MESLEKİ BULAŞICI HASTALIKLAR by Durdu Yaprak

TEPE AKADEMİ Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar Ders Notları

5510 Sayılı Yasanın 14.maddesine göre “Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleri meslek hastalığı” olarak tanımlanmıştır. Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların, işten fiilen ayrıldıktan en geç ne kadar zaman sonra meydana çıkması halinde sigortalının mesleğinden ileri geldiğinin kabul edileceği yine aynı yönetmelikte ayrıntılandırılmıştır. Ancak herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla kesinleştiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin, işyeri incelenmesiyle kanıtlandığı hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir” hükmü gereğince katı bir yükümlülük süresi uygulaması olmadığı da söylenebilir. Özürlülük oranları ve meslekte kazanma gücü kayıp oranları yönetmeliğine göre Meslek hastalıkları; A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, B. Mesleki cilt hastalıkları, C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları, D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar, E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları, olmak üzere 5 grupta toplanmıştır. Meslek hastalıkları listesinin D grubunda yer alan bulaşıcı hastalıkların, görülen işin gereği olarak veya işyerinin özel koşullarının etkisiyle oluşması ve enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile de kanıtlanması gereklidir. Meslek hastalıkları listelerinde yer almayan ve fakat görülen iş ve görev icabı olarak alındığı kesin olarak tespit edilen diğer enfeksiyon hastalıkları da meslek hastalığı sayılır. Bu husustaki teşhisin laboratuvar deneyleriyle teyit edilmesi gereklidir. Hastalığın azami kuluçka süresi yükümlülük süresi olarak kabul edilir. D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmada hastalıkların bulaş yolundan ziyade etkenin esas alındığı görülmektedir.

Hastalık ve belirtileri

Yükümlülük süresi

Hastalık tehlikesi olan başlıca işler

D 1.GRUBU Helminthiasis grubu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar: - Ankilostomiasis

3 ay

Tünel ve yeraltı maden işleri, pirinç

- Necatoriasis

3 ay

tarlalarında, killi, nemli toprak zeminde çalışmalar.

D 2. GRUBU: Tropik Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar - Malarya,

40 gün

Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi

- Amebiasis,

30 gün

edildiği sağlık örgütlerinde ve kurumlarında

- Sarı humma,

10 gün

veya bu hastalıkların patojen ajanları ile

- Veba,

10 gün

çalışılan laboratuarlardaki sağlık

- Rekürrent ateş

12 gün

görevlerinde ve araştırmalarında çalışmalar.

- Dank,

10 gün

- Leishmanioz,

7 ay

- Frambosie,

8 hafta

- Lepra,

25 yıl

- Lekeli humma,

20 gün

- Riketsiöz,

20 gün

D 3.GRUBU: Hayvanlardan insana bulaşan Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar - Bruselloz,

6 ay -

Hayvan gütme, bakma, terbiye etme,

- Tetanoz,

30 gün

veterinerlik hizmetleri,

- Şarbon,

30 gün

Hayvanlardan elde edilen materyelle veya

- Salmonella enfeksiyonları,

30 gün

hayvan artıklarıyla yakın temas, bunların

- Weill hastalığı,

14 gün

işlenmesi, saklanması, taşınması (ahır,

- Kuduz,

2 yıl

mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner

- Ornithozlar, psittakoz,

30 gün

hastaneleri, kasap sakadatçı, sucukçu, et ve

- Rekurrent ateş,

12 gün

balık konserveciliği, süt ve süt mamullerinin

- Şap hastalığı,

10 gün

işlenmesi, mutfak işleri, hayvan derisi, kılı,

- Çiçek,

12 gün

yelesi, yünü, kemik v.b.nin işlendiği,

- Q humması,

30 gün

toplandığı, yok edildiği v.b. yerlerdeki

- Lekeli humma,

20 gün

çalışmalar.),

- Ekinokok humması,

1 yıl

-Laboratuvarlarda bu hastalıkların

- Ruam,

1 ay

etkenleriyle veya hastalanmış hayvanlardan

- Bovin tipi tüberküloz.

1 yıl

alınmış biyolojik materyalle yapılan çalışmalar.

D 4.GRUBU: Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına özellikle maruz kişilerdeki Mesleki Bulaşıcı enfeksiyon hastalıkları - Viral hepatit,

6 ay

- Hastane, dispanser, poliklinik araştırma

- Tüberküloz,

1 yıl

laboratuvarı v.b. sağlık kurumlarında çalışmalar.

Burada öncelikle her bir gruptan seçilmiş örnek bir hastalık ayrıntılı olarak verilecek diğer hastalıklar tablo halinde sunulacaktır: Salmonellozis Salmonellozis D3 grubu bir mesleki bulaşıcı hastalık olup, etkeni S.Typhimurium, S.Newport ve S.Enteritidis gibi salmonella türü bakterilerdir. Rezervuarı ve bulaş yolu: Domuz, küçükbaş, kümes ve ev hayvanları, yumurtalar yumurta tozu, pişmiş kontamine et parçaları, salatalar, enfekte etler, bayat yemek artıkları, süt, süt ürünlerinde çoğalabilen ve bunlar tarafından insana bulaşabilen bir hastalıktır. Başlıca semptomları; Karında kramplar, ishal, titreme, ateş, kusma ve bulantıdır. İshal çoğu kez uzun sürer. Kuluçka süresi, 6 saatten 72 saate kadar uzayabilir. (ortalama 18 saat). Korunma için yapılabilecek başlıca uygulamalar şunlardır: Konserve gıdaları korumak, gıdaları özenle pişirmek, evlerdeki kemiricileri ve hayvanları yok etmek. Portörleri aramak. Kümeslerin sağlıklı olmasını temin etmektir.

Amipli dizanteri hastalığa neden olan etkeni: Entamoaba histolytica hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar), Portörlerin ve enfekte kişilerin gaitaları, belki fareler hastalığın bulaş şekli, Su, gıdalar, enfekte çiğ yenen sebze ve meyveler, sinekler, hamam böcekleri semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı, Gizli ve belirtisiz başlangıç, ishal ya da kabız ya da hiçbiri, iştahsızlık, karında dolgunluk, kanlı ve balgamlı gaita hastalık etkenin kuluçka süresi ve 5 günden birkaç aya değişebilir, ortalama 3-4 hafta hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler; Su, gıdalar, kirlenmiş sular için tifoda bahsedilen önlemlerin alınması, Sütün pastörizasyonu (bebekler için kaynatılması). Sineklerin yok edilmesi, portörlerin izlenmesi. Suyun kaynatılması ya da uyugn arıtımı, genelde hızlı filtrasyon ve klorlama %100 emin bir yöntem değildir. Yavaş süzme ve sonra klorlama tercih edilen yöntemdir. Tüberküloz Hastalığa neden olan etkeni, Mycobacterium Tuberculosis (insan ve sığır tipi) Hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar), İnsan, seyrek olarak hayvan solunum yolları Hastalığın bulaş şekli, Temas, aynı şekilde tabak-çatal, gıda ve süt Semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı, Öksürük, ateş, yorgunluk ve plörezi Hastalık etkenin kuluçka süresi, Değişik

Hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler Sütün pastörizasyonu, tüberkülozlu sığırların ortadan kaldırılması, kontamine kişilerin röntgen muayenesi ve izlenmesi, PPD taraması ile BCG Her bir meslek hastalığı grubundaki bütün hastalıkların her birini ayrıntılı olarak burada vermek imkansızdır. Bu nedenle bütün hastalıkların genel bir tablo halinde anlatmak için her bir hastalıkla ilgili olarak; 

hastalığa neden olan etkeni,



hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar),



hastalığın bulaş şekli,



semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,



hastalık etkenin kuluçka süresi ve



hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler

bir tablo halinde aşağıda verilmiştir. Elbette bu tabloda bile dünyada görülen bütün enfeksiyoz hastalıkları sıralamak mümkün olmamıştır. En çok görülen, meslek hastalığı olarak kabule dilen ve tedavisi/aşısı olanlar başta olmak üzere her bir etken grubundan önemli olanlar tabloya alınmıştır. Aşağıda hazırlanmış olan tabloda tüzüğe göre “mesleki bulaşıcı hastalıklar” listesinde olan hastalıklar (*) işareti ile belirtilmiştir.

Bulaşıcı Hastalıkların Özellikleri ve Korunması

Hastalık

Neden Olan Ajan

Rezervuar

Bulaş Şekli

Semptomları

Kuluçka

n Kısa Tanımı

Süresi

Gastrointestina Toprak, toz,

BAKTERİ TOKSİNLERİ

Botulizm

C1. Botulinum

meyve, sebze ve bütün gıdalar

Toksin içeren

l ağrı, ishal,

gıda

kabız, güç

maddelerinin

kaybı, dispne,

konserve

yutma

edilmesi

güçlüğü, çift görme,

Korunma

2 saatten

Evde yapılan ve asit olmayan

8 güne

konserveleri 5 dakika süre ile

kadar,

kaynatma, et, balık ya da

genellikle

kurutulmuş gıdaları uzun süre

24 saat

pişirmek, şüpheli gıda maddelerini

içinde

tatmamak.

Şiddetli

Enterotoksin yapan

Deri, muköz,

Stafilakoka

stafilakoklar,

membranlar,

bağlı gıda

St. Albus,

cerahat, toz,

zehirlenmesi

St. Aureus (toksini

hava, balgam,

ısıya dayanıklıdır)

boğaz

bulantı, kusma

Derinliği az kaplarda hazırlanan

Kreması

ve güç kaybı,

yiyecekleri soğuduktan sonra

kontamine olan

ishal,

1-6

derhal 7 oC den düşük ısıda

pastalar, etler,

kramplar, ani

saat

soğutmak, Artıkları 4 saat içinde

kümes

ve bazen

ortalama

kullanmak, gıdaların

hayvanları, süt

şiddetli

3 saat.

hazırlanmasında el işlemlerinden

ve ürünleri

başlangıç,

sakınmak, gıda elleyicilerinin sağlık

kişinin süratle

ve hijyen eğitimi

iyileşmesi.

Salmonelloz is

BAKTERİLER

(*)

Pişmiş

Karında

Domuz,

kontamine et

kramplar,

S.Typhimurium

küçükbaş,

parçaları,

ishal,

S.Newport

kümes ve ev

salatalar,

titreme, ateş,

S.Enteritidis

hayvanları,

enfekte etler,

kusma ve

S.Montevideo vb.

yumurtalar

bayat yemek

bulantı, ishal

yumurta tozu

artıkları, süt,

çoğu kez

süt ürünleri

uzun sürer.

6 saatten 72 saate, ortalam a 18 saat

Konserve gıdaları korumak, gıdaları özenle pişirmek, evlerdeki kemiricileri ve hayvanları yok etmek. Portörleri aramak. Stafilakok zehirlenmesi için bahsedilen benzer önlemleri almak. Kümeslerin sağlıklı olmasını temin etmek.

3 -38 gün Tifo

Salmonella typhi

ortalam Devamlı bir

Paratifolar (*)

Salmonella A,B,C

Su, süt, süt

ateşle

ürünleri,

beraber genel

Portör ya da

kabuklu deniz

enfeksiyon

hastanın

ürünleri,

belirtileri,

gaita ve idrarı

kontamine

gövdede

gıdalar,

pembe

sinekler.

lekeler ve ishal

a 7-14

Kullanılan suyun arıtımı,

gün.

dezenfeksiyonu ve korunması.

Gastroe

Süt ve süt ürünlerinin

nterit

pastörizasyonu, kirlenmiş

formu

suların sağlıklı bir şekilde

için 1-

izolesi, gıda işçilerinin eğitimi,

10 gün,

gıda maddelerinin ve kabuklu

barsak

hayvanların kontrolü, sineklerin

enfeksiy

yok edilmesi, jerm portörlerinin

onu

kontrolü, aşılama, kişisel hijyen.

formu için 1-3 hafta.

Streptokoks ik gıda zehirlenmes i

Shigellozis (Basili dizanteri)

A grubu Str,

Ağız, burun

B grubu hemolitik

boğaz ve

Str

insan

Str. Faecalis,

solunum

Str.Viridans

yolları

Sh. dysentherie Sh. Flexneri Sh.Soydil ve Sh.Sonnei

Jerm portörlerinin ve enfekte kişilerin saltaları Galita,

Kolera

V.Cholarae

kusmuk, Jerm portörleri

Hastalık

Neden Olan Ajan

BAKTERİLER

Brucella melitensis (keçilerde) Brusella

Brucella arbortus

(*)

(sığırlarda) Brucella suis (domuzlarda)

Rezervuar

Etler, süt, köfte, peynir, kontamine soslar

Bulantı, bazen kusma, kolik ve ishal

Stafilokok zehirlenmesindeki 2 - 18

benzer önlemlerin alınması. Süt

saat

ve süt ürünlerinin pastörizasyonu

Birden bire

1-7

Su, gıdalar, kirlenmiş sular için

Su, gıdalar, süt

ishal, ateş,

gün,

tifoda bahsedilen önlemlerin

ve kontamine

tenezm ile

ortalam

alınması, Sütün pastörizasyonu

süt ürünleri,

başlangıç, sık

(bebekler için kaynatılması).

sinekler

kanlı ve

günden

Sineklerin yok edilmesi,

balgamlı ishal

az.

portörlerin izlenmesi.

2-5 gün

Tifoda bahsedilen önlemlerin

ortalam

alınması, aşılama, karantina,

a 3 gün

hastaların izole edilmesi

Su, kontamine çiğ yiyecekler, sinekler

Bulaş Şekli

Sulu ishal, kusma, susuzluk, ağrılar, koma Semptomlar

Kuluçk

ın Kısa

Tanımı

Süresi

Enfekte inek ve

Belirtisiz,

Enfekte

keçiden alınan

düzensiz bir

6 ila 30

hayvanın

çiğ süt, aynı

ateş,

gün

kanı,

zamanda

terleme,

arasında

dokuları,

enfekte

titreme, kas

değişebi

sütü, idrarı

hayvanla

ve eklem

lir

temas

ağrıları

Korunma

Sütün pastörizasyonu, enfekte hayvanların imha edilmesi, enfekte etlerin önlem alınarak işlenmesi

Meliodozis

Streptotok anjin

Preudomonas Pseudomalle

Fare, kobay,

Fare gaitası ile

İshal, kusma,

Farelerin imhası, gıdaların

kedi, tavşan,

enfekte olmuş

yüksek ateş,

günden

uygun taşınma ve korunması,

köpek, at

gıda maddeleri

hezeyan

sineklerle savaş, kişisel hijyen

Burun, boğaz Str.hemolyticus

ve ağız akıntısı

Anjin, birden Kontamine süt

başlayan

ve ürünleri

ateş, kusmalar

Corynebacterium

yolları, hasta

Temas, süt ve

Diphtheriae

ve portör

süt ürünleri

jermleri İnsan, seyrek Tüberküloz (*)

Mycobacterium

olarak

Tuberculosis (insan

hayvan

ve sığır tipi)

solunum yolları Kemiriciler, tavşan,

Tularemi

Francisella

sinekleri,

Tutarensis

tahta kenesi, köpek, tilki, domuz

günden 5 güne

Sütün pastörizasyonu, temaslıların muayenesi, portörlerin bulunması ve tedavisi

Bademcikleri

Solunum Difteri

n, boğazın ve

2-5 gün

Sütün pastörizasyonu, araç-

burunun

ve daha

gerecin dezenfeksiyonu,

iltihablı, ateşli

fazla

temaslıların muayenesi, aşılama

hastalığı Temas, aynı

Öksürük,

şekilde tabak-

ateş,

çatal, gıda ve

yorgunluk

süt

plörezi

Enfekte tavşan eti, kontamine

Ani başlangıç,

su, yabani

ateş ağırlar

hayvanlarla

vs.

temas

Sütün pastörizasyonu, tüberkülozlu sığırların ortadan Değişik

kaldırılması, kontamine kişilerin röntgen muayenesi ve izlenmesi, PPD taraması ile BCG

1-10 gün ortalam a 3 gün

Tavşan etinin uzun süre pişirilmesi, suyun temizlenmesi, kauçuk eldiven kullanılması(vahşi hayvanlarla temasta, korunma amacı ile)

İshal, bulantı,

Değişik,

Gastroenter

Bilinmeyen

İnsan ve

Su, gıdalar,

kusmalar,

ortalam

Çevre sağlığı sağlık eğitimi,

mikroorganizmalar

hayvanlar

süt, hava

kramplar,

a 8-12

kişisel hijyen

belki ateş

saat Süt ve sütlü ürünlerin pastörizasyonu. Enfekte

Mezbahalar, RİCKETSIA

enfekte Ricketsia Humması

Coxiella burnetti

(*)

Süt inekleri, koyun, keçi

hayvanla temas eden süt sağıcıları, çiğ inek ve keçi

hayvanların oluşturduğu Bol terleme

rezervuarların yok edilmesi,

ve titreme,

2-3

mezbaha ve süthanelerin

migren,

hafta

temizliği. Hastalığın tespit

rahatsızlık

edildiği yerlerden gelen ürünlerin 63 oC de 30 dakika ya

sütü

da 72 oC de15 saniyede pastörize edilmesi.

VİRUS

Ateş, grup, Lenfositer Koriomenenjit

Ev farelerinin Filtre olan bir virüs

idrarı, gaita, ifrazat

şiddetli baş Kontamine

ağrısı,

gıdalar

tortikolis, kusma, uyku hali.

Ortalam

Farelerin yok edilmesi ya da

a 8-13

sayılarının azaltılması. Genel

gün

temizlik ve çevre temizliği.

Ateş, bulantı, iştahsızlık, ENFEKSİYÖ Z HEPATİT

Enfekte Hepatit A virüsü

(*)

şahısların dışkısı

Enfekte su gıdalar, süt

muhtemelen kusma, yorgunluk, baş ağrısı,

Kirli suların izolesi, gıda hijyeni, 15-35 gün, ortalama 25 gün

sararma

Hastalık

Neden Olan Ajan

Rezervuar

Bulaş Şekli

kişisel hijyen. Sulun koagülasyon, dekantasyon ve filtrasyonla arıtımı, daha sonra klorla dezenfeksiyonu (litrede 0.6 ml. Serbest klor olacak şekilde)

Semptomlar

Kuluçk

ın Kısa

Tanımı

Süresi

Korunma

Gizli ve

PROTOZOA

belirtisiz

Amipli dizanteri (*)

Entamoaba histolytica

Su, gıdalar,

başlangıç,

Portörlerin ve

enfekte çiğ

ishal ya da

enfekte

yenen sebze ve

kabız ya da

kişilerin

meyveler,

hiçbiri,

gaitaları, belki sinekler,

iştahsızlık,

fareler

hamam

karında

böcekleri

dolgunluk, kanlı ve balgamlı gaita

5 günden birkaç aya değişebil ir, ortalama 3-4 hafta

Schigellada alınan önlemlerin aynısı. Suyun kaynatılması ya da uyugn arıtımı, genelde hızlı filtrasyon ve klorlama %100 emin bir yöntem değildir. Yavaş süzme ve sonra klorlama tercih edilen yöntemdir.

SPİROKET

Leptospiroz

Leptospira

(weil

haemorrhagiae

hastalığı)

L. habddomadis,

(*)

L.cola vb.

Gıdalar, su,

Ateş, titreme,

Fare, domuz,

enfekte

baş ağrısı,

4-19

Farelerin imhası, gıdaların

köpek, kedi,

hayvanların

bulantı, adale

gün,

korunması, mutfak araç

sıçan, tilki,

gaitaları ve

ağrısı, kusma, ortalama gerecinin dezenfeksiyonu.

koyun idrarı

idrarları ile

susama,

9-10

Suların kirletilmemesi. El ve

ve gaitası

kirletilmiş

halsizlik,

gün.

kollardaki çatlakların tedavisi

toprak, temas

sararma

Enfekte domuz Trişinozis (*)

Trichinella spiralis

Domuz, ayı,

eti ve domuz eti

yabani

ürünleri,

domuz, fare,

enfekte ayı ve

tilki, kurt

yaban domuzu eti

Bulantı,

Domuz ayı ve yaban domuzu

kusmalar,

etlerinin, domuz eti ve et

ishal, adale ağrısı, yüzün ve göz kapaklarının şişmesi,

9 gün civarında , 2-29 gün

ürünlerinin iyice pişirilmesi, farelerin imhası. Domuzların pişmiş yiyeceklerle beslenme ya da bunları gıdalardan çıkarmak. Eti -15 C derecede, 20 gün ya

yutkunma

da 31 C derecede 24 saat

zorluğu

muhafaza etmek.

Enfekte sudan sakınmak. Suyu aşağıdaki yöntemlerden biri ile sağlıklı duruma getirmek. 1)1 saat sürede koagülasyon ve çöktürme, daha sonra yavaş Dizanterik, Sistozamiya zis

haematobium, S.Monsoni, S. Japonicum

akciğer ve

İnsanda venöz su, bu suyun

karın

dolaşım, idrar, içme ve

semptomları,

gaita

yıkanma için

titreme,

kullanılması

kaşıntı,

PARAZİTOZLAR

(bilharziose)

Schistosoma

Enfekte olmuş

süzme(saatte 1 m2 de, 7 m3 su) 1-3 ay

ya da diatomitten süzme (saatte

ya da

1 m2 de 12 m3 su), sonra

daha

klorlama (1 mg/L), 2)

fazla

Kaynatma, bakır sülfat ilave ederek (16 mg/L) 48 saat süre

dermatit

ile çöktürme ve klorlama, 3) Sodyum penta-chlorophenat ya da bakır (10 mg/L) ilave etmek, yavaş kum filtrelerinden süzmek ve klorlama Gaitada kurtlar, karın

Askariyozis

Ascaris Lumbricoides

İnsan, goril,

Enfekte su ve

maymun kalın gıdalar, lağım barsağı

suları

ağırısı, deri döküntüleri, karın şişmesi, bulantı, iştahın artması

Kişisel hijyen, çevre sağlığı. 1-5 gün

Endemik bölgelerde suyu

ve 2-4

kaynatarak içmek. İnsan dışkı ve

idrarının sağlıklı bir şekilde izolesi

Süresi

Kuluçka

Tanımı

Bulaş Şekli

ların Kısa

Rezervuar

Semptom

Hastalık

Neden Olan Ajan

Korunma

Ekinokok (Hidatidoz)

Echinococcus

Köpek, koyun,

Granulosus (köpek

kurt, domuz,

tanyası)

at, maymun

Kontamine

kistler(karaciğ

içecekler ve

er, akciğer,

gıdalar, elle

böbrek,

ağzın

kursak),

kontamine

Semptomların

olması, enfekte

olmaması,

köpeklerle

ölümle

temas.

sonuçlanması

Köpekleri mezbahaya sokmamak ve çiğ etle Değişik,

beslenmelerini önlemek,

birkaç

çocukları ve yetişkinleri

gün.

köpeklerle doğrudan temas etmelerinin sakıncalı olduğu hakkında eğitmek.

olanaklı. Eti uzun süre pişirmek,

Teniaz

PARAZİTOZLAR

Dokulardaki

Taenla

İnsan, davar,

Sollum(Domuz

domuz,

tanyası)

manda,

T.Saginata (Sığır

muhtemelen

tanyası)

fare ve sıçan

Enfekte etlerin çiğ yenmesi. İnsan, fare ve sıçan gaitası ile kirletilmiş gıda maddeleri

Karın ağrıları,

sineklerle savaş, insan gaita ve

ishal,

idrarının sağlıklı bir şekilde

konvulziyonla

izolesi, gıdaları elle işleyenleri

1-3 ay

hijyen kurallarına uymaları

uykusuzluk,

konusunda denetleme, kontrol

iştahının

edilmemiş etleri yememek, Eti

artması

6 gün-10 C derecede saklamak.

zis

Botriosefalo

Diphyliobotrium

Siklops,

latum(balık

insan,

tenyası) ve diğer

kurbağa,

varyeteleri

köpek, kedi

enfekte tatlı su balıkları

westermani,

İnsan, köpek,

P.kellicotti

kedi, domuz,

(akciğer

fare, kurt

trematodu)

Klonorkiyazis Fasiyoliyazis

zayıflama, anemi,

Balığın ve balık yumurtalarının 18 gün

halsizlik

Enfekte su,

öksürük,

tatlı su

boğumlu

yengeci,

parmaklar,

kerevit

künt ağrılar,

(havyar) iyice pişirilmesi. İnsan gaita ve idrarının sağlıklı bir şekilde izolesi.

Endemik bölgelerde içme Değişik

suyunun kaynatılması. Tatlı su yengeçlerinin ve kerevitlerinin iyice pişirilmesi.

ishal

Clonorchis sinensis,

İnsan, köpek,

opistherchis

kedi, domuz

fellneus (karaciğer

karaciğeri

Kronik ishal, Enfekte tatlı su

niktolopi

balıkları

(gece

Koyun karaciğeri

Endemik bölgelerde içme 26 gün

Çiğ yenen koyun karaciğeri

suyunun kaynatılması. Balıkların iyice pişirilmesi

görmesi)

trematodu)

Fasciola hepatica

Karın ağrıları,

Kronik

Paragonimus Paragonimiyazis

Çiğ yenen

Muntazam olmayan

Birçok

Koyun karaciğerinin iyice

ateş, ağrılar,

pişirilmesi

ishal

Özellik arzeden

Trikosefalozis

İnsan, Trichuris trichlura

domuz,

Kontamine

köpek kalın

gıdalar

barsağı

Çevre sağlığı, suyun

semptomları yok.

6-12 ay

Muhtemelen

kaynatılması, gıdaların pişirilerek yenmesi. Gaitanın sağlıklı bir şekilde izolesi.

karında şişkinlik Parmaklar, yumurta ihtiva

İnsan kalın

vermicularis

barsağı

Oksiyur

Enterobius

eden tozlar,

Burun

kontamine

kaşıntısı,

gıdalar ve

pruritis, ishal

Heladan çıktıktan sonra ellerin 14 gün

yıkanması, tırnakların kesilmesi, yatarken pamuklu don giyilmesi, hijyen önlemleri

sular, lağım suları

Himenolopiyaz

Fasciolopsis

Karın ağrıları, Fasciolopsis buski

İnsan ve

Çiğ yenen su

ishal,

domuz ince

bitkileri, su

yeşilimtrak

barsağı

gıdaları

gaita, kabız,

1-2 ay

Lotus, bambu, su kestanesi köklerinin pişirilmesi

ödem

Hymenolopis Nana

Yumurtalar ile

İshal ya da

İnsan ve

kirlenmiş

karın ağrıları,

kemiriciler

gıdalar, direk

barsak

temas

irritasyonu

İnsan dışkı ve idrarının sağlıklı bir şekilde izolesi. Kişisel 1 ay

hijyen, gıdaların sağlık denetimi, kemiricilerin yok edilmesi, vakaların tedavisi.

VEKTÖRLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR Vektörlerle bulaşan hastalıklar bazı iş kollarında daha fazla önem arzedebilir. Veterinerlik, hayvancılık, gıda ve tarım sektöründe çalışanlarda vektörlerle bulaşan hastalıklar önemli sağlık sorunları oluşturabilirler. Vektörlerle bulaşan hastalıkların çok görüldüğü başlıca iş kolları; 

Hayvan gütme, bakma, terbiye etme,



veterinerlik hizmetleri,



Hayvanlardan elde edilen materyelle veya hayvan artıklarıyla yakın temas,

bunların işlenmesi, saklanması, taşınması (ahır, mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner hastaneleri, kasap sakadatçı, sucukçu, et ve balık konserveciliği, süt ve süt mamullerinin işlenmesi, mutfak işleri, hayvan derisi, kılı, yelesi, yünü, kemik v.b.nin işlendiği, toplandığı, yok edildiği v.b. yerlerdeki çalışmalar.) 

Laboratuvarlarda bu hastalıkların etkenleriyle veya hastalanmış hayvanlardan

alınmış biyolojik materyalle yapılan çalışmalardır. 

Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi edildiği sağlık örgütlerinde ve

kurumlarında veya bu hastalıkların patojen ajanları ile çalışılan laboratuarlardaki sağlık görevlerinde ve araştırmalarında çalışmalar.  

Vektörlerle bulaşan hastalıklardan biri olan sıtmayı örnek evrecek olursak; sıtma

etkeni olan plazmodium türü mikroorganizmalar, dişi sivrisineklerinin vücudunda gelişimini tamamlar sonra bu sineğin insanı sokmasıyla sağlam insana geçerek hastalık yapar. İnsanda hastalığın ortaya çıkabilmesi için etkenin mutlaka sivrisineğin vücudunda bir süre kalarak gelişim aşamasını tamamlaması gerekir. Bu hastalığın bulaş zinciriçevresi göz önüne alındığında; Etken: Plazmodium türü mikroorganizmalardır. Kaynak: Sıtma hastalığı olan insandır. Bulaşma yolu: Vektör (anofel türü sivrisinek) Konakçı: Sivrisineğin ısırdığı sağlam insandır. Bu zinciri ikim koşulları, sıcak ve nem stimule eder, bulaşı hızlandırır. Bütün bu ögeleriyle birlikte enfeksiyon çevresi anlaşılmış olur alınması gereken önlemler zincirin her bir halkasına ve kolaylaştırıcı çevresel faktörlere yönelik olarak sistematik bir biçimde planlanırsa salgın veya bulaşıcı hastalığa sistematik ve bilimsel olarak müdahale edilmiş

olacaktır. Bu sistematik yaklaşımla ele alındığında sıtmayla ilgili olarak alınması gereken önlemlerin şunlar olacağı açıkça ortaya çıkacaktır: Temel prensip bulaştırma aracı olan vektörlerin ortadan kaldırılması olmakla birlikte, enfeksiyon zinciri göz önünde bulundurularak enfeksiyonun bulaşma aşamalarının her birine yönelik olarak entegre (bütün önlemler birlikte) önlemler alınmalıdır.

1. Etkene Yönelik Önlemler:  Etkenin

antijenik

yapısının

immunolojik

özelliklerinin

laboratuar

ortamında incelenmesi 2. KAYNAĞA Yönelik Önlemler:  Hastalık insandan insana bulaşıyorsa hastaların tedavi edilmesi, hasta tarama-bulma çalışmaları, erken tanı koymak. Vakaların izolasyonu ve tanının konması  Hayvandan insana bulaşan hastalıklarda hasta hayvanların aranması ve tedavisi gereken durumlarda itlafı  Kaynağın bulunması, yeni bulaşların önlenmesi ve kaynağa ve bulaşma yollarına yönelik önlemlerin alınması açısından çok önemlidir.  Sağlık Eğitimi ile erken tanı ve tedaviye katkı sağlamak  Hastalık bildirim sistemi ile, hastaların erken ve doğru tanısının konmasını sağlayarak hastalığın yayılmasını önlemek 3. Kaynaktan Çıkış Yoluna Yönelik Önlemler:  Hasta insanların vektörlerle temasını ve ısırılmayı önlemek amacıyla; Uzun kollu giysiler, kaçırıcı kimyasalların kullanılması, cibinlik ve sinek telleri kullanmak  Hayvan barınaklarının ilaçlanması, vektörleri uzaklaştırıcı kimyasalların kullanılması 4. BULAŞ YOLUNA (Vektöre) Yönelik Önlemler:  Öncelikle vektörlerin, üreme ve yaşama alanlarının saptanması gerekir.  Vektörlerin yaşama ve üreme alanlarına yönelik çevre sağlığı (barınma, atık, ve gıda hijyeni) önlemleri.  Fiziko-biyolojik (kapan, tuzak, UV elektrikli lamba, larva yiyen bakteriler, kedi beslemek vb) önlemler.

 Toksik

kimyasal

maddeler

kullanarak

(pestisitleri

kullanarak)

vektör

mücadelesi. 5. Konakçıya Giriş Yoluna Yönelik Önlemler:  Sağlam insanların vektörlerle temasını ve ısırılmayı önlemek amacıyla; Uzun kollu giysiler, kaçırıcı kimyasalların kullanılması, cibinlik ve sinek telleri kullanmak  Sağlık eğitimi ile kişisel önlemleri önemsetmek. 6. KONAKÇIYA Yönelik Önlemler:  Sağlamların ilaçla korunması (ve/veya aşılanmaları)  Yeterli ve dengeli beslenme  Sağlık eğitimi ve kişisel hijyen önlemlerinin alınması  Toplumun sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeyinin yükseltilmesi en önemli önlemdir. Şekil 3. Vektörlerle Bulaşan Hastalıklarda, Enfeksiyon zinciri (çevresi) ve vektörlerle bulaşan hastalıklara karşı alınması gereken önlemler.

TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok,

No:114/9 Balgat/Çankaya/ANKARA Tel : 0 312 473 43 47 Tel-2 : 0 312 473 43 48 Fax : 0 312 473 43 59