BATAS NO FARO

I

lFAROpEVrcol

I

@

g

MNEIRO DE

201.I

I

EsGOEA EuEnllg

- de Vigo premiadas Las batas El proyecto BATA del instituto Alexandre Bóveda de Coia gana

el "Premio lrene" del Ministerio de Educación neorccró¡ El proyecto didáctico "BATA (Bata por fora, muller por dentro)"elaborado por un grupo de profesores y alumnos del instituto Alexandre Bóveda de Coia,Vigo, logró el primer puesto de los

I

;.

Certamen de la

"Premios IRENE: la paz empieza

Recogida de la Tradición Oral

en casa", convocados por la Dirección General de Formación

Galego-Portuguesa

Profesional.

La resolución del premio apa-

reció publicada en el Boletín Oficial del Estado del pasado 4

Nwacaixagalicia inicia las actMdades dirigidas a escolares

de enero. El primer premio, dotado con 10.000 euros, fue para el proyecto "Bata por fuera, muier

por dentro", del

IES

Alexandre

Boveda.Los coautores fueron M" Mercedes Oliveira Malvar, M' Eugenia Fernández Fernández,Ana María Alvarez Paz, Modesta Riesco Martín, lldefonso Piñeiro Ramos, María Luz Cao Losada, Da-

* 1*,i

niel Rodríguez Pizarro y María del Mar Platero Vilaboa.

El proyecto BATA contó con la participación de 450 alumnos del instituto de Coia,que realizaron una gran cantidad de actividades relacionadas con la bata de cuadros tan utilizada por las

La fase autonómica gallegn de la Vl Olimpiada de Bilogía

Los elumnos d€l IES Alenndre BóYeda ba¡o las

batas colgadas,

,$

Jesús de Arcos

A experiencia no Foro l¡És r¡" noonícuEz ttaz Un grupo de alumnos

Emocionada e abraiada.

en Santiago de Compostela.

Alumnos del IES Alexandre Bóveda presentaron el proyecto a los asistentes al Foro. Siete alumnos participantes cuentan en la .páginas interiores (4 y 5) para A ESCOLA DO FARO su experiencia en primera persona en este Foro. Los estudiantes nos enviaron sus relatos y su fotografías, satisfechos de esta experiencia y del éxito de un proyecto didáctico en el que participaron con enorme ilusión durante el pasado curso escolar y recompensano con el Premio Irene.

Coordina: Maisa Reboiro ll Debuxos: Jav

e

alumnas do IES Alexandre Bóveda fomos convidados a expor o proxecto BAIA no Foro da Educación 2010 en Santiago. Esta foi a nosa experiencia:

poemas y también hicieron trabajo de campo. Un proyecto que se ve recompensado por el Premio lrene del Ministerio de Educación.

Pero también el proyecto BATA fue protagonista en el Foro Mundial de Ia Educación, celebrado a finales del pasado año

Do6 de ¡aB

proteSotas d6l proyecto y los alumnos, con bata, Jesús de Arcos

Así foi como me sentÍa mentres estabamos a expo¡ o proxecto BAIA no Foro da Educación en Santiago. Eu fun a encargada de facer a introdución.Tiven que sensibilizar o público, Iacéndoo entrar en contacto co concepto da BATA e con todo o que esta simboliza. Para comprender o res' to da exposición, era necesario que a xente "vise" a BAIA, que entendese canto traballo constante e non remunerado se atopa tras este uniforme de traballo, cantas tarefas e ace" nos que non valoramos, cantas mulleres que o sacrifican

todo por satisfacer as necesidades dos que a arrodean, canto labor invisíbel_que ninguén recompertsa. E o caso das nosas avoas e das nosas bisavoas, mulleres traballadoras, na casa, no campo. no mar.. Pode que na actualidade non vexamos demasiadas batas nas cidades, pero é porque van por dentro. Hai mulleres que levan a bata por dentro agochada, invisíbel de novo. Hai profesoras con bata, médicas con bata e emPresarias con bata. Son mulleres que cando chegan a casa seguen a traballar coidando dos fillos, cociñando ou realizando calquera labor que non sabemos apreciar. Seguindo esta idea, fixemos que o Público reflexionase sobre a BAIA como símbolo da desigualdade no reparto de tarefas segundo o xénero e que conseguisen apreciar e valorar todo ese labor invisÍbel que merece ser recompensado e valorado.

Éorg*o

,ErEltEEoEB

6

u

a $

a-

As batas no Foro hfiundial

:g rg CL

F

e

Un grupo de sete mozas e mozos do IES Alexandre Bóveda de Vigo que implicou á comunidade educativa con máis de 400 estt

Como xurdiu a idea?

O meu obxectivo era exPlicar

como un proxecto educativo se converteu nunha fonte de ilusión para todo o alumnado.

Para nós,o Programa de Edu-

cación Sentimental traballado na

mate¡ia de Ética coa profesora Mercedes Oliveira foi o noso Primeiro contacto co grave Problema que sofre a nosa sociedade que é a desigualdade de xénero.

Nestas clases tomamos conctencia de que a crenza de que as

mulleres son menos válidas que os homes non está en absoluto erradicada,Con obseruar o noso entorno é suficiente Para detectar as diferenzas salariais entre homes e mulleres, quen traballa no fogar, o coidado dos

fillos,etc.

Queda moito polo que loitar no tema da desigualdade de xénero. E para isto, en Pdmeiro lugar. debemos analizar o Porqué da situación, como Podemos detectala... e iso é o que traballamos nro nosas clases de Etica.

Polo tanto, o visionado da "curta" da realizadora galega Claudia Brenlla,Bata Por fón,muller por dentro, que se inspira no traballo da artista austúaca Fetra Buchegger foi una maneira orixi-

nal e amena de Profundizar en tc do o traballado anteriormente. O vídeo é unha homenaxe a todas as mulleres que levan unha BATA.Elas esconden o traba-

**

llo invisíbel que realian as mulleres sen agardar nada a cambio,onde dan o mellor delas mesmas pdlo amor á súa familia.

Penso que a chave para que este proxecto lograse tanta aceptación é que ten moi fácil compro bación,soamente tivemos que pensar nas mulleres

Activid¡ Para a conmemor do 8 de marzo chamt fábrica de batas En

l

Pontevedra. Pedímosl prestadas cen batas,

distintas e moi divel idea era vincular est bolo á arte contetr nea, facendo unha i;

da nosa familia: nais,avoas, tías... e non fixeron falta máis aclaracións.

AsÍ que empezamos a traballar: a reflexionar e a

ción na entrada do i to, colgándoas col

compor as nosas redaccióm onde por fin

se valorase algo que ninguén recoñe ce pero que está detrás de cada un de nós: o traballo das nosas nais, das nosas avoas. .. ás que lle debemos Ianto.

"*:"'i::;n'xffiIr ":*::,:l';i:nx'

nun tendal ficmen. ( gurmos o noso prol causar impacto. A nado comezou a i sarse polas batas.

Profesoras e profesores

dos os departamentos

s"g

f1 ll IJ

A educación sentimenhl

0s micromachismos

;.'; i:: 1. i i,:'': , ,: I '-;, r.,..'

|¡ir\{.* Slsilf{i¡ ü*$fif iJ*r-l}¿f .\rili:

Coa miña exposiciÓn quería salientar a importancia da edur'ación sentimental, menosPrezada en ocasións..Até hai pouco ninguén cuestionaba que a lunción dos centros era transmitir a cultura e o coñecemento, como tamén ninguén reParaba na función máis imPortante na vida do alumnado,que é a socializadora. Dentro desta función socializadora, hai que incluír o currículum oculto, que utilmente ensina a obedecer os suPerlores, a aceplar as xerarquías e a orde estabelecida, asi como unha serie de normas e valores qr¡e promoven a formaciÓ¡ de

individuos que acePten 0 estado

ílas cousas de forma incuestionábel.

Polo de agora, a escola segue a centrarse na memoria, e na racionalidade, deixando de lddo na maioría dos casos, o seu ladc¡ sentimental e

1

afectivo. Estudos non tan recentes demostran que. en moitas ocasións. a intelixencia emocional ten máis importancia que o coeficiente inte-

lectual.Nas clases de Educación Sent¡mental, imPartidas en '1' da traballamos a Parte emocional da educación,centrándonos na coeducación, na educación sexual, no concepto de masculinidade, na divi' sión sexual do traballo. na vir rlencla de xénero, na autoestima, nas relacións amorosas, etc. Coa axuda de numerosos recursos de aula: sobre todo curtametraxes e reponaxes para a sila posterior interpretaciÓn' reflexión e discusión.A isto hai que sumar a prolongación deste traballo lcvado a cabo nas oulras mater¡as de l'e 2" de BacharelatorAntropoloxÍa, Filosofía do Dereito e a Educación para a CidadanÍa nos seus respectivos cursos.

ESO,

.

Eu tntei un tema moi relacionado coa BA-

TA, os micromachismos. Na clase de

Antropo

loxÍa tiven a oportunidade de investigar e facer un traballo sobre eles, que me resultou moi interesante. Os micromachismos a igual que a BATA,supon un tipo de explotación distinta á que todos Podemos imaxinar e non por iso menos importante.Ambos os dous son moi efectivos xa que son invisÍbeis,polo que,sen darnos de conta pasaron a formar parte do noso día a día e da nosa cultura, e como parte dela son trasmilidos de xeración en xeración A primeira persoa que def iniu os micromachismos foi Luis Bonino e denominounos vlc Iencia branda,terrorismo íntimo.. ;.O perigrom do micromachismo é que é invisíbel,polo oue sen darnos de conta moitas veces o cü meiemos, alé as personas máis igualitarias. Os micromachismos son a base dos procesos de "facerse mriller" e de "face¡se home" de aÍ a imoortancia e a dificultade de visibilizalos e er¡adicalos. Hai catro tipos distintos de Micromachismos, do máis simple ao máis comple-

xo.

-

Micromachismos Utilitarios: RealÍzanse no

ámbilo doméstico e consisten no aproveita-

mento da disposición feminina para o coidado e a non responsabilización dos homes nas

tareftr domésticas.

- Micromachismos Encubenos: Utilizan o afecto, a credibilidade feminina depositada no home e a indución de actitudes para diminuír o pensamento da acción eficaz da mu-

ller

- Micromachismos Coercitivos: O home usa a forza (psíquica, económica, persoal) dun modo "directo", para dobregar á muller, limitar a súa liberdade, expoliar o seu pensamento e reslrinxir a capacidade de decisiÓn - Micromachismos de Crise: Usanse en periodos nos que o descompensado poder nas relacións entn en crise e desequilíbrase en dirección a unha maior igualdade (aumento de Doder autoafirmativo da muller, diminución -de dominio do home,perda laboral ou limitación física),

'dEl

m

en- Santiago de Educación go deron conta da innovadora exoeriencia levada a cabo no instituto 3studantes, coordenados pola prófesora Mercedes Oliveira

ddades do 8 de mano no instituto

'....:

ría posta este 8 de marzo. Isto

vinculaba o alumnado coas oculto, e todo o símbolo que nrpsénta,

emoraclon

quixeron implicarse no

:hamouse á as Enca en

proxecto. Empezaron a facer ho¡as extras e reunirse para pensar como poder facer que esa mensaxe que transmitía a bata chegase a todo o alúmnado.

O obxectivo cumpriuse e os alumn@s comezaron a facer cómics, vídeos, redac-

.ímoslle embatas, todas

i diversas. A lar este slm-

)ntemporárnha instalaa do instituIS COma Se

coa bata. Foron moitos e moi

r

orixinais. Elixiuse como día "auxe" para expolos o día 8 de marzo, o DÍa da Muller Traballadora. Ademais cada alumno pediría unha bata

propósito: rto. A alumf,u a intere-'sores de to-

rtos

d

,ii

arHLr¡r¡¡a

re

hátt

O oito de mazo veu da¡ unha charla Claudia Brenlla, a autora da curtametraxe. Foi tal o número de xente que asistiu e a súa popularidade, que tivo que dar dúas charlm no noso amplo salón de actos.Como guinda a es-

te día, fixose un patchwork dunha silueta dunha bata xigante no patio que enchemos deitándonos encima coas nosas bat6 post6. E así foi como

cións... Todo relacionado

asen. Conse-

Vnl*rm*$**.; mmrs**{

súas míces e devanceiros,e valo-

¡a¡ía aínda máis ese traballo

.littf*

rematou un día memorábel no noso centro.

.l¿L?"':'"i$T¿f"'

¡¡a¡,

avoa...que leva-

#r{d,

Na nosa viue a Santiago,démonos de conta de que todo o que reflexionamos e taballamos serue para algo e ten un gmn valor Fero o proxecto non vai acabar aquí,porque nós,sincelamenle,xa non podemos para¡xa non podemos dar iis costas a unha situación que vemos a diario. Fero o máis importante é abrir os ollos á poboación, para que se dea de conta da presenza constante da bata e da súa importancia.Cantos máis sexamos,máis poderemos

lograrQueda moito por facer Blanc a Alaarez Rodíguez-Pac heco

Para nós, poder expoñer o proxecto "Bala 'no Foro lVlundial de Educación 2010,foi un premio ante o esforzo e dedicación do alumnado,unha maneira de facer sentir que é necesario un cambio para combater a situación de desigualdade na que estamos inmeros. kro sobre lodr, unha via pdra cxpreur d nosa5 reivin-

dicacións sobre o traballo invisÍbel da mulleres. Para nós este pro xecto non foi un máis,senón que o interiorizamos e o fixemos nr> so, posto que é a realidade dm nosas avoas. nais... Craza a el,o traballo das mulleres deixou de ser"invisÍbel"para ser o protagonista.

Paloma larenx¡ Santoro

Na miña opinión. tras esta exlJeriencia. a BAIA xa deixou de ser un mero proxecto de instituto para ser algo máis complexo, converteuse nunha esperanza, no fÍo condutor que debemos seguir pata saír do labirink; Demos o primeiro paso. pero n()rr rihegarem()s a nada se non seguimos ioitando por unha nova srrciedade na que n()n existan os antigos prexuÍzos de xénero, na que as mulleres e os homes poidanos vivir com<l queiramos, respectándonos uns a oLltros e gc,zando clos mesmos dercikrs.

InésMuía Rodríguez Nrz De manei¡a indivitiual a bata siqn¡ficolr pala míIl unha nova ¡naneira rle Vef it vida. Dern( )stramos que as novas xeracions si ¡xxlemrts ser vehÍcttltx do cambio se se confía en n(is () suficiente. Petlenzo a unha

do ts da Presentac¡ón

o Foro Ecto BATA ante

xuventude derrotada antes (la loita qtle mediante estas experiencias se dignifica e comeza a espertar para construír un mundo mellor Pers()as como o equts po docente qL¡e trabal[()u con nris transnlitiu, unha mensaxe de loita.de autocrítica e de esperanza.

Pri s. ¡ I o T@nam Re tanozo

i/luñdial dá Educacion lbrado En CoñPostela'

Repercusión no alumnado Eu, coa miña exposición, pretendía poderlle transmitir ao público de que xeito alectara este pÍoxecto no alumnado comprometido nee te traballo. O froito dos nosos esfozos foi concienciar a xente en busca dun futuro mellor E, se pretendemos que as cousas sexan mellores do que o son na actualidade, entón debemos comezar edu, ando á mocidade. pois somos nós os que poderemos cambiar as cousas. E necesario quc se entenda a importancia que ten a mocidade na nosa sociedade e que en vez üe bombarde¿rnos ( un tdnt{) .oñe( emento baleiro comecen a preocuparse pola nosa saúde sentimental e que nos axuden a convencernos de que somos importantes e que o futuro está nas nosas mans. Fenso que só cando nós mesmos. e tamén os adultos. aceptemos que a mocidade ten un importante valor para o futuro, será entón cando comecen a educarnos nun sentido mais amplo da palabra e qlre acepten que na educación debe haber sitio para os sentimentos tanto como para os conceptos memorísticos. AquÍ expoño algun-

htr das conclusións ás que chegaron os meus compañeiros grazas ao proxecto BATA. "Chamoume especialmente a atención o entuslasmo que os rapaces amosaoan ante e$ tm actividades. Que participaron en k)do mG mento (un exemplo vémolo na súa predisposi ción a traer cada un unha bata como símbolo da conmemoracióR,ou n{} remate final do día, onde todos xuntos formamos unha super-bata no centro do patio de recreo)'Yágo Rodríguez Barril, estudante de 1" de Bacharelato. ''Foi unha perlormance moi intereünte que mostrabd o apoio dunha r ruva xeración cara á liberación feminina'' dixo Germán Martínez Costs,estudante de 4" de E S.O. "Os pfofesores concienciáronse sobre a problemática" dixo Vera RodrÍguez N¿z de 2" de E.S.O. 'Ao chegar á casa deime de conta e coms cei a valorar o trab.rllo da miña nai e da miña avoa. Comecei a apreciar o seu grande esfozo pola familiai'Brais Gonzalo Guerra. de 1" de Bacha¡elato.

A nosa causa Na miña interyención falei do labo¡ incansábel dos profesores e profesortr

de diversas materias que procuraron mil e unha maneiras de facer un oco no programa para darnos a oportunidade de implicarnos nunha causa como a que hoxe defendemos. Unha causa que nos desvelou as inxustizas cotiás d6 que somos vítimro. Falamos da explotación do sexo feminino no pre pio fogar, explotación fundamentada na tradición e na súa propia invisibili dade, que persiste pola comodidade de quen non a sufrimos e gozamos dos seus beneficios. Porque elas levántanse as primeirm e déitanse as derradeiras.

preparan o ooso xantar. a nosa cea. mercan os nosos agmallos, fregan a nosa louza,cosen o teu botón... Presentamos unha solución,que non é a axuda,

é a colaboración. Prometemos que compartir as tarefas implica aliviar o peso da bata feminina. pero tamén re-

pe¡cute no benestar do fogar, que é noso, de todos. A recompensa está aÍ, na felicidade das nosas mulleres e, polo tanto,na dos pais,na dos fillos,na felicidade dunha sociedade igualitaria de verdade. Os resultados do proxecto é

un alumnado sensibilizado coa exple tación doméstica, coa invisibilidade feminina e con todil as formas de violencia que se padecen por pertencer a un xénero ou outro. Encontramos maneiras creativas e innovadoras de dar lugar a todas as voces.Voces que se uni¡on en tal sintonÍa que permiten a

continuidade do fenómeno bata. exportando a idea por medio da internet (http://bataporf ora.wikispaces.com/) ou de foros como o de Santiago que nos permiten relatar esta experiencia única, coa esperanza de que se trate tan só do principio de moitas actividades máis que nos leven á reflexión e o cuestionamento das inxustizas.