hia rt uf a t … » i s-yenna Kamal yerran aqrab $ef tayett-is.  « Ma teériv Ësen gma-s n Qa qi inna-s d acu tu$al Laôeb a? … » ittavsa Sa id d-iddan d Kamal mi d-ff$en si texxamt. S ya u sya mi d-ttwalin Kamal sawalen-as-d akk, mennan akk amkan-is. Izzi-d $er Sa id inna-yas-d :  « Ad ak-id-ini$ si tura acu ara k-id-yini Hsen : ad tu$al d ikil am waman-agi yella deg ilibuven-iw… ». Msalamen di sin. 31


Mourad ZIMU

Tabôatt

 « Ar tufat a Kamal, zzul akk fell-asen ! awi-ya$-id taêbult !! » is-d-issetbeawal Sa id. Dqayeq tineggura deg ara mfaraqen sin yemdanen inumen i$imi akken, ééayit, ala tavsa kan i tent-issifsusen. Kamal deg taksi simmal yettqerrib $er taddart-is, simmal yettmekti-d axxam-nsen ;a y e t ma s ,y e s s e t ma s … Ye t t me kt a y -d da$en tin akken $ef-i yebna tirga-s, tin akken yezzuzuren $ef wussan-is asirem, am wakken yezzuzur usigna aman tettlala-d tefsut. Yettmektay-d Kahina. Gar-asen tamacahutt n tayri, tessedhuy ulawen-nni ireg°len $er targit. Kamal, mi akka iôuê $er wanda akken amdan yekka-d nnig wayev d$a issefran-it ger snat : ad imet ne$ ad ine$, akken iôuê tedda Kahina yid-s d tikti deg walla$-is, d targit deg wul-is, d asirem deg ifadden-is. Kahina, akken iôuê Kamal iqqim-d $urs, d tikti deg walla$-is tettnulfu-d d asmekti ger dqiqa d tayev, iqqim-d Kamal $ur-s d targit deg wul-is tessicbiê-as azekka akken ad terfed ass-is, yeqqim-d Kamal d asirem issen$aden ayen d-irezzun d tigdi $er walla$ n win iêemmlen wayev. Ayen ddren di sin yid-sen, $as yal wa deg-sen anda dyegra, yessefqad-d $er-sen di kra n dqayeq-nni tettidir tebôatt ger ifassen n win tt-i$aren. £ef waya i yett awad Kamal i leqraya n tebôatin n Kahina. D acu kan, seg wasmi d-iffe$ Blida ur d-iîîif ara tabôatt-is. Ayen akka ssusmen wussan s tebôatin n Kahina ?.  « …s s a wve v-d… »  « …Ame kaemi Muê ? »i d-yerra Kamal, am win d-yukin di ttexmam t-isbel en acêal.  « Nni$-ak keç dagi kan, tessawvev-d » i d-i awed emi Muê.

32


Mourad ZIMU Tabôatt  « Dagi kan ! ih ! » i d-inna Kamal, d-ildin tawwurt n tkeôôust. Iffe$-d deg-s, isferfud $er loib-is ad d-iddem ad ixelleû. Ixelleû, imdel tawwurt.  « Adi s a he lÖe bbiammi … » i yenîîeq emi Muê akken d-iîîef idrimen-nni iger-iten $er leqjeô-nni tama-s. Ikemmel tikli. Kamal ittmuqul deg uîaksi-nni yettib id fell-as, simal yettib id simal yettiméi zhir-ines. Akken iffel, $er wanda ur dittban, imut lêes-is. Kamal imuqel $er ddaw webrid, tban-as-d taddart-is. Ibda abrid ad ikcem $er wanida s-ssawalen medden Kamal At li. Deg uîaksi-nni n emi Muê akken yers Kamal, rrant-id yilsawen $er wennar :  « Ur t-ssine$ ara weqcic-ina a e miMuê… » i d-inîîeq winna yeqqimen zdat.  « D mmis n Rabeê At li, yemken di l eskeô i yella, nnwi$-as ad a$-d-i êk ua me kl l a n,ne t t ay ug ia wa l ,ms a ki t … t a mur t -agi tedda $ef warraw-i s ,ur t e o oiy i we n… tt$aven yelmeéyennne$ ! …»iyenna emi Muê weqbel ad as-igzem awal s westeqsi winna yellan tama-s :  « Rabeê At li, winna yellan di Fôansa ? »  « Awah ! maççi d winna, wagi d gma-s n win akken si dizenzen takeôôust-nni n le wam-a i Mhenna-nne $ …»  « Ih ! mmekta$-d tura, i tenîîelt-nni n teqcict-nni meskint ad fell-as ye fu Öebbi, éri$ wagi yellan di Fôansa, yusa-d, nemyusan zik nek yid-s, ur d-ini ara yes a mmis di l e s ke ô …» Ilmeéyen-nni yeqqimen deffir, ula d nutni gren-d Kamal deg umeslay :  « D wagi akken i ixevben taqcict-nni n wass-e n… ? »  « Waqila maççi d wa d gma-s ? » 33


Mourad ZIMU Tabôatt  « Nni$-ak d wa, nnan-d i l eskeô i yella, ahat ur s-nnin ara ? …»  « Awah ! ad as-inin, $as ur s-cey en ara, llant tebôatin, ahat ur yezmir ara ad d-yass imir-e n… » Sa id deg-mi iôuê Kamal ivelli, ur yufi ara iman-is, ula d netta ib$a ad iôuê. £as akken d ass n weste fu-ines ur s-yufi ara i lbenna-s imi ulac ameddakel-is, iqqar deg iman-is « ivelli kan i iôuê, xaqe$ akka, yerna ad iwet dduôt, d acu ara tt-itis eddin ? ». Sa id yennu$na, ad ikker ad d-yu$al ad ivleq, ad ic el agaôu, ad t-issexsi weqbel ad t-ikfu, ad d-yerr tasfift, ad ttikkes ad tt-yerr $er ôôadyu ; yers-d fell-as lxiq $as akken beôôa d iîij, ittxemmim ma ad iffe$ ad isseêmu, d acu yugad, ad d-azlen wid ara d-inadin $er-s ad kksen $ef wulawen-nsen, netta, taswi t-a, ur ib$i ara ad isel awal. Iqqim akken $ef wusu-s izdew ittmuqul, rsent wallen-is $ef îîabla-nni yellan tama n wusu n Kamal, iwala ters fell-as tebôatt-nni s-id-fkan ûbeê yemdukal-nni n Blida. Iddem-itt-id, izmumeg di zheô n Kamal, iwala tettwacege -d sin waguren-aya, iqqar-as i Kamal deg wul-is : « acêal-aya a tettôaouv tabôatt n Kahina, tura mi d-tewwev tufa-kid $er tama-s … ». Teldid tewwurt Ikcem-d Kamal. Sa id, ineqlab wudem-is, iwhem :  « Ur tôuêev ara ? ivelli kan, d acu k-id-yerran ? …» Kamal isusem.  « Ame kdl xi ôk a nne $ …?» Kamal isusem. Sa id yekker-d deg wusu, tban-d tigdi fell-as.  « … Urt uf i va r awik -i wwi n… waKa ma lda c uk-yu$en ? hattan tabôatt-agi wwin-ak-tt-id yemdukal-i knBl i da… » Kamal, allen-is di lqa a, ibda yettru, ye$li ger ifassen n Sa id :  « …Ay e na r a d-tini tebôatt-agi éri$-t-id s wallen-iw a Sa i d… temut Kahina, teooa-y ia me ka r axe dme $…» . 34


Mourad ZIMU

Tab么att

35


Agni n Mêend

Mourad ZIMU

Agni N Mêend

I

îij n ûûmayem isser$ akk tamurt ; anda teb$uv tsersev tiî-ik d tewre$ ara k-id-yemmagren, grant-d kan kra n tselnin smektayent-d tizzegzewt, maca, ula d nunti ur tettdum ara fellasent tefsut ; akka kra n wussan ad ten-tawev tqabact n leqvi . Mêend, ittmuqul deg-sent, ibedd nnig wexxam aqdim, lfeôca n uqermud tettnal-it-id $er tayett, islufuy s tmu$li i yem$aven, tiselnin-inna yetêencen s i$zer yuli-tent akk asmi tella teysawt d tilni i ysennin azrar n wussan-is. Irfed allen-is s Aqacur-n-Wewrir, mazal-it akken, abucic icberber fell-as. Crurdent-d wallen-is ; $er Tala-meôma, i weksar d Imekrez ittmuqul igran Unagu, ma yella wacu ibeddlen. Tlatin d aseggas ur yerkiv tamurt n baba-s. Zik akal-agi amzun akken yektal-it s idikel-is, yessen-it tardast tardast. Ass-a, tbeddel akk tmurt ger wallen-is, deg-mi d-ibda abrid ukeôôus ass-nni deg-i d-yessawev, si t$iwant ar taddart, ur dkkisent ara wallen-is seg idisan n webrid ; ad ivil s ya, ad yu$al ad yernu s ya, am akken yella wacu yettnadi ; Yettnadi ayen ara s-idyinin aql-ak ger wid-ik, di tmurt-ik. Tegma taddart maççi d kra, bnan medden ula anda akken yettaddi zik tiqeftin netta d Yidir. Wid-nni yeooa akken tekkesasen teméi i$imi n tejma t, yufa-ten-id ass-a tu$al d ayla-nsen. Lulen-d wiyav $er-sen, mi ara t-id-ttmagaren deg iberdan n taddart, deg wallen-nsen yeqqar-d acêal d asteqsi ; wi t-illan ? ma 35


Mourad ZIMU Agni n Mêend dwa gia k ke n… ? Yeéra. Yeéra At-taddart ad awin fell-as awal ussan-a imezwura, ad sen-yu$al d iéid ad leqmen yes tisyar n wawal $ef-i d-ttemlilin di tejma t ne$ di lqahwa. Mêend yettêulfu s yiman-is d abeôôani, tbeddel tmurt, ibeddel wakal i t-id-isekkren, ma d netta iqqim kan akken iôuê, mazal deg-s tirga-nni t-issuff$en deg wexxam n baba-s. Mazal degs ayen akken t-yessembawlen di teméi-s. Favma, imuger-itt-id ass-en. Di tafrara, deg iberdan ad dtemlilev kan wid i wumi tekkes tem$er ives ne$ wid yettazzalen $ef lec$al-nsen. Favma d Mêend, mlalen di sin, wa ur ibni $ef wayev. Imuqel-itt, iwala teméi-s di-as iseggasen, aîas iseggasen, ééay-it almi yu$al fessus wawal gar-asen, tzul-d fell-as, amer am zik timlilit-agi-nnsen ad d-ternu d tasusmi $er tirga-nni yettmeslayen deg walla$en-ns e n…  «A  emi Mêend ! … » izzi-d $er deffir, iwala Mumuê, yiwen deg warraw n gma-s.  « …I nna -yak Baba yya$a dne s s e wl qa hwa … ». Inîîeq Mumuê s imeslayen-a, iwwi afus-is ad iêuk allen-is ur d-nekkir ara deg ives.  « I keç ay abandi ad teswev yid-nne $ …a c êa la r at e s we vn uyefki aîas ne$ ciîuê ? … » irfed-it-id si tqa ett, iêenc-it $ur-s.  « Aîas ! ad swe$ a emmuô …»  « Azzel kan ihi ma iyi-t e z wi r e v… ». Mêend issers Mumuê $er tmurt, ittmuqul deg-s mi yuzzel, yessegra-yas-d ûûut n rkev-i smiy e t t û ubbut ô uo… Yal wa s tmucuha-s, Mêend, di tlatin iseggasen n l$erba, yufa-d gma-s s warraw-is, ur ten-issin, ur issin yemmat-nsen. Mi ara yettmuqul di dderya n gma-s tettu$al-d $er-s targit-nni tisdukklen netta d Favma. Ass-a yeéra asirem-nni d targit kan, imi 36


Mourad ZIMU Agni n Mêend Favma, ula d nettat tu$al s warraw-is, imuger yiwen deg-sen, s tmara i d-yufa tazmert akken ad d-ikkes allen-is fell-as.  « Wa Karim, kker a mmi !, dayen aôôa-yak taguni, ad ak-di s a wa lYi di r… » i tessawal Favma deffir tewwurt n texxamt n mmi-s.  « Tura ad nef$e$ ay i h! …» Karim iémi-d akk tazmert yellan deg-s, ijbed akk iman-is weqbel ad ivegger fell-as taduli. Imuqel sa a. Yelsa lqec-is, isared, yeffe$-d s afrag.  « Azul a yih ! …»  « Alxiô, ôuê siwel-as-d i wemdakel-ik ad d-yas ad issew lqahwa, azgen n tsa ett-ayagi ala k-i t t ô a ouiy i î i j …» Iffe$-d Karim imuqel $er beôôa, ur yufi ara ëYidir, yu$al-d $er yemma-s, iqqim tama-s :  « Ur t-ufi$ ara » (ittezmumug). Tezmumeg ula d yemma-s Favma, tesmar-as-d akeffay, teldi tafeqrajt ad as d-ternu azal-is n lqahwa, tenîîeq $er--s :  « Amek ara t-tafev, seg ûbeê ume$bun i d-issawal, keç ijebbed wusu deg-k am tnifift, a mmi tectaqev ives, ten$a-k snitra $ef-i tett a wa z e v… »  « Ula d netta yett awaz yid-i …»  « …Wi s s e nka nmat e é r i va ndat -ttedduv, snitra ur tesuffu$ s a ni … » igezzem-as awal Karim yal mi ara d-tebdu awal $ef taluft n snitra :  « i Farid ulac d acu i yi-d-yeooa ad t-xedme$ ? tenniv-as $ef ômel-nni dayen skecme$-t-id ? »  « Ttu$ ad as-ini$ mi d-yewwev... »  « Ini-yi-d kan tura, êader kan ad tze f e v… » i d-yebda awal Karim.  « D acu ? acêal tuêwaoev ? » 37


Mourad ZIMU Agni n Mêend  « Maççi d ayen-nni, maççi d idrimen b$i$ ad iyi-d-t i ni v… ( i t t a vs a ) …» «…»  «Wagi d-yusan akka ussan-a, amjaê-nni Mêend At Meqran sli$ z i ke nni …»  « D acu tesliv ? Wi k-id-yeêkan ? d acu tettnadiv ad teérev ? …ul a cda c uy e l l a na ya  eggun a ta loil ur nettsevêi ...» Tekker favma teooa Karim yettavûa. Karim d yemma-s ur kfin ara awal. Gar-asen leêyuv n tsusmi yeffren acêal d aseggas. Imdanen, gnen $ef waîas n tmucuha, yal tamacahutt d tafindutt n tmes, wid tt-iêedôen walan-tt s ijajiêenines, wid d-yussan syen d tusawent, leêqen-tt-id mi tesduxxun ne$ mi d-teooa amkan-is d aberkan seg izemmulen.  « D axessaô, ur sent-tt- wad ara i tigi ; a ddin-Öeb, seg ûbeê i ktt a s s a $aKa r i m… »  « Ay Yidir (ime$ issuk-d afus-is $ef temgervt-is) tikelt-agi, dayen, yella wacu iyi-î î f e n… ». Inna-yas-d akka imuqel-it mliê deg wallen, ad iéer ma yessawev ad d-issem$i ccuq deg-s.  « Acu yevran ? …t e t t a r guvTi z i r id$ aurt e b$ i va r aa dd-takiv ? »  « Yyan kan tura ad ak-d-êku$ …» S kra n wawalen, $as d askiddeb, isettu Karim i Yidir, iîij-nni n tafrara t-izzan azgen n tsa ett. Tuddar n Leqbayel, izurar-nni $ef idurar, ttu$alent di$en tikwal, am imeôdaxen-nni yundan, teqvetuff$a yeshel unekcum, ilaq ad iqqim yiwen kra n wussan kan di taddart, akken ad yissin d acu i d lxiq. £ef wayagi i telha tdukkli, am tagi yezdin Karim d Yidir. Tadukli, tagmatt, ula d Mêend yelmed aîas di tlufa-yagi. Tlatin iseggasen di tmura n medden, d acu ara tent-is eddin amer 38


Mourad ZIMU Agni n Mêend maçi d kra n yemdanen. D acu kan, Mêend, di l$erba, ibna ussanis akken ur d-yettimlil ara at taddart-is. Acêal d win inudan ad tiéer ur t-yemlal ara. Tadukli ne$ tagmatt d im$i d-imeqqin kan anda llan yemdanen ur nessin ara ansi d-tefruriv, Mêend ibna tudert-is $ef wayenni. Karim d Yidir, yiwen n u ekkaz i ten-yewten. Kecmen $er lakul ur  eîîlen ara deg-s, qucen-tt-id zik. Am waîas n yelmeéyen ; ur d-tufi ara leqraya abrid $er walla$en-nsen. Yew eô ad te$rev di taddart-ik, yew eô ad d-tafev talwit i walla$-ik di tzeqqa n lakul, mi ara teste$bilev $ef tfextin-nni tundav deg igran. Yew eô ad dtafev ifadden ad tzemvev imru ger ivudan-ik mi ara yezwir wegris n ctawi $er-sen. Karim d Yidir deg ussan-nni n lakul d$a i d-tebda tdukkli-nsen. Nnu$en acêal n tikal, wa yuker i wayev tiqeftin, wa yessenqer-itent i wayev akken ur d-ittaîîaf ara ugar-is n imerga. Ksan akken acêal iseggasen, nnu$en $ef wanwa ara d-yerren lmal mi ara yettceîîib $ef tneqlin n medden, uraren, xedmen di txidas ayen ur d-nettunebdar ara, myergamen, yal wa yurad s tsusaf n wayev ; akk tilufa-yagi di taddart n leqbayel, ssawavent $er snat n t$awsiwin : iya ad d-ooent sin icenga, ara yettemyergamen di tem$er s lem un zdat n tejma t, iyya ad ssiwvent ad semmlilent sin ad u$alen d imdukal ad ttemsawalen s axxam. Karim d Yidir akken i sen-tevra.  « Ad ternuv lqahwa a Dda Mêend ? »  « Wa qi l ada y e n… »  « Akken i k-ihwa. A Mumuê, yya$ a mmi (iqerb-d mmi-s) ôuê inni-as i yemma-k ad ak-d-tefk, tiwlafin-nni ,y e l l a ndit ba l i z t … (yuzzel Mumuê i setba -as Baba-sa wa l ) … st t a wi lk a n… »  « Imi tenniv, i d-inîîeq Mêend, axxam-ina n Baba, ma teb$iv ad s-n iwe d, a ql iwe j de $urt t xe mmi ma r a… » 39


Mourad ZIMU Agni n Mêend  « yella-d niqal di ddehn-iw ad sen- iwed, tura tekcem-d taluft nniven, ivelli mi yi-d-y e s s a we la k ke nWa kl iI he dda de n… »  « D lxiô kan ! … » i d-isteqsa Mêend.  « D lxiô, yusa-d $ef lemnasba, issumeô-d Tiziri, i mmis-nni ameqran Sma i l …»  « Meqqer fell-a swa qi l a …» « Amer am wannect-en, ulac deg-s, d axeddam di ûeêôa, yewwid iman-i s …t e é r i vibna weêd-s, tagi, ulac akk win tt-ixedmen di taddart.»  « I teqcict tenniv-as ? » i yesteqsa Mêend.  « Mazal ur teéri ara ula d yemma-s … ve gr e $ -as kan sin wa wa l e n. . .ma ç ç id a $ be l ,a me ra m wa y e n… ô ô a y -iw d ôôayns e nt … ». I yekfa Sa id awal weqbel ad isiwev lqahwa s imi-s. Yu$al-d Mumuê, iteddu-d yettzenzun.  « A Mumuê a ni ur tôuêev ara ? »  « Tenna-yak yemma ur éri$ ara anda-t e nt … » i d-isgemred weqcic-nni. Ikker Sa id, iqerreb $er tôuo-nni issawel :  « A Tiziri (terra-yas-d awal iban-d ûûut-is mba id deg wexxam n wadda) ôuê kan a yelli $er texxamt-iw, ldi tabalizt-nni tazegzawt, awi-yi-d, takeôîunt-nnint e wl a f i n… a dn-tafev kan s ufella, awitent-id ad tent-iwali  emmi-m… ». Yu$al-d Sa id $er wemkan-is, yufa-d, Mêend Yetturar netta d Mumuê inna-yas :  « I keç a Dda Mêend, am wakken i k-d-tenna Xalt-nne$, ilaq ad tnadiv ad d-t a wi va mwa ne s ,l l a nty e s s i snl e êl a l … » Imuqel $er Mêend iwala-t yetthuzzu aqerruy-is, $ef yimi-s yevbe wezmumeg, d$a ikemmel ameslay inna-yas :  « Mazal-ik meééiyev acu s-teqqarev » Igzem awal, tekcem-d Tziri :  « Azul fell-a we n,a z ulaDdaMêe nd… »Tefka-yas takerîunt-nni n tewlafin i baba-s.  « Axiô a tuêôict » i s-d-yerra Mêend. 40


Mourad ZIMU Agni n Mêend Sa id ildi takeôîunt-nni n tewlafin isuffu$-d ayen d-yeddann deg ufus-is, ad sent-ittmuddu yiwet yiwet i Mêend ad tent-iwali. Mumuê, terfed-it Tziri, ûûubben s axxam n wadda. Sa id iddem-d tawlaft, ifka-yas-tt i Mêend inna-yas :  « Tagi asmi d-yusa babat-nne $s il êi o… »  « Melmi d-iêuo ? » i yesteqsa Mêend.  « Asmi d-tlul Tziri, di 74 …»is -yerra Sa id.  « I wagi, maççi d Dda meô Iheddaden ? » i yesteqsa Mêend.  « D Dda meô ih, netta meskin, 4 iseggasen-agi id a$-yeooa, yelli-s, aseggas-a gia r at e ddu$ e rTi $ i l t …»  « Tecfiv asmi $-d-yufa di tebêirt-nni-ines n te$zut, asmi yettwaîîef Taher Iêemmucen... »  « ...Taheô Iêemmucen, imi t-id-udrev ...teériv yemmut, aîas ayagi, amzun yewwi de wessu, yu$al yexser dayen kan, tisssit, ur d-ittnejmaara di te wint n ccix... ad tezrev lmektub n Favma... »  « i tewlaft-agi, melmi-tt ?... » i yesteqsa Mêend akken ad ibeddel awal Sa id. Kra n wudmawen di lka$ev, smektan-d Mêend, s iseggasen i s-iôuêen ger wid-is. Imawlan-is, wwin amur-nsen di tudert, ôuêen, gma-s ye meô axxam ; ssin warrac d snat n teêdayin, yiwet deg-sent ; Tiziri, tewev-d d tameîîut katen-tt-id inexvaben. Tlatin d aseggas, tbeddel ula d tutlayt : « azul ! » id asen-d-tenna zgelli Tziri, yezmumeg mi d-yemmekta. Wid akk yessen, yal wa anida yessawev tikli deg webrid n tudert-is, wa yekfa fell-as usawen, wayev, ibeddu tikli deg-s, yal wa d amek yufa, kra deg-sen kfan tikli, am wi yecban imawlan-is. Mêend, d ttexmam-agi t-id-yewwin ad ikcem axxam-nni deg-i d-yekker. Ildi tawwurt temmuger-it-id teméi-s ; d teûwiôa n baba-s d yemma-s. Yal ti$mert ad d-ittnazadeg-s wesmekti. Dagi kan, anda akka, isenned ukufi-yagi ameqran, dagi i yettemrurud 41


Mourad ZIMU Agni n Mêend asmi akken, d-yu$al baba-s si l$erba i tikelt tamezwarut. Yu$al-d $er-s lexyal-is, mi d-yetteli tabalizt-nni-ynes :  « Wa Mêend ! tagi inek ! ad k-tettwanas d izamaren mi ara tenteksev » Ifka-yas-d tajewwaqt d tazegga$t. Yemma-s mi ara tt-id-yemmekti, yettwali-tt s imeîîawen, yu$al-d lexyal-is mi teqqim $ef wemnaô n tewwurt. Afus-is $ef umag-is. Yu$al-d ûut-is mi tesnewniw : « nwekkel-asen Öebbi i wid k-isuff$en i le qel-ik ». Netta, irfed-d tabalizt-is ad iôuê. Ass-en imi yôuê, ur yumin ara ad d-yas wass ideg ara d-yu$al, iôuê akken ur d-ittu$al, yerwel akken ad ittu Favma, d imawlan-is, d taddart-i s …  « A Mumuê ! anida telliv ? yya$ kan » i tessawel Tziri.  « Da c u, urc uc uf e $a r a … »I d-yerra Mumuê i  ewlen ad ittru.  « Yya$ maççi d acucef ay a eggun, ma teb$iv ur k-cucufe$ ara yya$ » Iqerreb-d weqcic-nni, teêka-yas Tziri s ameééu$-is tennayas :  « Ssel-iyi-d, ad kk-cey e$, ad tôuêev, awi-yas lka$ev-agi i Karim, tura mi ara d-i eddi zdat n tewwurt, ma tewwiv-as-t ak drnu$ taêbult »  « Ggal-d ! …»  « S yexf n yemma, ôuê tura ad k-tt-id-he gg i $ …» Mumuê yeddem lka$ev-nni iffe$ $er zdat n twwurt, Tiziri tval-as tenna-yas :  « Qqim kan dinna ! mi d-i edda efk-as-t ». Ma $er wid meqren  eddant tmucuha, wid d-ittnekkaren am Karim d Tziri, s an di$en timucuha-nsen. D timucuha ffrent $ef wallen n medden. Tayri s teqbaylit, am yem$i-nni n tili ; ittagad tafat d tmu$li. Mi ara tettwikkes tegnitt-nni n lakul d issemlalayen di teméi, d lekwa$ev kan d wallen i d-itt$iman d inagan $ef wayen ttidiren wulawen. Timucuha-yagi yetturaren ger yelmeéyen, xeîîa 42


Mourad ZIMU Agni n Mêend n wanda d-ff$ent i tlisa n teméi, mi ara twaliv sin yelmeéyen dukklen akken, rran-tt i lwe d n tikli $er yigran, $as ini d timucuha-yagi d-gren gar-asen.  « Wa Karim ! ! sani akken ? ur d-qqar ara da$en ad n eddi s y e n… »i yenîîeq Yidir mi yeêbes di tikli.  « Ur nett eîîil ara …»  « Keç ad d-érev tamdakelt-i kne ka dqqi me $ ,a dbe dde $di n… ur teffi$ ara fell-i … aroi$-k azgen n tsa ett, ad n-ternuv tayev tura, d$a d ayenni kan i yxuûen ad isqef wass-agi s tiééanit...» I s-yenna Yidir weqbel ad yaker avar $er deffir, niqal iteddu ad yeoo amedakel-is, isawel-as Karim :  « Awah maççi dayen-nni, ad ére$ kan ma yella wacu ara s-dt e f kiMumuê,y y a $urt me s xi ôa r a …( y u$ a lKa r i m kr ai s ur r i f e n $er Yidir izu$er-it-id deg ufus) ur tettawev ara dqiqa, ma d Snitra i tugadev ur tt-nettaf ara, teériv Mulud, ad t-naf igen, Sli$-asen le ca $er yem$aven, ff$en ula d nutni qqesren ». Karim d Yidir, i ten-issemlalen da$en, maççi kan d teméi. Mlalen s targit i yetturaren deg walla$en-nsen. Karim d Yidir, seg yelmeéyen-nni, yeb$an ad d-inin kra i medden akk, ttidiren tayri, b$an ad d-slen akk medden i yismawen n tid yezzuzunen ulawennsen. Tturaren, cennun, snulfuyen-d tizlatin, ssedhuyen yess-ent ussan-nsen d wussan n tezyiwin-nsen. Asmi llan di lakul yakan, i cnan time$riwin-nsen timezwura, syen akkin, imi tt-id-qqucen $ef zik, alad$a Karim, ênunfen almi ssawven ad d-a$en snitra-nsen tamenzut. Di taddart da$en, u$alen i yelmeéyen d imdukkal ukud fessus-it wuvan n ctawi d wuvan unebdu. Targit tgemmu yid-sen, almi d-yewwev wass deg-i tu$al am tebêirt-nni n te$zut, tôebba-d wid tt-iêemmlen d wid yusmen deg-s d$a budden-as aquccu. U$alen di taddart, $er kra n wid yettawin laé deg walla$en-nsen, d icemmaten n taddart. £er wiyav nniven, mazal-iten d ilmeéyen ad d-yas wass ad d-akin $er ddunit u snitra-nni ad tu$al d tawriqt deg 43


Mourad ZIMU Agni n Mêend wezmam n teméi, ttun d acu yuran deg-s. Acêal d tikelt i slan i wid i sen-innan : « teb$am ad telfum am Mjaê At Meqran... ». ussan-agi kan i éran anwa i d Amjaê nat Meqran. Amjaê-nni yu$al-d, Karim d Yidir yal mi ara t-walin, ttmennin awal $ur-s.  « Wa Karim, acu tenniv limer ad nôuê ass-a ad nqesser d Mêend At Meqran (imuqel-it-id Karim am win yeb$an ad as-yini amek ?) ih, ad nruê $ur-s ad as-nini neb$a ad nqesser yid-s, d l ’ a r t i s t ea mêayen-k, ufi$ ass-en isem-is deg uvebsi, d aqdim n Lêesnawi... tizlitt-nni n wass-en limer ad tt-nekfu »  « Anta ?... »  « Tinna agni n Mêend... tenniv-d ad tt-nexdem am akken agni n taddart ad nu$al ad s-nsemmi fell-as... tameddit-a ad d-nawi snitrat-nne$ ad sneqqim acu tenniv ? »  « D tikti kan... ad nwali » Yidir isusem ciîî, Karim igumma ad d-yenîîeq am wakken yettxemmim, yu$al-d Yidir $er wawal, ûut-is iôuê akken $er uqesser d wezmumeg :  « Nnan-d zik, niqal d Mêend ara ya$en yemma-k, Nna Favma, ugin ad a-tt-fken imi icennu, tesliv s wakka ?... »  « Sli$ ih... wa yidir, keç qqim kan dagi tura, nek ad  eddi$ ad ére$ ma yella Mumuê-nsen, ma yella wacu s-d-tefla Tziri... » Karim, iwwet kra isurrifen, Yidir isenned $ef tesga t-iqerben, i ttmuqul melmi ara d-yu$al wemdakel-is, ur i eîîel ara iban-d, iwala-t mi d-iteddu, akken d-yiwev tama-s bdan tikli s ttawil.  « D tabôatt i s-id-tefka i Mumuê ? d acu yellan deg-s ? d acu kid-tenna ? » i yesteqsa Yidir Karim. Karim, netta, yugi ad d-yekkes allen-is $ef tewriqt-nni. Ikfa leqraya n tebôatt, ifka-yas-tt i Yidir. Yidir iêbes tikli, issuk allen-is $ef wayen yuran deg-s, yu$al ilêeq-d Karim inna-yas :  « Ur tqebbel ara, ula d baba-s ahat ur iqebbel ara, meqqer fellas... » 44


Mourad ZIMU Agni n Mêend  « èri$ ad d-tevru kra n wass, d acu kan, maççi tura... » Mêend yeffe$-d deg wexxam deg-i d-yekker, imdel-d tawwurt, imuqel deg wefrag, rsent wallen-is $ef teblaîî-nni deg-i yett$ima jeddi-s. Iqerreb Mêend, issekna lqed-is akken ad i eddi ddaw n tjanoart, iqqim $ef tablaîî n jeddi-s ; tablaîî n jeddi, akka i s-qqaren deg wexxam i tmekkant-agi i yeffren Sa id At Meqran d arfiq n tudert-is. Yettmektay-d Mêend jeddi-s Sa id, amek akken i tga tmu$li-s, i medden akk, drus-iten wid izemren ad t-qablen s wallen, wama s wawal, fell-as i nnan : « Sa id At Meqran ; win yewwet s wawal ur ijebbeô ur iêellu ». Mêend, ula d netta, d awal i t-issuff$en di taddart, maçi d yiwen wawal, d awalen, mazal-iten ar ass-a ttûenûinen deg walla$-is am nnaqus Iôumyen... Jeddi-s $ef teblaî-agi i yeqqim asmi s-yenna : « ... At Meqran ur d-ttaooan ara iqlanoiyen !... ».  « Wa Tiziri ! » i yessawel Sa id i yelli-s.  « Aqli-yi-n a bah ! » i d-terra awal Tziri, d-iteddun ad d-tekcem anda qqimen baba-s d yemma-s.  « Mdel tawwurt, qqim-d, (iqe ed Sa id iman-is iûub i wallen-is akken ad d-ibdu awal d yelli-s)... teériv ass-en... d Akli Iêeddaden i d-yusan, isuter-d lemnasba, i mmi-s Sma il, nek d yemma-m neéra-t d argaz d wawal, muqel tura kemmi ma twejdev ne$ ad sen-nefk lweqt... » Tiziri temmuqel yemma-s. Sa id akken disuffe$ imeslayen-nni, iddem yelsa talaba-s, iffe$.  « A yemma amek ur as-tenniv ara am wakken d-nenna ivelli ?... »  « Mazal ur tessinev ara baba-m ? mi ara ibed $ef wawal, ur tisse$lay yiwen... »  « I Karim ? »  « Yeéra, sme ne$-as awal, inna-yam wid tent-ibennun $ef tidett di tlufa-yagi, ttbanen-d, maçi... » 45


Mourad ZIMU Agni n Mêend Karim d Yidir di tsusmi i d-ûubben abrid-nni n te$zut. Ala ûut n rkev-nsen i d-yufraren si ddeôk n tzemmar-nsen di teksert. Yidir ib$a ad as-yu$al i Karim d amdakel ara s-immlen tafat, innayas :  « Amek ara txedmev ih ? ad as-tiniv i yemma-k ne$ i Faridnwen, ilaq ad truêev ula d keç ad tbegnev iman-ik teb$iv Tiziri, ad truêev $ef zik lêal, skud ur frin ara awal nutni d Sma il Iêeddaden... »  « Amek ara ruêe$ da$en keçi ?... Iban iqûed-itt Sa id At Meqran... »  « Akken yeb$u yili, keç xdem ayen yellan s$ur-k, inna-s i yemma-k, ruê yid-s, ad teérem amek ara wen-d-inin... imir-en...»  « Ad nwali, tameddit-agi ad ére$... » i yekfa awal Karim d wemdakel-is Yidir. ‘ ‘ Aql a noi ’ ’ ,wa g id y i we ns e g wa wa l e n,y e t t û e nû i ne n de g walla$ n Mêend. Iffe$-d deg wefrag, yerra-d taveryist deffir-s, ibda tikli ger tzenqatin n lêaôa taqdimt, am akken ixeddem zik, asmi yeslufuy i yzenqan n taddart, yettnadi ad d-yemlil Favma, weqbel ad iffe$ tamurt...  « Axiô fell-akent ! »  « Axiô l afya... (anwa wagi i s-tenna tmeîîut-nni i tayev s tufra kan) »  « D Mêend At Meqran... » i s-d-terra s wesêemêem.  « Wa l eslama-k $er wexxam-ik a Mêend... (yerra-yas-d Mêend i slam-is t$um-it s imeslayen i s-tezuzer weqbel ad yib id fell-as) Cwi a mmi mi d-jbiv, nwekkel-asen Öebbi i wid k-issuff$en i le qel-ik... » Mêend issevfer isurrifen wa deffir wayev, akken ad yerwel i wayen d-yeddan d tamenguct $ef imeéu$en-is :‘ ‘ ...nwekkel-asen Öebbi i wid k-isuff$en i le qel-ik...’ ’ .Mêend i$erqen di ttexmam yeduqes-d i win d-izulen fell-as :  « Azul a Dda Mêend » 46


Mourad ZIMU Agni n Mêend  « Azul a mmi (iêbes Mêend $as akken ileméi-nni i rev niqal ad ikemmel) ...tgerzev ? » ifka-yas Mêend afus-is i yleméi-nni.  « Aqla$ kan ! d imukan... » Mêend ikemmel abrid. Ileméi-nni, di tikli-s i awed imuqel-d $er Mêend mi yeffel i tezniqt Iêemmucen.  « Azul a Favma Nat li !... » i yenîeq Farid $er yemma-s. Yemma-s temuqel-d deg-s tevsa-yas $ef wawal-agi yennum yeqqar-as-t : Favma Nat li.  « L eslama-k a mmi, ak d-heggi$ imekli ?... »  « Heggi-d, i waman ? ad sired-a$ kan s wigi yellan di tzegzawtagi ?... »  « Sired kan anda tufiv, a mmi ma yehda-ten Öebbi ad sen-idserêen tameddit-agi yem$aren n taddart...». Farid yessared, ibeddel lqec-is, ikkes wid lxedma, iqqim-d $er lmida yufa-d yemma-s la s-d-ttheggi imekli.  « Teériv wi d-mugre$ imi d-teddu$ a Favma Nat li? »  « Anwa ?... »  « D amjaê-nni d-yu$alen, Mêend At Meqran... yett$iv-iyi mi ara t-wali$... »  «… I f e l f e la dt e ç ç e v,a l midû ma y e m id-kkse$-d timezwura, tid-nni ééi$ deffir wexxam, dima d tidak i d-ittewjaden d tineggura, yemken imi ddurint... »D assegrurej i d-ssegrurej Favma imeslayen-agi i mmi-s akken ur ittkemmil ara awal i d-yebda $ef Mêend. Farid, yeéra, tesselmed-as ddunit ur ittaé ara $er wanda ffrent tmucuha n yivelli, ibeddel awal, iwelleh-it $er tmucuha n wass-agi.  « I karim yuki-d a yemma ? » i yenîîeq $er yemma-s.  « Yuki-d, d acu kan, iûub $er Laôeb a, netta d Yidir, ayen ?... ma d ômel-nni yessekcem-it ivelli... »  « Maçi d ayen-nni... tesliv s Sma il Iêeddaden ?... » teêbes Favma aniwel imekli. 47


Mourad ZIMU Agni n Mêend  « D acu ? d lxiô kan ? » i testeqsa.  « D lxiô i kra d neqma i Karim (Favma tzad $er-s tigdi) sli$-t nek ar yiwen, le ca... nnan-d ib$a ad ixveb Tiziri n Sa id At Meqran... »  « Ula d Karim waqila ters tiî-is $ef teqcict-nni ... » I d-tenîeq Favma $er Farid.  « Ze ma waqila, ur teériv ara a Favma Nat li, netta fell-as kan i yesgenbir dagi di tme$riwin n taddart (yemma-s mi s-d-yenna akka tecmumeê). £ef waya i m-d-nni$ d nneqma fell-as, lêaûun ma yebder-am-id ad nruê ula d nekkni ad tt-nexveb, nek qeble$ ur ttu$ale$ ara d tiéemmit, inna-s akka... » Favma imi tesla i Farid yenna-yas-d akken, tenna deg wul-is : « teooiv-d wi k-yifen a Taheô i ëËemmucen... ». I mmi-s tenna :  « Ikeç ? melmi ? ne$ akka ara teqqimev d a ezri ? tiêdayin akk steqsayent-d fell-ak... »  « Aha ? s tidett ? cebêit meqqar kra tigi d-is-teqsayen ?... » D tameddit, tajma t tu$al am tburgenna n twevfin ; mlalend akk wat taddart. Haten sqacwen-d akken ma llan, qeccuc meccuc. Yidir ibed d kra yelmeéyen ddaw n teslent Uêemmud, akken kan iwala Karim yeffe$-d si tezniqt Iêemmucen, iwwet kra isurrifen metwal-is. S wecmumeê i t-id-imuger Karim. Mlalen îîfen tasawent ad dsse$lin awalen s tikli.  « Amek ih ? acu k-d-tenna yemma-k ?... »  « Twennemaçi d kra, ufi$, teéra, yenna-yas Farid... Awah Farid-nne$ d L ’ a r t i s t e» Karim ittezmumug.  « Amek ihi, amek i tt-tefram, d acu ara txedmem ?... »  « Ih, azekka ad ruêen nettat d Farid $er Tziri... »  « Ihi ad a$-txelsev leqhawi... »  « Ad néer tura acu ara sen-id-inin... » 48


Mourad ZIMU Agni n Mêend Mêend, i rev ad iqqim ugar n wakken izmer ger wat taddart ur izmir ara. Awalen am wassif i d-ttéegéugen, d acu kan neqqlen akk $er yiwet n temda ; b$an ad éren At taddart d acu ara yexdem wemjaê-agi d-yennulfan akka i lxeô n ccib-is. Ayen akka ttnadin ad t-éren yemdanen maçi d uffir deg walla$ n Mêend, netta yusa-d ad yettwamvel deg wakal-nni s id-yefkan ifadden-is imezwura, yusa-d ad iwali $er wallen wid-nni $ef-i tbed tudert-is.  « Ad iyi-tsemêem kan ihi, nek ad kkre$ ad  eddi$... » I yenîîeq Mêend $er tarba t-nni ukud yeqqim.  « Ruê di laman... » I s-d-rran s leêdaqa sya u sya, weqbel ad d-rren awal fell-as imi twalan iffel $er wanda ur tettizmir ara tmeéu$t ad ferreh d acu ttmeslayen yimawen.  « ...Wihin tura  i d-inîeq yiwen deg-sen  ur s-id-tecfim ara kenwi ?. Wihin, infa iman-is asmi yugin ad as-a$en Favma nat li, tameîîut n Taheô Iêemmucen, ad fell-as ye fu Öebbi, ugin ad as-ttfken, imi yekcem $er tarba t yett$enni di Lezzayer, tarba t iqlenoiyen. Cfi$, meskin, ula d jeddi-s, baba-s, ad fell-asen ye fu Öebbi akk, ur d-bidden ara yid-s, iruê, deg wass-en, yiwen ur t-iéri, nek almi d asmi s edda$ acêal d aseggas di l$erba i t-id-mmlale$, yiwen wass deg webrid, qrib ur nemye qal... d$a ala ass-en...» Ttbeddilent tudrin udem, ma $er wid yecban Mêend taddart ad teqqim d agelmim yeffren aman-nni n yilindi d wid useggas-a. Karim asmi d-u$alen yemma-s d gma-s deg wexxam n Tziri, ur yufi ara $er-sen ayen icennu di tezlatin-ines. Inna-yasen-d Sa id At Meqran : « ...ur ttake$ ara yelli i Bu-gitar... aqcic mazal-it ur ixedem». Am wakken i s-d-nnan zik i Mêend.

Aqlanoi ne$ Bu-gitar, awal d yiwen, bedlen-as kan taduli. Aqlanoi, yenfa Mêend $er tmurt-nni deg-i ur d-yettemlil ara allen ara t-i errin s unexzur. Bu-gitar, yenfa Karim $er wanda akken 49


Mourad ZIMU Agni n Mêend tu$al ddunit d yir targit kan, teshel takayin deg-s i wid izemren ad qablen tamettant am netta. Ass yewwev talemmast-is, At taddart, akken ma llan, bedden d tirebbu a zdat n tejma t. Tafukt di tlemmast igenni, ttgabaôen akk medden ad as-rewlen, ddurin tiselnin n tejma t, wiyav ddurin tisegwa n yexxamen d-iqerben. Akkin, ttbanent-d trebbu a n yelmeéyen di tmeqbert. Yettban-d wesgemred n yemdanen yettmeslayen $er iciwan-nsen d ûut n yelmeéyen i qqazen sin iéekwan, yettu$al-d ûut n igelzyam-nni yettûenûinen di lqa a. Farid, iqqim, $er Xali-s, allen-is kkawent deg imeîîawen, ikker xalis:  « Über kan a mmi, nek ad  eddi$ $er yemma-k, ma cwi-tt kra... » Sa id At Meqran, iqqim $ef teblaî n jeddi-s, i ttmuqul di lêaôa-nni deg-i yemrured netta d Mêend.  « Dagi telliv a mmi-s  emm, yya$ kan tura qrib ad t-id-nessufe$, ad ig Öebbi yeooa-ya$-d lbaôaka, ad yazen Öebbi ûber i Yêemmucen, ula d nutni msakit... Dda Mêend meskin, yura-yastent akka ; seg uéekka n l$erba $er win n ddunit... ». Iîij n Ümayem isser$ akk tamurt, anda teb$uv tessersev tiî-ik d tewre$ ara k-id-yemmagren, grant-d kan kra n tselnin smektayent-d tizzegzewt, maca, ula d nunti ur tettdum ara fellasent tefsut ; akka kra n wussan ad tent-awev tqabact n leqvi . Yidir ittmuqul deg-sent. « D acu tettmuqulev akka ? » i tenîeq Tziri $er Yidir akken ad t-id-ssukes di ttexmam s-yu$alen d tanumi seg wasmi t-tessen.  « Ulac... »  « Le ca, kra yekka yiv tukiv, ayen ? »  « Kan akka, i Karim yuki-d ne$ mazal iîes ?... » i yesteqsa Yidir.  « Yuki-d, tura i s-ffki$ ayefki... ad ruêe$ d$a ad t-id-sali$...»  « Glud s snitra-nni, awen d-awi$ yiwet » 50


Mourad ZIMU Agni n Mêend  « D tizlitt tamaynut ? $ef waya ur tginev ara le ca ? » Tekcem-d Tziri snitra deg ufus, Karim yeîîef-as-d afus nniven.  « Karim ! azul, yya$ $er baba-s » irfed-d Yidir mmi-s di lqa a isuden-it, yerra-t $er irebbi n yemma-s. Iddem-d snitra, iqe ed anzizen, ixbec fell-asen :  « A mimi tizlitt-agi nexdem-itt nek d yiwen qqaren-as Karim akka am keççi, nsemma-yas agni n Mêend... Deg yiwet n taddart Ulac tafat Ilul yiwen Isem-is Mêend Tama n tejma t Akk nwala-t Yella wegni D agni n Mêend D nekkni i s-isemman Akken ad d-nettmekti Di taddart amdan Yeddren tayri D tayri i t-yenfan Wis ma d-y e z z i…

51


Mourad ZIMU

Tikli

T

ikli, ala tikli i sne$. Telha tikli i wid s-izemren. I kenwi, d acu s-d-tessuksem i tikli ? Mi ara tleêuv a bussin ivarren, a mmis n tmeîîut, tettedduv am wakken ddan waman (aman d medden dagi). Mi ara tleêuv, tettedduv am wakken tetteddu lqa a. Ula d nettat tleêu ih ! tettezi $ef yiman-is, teddawaô $ef yiîij ! akken ara tkemmel alamma yewwet-itt ûri , asmi ara teûra , ad temdeôkal, ad a$-t e nf e v$ e r … igenni. Ass-en ma yella win t-iddren, d win i d nnger n ddunit. I sya ar imir-en telha tikli ! ddut ! ççaôet iberdan ! izenqan ! tuddar timdinin ! … Tikli, d aya i d amur-nne$ nekkni, seg wid akk yettidiren di ddunit, ala amdan i iteddun, imi i$ersiwen nutni d aôabai ttôaba en, iselman ne$ ifôax ur a$-d-cqin ara ssa t-agi. Ti k’ l i , t i k’ l i , t i k’ l i: amdan, akka i iteddu, $ef sin ivarren. Ye t t ’ ô a ’ ba  ,y e t t ’ ô a ’ ba  ,y e t t ’ ô a ’ ba : a$ersiw, netta, akka i yteddu, netta iteddu $ef ôeb a ivarren. Telha tikli, INCÏAYN (EINSTEIN), iêemmel ad ilêu, iêemmel t i k’ l i .Ne t t a ,a kke nt e dduni va r r e n-is i iteddu walla$-is, ixeddem 2 maççi d lbuô. E=mc , ur tt-id-ittaf ara limer di tejma t i yeqqim ne$ di Lqahwa. Ula d keç, di lqahwa ne$ di tejma t, maççi d yiwet ara t asev ; err-as i wihin, smejger-as i wa, rgem wayev, vegger tameéu$t akkin ma maççi fell-ak i heddôen ; maççi d 51


Mourad ZIMU Tikli yiwet ara t asev. £ef wayenni, EINSTEIN iteddu kan weêd-s. EINSTEIN, maççi d aqbayli. Telha tikli, imi telha tufam-d medden akk leêun, seg wasmi d-tecfa ddunit, ula d nekkni ma tecfam akken kan d-nlul, didac, didac, didac ; maççi akka ad a$-slemde nt i k’ l i? Da c uk a n,ul a mmat i k’ l i$ e fme dde na k k,y a lwaa me ki i t e ddu,l l a nul adwi diy e t t ’ ô a ’ ba ’  en ! .Ti k’ l ida $ e nma ç ç iy i we ti yellan : maççi akk medden am EINSTEIN ; netta ileêu ittaf, llan kra, u aîas yid-sen, leêun ur ttafen iqiê. Ma d nek, nek leêu$ ttafe$ iman-iw. Acêal n tikwal i d-tevra ; lêi$ ufi$ iman-iw ; ttafe$ imaniw anida ulac win yellan, tikwal mi ara yafe$ yella win yellan anida akken i s-qqare$ ad afe$ iman-iw, fehme$ taluft ; qqare$as ahat ula d netta dagi i yufa iman-is. Tverru-d akka tikwal, iman-is d yiman-iw, nufa-ten deg yiwen wemkan, nutni myusanen, nekkni ur nemyusan ara. Yiwen wass, ufi$ yiwen anida akken i s-qqare$ ad afe$ iman-iw, d$a akken wve$, netta iôuê, yerwel-as yiman-is, d$a ivfer-it deffir ma ad t-id-yaf. Nek da$en, imi s-srewle$ iman-is i yiwen, tekcem-iyi-d tizitt ; amek akka, u$ale$ d awa$zen srewle$-as i yiwen iman-is, d$a imi d-bedre$ taluft-agi, nu$a$ nek d yiman-iw, ze fe$-t yerwel fell-i, vefre$-t ula d nek deffir : « aôou ah ! … ».

Ma d nek tura teddu$ $er Tizi n Ïîiq, Ti-zi n Ïîiq di Tizi n Wuccen, din, ad afe$ iman-iw. Tikli telha, imi akken, nek aqli-iyi la leêu$. Bôiôu, ula d netta iêemmel tikli. Iteddu am wiyav, d acu kan, iteddu da$en $ef wiyav, mi s-id-nnan ad ilêu, ad ilêu. S anda sen-yehwa iteddu, $ef wayen sen-yehwan ad iddu. £ef 52


Mourad ZIMU Tikli Tmazi$t di Lakul, di Tili. £ef tugdut, $ef we$mis, $ef tmeîîut, Bôiôu iteddu kan, $as akken, tikwal ittêulfu d yiman-is d aôabai y e t t ’ ô a ’ ba $ef wiyav. Tikli telha i s-iqqar Bôiôu. Muê AKKASEGWASMIDNECFA, netta da$en iêemmel tikli. Iteddu snat n tikwal deg wass ; tikli n ûbeê mi ara iôuê $er uxeddim d tikli n tmeddit mi ara d-yu$al s axxam. D acu kan, netta, maççi am wiyav, iêebbes di tikli-nni n tmeddit ; ittawi-d a$rum, ayefki, awren ; is a arraw-is ilaq ad ççen. Ad ççen ad im$uren ad isinen, ad izmiren ad lêun, ad awven $er wayen ttargun. Muê AKKASEGWASMIDNECFA, iêemmel tikli, tin n tmeddit tif tin n tûebêit, d acu, ur hedôet ara akka, ad isel wem ellem-is, fell-as ad irfu, teéram-t yu eô maççi d leêlu. Telha tikli n wid y e t t ’ ô a ’ ba ’  en $ef warraw-nsen.

Ma d nek tura teddu$ $er Tizi n Ïîiq. Tizi n Ïîiq di Tizi n Wuccen, din ad... Lêao TIËUNADHEBIXXAMEN, ula d netta, iêemmel tikli. D acu kan, ur tetta$et ara s tiîî, netta maççi am kenwi : tikli-s $er loame , netta, mi ara ileêu, feôêent lmalaykat, yal lqedma s lêasana. Lêao TIËUNADHEBIXXAMEN ileêu $er loennet, din ara yaf iman-is. « Tikli d loennet ! », ara wen yini Lêao TIË...

Ma d nek tura teddu$ $er Tizi n Ïîiq, Tizi n Ïîiq di Tizi n Wuc c e n… Muê AKKENKANYEBDATIKLI, ula d netta ileêu, $as akken annect n ûibus, issen ad ilêu. Übeê zik, aqrab i elleq am cwari $ef te rurt-is, ad ibdu tikli $er Lakul. Dac, dac, dac. Tamedit da$en dac, dac, dac, ad d-yu$al ad ixuc, akken ûbeê-nni ad yu$al ar lakul, akken yal ass. Iban $ef wudem-is ad ti$zif tikli-s. 53


Mourad ZIMU

Tikli

Muê MUËUC, ula d netta iêemmel tikli. Netta, iteddu ad icnu. Medden-ina akk $er-s i d-tedddun ad t-id-éren. Snitra deg ufus-is, tacebbubt-i siwa vu,i s s e na di ddu.Ti k’ l i ,t i k’ l i ,t i k’ l i ,ul a d tikli-s s lmizan. Aîas aya a yettôabaakken ad d-yas wass ad lêun medden akken ad t-walin.

Madne kt ur at e ddu$$e rTi z inÏî i q,Ti z inÏî i qdiTi z i… Muê YEB£ADYERWEL, netta, acêal-aya la ileêu akken ad iffe$. Netta iqqar dihin ara yaf iman-is. Iteddu, lekwa$ev deg ufus-ines ; ur iêebes ara tikli alamma yeffe$, izmer akeyya ad iôabaakken ad iffe$. Ma tkemmel-as akka, issen ad ilêu, iteddu s wiyav, awi-d wa, ma tesnev wihin ? telha tikli yesserwalen. Lla TTNADI£ARGAZ, nettat, têemmel tikli, tettôuê $er tme$riwin. Tetteddu deg iberdan, $as ulac $er wanida i tetteddu. Teb$a amer ahat, yiwen wass ad d-taf yiwen ad tt-ib$u alamma yu$al ad yettôabafell-as. Lla TTNA… t êe mme la dt t ô a ba  en medden akken ad lêun yid-s. Akka ara tkemmel tikli alamma tu$al, ula d nettat, ad tettôaba .

Madne kt e ddu$$e rTi z inÏî i q,Ti z inÏî i q… Muê ITEDDUNSDRE, netta, ikôeh ad ilêu. Iteddu $er l eskeô. Illa yettôaba$ef yiwet d$a yewwev-it-id lka$ev-nni amcum. Ssawlen-as-d wid i wumi teddunt temsal ad iddu $er l e s ke ô , a di l me dt i k’ l isi l i buven. Tikli tikwal diri-tt, ara wen-yini Muê ITEDDUNSDRE Muê ULACDACUXEDME£, netta, iteddu ad êekmen fell-as. Nnan-as teff$ev iberdan, netta, akken kan ilmed tikli. D$a deg wass-en iôuê ur d-yu$al. Yif-it Muê XEDME£TTYERNUCAH, netta, 54


Mourad ZIMU Tikli iteddu ad d-iéer yiwen, ad t-icegge$er wayev, wagi ad ttesserwel ar wanida ara yaf iman-is.

MadNe kt ur at e ddu$$e rTi z i … Muê ZI£ENLLAN, ula d netta iêemmel tikli, iteddu $er yiwen ulac-it, izenz-as tidi-s ivelli-nni kan, ad i eddi $ur-s ad tid-ixelleû. Akken yewwev ur t-yufi ara d$a deg wass-en iggul ad ibeddel tikli yu$al am Muê TURAMIèRI£ , imi wagi, iteddu ad yerwel s u eôbun n yiwen imsewaq yid-s.

Madne kt ur at e ddu$$e r… Muê AGNINTAYRI, netta, iêemmel tikli d yiwet. Akken ttid-yewwi s axxam, yu$al ib$a ad yu$al $er tikli-nni-ines n zik ; ad iteddu kan weêd-s. Muê DAYENTENFEL, iteddu ur iéri sani. Ileêu deg yiv deg wass, anda yufa ad iddu, s ucifav,  eryan, s warkas, êafi ; iteddu kan. Netta, zik, iteddu akken s-d-nnan wiyav, d$a ur yewwiv sani, akken d-ifaq, yu$al iteddu $ef yiman-is, yiwen ur s-ittalas.

Madne kt ur at e ddu$… Muê B£I£ADALI£, netta yeb$a ad lêun medden fell-as. Iqqar-asen : « ma tebuîîim fell-i ad lêu$ fell-awen ». D acu kan, deg wass-mi buîîin fell-as, yu$al ur ileêu ara ger medden, yiwen ur t-ittwali. Muê WANAGAKKA, iteddu ad ixneq yiwen, maççi d yiwet i s-d-isukkes. Ma d Muê AMNEKKI, ye ya di tikli, ufi$-t di Tizi n Ïîiq. i elleq iman-is. 55


Mourad ZIMU

Tikli

Nek tura u$al$-d si Tizi n Ïîiq, Tizi n Ïîiq di Tizi n Wuccen, din ur ufi$ ara iman-iw.

56



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.