Ahşap yakma by TC Semra Akkaya

Home Hat Tezhip Ebru Minyatür Contact +90 532 316 30 12

AHŞAP OYMA ve YAKMA SANATI Ahşap Oymacılığı Ned r ve Tar hçes AHŞAP OYMACILIĞI NEDİR?

Ahşap oymacılığı, tahta levhaları sten len şek lde kes p oymak şekl nde tanımlanab l r. Oymak tab r b r yer oyarak der nleşt rmek veya kazımak manasına gel r. Öteden ber manası karıştırılarak yüzey düz bırakılmak suret yle kes len şek llere de oyma den lmes yanlıştır. Fransızca bu şe “de’copaqe” yan etrafını keserek boşaltılmak den r. Türkçe’de oyma den ld ğ zaman ağaç üzer ne kalemle oyularak yapılan kabartılma ve müşebbek şler anlaşılır.

Halbuk b r şey n sathı düz kalmak suret yle etrafı ve ç kes lerek yapılan şek llere oyma demek manayı karıştırır ve o ş n ne tür b r ş olduğunu layıkıyla anlatmaz. Oymalı b r masa den ld ğ zaman kabartma tezy natlı b r masa anlaşılır. Kesmek tab r se ş hakkıyla fade etmez. B r şey ortasından b çmek ve parçalara ayırmaya da kesmek den r. Bu sebeple etrafı ve yalnız şekl kesmek suret yle yapılan tezy n şlere kesme tab r n n kullanılması münas p olur. İnce tahta şlere sadece kesme oymalı veya mukatta oyma demek lazım gel r.

Ormanda büyüyen b r ağacın kes ld kten sonra b tt ğ düşünülen hayatı, yen den başlar ahşap oymacılığı sanatı le… Parçalara ayrılır, kes l p, b ç l r, yen hayatında, yen şekl nde yen görevler üstlen r. İnsanlara beş k olur, kucaklayan koltuk olur, yatak, çerçeve, sandık olur. Son yolculuğunda b le eşl k eder nsanoğluna…

Ahşap süsleme ve oymacılığı şte bu aşamada ortaya çıkar, bazen ç çe desenler bazen çok sade desenler bazen b r tokmak ve oyma kalem le bazen de b r ç v üzer nde z bırakacak her şey le yapılab l r. Hayal gücümüzün, f z k mkan ve kab l yetler m z n el verd ğ ölçüde kend m z fade etmen n, duygularımızı anlatmanın b r yoludur ahşap oymacılığı… TARİHÇESİ Şek l ver lmes kolay b r malzeme olduğundan ahşapa şek l verme sanatı çok esk çağlara dayanmaktadır. Ahşaptan şek llend r lm ş heykellere Mısır’da p ram tlerde de rastlanmıştır. Türk tar h nde Türkmen stan’da rastlanan bu sanat, İslam mot flerle b rleşerek Endülüs’e, Asya, Avrupa, Afr ka kıtalarına yayılmıştır. Şu anda Fas, Tunus, Cezay r g b ülkelerde de ahşap mot flere sıklıkla rastlanılmaktadır. Yapılan araştırmalarda İslam yet’ten önce Orta Asya’da yaşayan Türkler n heykel ve oyma süslemeler eserler ne rastlanmıştır. Bu eserlerde Ç n ve H nt sanatının zler görülmekted r. Ancak İslam d n n n heykeltıraşlık sanatına müsaade etmemes , Müslümanlar ve Türkler arasında ahşap oymacılığı sanatında lerlemeler ne yol açmıştır. Türkler n Müslümanlığı kabul etmeler nden sonra oyma sanatı daha çok Türk stan’da gel ş m gösterm şt r. Sonraları Büyük Selçuklu Devlet ’n n hak m olduğu ülkelerde meydana get rd kler

m mar eserler n tezy natında da oyma şç l ğ ne gen ş yer ver lm şt r Oyma sanatı özell kle Türkmen stan’ da uzun yıllar kalıcı olmuştur. Daha sonra Selçuklular saray, cam , mesc d ve küll ye g b yapılarda süsleme amaçlı olarak kullanmışlardır. Anadolu Selçukluları devr nde ç n tezy natına önem ver lmekle beraber, oyma sanatı da ehemm yet n muhafaza etm ş ve Erzurum, Harput, Beyşeh r, Konya g b büyük merkezlerde bu sanatın en güzel örnekler meydana get r lm şt r. Yalnız bu dev rde tezy n mot fler ne sas karakterler n ç n süslemeler nde olduğu g b daha z yade geometr k şek ller teşk l etm şt r.

Abanoz, cev z, elma, armut, sed r, gül ağacı, çam vb. g b ağaçlar üzer ne oyma, kakma, boyama, çatma (kükdekar ) ve çakma (kaf s ş ) g b tekn klerle bezenm ş ahşap örnekler Selçuklu Dönem ’nde bu alanda üstün b r düzeye ulaşıldığını ortaya koymaktadır. Düz satıhlı der n oyma, yuvarlak satıhlı der n oyma, eğr kes m, şebekel oyma (ajur) g b oyam tekn kler yle süslenm ş parçalar; düz satıhlı kakma ve kabartmalı kakma g b kakma ve kabartmalı kakma g b kakma tekn kler yle dekore ed lm ş örnekler, düz yüzeyl boyama, kabartmalı yüzeyl boyama g b boyama tekn kler ve kündekar , yalancı kündekar g b çatma tekn kler yle yapılmış eserler her tekn ğ n zeng n b r repertuar bulunduğuna şaret etmekted r. Bıçak, yüzeyden zem ne doğru d k tutarak çalışılan düz satıhlı der n oyma, bıçak kullanarak serbest el hareketler yle uygulanan ve yüzey n yuvarlak olmasına özen göster len yuvarlak satıhlı der n oyma, yüzey daha der n oyularak zem n n bell parçaları çıkarılarak yapılan, dantel görünümü veren şebekel der n oyma (ajur) le bezenm ş paçalar ustaların el maharet n belgelemekted r. Osmanlı İmparatorluğu zamanında se ağaç oyma sanatı en yüksek sev yes ne ulaşmıştır. Rum ve hata ded ğ m z ç çek, nebat ve hayvanların st l ze ed lmes nden meydana gelen tezy n mot fler kullanılmıştır. M mar eserler n ç ve dış kısımları bu sanatın ustaları tarafından bezenm şt r. Başlıca uygulama alanları da ;

cam ve türbeler n m hrab le m nberler , cam ve medreselerde kullanılan rahleler,Kral tahtları, mezar taşları, kapı, pencere, dolap kapakları, skemleler, mücevher kutuları, ahşap beş kler,sofra altlıkları,oyma bezemeler , çeşmeler, sandıklar olmuştur. Evlerde kullanılan çekmece, sandık g b eşyaların süslemeler n , çeş tl m mar eserler n ç kısımlarına yazı yazan hattatların yazılarını tahta üzer ne tatb k edenler de bu sanatın üstatlarıdır. Osmanlı İmparatorluğu devr nde tahta oymacılığına naht den rse de bu sanatın erbabına zafe ed ld ğ söylenen “nahhât” tab r ne kad m ehl- h ref defterler nde ve d ğer kayıtlarda tesadüf ed lmem şt r. Bu sebepten ağaç oyma sanatkarlarına husus b r s m ver l p ver lmed ğ n b lm yoruz. Türk oymacıları eserler nde malzeme olarak en z yade ş mş r, ıhlamur, meşe ve cev z ağaçlarından yararlanmışlardır. 19.Yüzyılda ahşap oyma sanatının kullanımı yaygınlaşmıştır. B tl s, Bursa, Gaz antep, İstanbul (Beykoz), ve Zonguldak g b llerde ahşap ağırlıklı malzeme kullanılan sektörler ortaya çıkmıştır. Günümüzde se, ahşap oyma ustalığı gün geçt kçe azalmış, cam m nberler nde kullanılan ahşap oyamların yer n , usta azlığından boyalı desenler almıştır. Anadolu’nun bazı yerler nde çok az sayıda kalmış ustalar tarafından cra ed lmekte, bazı ün vers teler n heykel bölümler nde lg toplamaktadır. Ayrıca Tarım ve Köy şler Bakanlığına bağlı Düzce El Sanatları Eğ t m Merkez ’nde çalışmalar vardır. YAPILIŞI

Tahta Seç m Ağaç oymacılığı kolay ve masrafsız yapılab len b r sanattır. Öncel kle tahta seç m yapılır. Tahta seç m nde ağacın genel özell kler ne göre çeş tl faktörler etk nd r. Bunlar şu şek lde sıralanab l r:

1- Ağaçların sertl kler , ağırlıkları b r b r n n aynı değ ld r. 2- B r kısım ağaçlar kolay kes l r, rendelen r ve boyanır. 3- B r kısım ağaçlar çabuk bükülür ya da bükülmez. 4- Bazı ağaçların üzerler pürüzlen r, t ft klen r.

Ayrıca seç len ağaçlarda ncel k, kalınlık ve ağacın damarlarının (l fer n n) akış st kamet ne, üzer ndek benekler n küçüklük ve büyüklüğüne, açıklık ve koyuluk reng ne de önem ver l rse yapılan oyma ş n göze daha hoş görülür. Kıl Testeren n Kullanılışı

Tahtaya ç z len mot f n çevre kes m n n dışında kalan yerler n kes m şlem gayet kolaydır. Ancak mot f n ç kısımlarında kalan yerler keseb lmek ç n kıl testeren n geçeb leceğ kadar b r del ğ n açılması cap eder. El matkabı yardımı le del k açılır. Kıl testeres buradan geç r l p y ce gerd r lerek hazırlamış olan testere, kolu d k tutulmak suret yle kes m ş ne hazırlanır. Testeren n d k tutulab lmes ç n;

a- testeren n öne yatık olmamasına, b- Testeren n arkaya doğru yatık olmamasına, c- Testeren n sağa ve sola yatık olmamasına, d- Testeren n el le tutulan sapın üst mengenen n kes m yüzey ne düşey olmasına, e- Testeren n arka gövde kısmının kola temas etmes ne, f- Omuzdan d rseğe kadar olan kol kısmının vücuda yapışık olmasına, g- D rsekten el m ze kadar olan kısmın yukarı ve aşağı muntazam b r şek lde hareket ett r lmes ne d kkat etmek gerek r. Tahtanın kes m sırasında testeren n gerek tahtanın sertl ğ nden ve gerekse testeren n kullanma şek l hatasından dolayı b r ısınma meydana gel r. Isınmadan ötürü testeren n hareket ede olmadan ağırlaşır. Bu ağırlaşmanın önüne geçmek ç n dolayısıyla el n hareket sahasını gen şletmek maksadı le tazgaha veya masaya sıkıştırılab lecek V harf şekl nde yardımcı yedek tezgaha ht yaç duyulab lecekt r. TÜRLERİAğaç oymacılığını kesme oyma, yüzey oymacılığı ve tab şek l oymacılığı d ye 3 grupta nceleyeb l r z.

1. Kesme Oyma (Düşey Kesme)(Dekupe) : Bu tür çalışmalar b r mas f veya kontraplağın her k yüzey n n aynı düşeyde kes lerek çıkartılmasıdır.Keserek oymaya örnek; tuğra, sandalye sırtı vb.Bell b r kalınlıktak parça üzer ne ç z len b r süslemen n kıl testeres , fare kuyruğu testere, dekupaj testeres le boşaltarak yapılır. Kafes yanları, ud göğüs tahtasının ses del ğ örtüsü, dolap ve bazı mob lyalarda süslü çerçeve yüzeyler yapımında kullanılır. Bu parçaların yüzü düz kalab ld ğ g b tekrar üslubuna uygun oyulur. Testere le boşaltılarak yapılan bu oymalı şek ller b r yüzeye yapıştırılıp kullanılırsa bu parçanın sm apl k, (Üstten yapıştırma) çalışma üslubuna apl ke den r. Apl ke kolay b r çalışma usulüdür. Apl k yapılacak resm n der nl ğ bel rt l r, şek l kağıt üzer nden ağaç yüzey ne kopya ed ld kten sonra dış ve orta kısımlarından çıkacak kısımlar uygun testere le boşaltılır. Aynı apl k parçadan fazla lazım se testeren n keseceğ m ktar kadar parça, aralarına kağıt konularak tutkallanır. Tutkal kuruduktan sonra kes l r. D kkatl yapılırsa b rleşt rme ş tel ç v le de yapılır.

Kes len parçalar bıçak veya düz kalemle ayrılır. Altlarındak kağıtlar tem zlen r. Parçaların kullanılacak yüzeyler şaretlen r. Çalışab lecek ölçüde b r ağaç üzer ne b r ambalaj kağıdı tutkallanır. Buraya parçaların altlarını fazla dışarıya çıkmayacak şek lde tutkal sürülüp daha önce şaret ed len yerlere konur. D kkatl ce b r parça le üzer nden sıkılır. Tutkal kuruduktan sonra kenara taşan tutkallar tem zlen r ve şlen r. Zımpara ve c la yapılacaksa bunlar tamamlanır. Kesk n s vr b r bıçak veya düz kalemle kaldırılır. Altları tem zlen p lüzumlu yerlere tutkal veya ç v lerle tesp t ed l r. 2. Yüzey Oymacılığı (Röl yef): Ağaç yüzey nden yalnız yapılacak mot f veya şekl n ana hatlarıyla bell b r hareket vermek ç n kullanılır. Üçgen veya U kalem yle yapılab l r. Bu çalışma c lalı, boyalı b r yüzeye yapılab ld ğ g b ham b r yüzeyde şlend kten sonra gerekl boya-c la yapılmak suret yle tamamlanır. Gerek rse bu kalem ç zg ler (Kanalları) renkl boya, yaldız v.b. le değ ş kl k yapılab l r. İk şek lde ncelen r: a-Alçak yüzey oymacılığı (Alçak kabartma):Der nl ğ dış yüzeyden üç dört mm’y geçmeyen rölyeflerd r. Yapılacak mot f-yaprak kenar süsü vesa re bell b r üslubun ana hatlarını kaybetmeden yapılmalıdır. Aks takt rde çalışma tarzı şahs yets z b r sonuç vermes her an mümkündür. Tem zlenmes kolay ve c lalandıktan sonra k bar görünüşü sayes nde her zaman tatb k ed len b r tarzdır. Der n olmayan oyma aralarındak tozların daha kolay tem zlenmes nden dolayı ayrıca terc h ed lme mkanı sağlar. b-Yüksek yüzey oymacılığı (Yüksek kabartma): Sandık üzer , koltuk şlemes g b rölyeflend rmeler.Alçak yüzey çalışmalarının daha der n ve hareketl b r tarzıdır. İşlenen mot fler daha canlıdır. En karakter st k örneğ 19. yüzyılda meydana gelen got k s t l nde görülür. Bu gün bu üslupla çalışmalar yapmak pek pahalıya mal olacağı g b kullanış t bar yle de oldukça güçtür. Der n süsler arasında b r ken tozları devamlı olarak tem zlemek ağacın çeş tl yönlerden şlenmes le mukavemet n oldukça azalmış olacağından çok d kkatl kullanmayı gerekt r r. * -Düz Satıhlı Der n Oyma : Bu grup ahşaplarda ahşap yüzey aynı sev yede düz b r satıh teşk l eder. Mot fler satıhtan der n oyma le bel rt lm şt r. Aynı eserde bazı mot fler n bu tekn kte, bazılarının da daha sonra tanıtılan “yuvarlak satıhlı der n oyma” le şlend ğ n n örnekler boldur. Ankara Alaadd n m nber ön cephes kapı köşel kler , (1197-98) , Malatya Ulu Cam s m nber (13. Asır), Kayser Ulu Cam s m nber kapısı rozetler (1205), Amasya Burmalı M nare Cam s n n m nber k tabes (13. Asır), Ankara Hacı Bayram Vel Türbes kapısı (15.Asır), Akşeh r K lec mesc d pencere kapakları (14-15. Asır) İl sra Ulu Cam s ç kapısı (14.Asır), Ankara Ah Şerafett n Sandukası (1350) bu tekn ğe a t örnekler sunmaktadır. *-Yuvarlak Satıhlı Der n Oyma: B lhassa k tabelerde, yazılarda, arabesk dekorda, çok zeng n b r görünüş kazandıran ve en yaygın grup olan bu ahşap şç l ğ nde rel efler engebel yuvarlak b r satıh meydana get rmek üzere şlenm şt r. Bazı örneklerde kabartmalar çok yüksekt r ve ajur şç l ğ etk s n ver r. İslam sanatında lk bol örnekler n 11. asır Fat m ahşap şç l ğ nde gördüğümüz Anadolu’da her dev r ve bölgede, çeş tl t p malzemede kullanılan yuvarlak satıhlı der n oyma tekn ğ ç n şu örnekler sayab l r z. S rt Ulu cam s n n m nber yazıları (13. Asır başı), Ankara Kızılbey Cam s kapısında

(13.Asır), Kızılbey Cam s tahtı (3.Keyhüsrev 1264-83 Ankara Etnografya Müzes nde), Ankara Aslanhane cam s m nber kapı yanları (1289), D vr ğ Ulu Cam s M nber yazıları (1228-29), Kaykavus rahles (İstanbul Türk İslam Eserler Müzes ), B rg Ulu Cam s n n pencere kanatlarından bazıları. *- Ç ft Katlı Rölyef Tekn ğ : B lhassa k tabelerde, yazılarda kullanılan ve çok zeng n b r görünüşü olan bu tekn kte daha önce bahs geçen k rel ef tekn ğ b r arada kullanılmıştır. Genell kle altta kalan, arabeskler veya sp raller meydana get ren dekor düz satıhlı der n oyma le, üsttek yazı dekoru se yuvarlak satıhlı der n oyma le şlenm şt r. Ankara Alaatt n Cam s m nber k tabes buna göre güzel b r örnek teşk l eder. *- Eğr Kes m Tekn ğ (Ma l Kes m Tekn ğ ): Avrasya menşel olan ve Orta Asya İsk t ahşap, metal, kem k şç l ğ nde gel şen bu tekn k Samarra’dak Türk askerler kanalıyla 9.asır Abbas ahşap ve alçı şç l ğ nde, 11. asır Gazne ahşap şç l ğ ne g rerek İslam sanatına nt kal etm şt r. İran Selçuklularının alçı, Anadolu Selçukluların da f gürlü taş şç l ğ nde çok görülen bu tekn k, Anadolu ahşap şç l ğ nde daha z yade erken örneklerde st l ze yarım palmet mot fler yle d kkatler çeker. Bu tekn kte rel efl satıhlar der ne b rb r n kesen satıhlara ner. Ermenek Sare Hatun (12.Asır) m nberler nde yan aynalıklardak geometr k kafes n ç dolguları Aksaray Ulu Cam s m nber nde pabuçluk kısmının etrafındak bordürde ucu volütlü yarım palmetler n tekn kte şlend ğ d kkatler çeker. Abbas hal feler nden 9. asırda kurduğu Samarra şehr stuk tezy natının büyük b r kısmında görülen ve Orta Asya hayvan üslubunun tekn ğ olduğu ç n Samarra’da öneml b r unsur teşk l eden rağbet bulmuştur. Prof..R. Ett nghausen, lg çek c ve etraflı b r tekn k yazısında, ma l kes m n Irak, Sur ye, İran, Mısır, F l st n, Afgan stan, Anadolu ve Kuzey Afr ka’da 10-14, asra kadar uzanan çeş tl örnekler n gösterm şt r. Bu üslubun geç rd ğ safha ve değ ş mler de zah etm şt r. Prof. Ett nghausen Anadolu’dan örnek olarak, bugün Ankara Etnografya müzes nde bulunan Malatya Ulu Cam M mber n vermekted r. Malatya Ulu Cam M mber ne b rkaç Anadolu m mber n daha katmak mümkündür. Samarra ma l kes m üslubunu en saf b r şek lde aksett ren ve sath şlen ş, mot fler arasında meydana gelen tamamlayıcı şek llerle bu üsluba en yakın örnek se, ş md l k taş üzer nde tek örnek olarak b l nen Konya Surunun şöhretl (melek) f gürler n n başındak taçtır. Bu desende zem n d ye b r şey kalmamıştır. Zem n tamamlayıcı şek ller hal nde desene katılmıştır. “Hak k ” Samarra üslubunun Anadolu’dak bu tek tems lc s n n yanında d ğer eserler, Samarra üslubunun değ şm ş b r merhalde göter rler. Ma l b r kes m le der n kes m adeta ayrı b r ağaç oyma üslubunu yaratarak b rleş yorlar. Kayser Lala Paşa Cam m mber nden b r bordürle orta eksen üzer ndek palmetler ve onları çerçeveleyen ne uzayıp g den rum lerden meydana gelen örnekte konturlar der n olmakla beraber zem n görülmemekted r. Buna karşılık rum ve palmetler n üst satıhları tamamen y vlen p d l mlenerek her b r kend başına plast k değer kazanan b r gövdec l k olarak Harput (Elazığ) dak Sareh Hatun Cam M mber n n yan satıhları, Malatya Ulu Cam m mber g b gen ş şer tlerle çeş tl pol gono sahacıklara ayrılmıştır. Malatya m mber nde dörtgen olan satıhlara karşılık Sareh Hatun m mber nde sahacıklar beşgen ve altıgend r. Malatya m mber nde dört saha b rleş p kend ler n çev ren gen ş şer tler etrafında b r büyük pol gon meydana get r rken Sareh Hatun M mber nde altı tane beşgen, ortadak daha büyük b r altıgen etrafında b rleşerek gruplar teşk l ederler. Bütün bu eserler 12. asra Anadolu Selçuklu sanatına a tt r. Anadolu’da bu dev rde Samarra ma l kes m üslubunu kend ne has b r tarzda gel şt ren ve oldukça kapalı b r bütün teşk l eden b r ağaç oymacılığı üslubu olduğu tahm n ed leb l yor. M saller n çoğaltılarak bu üslubun bütün özell kler le ortaya çıkıp tanınması çok arzu ed len b r çalışma olacaktır. Bu tür oymacılık daha z yade heykel traşçılığa g rmekted r.(Üç boyutlu oyma;heykel, kaşık, müz k alet g b yontular).En güç ağaç oyma tekn ğ d r. Tab şek l oyması yapab lmek ç n yeter kadar anatom ve b yoloj b lg s ne sah p olmak şarttır. Çünkü bu oyma, b r heykel oymacılığı demekt r. İşlenecek konu tab attak şekl ne uygun karakter ve canlılıktadır. Üç ölçüsü de mevcuttur. 3. Tab Şek l Oymacılığı: Kad m Devletler nden Asurlular ve Mısırlılardan y rm nc asra kadar uzun asırlar ç nde sanatkarlar

devlet büyükler n n saraylarını mob lyalarını şahlarına uyacak şek lde süsleyeb lmek kaygısı ç nde bu tekn ğ mkan n spet nde kullanmışlardır. Örneğ n esk mısır sandalyes nde çeş tl hayvan ve nsan başlı ayaklar, mob lya tacı olarak kral ve kral çen n heykeller , çeş tl harp sahneler bu dev rde gördüğünüz g b bundan sonrak dev rlerde de mob lya ve m mar de sütun başlıkları nsan şekl ndek sütunlar (Karyet t) d n ve çeş tl m toloj k sahneler çok şlenm ş olduğundan bugün b le zeng n sanatseverler n ev nde ve müzelerdek tar h mob lyalarda görmektey z. 4. Mak ne Oymacılığı: El oymacılığının uzun zaman alması ve mal yet n n yüksek olmasından dolayı bu sahada da mak neleşmeye g d lm şt r. a. Kopya (Pantograf) mak nes nde yapılan oyma:

İsten len oyma şekl kalıp yardımıyla Pantograf mak nes le yüzeye şlenmekted r. Kısa zamanda daha çok oyma ş gerçekleşmekted r. Son zamanlarda gel şm ş b lg sayarlı Pantograf mak neler n görmektey z. b. Baskı (Pres) oymacılık : Oyma şek ller mak nen n oyulacak yerler presley p ezmes yle meydana gelmekted r. Şek ller yüksekte oyulacak kısım der nde kalır. Pres oyma metoduyla apl k şekl nde ç çek yaprak vb. şek llerde üret lmekted r. Bu mot fler sten len yüzeylere ç v veya tutkalla monte ed leb l r.

5. Plast k Oymalar: Özel döküm polyester yle yapılan oymalardır. Ayrı b r ustalık steyen şt r. P yasada bu sahada çalışan sanay kolları bulunmaktadır. Başlı başına b r sektördür. Plast k oymaların yapılışı aşağıdak g b d r: Önce ağaç üzer ne şek l oyulur, oyulan bu şek l kalıp olarak kullanılır, şekl n düzgün çıkması ç n oyulan kalıp vern klen r. Vern k kuruduktan sonra üzer ne kalıp ayırıcı sürülür. Daha sonra hazırlanmış döküm polyester karışımı kalıp üzer ne dökülür. Bell b r süre sonra kalıptan ayrılır. Kalıptan ayrılan polyesterden elde ed len şek l b z m esas kalıbımızdır. Ayırma sırasında bozulan yerler varsa tam r ed lerek kalıp kullanılmaya hazır hale get r l r. Esas kalıbın üzer ne kalıp ayırıcı sürülür bell b r süre sonra üzer ne hazırlanmış olan döküm polyester dökülür. Polyester cam elyafı le takv ye ed leb l r. Bu şek lde daha dayanıklı ve sağlam olur. Polyester n donmasından bell b r süre sonra sökülür. Böylece sten len şek l elde ed lm ş olur. Ahşap Oyma Sanatında Kullanılan İşleme Tekn kler

Kakma: Kakmacılık Oyulab lecek n tel ktek herhang b r malzeme üzer ne, sten len şek llerde oyarak açılan yuvalara, d ğer b r maddeden oyulan şekl n aynısından kes lm ş parçaların kakarak yerleşt r lmes ş . Tahtanın bazı kısımlarını oyarak bu oyulan kısımlara daha kıymetl başka b r madenden veya maddeden oyulan şekle göre kes lm ş parçaların gömülmes suret yle kakma ş gerçekleş r.Üzer nde kakma olan eserler, vaz feler ne göre m mar yapılarda yer alırlar. B r cam de kapı kanatları, pencere kanatları, m nber, kürsü, rahle g b ahşap kısımlarda tahta üzer ne sedef, f ld ş , bağa kakma olarak görüldüğü g b ; y ne m nber, m hrap, kürsü ve duvarlarda mermer veya taş üzer ne aynı madden n d ğer renkler veya başka maddeler kakılarak yapılmış şler de görmek mümkündür.Esk den tabaka, çubuk, baston g b bazı eşyalar hep kakma le süslen rd . Kakma çeş tler ne göre bunlara, altın, gümüş, sedef veya f ld ş kakmalı den l rd . Bıçak, kılıç, kama, kalkan ve tüfek g b s lahların da üzer ne altın kakma le süsler yapılırdı. Boyama Kündekâr z Kabartma-oyma, Kafes: (Afur Tekn ğ ): B lhassa m nberler n korkuluk, bazen de taç kısımlarında görülen bu tekn k, ahşap k r şler n geometr k üçgenler, yıldızlar vb. meydana get recek şek lde b r araya çakılması le elde ed l r. Bu ahşap şç l ğ de k grupta toplamak mümkündür.

*Sade Kafes Tekn ğ : Bu örnekler daha yaygındır. Çatma kafes n arasına süsley c başka b r parça katılmaz. Ankara kızılbey, Aslanhane, Ah elvan, Beyşeh r Eşrafoğlu, B rg Ulu Cam s , M mber korkuluklarında, Ürgüp Taşkınpaşa M mber Aynalığında, Kayser Lala Paşa Cam s Yan aynalıklarında bu tekn ğe a t çeş tl örnekler görmektey z *Arası Dolgulu Kafes Tekn ğ : Bu grup kafes şç l ğ nde ahşap k r şler n arasına ç arabesk dolgulu çokgenler, yıldızlar g rer. Böylece kafesler daha zeng n b r görünüm kazanır. Ankara Alaatt n, D vr ğ Ulu, Kayser Huand Hatun, Çorum Ulu Cam s Korkuluğunda çokgenler n ç çe g rmes le daha zeng n b r kompoz syon mevcuttur. Kaplama YakmaOymacılıkta Süsleme Şek ller ve Ç z mler : Oyma yapılacak Formun Hazırlanması:

Şek l kağıt üzer ne nce ayrıntılarına kadar ç z l r, ç z m nce uçlu kalem le yapılmalıdır. Oymacılıkta ön hazırlık şlemler ; a: ç z len resm n üzer ne gölgeler vererek yapılacak oymanın der nl kler bel rt lmel d r. Gölgen n koyuluğu der nl ğ bel rler. b. Gerekt ğ nde bazı kısımların detayı ç z lmel d r. c. Şek l örneğ alçı ve benzer malzemeler üzer ne önceden yapılmalıdır. d. Oymayı yapacak amatör k ş oyma kalemler n , kullanma yerler n ve oyma yöntemler n y b lmel d r. Oyma İşler nde Markalama:

Markalama metre, gönye, pergel, kalem, ç zecek vb. aletler n yardımı le yapılır. Oyma yapılacak şek l ahşap üzer ne ç z lmeden bu aletler n yardımıyla kağıt yada karton üzer ne ç z l r. Kağıt yada karton üzer ndek res m karbon kağıdı le malzeme üzer ne aktarılır. Ser şler n markalanmasında karton kullanılır. Gerekl markalama yerler bel rlen r, gereks z yerler boşaltılır böylece b r şablon oluşturulur. Şablonu çıkarılan form şlenecek malzeme üzer ne tesp t ed l r. İnce uçlu b r kalemle veya ç zecekle markalama yapılır. Oymacılıkta Bezeme ve Bezeme Şek ller : Herhang b r şey süslemek ç n onun yüzey ne yapılan düz veya kabartma boyalı veya boyasız şek ller n b r araya gelmes nden oluşan terk be Bezeme den r. Bu terk b n parçalarına da Bezeme Mot f den r. Bezeme şek ller şunlardı a. Aynı şekl n yan yana tekrarı b. Mot fler n b rer ara le tekrarı c. Aynı şekl n s metr k olarak tekrarı d. Mot fler n Büyütülmes veya Küçültülmes e. Mot fler n b rb r ne g r ft olarak karışması KULLLANILAN MALZEMELER,

bıçaklar

Bıçak le köşe yuvarlatma

V şekl nde kanal açmaya yarayan b r alet

AHŞAP YAKMA SANATI

Mün r Erbörü; 1942 yılında Konya'da doğdu.İlkokulu b t rd kten sonra t caret hayatına atıldı ve baba mesleğ olan ayakkabıcılığa başladı. 1968 yılında a les yle b rl kte İstanbul'a yerleşt ve burada perakende ayakkabı dükkanı açtı. İk yıl perakende ayakkabıcılık yaptıktan sonra Ged kpaşa'da ayakkabı toptancılığı yaparak t caret hayatına devam ett . 1994 yılında emekl ye ayrıldıktan sonra, hob olarak ahşap yakma sanatına başladı.İk yıldır da Sultanahmet Küçükayasofya'dak atölyes nde çalışmalarına devam etmekted r. Bu sanatın Türk ye'de çok tanınmış olmamasından dolayı ,gelecek nes llere aktarmak ve bu sanatı yaşatmak ç n b rçok öğrenc yet şt rmekted r. Yakma Res m... "Sepya-Beyaz Res m..." Fr: Pyrogravure İng: Pyrography/Woodburn ng P cture

Alm: Brandmalere İta: P rograf a

Tanımı: Pyrogravure (yakma res m) tekn ğ , ahşap veya d ğer elver şl malzeme yüzeyler n n kızgın metal kalemlerle yakılarak çeş tl mot flerle bezenmes şlem nde kullanılan b r dekorat f sanat tekn ğ olarak tanınmıştır. Ancak zaman ç nde res m sanatında da kullanılmaya başlanmasıyla b rl kte; klas k s yah-beyaz res m tekn ğ tarzında, “sepya-beyaz” res m tekn ğ olarak gel şm ş ve plast k sanatlar alanında yer n almaya hazır, çağdaş b r res m tekn ğ hal ne gelm şt r.

Dekorat f (bezeme) amaçlı kullanımı : Pyrogravure tekn ğ dekorat f amaçlı olarak ant k çağlardan t baren özell kle ahşap ve der eşyaların bezeme şlemler nde kullanılmıştır.Günümüzde bu tekn ğ dekorat f amaçlarla kullanan muhtel f ülkelere mensup sanatçıların çalışmaları aşağıdak adreste, dünyaca ünlü pyrogravure sanatlar yazarı ve uzmanı Bn. Kathleen Menéndez (A.B.D.) tarafından kurulmuş olan, dünyanın en çok tanınan ve en saygın Pyrogravure Sanatlar E-Müzes nde (E-Museum of Pyrograph c Art) zleneb l r. Res m sanatında kullanımı: Pyrogravure tekn ğ geçt ğ m z b rkaç yüzyıl ç nde, özell kle 19.yüzyıldan t baren res m sanatında da kullanılmaya başlanmış ve sanatsal açıdan büyük değer taşıyan öneml çalışmalara mza atılmıştır. 19. Yüzyıl pyrogravure ressamlarından Ball Hughes (İng), J. W ll am Fosd ck (A.B.D) ve Charles H.F. Turner (A.B.D.) g b sanatçıların yaptıkları pyrogravure tablolar bugün dünyanın bell başlı müzeler nde ve özel koleks yonlarında özenle saklanmaktadır. Bn. Kathleen Menéndez ve dünyaca ünlü pyrogravure konservatörü, bu alanda lk ve tek doktora sah b Bn. Susan M. M ll s ’ n (İng.) müştereken yaptıkları araştırmalar sayes nde, geçen yüzyıllarda yapılmış olan pyrogravure eserler yen yen gün ışığına çıkarılmaya başlanmıştır. Kanaat m zce; çok sayıdak bu tür ant ka eser, bugün dünyanın muhtel f müzeler n n arş vler nde ve g zl kalmış özel koleks yonlarında keşfed lmey beklemekted rler. Pyrogravure res m tekn ğ son yıllarda b rçok ülkede yaygın b r şek lde kullanılmaya başlanmıştır. Türk ye’de hemen hemen h ç b l nmeyen bu tekn ğ n dünyada g derek artan b r şek lde gördüğü lg , gelecekte popüler b r res m tekn ğ olacağına l şk n görüşler m z kuvvetlend rmekted r.

Pyrogravure ressamlarının b r kısmı bu tekn ğ kend saf ve orj nal hal yle; sadece ahşap yanığı renk tonları le uygularken, b r kısmı da muhtel f boyalarla renklend rme yaparak karışık tekn k tarzında uygulamaktadır.

fotoğraflar: Hat Derg s

Pyrogravure Res m Tekn ğ n n Plast k Sanatlar Alanındak Yer ve Sanat Dünyasındak Geleceğ :

Bazı sanat çevreler nde pyrogravure res m tekn ğ n n b r plast k sanat (Güzel Sanatlar) dalı olarak kabul ed lmes nde tereddütlerle karşılaşıldığı ve bu tekn ğ n b r el sanatı tekn ğ olarak yorumlandığı görülmekted r. Bunun başlıca neden , bu res m tekn ğ nde bez tuval yer ne ahşap tuval, boya ve res m fırçası yer ne de kızgın metal kalem kullanılmasıdır. Ayrıca, pyrogravure tekn ğ n n bezeme şler nde kullanılan b r el sanatı tekn ğ olarak doğmuş olması ve asırlar boyunca da bu şek lde tanınması, buna mukab l bu tekn ğ n res m sanatındak uygulamalarında bugün ulaşılan noktanın yeter nce b l nmemes de d ğer öneml nedenlerd r.

Herşey n b r şükrü vardır, kalb n şükrüde Allah'ı z kretmekt r (Had s- Şer f) Sanat tar h kayıtlarında açıkça görülmekted r k , son b rkaç yüzyılda meydana gelen teknoloj k gel şmeler sanat dünyasına da yansımış ve bu yansıma da nsanoğlunun sanata bakış açısında ve sanat dallarını sınıflandırmasında değ ş kl klere yol açmıştır. N tek m geçm şte plast k sanat olarak kabul ed lmeyen ve el sanatı / zenaat olarak tanımlanan seram k, cam şler , özgün baskı ve fotoğrafçılık g b sanat sanat dalları, 20. yüzyılın sonlarından t baren b rer plast k sanat dalı olarak

kabul ed lm ş ve plast k sanatlarla lg l eğ t m veren fakülteler n öğret m programlarına dah l ed lm şt r.

Ya Olduğun G b Görün Ya Göründüğün G b Ol Mevlana Celaledd n Rum

Zaman ç ndek bu değ ş mler de d kkate alındığında, b r res m tekn ğ nde kullanılan malzeme c ns n n, o tekn ğ n b r plast k sanat dalı olarak kabul ed lmemes konusunda, her res m tekn ğ ç n geçerl b r neden teşk l etmemes gerekt ğ düşünülmekted r. N tek m bugün bez tuval ve yağlıboya g b temel malzemeler dışında, çok farklı malzemelerle yapılmış bazı res m çalışmalarının da plast k sanatlar kapsamında değerlend r ld ğ görüleb lmekted r. Pyrogravure res m tekn ğ bugün res m sanatında da başarıyla uygulanab len b r tekn kt r ve bu tekn k, kullanılan malzeme açısından değ l, ahşap tuval üzer ne resmed lm ş olan çalışmanın sanatsal değer açısından eleşt r lmel d r. Bazı sanat eleşt rmenler ve eksperler , bu tekn ğ daha önce h ç görmed kler ç n b r mukayese yapma mkanları olmadığını, dolayısıyla bu tekn kle yapılmış eserler n eleşt r lmes n n uzmanlık alanları dışında kalan b r konu olduğunu fade etmekted rler. Oysa k ; gerek karışık tekn kle, gerekse sadece ahşap yanığı renk tonlarıyla yapılmış olan pyrogravure tabloların, mevcut klas k eleşt r kr terler ne göre değerlend r leb leceğ düşünülmekted r. Şöyle k ; muhtel f boyalarla renklend r lerek karışık tekn k tarzında uygulanmış olan b r pyrogravure tablonun, y ne karışık tekn kle yapılmış olan herhang b r yağlıboya tablo eleşt r s nde kullanılan kr terlere göre değerlend r lmes (boya renkler le ahşap yanığı renkler n uyumlu kullanımı d kkate alınarak) mümkün görülmekted r. Çeş tl boyalarla renklend rme yapılmadan, sadece ahşap yanığı / sepya reng tonlarıyla yapılmış olan b r pyrogravure tablo se, esasen plast k sanatların temel b r dalı olan s yah-beyaz (karakalem) res m tekn ğ n n değ ş k b r uygulamasıdır. Şu farkla k ; bu tekn kte res m kağıdı yer ne ahşap tuval, karakalem yer ne de kızgın metal kalem kullanılmakta, uygulama sonucunda da s yah-beyaz arası renk tonları yer ne, sepya-beyaz arası renk tonları elde ed lmekted r. Ressamımızın bu tekn ğ sepya-beyaz res m tekn ğ olarak tanımlamasının neden de budur. Dolayısıyla, bu tekn kle yapılmış olan b r pyrogravure tablonun eleşt r s n n de, herhang b r s yah-beyaz res m çalışmasının eleşt r lmes nde esas alınan kr terler kullanılarak yapılab leceğ düşünülmekted r.

N sa Sures 58.Ayet Sanat eleşt rmenler ve eksperler n n haklı oldukları konu, daha önce h ç pyrogravure tablo görmed kler ç n b r mukayese yapma mkanları olmadığı, dolayısıyla pyrogravure tekn ğ n n b r tablo üzer nde emsaller ne oranla ne derecede başarı le uygulandığı hakkında b r f k r beyan edemeyecekler konusudur. Bu sorunun çözümü de, pyrogravure res m alanında s m yapmış olan tüm pyrogravure ressamlarının yaptıkları eserler daha sık serg lemeler ve bu ender tekn ğ n tanıtımı ç n daha çok çaba harcamalarıyla zaman ç nde mümkün olab lecekt r. Tab k bu konuda res m sanatı le lg l uzmanlardan ve eleşt rmenlerden beklenen husus, pyrogravure res m tekn ğ ne daha olumlu b r bakış açısı le yaklaşmaları, bu tekn ğ desteklemeler ve teşv k etmeler d r.

İLETİŞİM BİLGİLERİ Adres : Küçükayasofya Caddes Cam Sokak No: 7 Sultanahmet / İSTANBUL Cep Tel: 0532 231 61 44 www.mun rerboru.com