TZTA 2019 December

TZTA December 2019

2

https://www.mywebsite.com

*

https://www.tzta.ca

TZTA December 2019

3

https://www.mywebsite.com

*

https://www.tzta.ca

"የኤክሳይዝ ታክስ አዋጁ ላይ የሚለወጡ ነገሮች ይኖራሉ" የጠ/ሚ የኢኮኖሚ አማካሪ ያለው ነገር ግን፤ ከተቋም ጀምሮ እስከ ፖሊሲ ግብር መሰብሰብ ላይ ነው፤ የሚኒስቴር መስሪያ ቤቱን አቅም ማሳደግ ላይም ብዙ ሥራ እየተሰራ ነው። ባለፉት ሁለት ዓመታት ውስጥም ግብር የመሰብሰብ አቅም እያደገ መጥቷል።

ዶ/ር ነመራ፡ የዚህ ሁሉ ማሻሻያ ዋና አላማ የግል ዘርፉን ምርታማነት ማሳደግ ነው። የዚህ ዘርፍ ምርታማነት ካላደገ ኢኮኖሚው ውስጥ የሥራ ፈጠራ እድሎችን ማስፋት አይቻልም። ኢትዮጵያን አንቆ የያዛት ትልቅ ነገር የግል ዘርፉ ምርታማነት ዝቅተኛ መሆን ነው።

ታክስን በተመለከተ አንዳንድ ቦታዎች ላይ የሚታዩ የፖሊሲ ክፍተቶች አሉ፤ እዚህ ላይም ማሻሻያ እየተደረገ ነው። ወደ ፓርላማ የተላከው የኤክሳይዝ ታክስ ረቂቅ አዋጅም ከዚህ አንፃር የሚታይ ነው። አገር ውስጥ የሚመረቱና ከውጭ የሚገቡ አንዳንድ ምርቶች ላይ የንግድ ምህዳሩን በማይጎዳ መልኩ የመንግሥትን ግብር የመሰብሰብ አቅም ለማሳደግ የሚደረጉ የፖሊሲ ማሻሻያዎች አሉ።

የጠቀስናቸው አገር በቀል የኢኮኖሚ ማሻሻያዎች መጨረሻ ግብ የግሉን ዘርፍ ምርታማነት ማሳደግ ነው። በግብርና፣ ቱሪዝም፣ ማዕድን፣ ማኑፋክቸሪንግ፤ በተለይ ደግሞ በአግሮ ኢንዳስትሪ ትኩረት ተሰጥቷቸዋል።

• ከ20 ዓመት በኋላ የኢትዮጵያ ዕጣ ፈንታ ምን ይሆናል? ኢትዮጵያ የምትታወቀው በአፍሪካ ደረጃ ጭምር ዝቅተኛ ግብር በመሰብሰብ ነው። ስለዚህ እዚህ ላይ ማሻሻያ ለማድረግ ትልቅ ሥራ እየተሰራ ሲሆን እርምጃው ኤይኤምኤፍ እና የዓለም ባንክ ከሚያተኩሩባቸው ነገሮች ጋር አብሮ የሚሄድ ነው። ቢቢሲ፡ እየወጡ ባሉት መረጃዎች መሰረት ረቂቅ የኤክሳይዝ ታክስ አዋጁ እንዳለ ከፀደቀ የብዙ ነገሮችን ዋጋ የማናር አዝማሚያ ይኖረዋል የሚል ትልቅ ስጋት አለ። እርሶ እንዴት ነው አዋጁን የሚያዩት?

በኢትዮጵያ እየተደረጉ ያሉ የኢኮኖሚ ማሻሻያዎችን ተከትሎ ኢትዮጵያ ከምዕራቡና ከአረቡ ዓለም የገንዘብ ድጋፍና ብድር እያገኘች ነው። እየተደረገ ካለው የኢኮኖሚ ማሻሻያ ጋር በተያያዘ 'አገር በቀል ኢኮኖሚ' የሚል አካሄድን እየተከተለ መሆኑንም መንግሥት እየገለፀ ነው። በቅርቡም የዓለም የገንዘብ ድርጅት (አይኤምኤፍ) ለኢትዮጵያ የ2.9 ቢሊዮን ዶላር የብድር ድጋፍ ለማድረግ ተስማምቷል። በጠቅላይ ሚኒስትር ጽ/ቤት የኢኮኖሚ ዘርፍ አማካሪ የሆኑት ዶ/ር ነመራ ገበየሁ ማሞን በአገሪቱ እየተደረገ ስላለው የኢኮኖሚ ማሻሻያ እንዲሁም ስለ አይኤምኤፍ ብድር ጠይቀናቸዋል። ቢቢሲ፡ አይኤምኤፍ ብዙ ጊዜ የሚያበድረውም ሆነ የእርዳታ ድጋፍ የሚያደርገው ቅድመ ሁኔታዎችን አስቀምጦ ነው። ኢትዮጵያስ የ2.9 ቢሊዮን ዶላሩን ብድር በምን አግባብ አገኘች? ዶ/ር ነመራ፡ እውነት ነው እነ አይኤምኤፍ ከአሁን በፊት ብድር የሚሰጡት ቅድመ ሁኔታዎችን በማስቀመጥ ነው። ቅድመ ሁኔታው ደግሞ ከማክሮ ኢኮኖሚ እስከ ታች ያሉ ነገሮችን የሚነካ ነው። አሁን የኢትዮጵያን ለየት የሚያደርገው፤ ኢትዮጵያ ባለፉት ከአንድ ዓመት በላይ ባሉት ጊዜያት ብዙ የፖለቲካ ማሻሻያዎችን እያካሄደች፤ ኢኮኖሚያዊ ችግሮችን ለመፍታት ሃገር በቀል የሆነ የለውጥ መንገድ ስትተገብር ነበር። አይኤምኤፍ ደግሞ ለእንደዚህ ያሉ ነገሮች እርዳታ የማድረግ አካሄድ አለው። በዚህ መንገድ መጥተው ነው ኢትዮጵያን እንረዳለን ያሉት። • የኤክሳይዝ ታክስ ረቂቅ አዋጁ በዋጋ የሚያንራቸው ምርቶች ስለዚህ እነሱ ያስቀመጡት ቅድመ ሁኔታ የለም። ኢትዮጵያ በመንግሥት እጅ ያሉ ድርጅቶችን ወደ ግል ለማዛወር እንዲሁም የውጭ ምንዛሪ እጥረት ችግርን ለመፍታት የወሰነቸው አይኤምኤፍ ከመምጣቱ በፊት ነው። አሁን ያለው መንግሥት ማሻሻውን የጀመረው ቀድሞ ነው። ከዚያ እነሱ ይሄንን ሀሳብ እንደግፋለን ብለው ነው ብድሩን ሊሰጡ የቻሉት። ቢቢሲ፡ ለአይኤምኤፍ ተብሎ ባይሆንም ቅድመ ሁኔታዎቹ በኢትዮጵያ በኩል ተሟልተው ነበር ማለት እንችላለን? ዶ/ር ነመራ፡ በትክክል፤ በእርግጥ በአይኤምኤፍም በዓለም ባንክም እነዚያ በ1980 እና 90 ዎቹ የነበሩት የመዋቅር ማስተካከያ ፕሮግራሞች Structural Adjustment Policy) የሉም፤ እየላሉ መጥተዋል። ከነበሩ ልምዶች ተነስተው ነገሮችን ለቀቅ እያደረጉ የመጡበት ሁኔታ ነው ያለው። የኢትዮጵያ ኢኮኖሚ ደግሞ ከግብር መሰብሰብ ጀምሮ እስከ የውጭ ምንዛሪ ያሉ የማክሮ ኢኮኖሚ አስተዳደር ችግር ውስጥ ስለሆነ ያንን መቅረፍ ግዴታ ነበር። እነዚህን ችግሮች ለመቅረፍ የተወሰደውን ተነሳሽነት ለመደገፍ ነው እነ አይኤምኤፍ የመጡት። ስለዚህ በሚቀጥሉት ከ3 እስከ 5 ዓመት የኢኮኖሚ ማሻሻያውን ፍጥነት የሚወስነው የኢትዮጵያ መንግሥት እንጂ ማንም አደለም። ኢትዮጵያ ባላት የሰው ኃይል

TZTA December 2019

እና ሌሎች ሁኔታዎች ፍጥነቱን ጠብቃ መሄድ አለባት የሚለው ጠንካራ ቅድመ ሁኔታ የተቀመጠውም በኢትዮጵያ መንግሥት ነው። በሌላ በኩል አይኤምኤፍ እና የዓለም ባንክ ደግሞ እርዳታ ሲሰጡ ግልጽነት ይፈልጋሉ፤ እውነት ይሄ ለውጥ በሚፈለገው አቅጣጫ እየሄደ ነው ወይ? የሚለውን ማወቅ ይፈልጋሉ። እዚህ ላይ ከእነሱ ጋር የሚሰራበት ሁኔታ ይኖራል ግን ቅድመ ሁኔታዎችን አስቀምጦ እንደሚባለው እጅ ለመጠምዘዝ ኢትዮጵያ ላይ አቅም የሚኖራቸው አይመስለኝም። ቢቢሲ፡ የኢትዮጵያ መንግሥት ከአይኤምኤፍ የሚያገኘውን ብድር በሚፈልገው ሁኔታ ወጪ የማድረግ ነጻነት ይኖረዋል? ዶ/ር ነመራ፡ አዎ፤ ግን እንደፈለገ ሲባል መንግሥት የተቀመጡ ግቦችን ማሳካት ስላለበት፤ የራሱን ቀዳሚ ሥራዎችን በመለየት ግልጽነት ባለው መንገድ ለሚፈለገው አላማ ገንዘቡን የማዋል ሙሉ ስልጣን አለው። ለምሳሌ ፕራይቬታይዜሽን ላይ የተለያዩ ሥራዎች ይኖራሉ። ድርጅቶቹ ላይ ለውጥ የማድረግ፣ አቅም መገንባት የመሳሰሉ ሥራዎች የፋይናንስ ድጋፍ የሚፈልጉ ናቸው። • ኢትዮጵያ ከውጭ ምንዛሬ እጥረት አዙሪት እንዴት ትውጣ? ወደ በጀትም ከሄድን፤ ባለፉት 50 ዓመታት ሲያከራክር የነበረው ጉዳይ መንግሥት ወጪዎችን መቀነስ አለበት የሚለው ነው። አሁን ያለው የኢኮኖሚ ለውጥ ትኩረት ያደረገው የመንግሥትን ግብር የመሰብሰብ አቅም ማሳደግ ላይ አንጂ ወጪ መቀነስ ላይ አይደለም። የመንግሥት የልማት ድርጅቶች ላይ ለውጥ ማድረግ፣ ከመንግሥት ወደ ግል ማዞርም ላይ የሚሰሩ ብዙ ሥራዎች አሉ። ለዚህም የገንዘብ ድጋፍ ስለሚያስፈልግ እዚህ ላይ ይውላል እርዳታው። ሌሎች ቅድሚያ ሊሰጣቸው ይገባል የተባሉ እንደ ግብርናና ቱሪዝም ያሉ ዘርፎችም አሉ፤ ገንዘቡ እዚህ እዚህ ላይ ነው የሚውለው። መጨረሻ ላይ ግን ይህ ብር የኢትዮጵያ ተወዳዳሪነትን በማጎልበት ወደ ውጭ ሃገር የምትልከውን ምርት በማሳደግ ያለውን የውጭ ምንዛሪ እጥረት መቅርፍ አለበት፣ ሃገር ውስጥ ያለውን የሥራ ፈጠራና የገቢ እድገት ማረጋገጥ አለበት፤ ምክንያቱም ድህነትን ለመቀነስ ሁለቱም ቀዳሚ ጉዳዮች ናቸውና። ቢቢሲ፡ መንግሥት እየተከተለ ያለው አካሄድ ወጪውን ለመቀነስ የሚያደርጋቸውን ድጎማዎች ማንሳት ሳይሆን የታክስ ገቢውን ማስፋት እንደሆነ ገልፀውልኛል። ሰሞኑን ለፓርላማ የቀረበው ኤክሳይዝ ታክስ ረቂቅ አዋጅ የዚህ ውጤት ነው? ዶ/ር ነመራ፡ አዎ፤ መንግሥት ድህነት ለመቀነስና መሰረት ልማት ለማስፋፋት የሚያርገው የገንዘብ ወጪ ላይ ትልቅ ለውጥ አይኖርም፤ ግን ኢትዮጵያን የሚያስቸግሯት እንደ ሙስናና የሃብት ብክነትን የመሳሰሉ ነገሮች ላይ ትልቅ ለውጥ እየተካሄደ ነው። ኢትዮጵያ ላይ እንደ ትልቅ አጀንዳ ተወስዶ እየተሰራ

4

ዶ/ር ነመራ፡ ምን አይነት ጫና ይኖረዋል የሚለውን አሁን መናገር ትንሽ ይከብደኛል። ረቂቅ አዋጁ ገና ብዙ መንገድ ያልፋል፤ ብዙ የሚቀየሩ ነገሮችም ይኖራሉ። ለምን አስፈለገ የሚለው ላይ ግን፤ ከምንልከውና ከምናስገባው ምርት ጋር በተያያዘም መንግሥት በጣም ዝቅተኛ ገቢ እየሰበሰበ ስላለ መሞላት ያለባቸው ክፍተቶች ስላሉ ነው ፖሊሲው የመጣው። ጫናው ግን ደሃው የህብረተሰብ ክፍል ላይ እንዳይሆን ጥንቃቄ ይደረጋል። ቢቢሲ፡ በአጠቃላይ አይኤምኤፍ ለኢትዮጵያ ብድር የሰጠው ፕራይቬታይዜሽንን ለማሳለጥ ነው ብለን መውሰድ እንችላለን? ዶ/ር ነመራ፡ የአይኤምኤፍ ብድር ፕራይቬታይዜሽን ላይ፣ ማክሮ ኢኮኖሚ ላይ እንዲሁም በብሔራዊ ባንክ የሚደረጉ አንዳንድ የፋይናንስ ፖሊሲ ማሻሻያዎች ገንዘብ ስለሚጠይቁ እዚያ ላይ ይውላል። ነገር ግን ይህ ዋነኛው ምክንያት ነው፤ ይሄኛው ሁለተኛ ነው የምልበት መመዘኛ ስለሌለኝ፤ ፕራይቬታይዜሽን ዋነኛው አጀንዳ ነው ማለት ይከብደኛል። ግን ሁለት ነገሮች ላይ ማለትም የመንግሥት የልማት ተቋማትን ማሻሻል እንዲሁም ወደ ግል ይዞታ ማዞር ላይ ትልቅ ሥራ እየተሰራ ነው። ቢቢሲ፡ ኢትዮጵያ ትልቅ የእዳ ጫና ያለባት አገር ናት፤ ከዚህ አንፃር የተጨማሪ ብድር አስፈላጊነት እንዴት ይታያል ? ዶ/ር ነመራ፡ የብድር ጫና የሚባለው መጠኑ አይደለም። ከአጠቃላይ የአገር ውስጥ ምርት (ጂዲፒ) ምጣኔ አንጻር ሲታይ የአገር ውስጥና የውጭ አገር ብድሩ 60 በመቶ ጠቅላላይ የሀገር ውስጥ ምርት አይሆንም፤ ስለዚህ ይህ በራሱ ችግር አደለም። አሁን ኢትዮጵያ ላይ ትልቅ ችግር እየፈጠረ ያለው ብዙዎቹ የውጭ ብድሮች፤ በትልቅ የወለድ መጠን በአጭር ጊዜ የሚከፈሉ ሆነው መምጣታቸው ነው። የኢትዮጵያን ወጪ ንግድ ካየን ግን ዶላር የማግኘት አቅሙ በጣም ዝቅተኛ ነው። ችግሩ እዚህ ጋር ነው ያለው። • «አማካሪ አያስፈልገኝም ብሎ የሚያስብ መሪ አልገባውም ማለት ነው» ፕሮፌሰር አለማየሁ ገዳ ከአይኤምኤፍ፣ ከአለም ባንክ፣ ከአውሮፓ ሕብረትና ሌሎች አገራት እየተደረጉ ያሉትን የብድር ድጋፎች በዝቅተኛ ወይም በዜሮ የወለድ መጠን የሚወሰኑ ናቸው። የምንመልስበት ጊዜም በረጅም ጊዜ ነው። የውጭ ምንዛሪ ላይ ጫና ሳይፈጥር ነው የሚከፍለው፤ ስለሆነም ከዚህ በፊት በከፍተኛ ወለድ ከቻይና የወሰድናቸውን ብድሮችም ወደ ዝቅተኛ ወይም ዜሮ ወለድ እንዲቀየሩ እያደረግን ነው። ይህ ኢትዮጵያ ላይ ያለውን ጫና እየቀነሰ ይሄዳል ከዚህ ወዲህም አካሄዱ በዚህ አንፃር ይሆናል። ቢቢሲ፡ መንግሥት እያደረገው ያለውን ማሻሻያ ተከትሎ ከተለያዩ አቅጣጫዎች ብድርና ድጋፍ እየተገኘ ነው። ብድሩና እርዳታው የኑሮ ውድነት፣ ሥራ አጥነት እና ሌሎች የኅብረተሰቡን ችግሮች ለመቅረፍ የሚረዱት እንዴት ነው?

https://www.mywebsite.com

ለእነዚህ ዘርፎች ቅድሚያ መስጠት ያስፈለገው የሥራ መፍጠር አቅማቸው ታይቶ ነው። ጊዜ ሊወስድ ቢችልም በአጭርና መካከለኛ ጊዜ የሚደረጉ የፖሊሲ ማሻሻያዎች ኅብረተሰቡን እንዲያግዙ የተቀመጡ ግቦች አሉ። ቢቢሲ፡ አገር በቀል ኢኮኖሚ ምንድን ነው? ዶ/ር ነመራ፡ የተለየ የኢኮኖሚ እሳቤ አይደለም ይልቁንም አሁን የምንከተለው የኢኮኖሚ ማሻሻያ በመደመር እሳቤ ኢትዮጵያዊ አስተሳሰብን በመጠቀም ያለብንን የፖለቲካል-ኢኮኖሚ ችግሮች መፍታት አለብን የሚለው የጠቅላይ ሚኒስትሩ የኢኮኖሚ እሳቤ ነው። ኢትዮጵያ ውስጥ ላለፈው ሃያ ወራት እየተደረገ ያለው የፖለቲካል ኢኮኖሚ ለውጥ መነሳሳት እና እሳቤው የመጣው ከዚሁ አንፃር ከአገር ውስጥ ነው። ለውጡ የውጭ ግፊት የወለደው ሳይሆን ከራስ የመጣ ስለሆነ ነው አጠቃላይ አገር በቀል የኢኮኖሚ ማሻሻያ የተባለው። ቢቢሲ፡ ዋና ዋና ተብለው ሊገለፁ የሚችሉ የአገር በቀል ኢኮኖሚ እሳቤ መገለጫዎች አሉ? ዶ/ር ነመራ፡ ዋናው ነገር እሳቤው፣ ፍቃደኝነትና ተነሳሽነቱ የመንግሥት መሆኑ ነው። የኢኮኖሚ ጎኑን ብቻ ካየን ግን ሦስት ዋና ነገሮችን ይዞ ነው የተነሳው። የኢትዮጵያ ማክሮ ኢኮኖሚ አስተዳደር በጣም በሚያስፈራ ሁኔታ ላይ ነው ያለው። የብድር ጫናው፣ የወጪ ንግድ በከፍተኛ ሁኔታ እያሽቆለቆለ መምጣቱ፣ የወጪ እና የገቢ ንግድ አለመመጣጠን የፈጠረው መዛባት ትልቅ መሆን፣ በአገሪቱ የገንዘብ ፖሊሲ ምክንያት የገንዘብ ሥርዓቱ በጣም የቀጨጨ እንዲሁም ቁጠባና ኢንቨስትመንት መካከል ያለው ሚዛንም አስፈሪ ነበር፤ የሥራ አጥነትና የዋጋ ግሽበትን ካየን ነገሮች በጣም ከባድ ነበሩ። • ዝነኞቹ ቮልስዋገኖችና ድንቅ ታሪኮቻቸው የግል ዘርፉም በብዙ ማነቆዎች የተያዘ ነው የሚያበረታታው ነገር የለም። ስለዚህ እነዚህ ነገሮች ከግንዛቤ ገብተው አገር በቀል ኢኮኖሚው ትኩረት ያደረገባቸው ዋንኛ ነገሮች ማክሮ ኢኮኖሚ ማኔጅመንቱ፣ የቢዝነስ ተነሳሽነቶችን ማምጣትና የኃይል እንዲሁም የሎጀስትክ ዘርፍ ላይ ማሻሻያ ማድረግ ናቸው። በዚህ ረገድ የማዕድን እና የቱሪዝም ዘርፍ ትልቅ ትኩረት የሚደረግባቸው ናቸው። ቢቢሲ፡ ትልልቅ የውጭ ብድሮች በተቋማት የማስፈፀም አቅም ማነስና በሙስና የታለመላቸውን ዓላማ ሳያሳኩ ሲቀሩ ታይቷል። አሁን ኢትዮጵያ እያገኘች ካለችው ብድር ጋር በተያያዘ ይህ እንዳይሆን የሚያስችል ሥርዓት አለ? ዶ/ር ነመራ፡ እውነት ነው ይህ ትልቅ ስጋት ነው። የኢትዮጵያ ተቋማዊ ሥርዓት ጥራትና አቅም ማነስ በሙስናም ይሁን በሌላ ለሕዝብ ሃብት ብክነት ምክንያት ናቸው። አሁን ብዙ እየተባለ ያለው ስለ ፕራይቬታይዜሽን ብቻ ሆነ እንጂ በለውጡ እየተሰራ ያለው ትልቅ ነገር በመንግሥት እጅ ያሉና ትልቅ ሙስና እየተሰራባቸው ያሉ ድርጅቶች አስተዳደር ላይ ማሻሻያ ማድረግ ነው። [የማሻሻውን ውጤት ማየት ጊዜ የሚወስድ ቢሆንም።] ቢቢሲ፡ በመሰረተ ልማት ግንባታ በብድርም ሆነ በንግድ ኢትዮጵያ ጠንካራ ትስስር የነበራት ከቻይና ጋር ነው። በአሁኑ ወቅት በተለይም ከለውጡ ወዲህ ኢትዮጵያ ፊቷን ወደ ምዕራቡና አረቡ ዓለም አዙራለች። የቻይና አጋርነት እያበቃ ነው? ዶ/ር ነመራ፡ አንድ አገር ያላት የብድር፣ የንግድና ኢንቨስትመንት ግንኙነት ሁለት መልክ አለው። አንዱ በማስፋት፤ ሁለተኛው በጥልቀት መሄድ ነው። ከቻይና ጋር ባለፉት 15 ዓመታት በጣም በጥልቀት ነው የሄድንበት፤ አሁንም ኢትዮጵያ ይህንን ትታ ሌላ መፈለግ ላይ አይደለም ያለችው። ያለው ነገር ላይ መጨመር ማስፋት ነው እየተደረገ ያለው። አዲስ ምንጭ፣ አዲስ የንግድ አጋር የማፈላለግ ሥራ ነው እየተሰራ ያለው። እርግጥ ነው ኢትዮጵያ በዲፕሎማሲ ከምዕራቡና ከአረቡ ዓለምም ጋር ጥሩ ትስስር እየፈጠረች ነው። ቻይና አሁንም ኢትዮጵያ ላይ ከፍተኛ ፍላጎት አላት። (አልማዝ እንደላከችልን)

*

https://www.tzta.ca

WHY PAY MORE?

Buy Direct • Deal Direct • Sell Direct • $ave Direct

መርሓባ Thinking of እንኳን Realበደህና Estate? መጡ Soo Dhowaada

Helen Zeray

‫ﻧﺣن ﻧﺗﺣدث اﻟﻌرﺑﯾﺔ‬

Sales Representative Ext. 2022

Aziz Mohamed, BA, CCIM, MRICS Broker of Record Ext. 2020

Greater Toronto Area: 416.243.2400 Kitchener-Waterloo Region: 519.744.2300

519-744-2300

Bashir Abdiladif Broker Ext. 2021

Ext. 2021

Call NO forMiddleman, Free Consultation Canadian Owned & Operated: NO Franchise Fees, NO Hidden Fees At AMDirect we pay more attention to save you more; because you deserve more: Full Time professional team with over 30 years of Canadian experience.

Your Trusted One Stop Real Estate & Mortgage Service Provider

መርሓባ እንኳን በደህና መጡ

C C O O RR PP OO RR A A T T I I O ON N

Lic. # 12576

Soo Dhowaada

Mortgages

‫ﻧﺣن ﻧﺗﺣدث اﻟﻌرﺑﯾﺔ‬

WHY PAY MORE?

Aziz Mohamed, BA, CCIM, MRICS

Helen Zeray

Bashir Abdiladif

Lic. # M08001158 Ext. 2020

Lic. # M19000984 Ext. 2022

Lic. # M08009765 Ext. 2021

Principal Broker

Mortgage Agent

Mortgage Agent

Canadian Owned & Operated: NO Middleman, NO Franchise Fees, NO Hidden Fees COMMERCIAL

519-744-2300 416-243-2400

Greater Toronto Area: 416.243.2400 - Kitchener-Waterloo Region: 519.744.2300 TZTA December 2019

5

https://www.mywebsite.com

*

https://www.tzta.ca

ይብላኝ ወንድሜ፣ ላንተ ይብላኝ!

– ወለላዬ ከስዊድን

ዶ/ር ዐቢይ አሕመድ ስንቱን ጉድ ይኾን የምታልፈው? ስንቱ ጉድ ይኾን የሚያልፍህ? ለተነሳህበት ዓላማ፣ ለአንድነት፣ ለመደመር፣ ለብልጽግና የሰላም ጉዞህ። ስንት ውትብትብ ይኾን የምትፈታው ተናግረህ ምታሳምን – ተሻግረህ ምታሻግረው እየሠራህ ላለኸው ላንተ ይቅርና ለእኔ ደከመኝ ያንተ ጣር፣ እንዴት ይኾን? የአንድ ቀን ውሎህ? እንዴት ይኾን? የአንድ ቀንህ አዳር ለዘመናት የተቆለለ የአገር ጉድ አንተ ላይ ወድቆ ተከምሮ ውሎ ሲያድር ሸክምህን እየጨመረው ከሮ አላሠራ ቢልህም አላረፍክ – ይኸው ሥራህ ጎልቶ ወጣ አዳዲስ ነገር ይዞ ነፍሰ ሥጋ ጨብጦ መጣ ግን ይብላኝልህ ወንድሜ አይችሉ መቻል ለወደቀብህ ሐሜት፣ ጥርጣሬ፣ ተንኮል፣ ምቀኝነት፣ ክዳትና መሰሪነት ላከሰለህ እኔማ ምን ልረዳህ ከመብሰልሰል ከማሰብ በላይ አቅም የለኝ ስደት አርቆ ያሰረኝ ሐሳብ አመንምኖ ያኖረኝ አንድ ብኩን አልሞት ባይ ነኝ። አሁንማ ተስፋ ቆረጥኩ በጽሞና ልኖር አሰብኩ ፖለቲካው ተምታታብኝ አካሔዱ ጠጠረብኝ የሰው ሥራው ራቀብኝ አመስግኘው ጨርሼ፣ አድሬ ሳልመጣ ቃሌ በክህደት ቀርሽቶ ምርቃቴ እፌቴ ሲገረጣ ስንት ግዜ አየሁ ስንት ግዜ ትዝብት ዋጠኝ ስንት ጊዜ አሳቀቀኝ ስንት ግዜ አሳፈረኝ ወንድምዬ ይብላኝ ላንተ፣ ላንተ ይብላኝ እንደው ግን ለነገሩ የሰው ልጅ እንዲህ ነው ወይ ለካ ሥልጣን የማይበቃው በተደረገለት የማይረካ በቀለለለት ቁጥር ተጨመረብኝ ብሎ የሚያማርር መሪውን በቁልቢጥ የሚሰፍር ወንድሙን ለዕለት ውሎ የሚገድል እንዲህ ነው እንዴ የኢትዮጵያዊነት የማስተሳሰሪያው ውል ይኼን ነው እንዴ ከዘር ግንዱ የወረሰው ይኼን ነው እንዴ ዓይቶ ሰምቶ ያደገው ይሄን ሳስብ ያንተ ብርታት ሁሉን አስንቆኝ እንደገና ነፍስ ዘርቶ አስነስቶኝ ተስፋ ሠጥቶ ያውለኛል ያንተ ነገር ግን ያሳሳኛል የጉድ አገር ገንፎ እያደር ይፋጃል እንዲሉ የኛም ጣጣ በረደ ስንል መጋሉ ያሳስበኛል ላንተና ለአገር ውጥንህ ተበላሽቶ መና ሆኖ እንዳይቀር ይኼው ኢትዮጵያን ከዳበስካት ከመጣህላት ጀምሮ እውነትና ውሸት ተስፋና ፍርሃት – አንድ ላይ ተከምሮ በአስመሳዩ አዋሻኪው አሾክሻኪው በአውደልዳዩ አጎብዳጁ ወሬ ነፊው በሥልጣን ጥም በናወዘው የዘር ልክፍት ባሳበደው አገር እየተናጠች እየተላጋች ብታድርም ያንተ ሥራ አልነጠፈም ቀን በቀን እየተቃጠልክ እየከሰልክ TZTA December 2019

ስንቱን ፈውሰህ ስንቱን አዳንክ ስንቱን ለምነህ እርቅ አወረድክ ስንት ከቤቱ አግብተህ አሳደርክ ያም ሆኖ ይብላኝልህ ላንተ፣ ነጋ ስትል ለሚጋርድህ ጭለማ አለኝ ያልከው ለሚርቅህ ለሚጠነሰስብህ አድማ ግን ማን ይመንህ በእጅህ ሰይፍ ሳትጨብጥ – ግዳይ ጥለህ ሳታቅራራ አገር የለመደበትን አስጥተህ መች እሺ ይልሃል ስለ ፍቅር ብታወራ ሰላም ፍቅርና ተስፋ፣ ለካ አያምርብንም ጃን ይኼው ደም የለመደው እጃችን እያጋደለ፣ እያጫረሰ ያውለናል መተማመንና አንድነትን ነስቶናል ያንተም እድልህ አልቀና አለ፣ መከራው ችግሩ እያደር ባሰ ለሰላም ያልከው ለጥላቻ፣ ለፍቅር ያልከው ለጸብ ተነሳሳ፣ እርስ በእርስ ተጫረሰ ከጎሬው ወጥቶ ስንቱ ደነፋ ስንቱ ዱላ ቀሰረ ስንቱ በጠራራ ፀሐይ አበደ ስንቱ ቀን ለቀን ሰከረ ስንቱ በተኛበት ተገደለ ስንቱ ከኖረበት ተፈናቀለ ይኼን ሁሉ መከራ እላይህ ላይ ተሸክመህ ያላሰብከው ተፈጽሞ ሆኖ እያየህ እንዴት ይኾን ውሎህ፣ እንዴት ይኾን እኮ አዳርህ መቼ ይኾን ባፍህ ‘ሚዞር የለት ጉርስህ ወንድምዬ! ይብላኝ ላንተ ይብላኝልህ ሐውልት ብታቆም መርገምት፣ አንድነት ብትፈጥር ውግዘት፣ አገር ብታጸዳ ሹፈት፣ እርቅ ብታወርድ ቅጥፈት፣ ሆኖ ሲወራብህ መልኩን ለውጦ ሲቀርብልህ ወንድምዬ ምን ተሰማህ? የዘመናትን ግፍና በደል በአንድ ግዜ ነቃቅለህ ለመጣል አገር እንድታድግ ነፃነት ከአጥናፍ አጥናፍ እንድታበራ ሕዝብ በአንድነት ተደምሮ እንዲሠራ ያ’ረከውን ምንም እኛ ባንመሰክር ባናወራ ከአገር አልፎ ዓለም ሰምቶት ጥበብህን አውቆ አድንቆት ስምህን ከአድማስ አድማስ እየጠራ አጉልቶ እያየህ ከትልልቆቹ ተርታ አሰልፎ ሽልማት አሸከመህ ያም ሆኖ ወንድምዬ ስንት ይኾን ገና የሚቀርህ ለተነሳህበት ዓላማ የከፈልከው ገና ደግሞ ‘ሚያስከፍልህ ብዬ እያሰብኩ የአገሬና ያንተ ነገር የሚጨንቀኝ አንድ አንተኑ የምከተል ሥራህ ጉዞህ የሚገባኝ ከሩቅ ኾኜ የምታዘብ ስደት ውጪ የጠፈረኝ ለፍቶ ሠሪ ማስኖ አዳሪ የአገር ልጅ ነኝ አንተ ግና የስንቱ ዐመል የጠበሰህ፣ ሸክሙ ከብዶ የተጫነህ ትልቅ ሐሳብ እቅድ ያለህ የአገር ጉዳይ የሚያበርህ ወጀብ ጎርፉ የሚንጥህ፣ ወዲያ ወዲህ የሚያላጋህ ብዙ ገና ገና ብዙ የሚቀርህ፣ እረፍት የለሽ ውድ ወንድሜ፣ ይብላኝ ላንተ ይብላኝልህ!

6

ይኸንን አላዩ! በላይነህ አባተ December 22, 2019

–

ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ የብርዝ የዘመራ መጥመቂያ ጋኖቹ፣ በሊጥ ተጨማልቀው ሲመጡ ቶፎቹ፣ ምንቸት ገንቦዎችን ጽዳት ሊያስተምሩ፡፡ ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ መምህር አካለ ወልድ አራት ዓይናው ጎሹ፣ የልጅ ልጆቻው ወርደው ተመንበሩ፣ ደንብ ሥርዓትን ጨዋነት ሲማሩ፣ እመጫት ቀጥቅጠው አርደው ተሚገሉ:: ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ ሃጂ ሼክሆቹ ተደሴ ተቃሉ፣ የሰው ልጅ ዘቅዝቀው አርደው የገፈፉ፣ አማራን ሰውነት ሽቅብ ሲያስተምሩ፡፡ ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ አቡነ ሚካኤል አቡነ ጴጥሮሱ፣ መስቀልን ጨብጠው ፓትሪያርክ ጳጳሱ፣ ተነጭ አሽከር ፓስተር ትዕዛዝ ሲቀበሉ! ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ አድማሱ ጀምበሬ ጎርጎሪዎስ ሊቁ፣ የነፍስ ልጆቻቸው ተመንበር ዝቅ ሲሉ፣ ፓስተር ሽቅብ አይተው አቤት! አቤት! ሲሉ! ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ ሊቀ-ጠበብት በላይ መሪጌታ አለሙ፣ እነ ዳንኤል ክስረት እነ ሆድ አምላኩ፣ ለሰላዩ ፓስተር ራቦል ሲጥፉ፡፡ ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ መምህሬ ኤርምያስ ጎንደር የቁስቋሙ፣ ታማኝ ካህን ጠፍቶ አልቦ ዘመድ ያሉ! ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ አቡነ ባስልዮስ ቴዎፍሎስ ሰማእቱ፣ ኢህዴግ ካድሬዎች ክህነት ሲያቆሽሹ፡፡ ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ ሊቅ መሀሪ ትርፌ ተዋናይ ጠቢቡ፣ የዘሩትን ቅኔ ቁራዎች ሲለቅሙ፡፡ እሙሃይ ገላነሽ ይኸንን አልሰሙ፣ ተማሪዎቻቸው ቆመው ሲሰበኩ፣ ሥለ ክብር ማእረግ በአብዮት ፓስተሩ፡፡ ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ፣ እነ አለቃ አያሌው ሆሜር የግሪኩ፣ እነ አብይ አህመድ ወደ ላይ ሲሸኑ፣ አማራውን ፍትህ ሥርዓት ሊያስተምሩ፡፡ ይኸንን አልሰሙ ይኸንን አላዩ! ጀግኖች አርበኞቹ አገር ያስረከቡ፣ ልጆቻቸው ሰንፈው አባት ሲያሰድቡ! ይኸንን አላዩ! በላይነህ አባተ (abatebelai@yahoo.com)

እርምን ቆረጣጥም! (በላይነህ አባተ) እግዚኦ መሐርነ ዘመኑ ክፉ ነው፣ የሰማእትን እርም ሕዝብ እየበላ ነው፡፡ ለፍትህ መጎስቆል ለሕዝብ መበደል፣ ምንያህል መንገድ ዳር ስንት ወደቀ ገደል? በፍሪዳዎች ፈርስ ተሚያለቅስ በሬ አንሰህ፣ እንዴት ብትረገም ሙታንን ረሳህ? ገላህ ተጠረቃ መንፈስህ ተረካ፣ እርምን ጉርድም አርገህ ቆረጣጥመህ ብላ፣ ተሬሳ ቁጭ ብለህ ተገዳዮች ጋራ! ስንቱን እንደ በሬ ለፍሪዳ አቅርበህ፣ አንተም ታርጁ ጋር ደም መጠጣት ጀመርክ? ሕዝብን አስፈጭተህ እንጀራ ልትጋግር፣ ዕርቅ ተከልኩ ብለህ ፍትህን ብትነቅል፣ ተማለፍ አተርፍም ተመሄድ ወደ አፈር፡፡ ንሥሃ ያልገባ ፓስተር ብታመልኩ፣ እሬሳ ረግጣችሁ “እርቅ” ብትፈጥሙ፣ ጨለማውም ያልፋል እንኳን ብርሃኑ፡፡ የተሰዋው ጓዱ ዓይኑ ፍርጥ ሳይል፣ እንዴት ተጠላቱ ማድ አብሮ ይቀርባል? ልጁን ጎረቢቱን ወገኑን ላረደው፣ ወይም እያስያዘ ተሳት ላስማገደው፣ እንዴት ያለ ሐፍረት ድጋፍ ይሰጣል ሰው? ፍትህ ተከታትፋ ቁምጥምጧ ወጥቶ፣ ዕርቅ እንዴት ይመጣል በምን እግር ተጉዞ? ዕርቅን ያለፍትህ ስትለፈልፍ ስትሰብክ፣ ሆዳም አሜን ቢልህ ይታዘባል አምላክ፡፡ እጅግ ከሰው ወጥተህ ብሰህ ከጅቦችም፣ በ”እርቅ” አዋዜ እያሸህ ሥጋ የወገን ደም፣ መቅኔውን መግምገህ ከሰማእት አጥንትም፤ አፈር እስቲያኝክህ እርምን ቆረጣጥም፡፡ በላይነህ አባተ (abatebelai@yahoo.com)

https://www.mywebsite.com

“…የሰፋ ሀገር ይዘን፣ ጠቦ መሞት ይብቃን፤…” (ገጣሚት፥ ህሊና ደሳለኝ)

አይችለው የለ እንጂ – የልባም ትከሻ፣ ከውርደቱ ደጃፍ – ነውሩን ማምለጥ ሲሻ፣ ገርፎ ማሳመን ነው፣ የፈሪ ሰው በትር፣ የሽንታም ሰው ጋሻ። እንመን ግድ የለም… ፍትሕ አይታለምም – ሐቁን እየሸሹ፣ የጠፋው እንዲገኝ፣ እስኪ መጀመርያ፣ ይፈተሽ ፈታሹ፤ አቀርቅራ ታዝግም፣ ትጎናበስ እንጂ፣ መሔድ እስኪያድላት፣ ሰብረህ ስታበቃ፣ ‘ምርኩዝ እንቺ’ ብለህ ደርሰህ አትደልላት፤ ‘በኔ ብቻ’ በሽታ – ጥበት እየቀጣን፣ በ’ናታችን ርስት፣ ባባታችን መሬት፣ መደገፊያ እያጣን፤ ቁልቁል እያሰቡ – ምንድነው ከፍታ፣ መብት እየነጠቁ – ምንድነው ግዴታ? እስከ መቼ ተረት – ግዴለም ይነጋል፣ መንገድ እየቀሙ – ምርኩዝ ምን ያደርጋል? አንተ እንደሁ ልማድህ አለስልሶ መግደል አሳስቆ መግፋት፣ ‘ካብኩ’ እያሉ ‘ማቅለል’ ‘ሳምኩ’ እያሉ ‘መትፋት’፣ የበደል ላይ ጀግና – ሬሳ ላይ መዛት፣ መዋረድን ሽሽት – የአሽቃባጭ አፍ መግዛት፤ እየሸሹ ትግል – እየሮጡ ዛቻ፣ በጉንዳን ልቡና – የነብር ዘመቻ፤ የበላ እያሠረ – የቀማ ቢገፈው፣ የሳተ እያረመ – ያጠፋ ቢገርፈው፤ ጀግና ልማዱ ነው፣ ባርያ ሆኖ ታሽቶ፣ ንጉሥ ኾኖ መግዛት፣ እያነሰ ገዝፎ – እየሞተ መብዛት፤ ያ ሽንታም ላመሉ – በሬሳ ይፎክራል፣ ከፈሪ ገዳይ ‘ድል’ – የጀግና ‘ሞት’ ያምራል፤ ይልቅ…… በእኔ ልቅደም ትርክት- የዘር ደዌ አያጥቃን፣ ከጎጥ ቀንበር ፍቱን – ጠቦ መሞት በቃን፤ የጸደይ ወይን ኾኖ – የሐቅ እንባ ቢጥም፣ በድሎ መጀገን – ጀብድ ሆኖ ቢረግጥም፣ የትግላችን ልኩ – ያሳር ደም ቢያስምጥም፣ በሰፋ ሀገር ጠበን – ኢትዮጵያን አንሰጥም! * https://www.tzta.ca

GEMECHU LEADS ETHIOPIAN 10,000M SWEEP AT AFRICAN GAMES champion Ese Brume won her first

Tsehay Gemechu IAAF World Championships IAAF World Athletics Championships, DOHA 2019 The women’s 10,000m produced one of the major highlights of the fourth day of athletics at the African Games in Rabat, with Ethiopia stamping their authority in the event on Thursday (29).

Tsehay Gemechu ensured her teammates followed the game plan to the latter. Halfway into the race, the Ethiopian trio of Gemechu, Zeineba Yimer, Dera Dida and Kenya’s Irene Jepchumba

TZTA December 2019

Two-time African champion Mostafa Elgamel retained his title with a best effort of 72.50m, which he secured at his fourth attempt. The Egyptian set the pace for his compatriots, Alaa El Ashry (72.04m) and Eslam Mohamed (71.36m) who completed the podium.

African Games title with a leap of 6.69m. The Nigerian, who soared to a personal best of 7.05m a few weeks ago, had an easy win as each of her jumps were good enough for gold. Ghana’s Deborah Acquah (6.37m) and Lynique Beneke (6.30m) of South Africa took the silver and bronze respectively.

LAHOULOU AND CHERABI RETAIN TITLES, BRUME TAKES LONG JUMP Following the disqualification of world U20 champion Sokwakhana Zazini in the semifinals, Algeria’s African champion Abdelmalik Lahoulou started as the favourite for the men’s 400m hurdles final.

He retained his title in a season’s best of 49.08, while Bienvenu Sawadogo and Amine Mohammed Touati clocked PBs of 49.25 and 49.29 respectively to place second and third.

Chioma Onyekwere proved too strong for the South African duo of Yolandi Stander (57.75m) and Iscke Senekal (53.95) in the women’s discus. After fouling on her third and fourth attempts, the Nigerian produced her gold-winning throw of 59.91m on her fifth attempt.

disengaged from the rest of the pack.

Jepchumba tried to keep up with Gemechu, staying in second place, but at the sound of the bell, the latter sped away. Her compatriots took that as a signal and followed hard after her, eventually overtaking the Kenyan while Gemechu took gold in 31:56.92. The silver medal went Boeing Loses Vast Market Value to Yimer (31:57.95) while Dida Lahoulou’s compatriot Hichem took bronze with 31:58.78.

Cherabi successfully defended his pole vault title from four years ago, Ethiopia wasn’t the only nation to clearing 5.00m. Majdi Chahata achieve a sweep of the medals on of Tunisia and decathlon winner Thursday as Egypt finished 1-2-3 Larbi Bourrada were second and in the men’s hammer, replicating third with 4.70m. their feat from the 2018 African Championships.

Three-time African long jump

7

Gambian record-holder Gina Bass ran the fastest time in the women’s 200m semis on Thursday, clocking 22.76 to top the standings ahead of Friday’s final. World silver medallist Marie Josée Ta Lou won her race in 23.30.

In the men’s event, Nigeria’s Divine Oduduru comfortably won his 200m semi in 20.45. Teammate Ogho-Oghene Egwero and Sydney Siame of Zambia won the other two races in 20.76 and 20.67 respectively.

Yemi Olus for the IAAF

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

ጀዋር መሐመድ ከ"ቲም ለማ" ጋር ምስጢራዊ ግንኙነት ነበረው?

TZTA December 2019

8

ጀዋር መሃመድ ከአገር ከወጣ 15 ዓመታትን አስቆጥሯል። ይሁን እንጂ የኢትዮጵያን መሬት ከረገጠ ዐስር ዓመታትን ደፍኗል። ገጠር አካባቢ ተወልዶ እንዳደገ የሚናገረው ጀዋር ለአዲስ አበባ ብዙም ትውስታ ባይኖረውም ያደገበት ገጠር ወንዙ ተራራው ከህሊናው አልጠፉም። ልጅ ሳለ ባደገበት ቀዬ በኦነግና በኢህአዴግ መካካል ግጭት የነበረበት በመሆኑ "የልጅነት ትውስታዬ ከሌሎች ልጆች የተለየ ነው" ይላል። ትግል ውስጥ የገባውም ይህንን ሁነት ለመቀየር እንደሆነ ይናገራል። "ልጆቼ እኔ ባደኩበት ሁኔታ እንዲያድጉ አልሻም" በእርሱ ላይና በሚመራው ሚዲያ ላይ ተመሥርቶ የነበረው የሸብርተኝነት ውንጀላ ከተነሳ ጀምሮ የጃዋር ወደ አገር ቤት ማቅናት ሲጠበቅ ነበር። ያ ቀን ነገ ቅዳሜ ሆኗል። • ጀዋር እና ዐብይ ምን ተባባሉ?

• በሰኔ 16ቱ ፍንዳታ የተጠረጠሩ 5 ግለሰቦች ላይ ክስ ሊመሰረት ነው ጉዞውን አስመልክቶ ብዙዎች ስለ ደኅንነቱ ስጋት ገብቷቸው "የአትመለስ" ማኅበራዊ ሚዲያ ዘመቻ ጭምር ከፍተው ነበር። ይህ የወዳጆቹ ሥጋት የኢንጂነር ስመኘውን ግድያ ተከትሎ እየተጋጋመ መጥቶ ነበር። "የእኔም ውሳኔ፣ የእነርሱም ስጋት ልክ ነው" የሚለው ጃዋር መንግሥት ለደኅንነቱ ዋስትናና ጥበቃ እንደሚያደርግለት አልሸሸገም። የእርሱን ወደ አገር ቤት የመመለስ ፋይዳ ሲያጠናክርም "በኢትዮጵያ የመጣውን ለውጥ በመቃወም ኢትዮጵያ አሁንም ብጥብጥ ውስጥ እንዳለች በማሳየት በአመራርና በሕዝቡ ላይ ያለውን በራስ መተማመን ለመሸርሸር ጥረት የሚያደርጉ ቡድኖች እንዳሉ ይናገራል። ስለሆነም ይህንን አስተሳሰብ ለማዳከም የእርሱ ወደ አገር ቤት መመለስ አዎንታዊ ድርሻ እንደሚኖረው በጽኑ ያምናል። በሕይወቱ ላይ የሚደርስ አደጋ ካለ እስከዛሬ የለፋበት በጎ ዓላማ ማራመጃ በመሆኑ እንደኪሳራ እንደማያየው ያስረዳል። "ሕይወታችን በፈጣሪ እጅ እንጂ በፖሊስ እጅ ስላልሆነ፤ አደጋ ይመጣል ብለን ትግል አናቆምም" የሚለው ጀዋር ባለፉት አራት ዓመታት በእርሱ ላይ ሙከራዎች ተደርገው እንደነበርና አያሌ የሥራ ባልደረቦቹ እንደተሰው አስታውሶ የርሱ ነፍስ ከሌሎች የተለየች እንዳልሆነች ይጠቅሳል። ሐምሌ 30 ለጀዋር የዛሬ ሁለት ዓመት ሐምሌ 30 በኦሮሚያ የተጠራው የተቃውሞ ሰልፍ አቶ ለማ መገርሳ ሥልጣን እንዲይዙ ከፍተኛ አስተዋፅኦ ነበረው ይላል። ያቺ ቀን ታሪካዊ እንደሆነች በመጥቀስ። በዚያች ዕለት ከሁለት መቶ በላይ ሰዎች ሕይወታቸውን እንዳጡ ይናገራል። ባለፉት አራት ዓመታት 5 ሺህ ሰው እንደተሰዋ ገልፆ ለሚመጣው ለውጥ ክብሩን እንደሚያገኝ ሁሉ ለጠፋውም ቢኾን ኃላፊነቱን እወስዳለሁ ብሏል። ወደ ኢትዮጵያ የሚመለስበት ቀን ሃምሌ 30 መሆኑም ለዚሁ መታሰቢያ ይሆን ዘንድ የታቀደ ነው። በዚሁ ዕለት የትግሉ እምብርት ሆና ወደምትወሰደው አምቦ፣ እንዲሁም ጊንጪና ጉደር አካባቢ በመሄድ በትግሉ ሕይወታቸውን ያጡ ቤተሰቦችን የማግኘትና የማወያየት ፕሮግራም፤ እንዲሁም በእስር ቤት የተጎዱትን የማቋቋምና የመርዳት ሥራ ለመሥራት እቅድ ይዟል። ጀዋር ትግራይን ያውቃታል? ከአገር ከመውጣቱ በፊት በአንድ ወቅት ለአፍታ አክሱም ይሂድ እንጂ የትግራይ ክልልን እንደማያውቀው ይናገራል። ላለፉት 27 ዓመታት ህወሓት በሠራው ስህተት በትግራይና በሌሎች ክልሎች መራራቅ ተፈጥሯል ብሎ የሚያምነው ጀዋር ጉዞው ህወሓት የበላይነቱን በማጣቱ በኢህአዴግም ሆነ በክልሉ የተፈጠረውን

https://www.mywebsite.com

ውጥረት የማርገብ ዓላማ እንዳለው አስታውቋል። ከሕወሓት አመራሮች፣ ከክልሉ ምሁራንና አዛውንቶች ጋር በመወያየት የመፍትሄ ሐሳብ ለማቅረብ እንደሚፈልግም ጨምሮ ተናግሯል ። "ልባቸውን ከፍተው ካናገሩኝና ጆሯቸውን ሰጥተው ካዳመጡኝ፤ ጉዞዬ ከፍተኛ ስኬት እንደሆነ እቆጥረዋለሁ" ብሏል። ቁጭ ብሎ ከመነጋጋር በተለየ የማዳመጥ ሥራ መሥራት እፈልጋለሁ የሚለው ጀዋር "ሐሳባቸው ምንድን ነው" የሚለው ላይ ትኩረት እንደሚያደርግ ጠቅሷል። "በተለያዩ ማኅበራዊ ሚዲያዎች የመስጋትና የመከፋት ስሜቶችን ስለማይ ስጋታቸው ምን እንደሆነ በማዳመጥ የመፍትሔ ሐሳብ ለማቅረብ እሞክራለሁ" ብሏ ጉዞው በዚህ ብቻ የሚጠናቀቅ ሳይሆን ከአማራ ሕዝብ ጋር የተጀመረው የእርቅ ብቻ ሳይሆን የትግል አጋርነት ለማጠናከር ከክልሉ አመራርና ምሁራን ጋርም ውይይት ያደርጋል። በምሥራቅ ኢትዮጵያ በሚኖረው ጉዞምበተለይ ባለፉት ሁለት ዓመታት በኦሮሚያና በሶማሌ ክልል ተፈጥሮ የነበረውን ግጭት ለመፍታት ከአገር ሽማግሌዎችና ምሁራን ጋር ውይይት እንደሚያደርግም ገልጿል። ጃዋር ራሱን እንደ ነጻ አውጪ ይመለከታል? ሰላማዊ ትግልን በሚመለከት ውጭ አገር በሚገኙ በተለያዩ የትምህርት ተቋማት ለትግሉ የሚረዳውን ዕውቀት እንደቀሰመ ይናገራል። ወጣቶችንም በዚህ ጉዳይ ላይ በማሰልጠን ትግሉ ላይ እንዲሰማሩ አብቅቷል። ይሁን እንጂ ራሱን አንደለውጡ ቁልፍ መሪ ሳይሆን ሌት ተቀን በመሥራት ኃላፊነቱን እንደተወጣ አንድ ተራ ወጣት እንደሚቆጥር በጽኑ ይናገራል። "ለውጡን ያመጡት የታገሉት ወጣቶች ናቸው" ይላል፣ ደጋግሞ። ይህን የሚለው "ለፖለቲካዊ ትክክልነት" ፍጆታ ይሆን ወይስ በእርግጥም ይህ የሚያምንበት ሐሳብ እንደኾነ ከቢቢሲ የተጠየቀው ጃዋር ይህንኑ ደጋግሞ አረጋግጧል። የነለማ ወደፊት መምጣትና ከነ ገዱ ጋር በመቆራኘት የሠሩት ሥራ አገሪቷን እንዳዳነም ጨምሮ አብራርቷል። ከ "ቲም ለማ" ጋር ምስጢራዊ ግንኙነት? አሁን ካሉት አመራሮች ጋር በትግሉ ወቅት የቀደመ ትውውቅና ግንኙነት ስለመኖሩ የተጠየቀው ጀዋር ቀጥተኛ ምላሽ ለመስጠት ባይፈቅድም አሁን ያለው አመራር ወደፊት ገፍቶ እንዲመጣ ውስጥ ውስጡን ላለፉት ዐሥርታት በደኅንነትም በወታደራዊ ክንፍ በርካታ ሥራ ሲሠራ መቆየቱን ለቢቢሲ ተናግሯል። ነገር ግን ከእነርሱ ጋር ከመነጋገርና ከግንኙነቱ ይልቅ መናበቡ ያይል እንደነበር ያስታውሳል። ወደፊት ከመጣው አመራር በተለይም ከ"ቲም ለማ" ጋር በቀደመው ጊዜ እነማን ተሳትፎ እንደነበራቸው ጀዋር በስም መጥቀስ ባይፈቅድም ወደፊት ታሪክ የሚያወጣው ነገር ይኖራል ሲል ጥያቄውን በደምሳሳው አልፎታል። የጀዋር ገቢ ምንጭ ምንድን ነው? ጀዋር በምን ይተዳደራል? የገቢ ምንጩስ ምንድነው? የቀድሞ ጠቅላይ ሚንስትር ኃ/ማሪያም ደሳለኝን የአንድ ወቅት ንግግር ጠቅሶ " መቼም በጆንያ የሚሰጠኝ የለም" ሲል ከቀለደ በኋላ ዲያስፖራው የኦሮሞ ማኅበረሰብ የሚያደርገውን ድጋፍ በስተቀር ከሌላ መንግሥትም ሆነ ቱጃር ግለሰብ የተገኘ ምንም ዓይነት ድጋፍ እንደሌለ ተናግሯል። ከአንዳንድ መንግሥታት ጭምር ችሮታዎች ይቀርቡ እንደነበር፣ ነገር ግን ለመቀበል ፍቃደኛ ሳይሆኑ መቆየታቸውን ያስታውሳል። ጀዋር ከቢቢሲ ጋር በነበረው ዘለግ ያለ ቆይታ አገር ቤት ከገባ በኋላ በአጭር ጊዜ ውስጥ በአማርኛ ፣ በኦሮምኛ፣ በእንግሊዝኛና በሌሎች ቋንቋዎች ዕለታዊ ጋዜጣ እንዲሁም የራዲዮ ጣቢያ ለመክፈት በመጨረሻው ምዕራፍ እንደሚገኝም ጠቁሟል።

*

https://www.tzta.ca

IF ANY OF THESE ARE NOT CLOSE TO YOU, PLEASE LET US KNOW THE STORE YOU WANT US TO BRING PRODUCTS FOR YOU BY SENDING US AN EMAIL AT simon@abayethiopiandishes.com.

TZTA December 2019

9

https://www.mywebsite.com

*

https://www.tzta.ca

ስድስት መሠረታዊ ጥያቄዎች በጣና እምቦጭ ዙሪያ ሐይቁ የደለል ስጋትም ተጋርጦበታል። በዚህ ምክንያት ሐይቁ ጥልቀት ከፍተኛ ፍጥነት መቀነሱ ይገለጻል። የችግሮቹ መደራረብ እና አረሙ የጋረጠው ስጋት ለጣና ሐይቅ መፍትሔ ማበጀት ጊዜ የሚሰጠው እንዳይሆን አድርጎታል። ምን አማራጭ ማጥፊያ ዘዴዎች አሉ? ችግሩን ለመቅረፍ የሠው ወይም የማሽን ጉልበት፣ ኬሚካል ወይንም ደግሞ እምቦጭን ሊያጠፉ የሚችሉ ሌሎች እጽዋትን መጠቀም የተለመዱ ዘዴዎች ናቸው። የተለያዩ ሃገራት ዘዴዎቹን ለየብቻ ወይንም በጋራ እንደችግሩ ሁኔታ ይጠቀሙባቸዋል።

ለመሥራት 30 ሴንቲሜትር ጥልቀት ያለው ውሃ ይፈልጋል። ሆኖም አረሙ አነስተኛ ጥልቀት ያለው ቦታ ላይ በመሆኑ የተለያዩ ዘዴዎችን መጠቀም ያስፈልጋል” ይላሉ አቶ ሙላት። በዚህ ሃሳብ የሚስማሙት ዶ/ር አያሌው “አጥንተን

ዘዴዎቹን በመጠቀም ለመከላከል በተለያዩ ግለሰቦች እና በተቋማት ደረጃ እንቅስቃሴዎች እየተደረጉ ነው። "አንድም በዓይን የሚታይ አረም ወደ ሚቀጥለው ዓመት እንዳይተላለፍ እናደርጋለን" ዶ/ር አያሌው ወንዴ

ስለእምቦጭ አረምና ጣና ሐይቅ ከሚሰጡ ምላሾች ይልቅ የሚነሱት ጥያቄዎች ይበልጣሉ። አረሙን ለመከላከል እስካሁን የተደረጉ ጥረቶች የሚጠበቀውን ውጤት እያስገኙ አይደለም። ከጥረቱ በተቃራኒ አረሙ በከፍተኛ ፍጥነት ጣና ሐይቅን ብቻ ሳይሆን አባይንም እያጠቃ ነው። ይህንን ከግምት በማስገባት የአማራ ክልል የጣና እና ሌሎች የውሃ አካላት ጥበቃ እና ልማት ኤጀንሲን በቅርቡ አቋቁሟል። በጉዳዩ ላይ ዋና ዋና የሚባሉ ጉዳዮች እንደሚከተለው ተዳስሰዋል።

ከ60 በላይ ቀበሌዎች በሐይቁ ላይ ተመርኩዘው ህይወታቸውን ይመራሉ። እንደ ዶ/ር አያሌው ከሆነ “እምቦጭ 27 ቀበሌዎችን አዳርሷል -ገልዳ ወንዝ ከሚባለው ደቡብ ምስራቅ አቅጣጫ እስከ ደልጊ ድረስ።” • ከብራና ወደ ኮምፒውተር . . . “ጉዳቱ እየደረሰበት ያለው በዳርቻው አካባቢ ነው። የሐይቁ አጠቃላይ ዙሪያ ብንወስድ 385 ኪሎ ሜትር

“ሐይቁ በዓሳ፣ በሩዝ እና በመኖ ምርታማ የሚባለው አካባቢ ነው በአረሙ ተያዘው” ይላሉ። • የጣና ዕጣ ፈንታ ለገዳማቱ መነኮሳት አሳሳቢ ሆኗል • የጣና ሐይቅን ሌሎችም አረሞች ያሰጉታል • ጣና ሐይቅ የተጋረጡበት ፈተናዎች አረሙ ከመስፋፋቱም ጋር ተያይዞ ጀልባዎች እንዳይንቀሳቀሱ እንቅፋት ከመሆን ባለፈ የዓሳ ምርቱም በከፍተኛ ደረጃ እንዲቀንስ ምክንያት ሆኗል። ከዚህ የከፋው ግን በአካባቢው አርሶ አደሮች እና ብዝሃ-ህይወቱ ላይ የሚያደርሰው ችግር ነው። ለእርሻ ይውል የነበረውን ቦታ ከመሸፈን ጀምሮ፤ እንስሳት ሲበሉት ጤናቸው ከመታወኩም በላይ ወተት እና ስጋቸው ያለውን ጣዕም ያጣል ሲሉ የአካባቢው አርሶ አደሮች ይገልጻሉ። ከ20 በላይ ገዳማትን የያዘው ጣና ሐይቅ ከሐይማኖታዊ ሃብቱ በተጨማሪ የቱሪስቶች መዳረሻም ጭምር ነው። ከሁለት ዓመት በፊት የቢቢሲ ባልደረቦች ከገዳማቱ አንዱ በሆነው እንጦስ ኢየሱስ ገዳም በተገኙበት ወቅት እማሆይ ወለተማርያምን አግኝተው አናግረው ነበር። “ጣና የገዳሙ ብቻ ሳይሆን የሃገሪቱም ሃብት ነው” የሚሉት እማሆይ ወለተማርያም አረሙ ገዳሙ አካባቢ አለ መባሉ ጭንቀት ፈጥሮባቸዋል። “አረሙ ሐይቁን ሊያደርቅብን ይችላል የሚል ስጋት አድሮብናል” ይላሉ። በሐይቁ ዙሪያ ያለው የቆሻሻ አወጋገድ እንዲሁም የሌሎች መጤ አረሞች መስፋፋትም ችግሩን አባብሰውታል። እምቦጭ ምን ያህል እየተስፋፋ ነው? ከሁለት ሺህ እስከ 50 ሺህ ሔክታር ድረስ የሚሆነው የሐይቁ ክፍል በእምቦጭ ተይዟል የሚሉ መረጃዎች በተለያየ ጊዜ ይወጣሉ። ሐይቁ ላይ ካለፉት ዓመታት ጀምሮ የእምቦጭ አረም በፍጥነት እየተሰራጨ ይገኛል።

TZTA December 2019

“ጢንዚዛዎቹ እምቦጭን ብቻ ነው የሚመገቡት። ሥራ የጀመርነው ከሶስት ዓመት በፊት ጀምሮ ነው። ቪክቶሪያ ሃይቅ ላይ ውጤታማ ሆኗል። ሌሎችም የአፍሪካ ሃገሮች ላይ ውጤታማ ናቸው። ምንም የጎንዮሽ ጉዳት የማያደርሱ ምንም አይነት ወጪም የማይጠይቁ ናቸው” ይላሉ። • ባህር ዳር፡ ዘመቻ 90 ደቂቃ

ምን ያህል ጉዳት አደረሰ? ባለፉት ጥቂት ዓመታት ሞቅ ቀዝቀዝ እያለ በብዙሃን መገናኛ እና ማህበራዊ ድር አምባው መወያያ ርዕስ ሆነው ከዘለቁት ጉዳዮች መካከል አንዱ በጣና ሃይቅ ላይ የተከሰተው እምቦጭ ነው። ኑሯቸውን በሐይቁ ላይ የመሠረቱት ግን ነጋ ጠባ የሚያስቡት ስለሐይቁ እና ስለ ሐይቁ ብቻ ነው። አረሙ ጣና ሐይቅ ላይ ከመታየቱ በፊት በ2004 ዓ.ም መገጭ በሚባል ወንዝ ላይ ቀድሞ መከሰቱን የሚናገሩት ዶ/ር አያሌው ወንዴ የጣና ሃይቅና ሌሎች ውሃ አካላት ጥበቃና ልማት ኤጀንሲ ዋና ሥራ አስኪያጅ ናቸው። እንዴት እንደተከሰተ “ግምት” ከማስቀመጥ ውጭ ምንም ተጨባጭ ማስረጃ የለም ይላሉ።

በባህር ዳር ዩኒቨርሲቲ የባዮሎጂ ትምህርት ክፍል ባልደረባ የሆኑት ዶ/ር ጌታቸው በነበሩ በጢንዚዛዎች እምቦጭን ማጥፋት የብዙ ሃገር ተሞክሮ ነው ይላሉ።

• “ደላላው ወደ ቤቱ ወሰደኝ፤ በዚያው ቀን አስገድዶ ደፈረኝ”

ከሁለት ሺህ እስከ 50 ሺህ ሔክታር ድረስ የሚሆነው የሐይቁ ክፍል በእምቦጭ ተይዟል

ነው። ከዚህ ውስጥ በየጊዜው በመስፋፋት እምቦጩ 27 ቀበሌ ደርሷል። ይህም ወደ 190 ኪሎ ሜትር የሐይቁ ዳርቻ ማለት ነው። ይኼውም በብዛት በመካካለኛ እና በአነስተኛ ሁኔታ የተያዘ ነው።” “በሳይንሱ የሐይቅ ዳርቻ ተጎዳ ማለት ዋናው ትንፋሹ ተጎዳ ማለት ነው። ውሃ ብቻ ነው ያለው ማለት ነው። ውሃ ደግሞ ነገ ይደርቃል” ሲሉ ስጋታቸውን ያስቀምጣሉ። የአየር ንብረት ለውጥ እና በእምቦጭ አረም ላይ ያለው ዕውቀት አነስተኛ መሆኑ ከእምቦጭ በተጨማሪ ሌሎች አረሞች እንዲስፋፉ በር ከፍቷል። እምቦጭ ብቻ ነው ጣናን የሚያሰጋው? የእምቦጭ ጉዳይ መፍትሔ ሳይሰጠው ሌሎች መጤ አረሞችም ጣና ሐይቅ ላይ ስጋት ደቅነዋል። ዶ/ር አያሌው ብዙም ያልተወራላቸው እንደአዞላ እና ኢፖማ ዓይነት አረሞች መከሰታቸው ሌላ የስጋት ምንጭ ሆኖባቸዋል። “እምቦጭ ብቻ ሳይሆን ሌሎች አረሞችም ስጋት ፈጥረዋል። ለምሳሌ ለአፈር እና ለውሃ ጥበቃ ተብሎ የተተከሉ መጤ ዝርያዎች አሉ። የሁሉም የወንዞች መግቢያ በእነሱ ተሸፍኗል። ጣና ላይ ዋናው አረም እምቦጭ ቢሆንም ሌሎች በርካታ ችግሮች አሉ። • መንግሥት አደገኛ የሆነውን የትግራይን መገለል መለስ ብሎ ሊያጤነው ይገባል- ክራይስስ ግሩፕ

"በጥንዚዛዎች እምቦጭን ማጥፋት የብዙ ሃገር ተሞክሮ ነው"

አቶ ሙላት ባሳዝነው የሙላት ኢንደስትሪያል ኢንጂነሪንግ ሥራ አስኪያጅ ሲሆኑ ድርጅታቸው ማጨድ እና አረሙን ማጓጓዝ የሚችል ማሽን ከባህር ዳር ዩኒቨርሲቲ ጋር በመተባበር ሠርቷል። “እምቦጭ መጣ ሲባል ያለንን ለማዋጣት ተነስተን የራሳችንን ሞዴል ሠርተናል። እምቦጩን የማስወገድ አቅሙ ካቀድነው በላይ ነው። ከውጭ ከመጣው የተሻለ ውጤታማ ማሽን ሠርተናል” ሲሉ ስለማሽናቸው ይገልጻሉ። “በምርምር እምቦጭን በ24 ሰዓት የሚያደርቅ” ፈሳሽ ማዘጋጀታቸውን የሚናገሩት መሪ ጌታ በላይ አዳሙ የመድሃኒት እና ሽቶ ዕጽዋት ላይ ተማራማሪ ናቸው። “የኔ ምርምር ፈሳሽ ነው። እምቦጩ ላይ ይረጫል። አረሙ በ24 ሰዓት ይደርቃል። ተፈጥሮአዊ በመሆኑ በሃይቁ ብዝሃ ህይወት ላይ ጉዳት አያመጣም” ይላሉ። ሌሎችም እምቦጭን ለማጥፋት የሚረዳ ዘዴ እንዳላቸው ወይንም እምቦጭን ተጠቅመው ጠቃሚ ምርት ለመሥራት የሚያስችል ብቃት እንዳላቸው ይገልጻሉ። ይህ ሁሉ ሆኖም ግን አረሙን ማጥፋት አልተቻለም። አረሙን ለምን ማጥፋት አልተቻለም? ህብረተሰቡ በጉልበት እና በገንዘብ የሚያደርገው ድጋፍ ሞቅ ቀዝቀዝ እያለ አረሙን በጉልበትም ሆነ በማሽኖች እንዲጠፋ እገዛ አድርጓል። “አርሶ አደሮች ባለፉት ዓመታት ቢሠሩም፤ ስልታችን የተጠና አለመሆኑ የልፋታቸውን ዋጋ አላገኙም” ይላሉ ዶር አያሌው። አረሙ በንፋስ አማካይነት መንቀሳቀሱ እና በከፍተኛ ፍጥነት መዛመቱ፤ ከውጭ የመጡት ማሽኖች በየጊዜው መበላሸት እና ሐይቁ ጥልቀት በሌለው ቦታ አለመሥራታቸው ሥራውን ከባድ አድርጎታል። [አብዛኛው የእምቦጭ አረም ሐይቁ ጥልቀት በሌለው ቦታ ላይ ነው ያለው።] ጢንዚዛዎቹን ወደ ሥራ ለማስገባት ዝግጅት ቢጠናቀቅም የሚያስፈልገው የውሃ ገንዳ በፍጥነት አለመገንባቱ ሥራውን አጓቶታል። ፈሳሹን መከላከያን ወደ ሥራ ለማስገባት ያለው የጎንዮሽ ጉዳት አለመጠናቱ እና በሃገር ውስጥ በሚሊዮኖች የሚቆጠር ብር ፈሶበት የተሠራውን ማሽን የአካባቢ ባለስልጣን ተረክቦ ሥራ አለማስጀመሩ መፍትሔውን አርቀውታል። • ከአሥመራ መጥቶ ባሕር ዳርን ያስዋበው ዘምባባ

“የአረም ብቻ ሳይሆን የብክለት ችግርም አለ። የባህር ዳር እና የጎንደር ከተማ ቆሻሻ ወደ ሐይቁ ይገባል። ይሄን ተሸክሞ አረሞቹን መዋጋት ተረት ይሆናል” ይላሉ።

10

“በማሽን ብቻ ለማጥፋት የመሬት አቀማመጡ አስቸጋሪ ነው። የውጭ ማሽኖች ለመሥራት አንድ ሜትር [ጥልቀት ያለው] አካባቢ ይፈልጋሉ። የእኛ

https://www.mywebsite.com

"የኔ ምርምር ፈሳሽ ነው። እምቦጩ ላይ ይረጫል። አረሙ በ24 ሰዓት ይደርቃል። ተፈጥሯዊ በመሆኑ በሃይቁ ብዝሃ ህይወት ላይ ጉዳት አያመጣም"

ለተለያዩ ዘዴዎች የሚስማሙትን ቦታዎች መርጠናል። በማሽን እና በሰው መታረም በማይችል ቦታ ላይ ባዮሎጂካል [እምቦጭን የሚያጠፉ ተፈጥሮአዊ መንገዶች] ዘዴ መፍትሔ ነው። አንድ የሚባል መፍትሔ የለም። በጢንዚዛ ብቻ አጠፋን የሚባል የውጭ ተሞክሮ የለም። የተለያዩ ዘዴዎችን በጋራ መጠቀም አለብን” ብለዋል። ምን ቢሠራ በቁጥጥር ስር ይውላል? ትኩረቱን እምቦጭ እና ሌሎች መጤ አረሞች ላይ ያደረገው የጣና ሃይቅና ሌሎች ውሃ አካላት ጥበቃና ልማት ኤጀንሲ በቅርቡ ተቋቁሞ የ5 ዓመት የሥራ ዕቅድ ተነድፎ ተግበራዊ ሆኗል። የመጀመሪያው ሥራው በዓይን ሊታይ የሚችለውን አረም ማስወገድ ነው። “በሰው ሃይልም ሆነ በተለያየ መንገድ በዓይን ሊታይ የሚችለውን አረሙን ማስወገድ ነው” ብለዋል ዶ/ር አያሌው። በዕቅዱ መሠረት ሙሉ በሙሉ በዓይን የሚታይ አረም እንዳይኖር ይደረጋል። ይህ ደግሞ እስከ ሰኔ 30/2012 የሚሠራ ይሆናል። ይህንን ለማከናወን ደግሞ ሁሉንም የመከላከያ ዘዴዎች ተግባራዊ ለማድረግ ታስቧል። ከውጭ ከመጡት አንጻር የተሻለ ማሽን መሥራታቸውን የሚናገሩት አቶ ሙላት፤ ከወጪ ውጤታማነት እና ፍጥነት አንጻር የሠሯቸው ማሽኖች ወደ ሥራ እንዲገቡ ፍላጎት አላቸው። በተመሳሳይ “ዛሬ ለጢንዚዛዎቹ የሚያስፈልገው ገንዳ ከተሠራ ዛሬውኑ ወደ ሥራ እንገባለን” ሲሉ ዝግጁ መሆናቸውን ዶ/ር ጌታቸው ያስረዳሉ። “ሁሉንም አማራጮች እንጠቀማለን። ቅንጅታዊ ሆኖ በቅደም ተከተል እንሠራለን። በቀዳሚነት በማሽንና በሰው ሃይል ይከናወናል” ብለዋል ዶ/ር አያሌው። ለዚህ ደግሞ ባለፉት ዓመታት አረሙን ለማጥፋት ከህብረተሰቡ የተሰበሰበ ገንዘብን በመጠቀም ማሽኖች እና የሰው ጉልበትን በማቀናጀት ይከናወናል። “በኤጀንሲው አስተባባሪነት አረሙ በተከሰተባቸው 4 ዞኖች 8 ወረዳዎች ከህዳር 1/2012 ‘እኔ ለጣና’ በሚል መሪ መልዕክት ለ45 ቀናት ዘመቻ እየተካሄደ ነው። ሥነ ህይወታዊ እና ኬሚካላዊ አረሙን የማጥፊያ ዘዴዎች በጥናት ላይ ናቸው። አሁን በሰው ጉልበት እና በአራት ማሽኖች ነው የሚሠራው” ያሉት የአማራ ክልል ኮሙኒኬሽን ጉዳዮች ጽህፈት ቤት ዋና ዳይሬክተር አቶ ጌትነት ይርሳው ናቸው። “50 ሚሊዮን ብር [ከህብረተሰቡ ተሰብስቦ ሥራ ላይ ከዋለው የቀረ እና በጣና ሃይቅና ሌሎች ውሃ አካላት ጥበቃና ልማት ኤጀንሲ የሚገኝ የገንዘብ መጠን] አውጥተን በዓይን የሚታይ ምንም አረም እስከማይኖር ድረስ እናስወግዳለን፤ የማገገም ሥራ እንሠራለን።” “ፍሬው 20 ዓመት ሊቆይ ሲችል ጣና ግን የተመቸ ስለሆነ በፍጥነት ሊበቅል ይችላል። አንድም በዓይን የሚታይ አረም ወደ ሚቀጥለው ዓመት እንዳይተላለፍ እናደርጋለን” የሚሉት ዶ/ር አያሌው ሃሳባቸውን የሚያጠናቅቁት “ውሃ እና ወንዞች ላይ ተደብቆ የሚከርም [አረም] መኖር የለበትም። 100 በመቶ ካልተወገደ ባይሠራ ይሻላል” በማለት ነው።

*

https://www.tzta.ca

እስክንድር ነጋ – አይበገሬዉ የለዉጥ ሐዋርያ! – ሐብቴ ጌጡ December 24, 2019

እንጅ በሕዝብ ላይ የሚጫን የመጨቆኛ መሣሪያ ሊሆን አይገባም። ባለመታደል ግን የተገላቢጦሽ በብዙ የዓለማችን አገሮች መንግሥት የገዛ ሕዝቡን እጅ ከወርች ቀፍድዶ የሚገዛበት መሣሪያ ሆኖ ይታያል።

እስክንድር ነጋ

በአንድ ወቅት ታዋቂዉ የሕንድ የነፃነት አርበኛ …የፈለገዉ አይነት ችግር ይምጣ ከግፈኞች ጋር አብሬ አልቆምም… ሲል ነበር በየንግግሮቹ የተደመጠዉ። የእኛዉ አይበገሬ የዘመናችን የለዉጥ ሐዋርያ እስክንድር ነጋም … ግፍን እንጅ ግፈኞችን አልፈራም… በማለት ላለፉት ሁለት አስርት ዓመታት ግፍንና ሰቆቃን በመታገል እልህ አስጨራሽ ትግል ማድረጉን የሁላችንም ምስክርነት የማይነፈገዉ ገሐድ የወጣ እዉነታ መሆኑን አንዘነጋዉም። ግፈኞችን አለመፍራት ግፍ እንዳይሰራ በግፍ ፈፃሚዎች ተክለሰብዕና ሥጋጃ ፊት እራስን ለመስዋዕትነት ማዘጋጀት ማለት ነዉ። እራስን እንደ ጧፍ እያቀለጡ ለሌላዉ ብርሃን መስጠት ማለት ነዉ። ይህንን በሀገራችን ምድር ለዴሞክራሲያዊ ሥርዓት መፈጠር እዉን መሆን የሕይወት መስዋእትነት እየከፈሉ ከሚገኙ ጥቂት ብርቅዬ የኢትዮጵያ ልጆች ያለ ማጋነን አንዱና ግንባር ቀደሙ እስክንድር ነጋ ነዉ። በመሆኑም … ቀኑ አጠረ ብለን ቀኑን እያማነዉ፤ ትንሽ ስናወጋ፤ ሌሊቱ ቢረዝምም እስክንድርም ነጋ። ከታች አምና በፊት አንድ ሆኖ ታስሮ፤ እልፍ ሆኖ ወጣ ካደባባይ ጉዋሮ። ለኢትዮጵያም አዲስን ጨምሮ፤ እንድናየዉ ብሎ ፖለቲካዉ ሰምሮ፤ በአዲስ አበባ ነገሰ ዘንድሮ። የሚል ስንኝ ቢቁዋጠርለትም ሲያንሰዉ እንጅ ሲበዛበት አይደለም። እንደሚታወቀዉ አሁን በሀገራችን እየታየ ያለዉ ለዉጥ እንዲመጣ ብዙዎች መስዋዕትነት ከፍለዋል። በተለይ በነጻዉ ፕሬስ ዙሪያ ወንድማችን እስክንድር እንደ ፈረንጆቹ አቆጣጠር በ 1991 አካባቢ ከአሜሪካ እንደተመለሰ … ኢትዮጲስ… በመባል የታወቀዉን ጋዜጣ በመመስረት በሁዋላም እንደ …ሳተናዉ.. አይነት ጋዜጦችን ለህትመት በማብቃት በብዕሩ አምባገነኑን የሕወሓት/ኢሕአዴግ መንግሥት በፅኑ ታግሎታል። እርቃኑን አስቀርቶታል። ነፃ ፕሬስ ሲባልም … ሰዎች አንድን ነገር ለማድረግ ወይም ለማወቅ ተፈጥሯዊ መብት አላቸዉ … ከሚለዉ የሀሳብ ነፃነት ፍልስፍና ማራመድን የተከተለ ነዉ። ከዚህ መሠረተ ሃሳብ በመነሳት ተፈጥሯዊ መብቱን በመጠቀም የመንግሥትን ከእዉነት ጋር የተጋጨ ፕሮፓጋንዳ በማክሸፍ ለሕዝባችን ትክክለኛዉን ስዕል በማቅረብ በፀረ አምባገነኑ የትግል ዘመን የማይናቅ ሚና ተጫዉቷል። አንድ ፈረንሳዊ ፈላስፋ እንዳለዉ፤… የሰዉ ልጆች ነፃ ሆነዉ ቢወለዱም በየትም ቦታ የሚታዩት ግን በሰንሰለት ታስረዉ ነዉ… በመሆኑም ይህን የአምባገነኖችን ሰንሰለት በጣጥሶ ለመጣል ነፃዉ ፕሬስ የማይናቅ ሚና ይጫወታል። የዴሞክራሲ አንዱና ዋናዉ መግለጫ ሐሳብን በንግግርና በጽሁፍ የመግለጽ መብት ሥርዓት መኖር እንደመሆኑ መጠን የፕሬስ ነፃነት የሚካተተዉ በዚሁ መሠረተ ሃሳብ መሠረት ነዉ። ከዚህ ያገጠጠ እዉነት ስንነሳ የፕሬስ ነፃነት ከዴሞክራሲ የመሠረት ድንጋዮች አንዱ መሆኑን ለአንዳፍታም መዘንጋት አይቻልም። በተለምዶ የፕሬስ ነፃነት (Press Freedom) የሚባለዉም ፍልስፍናዊ መነሻዉም ሆነ ታሪካዊ አመጣጡ ሐሳብን በነፃነት የመግለጽ መብት ከተባለዉ የዴሞራሲ መሠረተ ሐሳብ ጋር ተጣምሮ እና ተዋኅዶ ነዉ። የሰዉ ልጅ በንግግርም ሆነ በጽሁፍ ሀሳቡን ያለ ምንም ገደብ የመግለጽ መብቱ በተፈጥሮ ካገኛቸዉ ሰብዓዊ መብቶች ዉስጥ አንዱና ዋናዉ ነዉ። ስለዚህም ነዉ አያሌ የሰብዓዊ መብት ተሟጋቾችና የነፃነት ታጋይ አርበኞች ቀደም ባሉት ዘመናትም ሆነ ዛሬም ለዚህ መብት በዋናነት ሲታገሉ የሚገኙትና የምናያቸዉ። ከዚህ መሠረተ ሀሳብ ስንነሳ ነዉ ዛሬ በመካከላችን በዚህ አዳራሽ የሚገኘዉን አይበገሬዉን የለዉጥ ሐዋርያ እስክንድር ነጋን የነፃዉ ፕሪስ አዉድና የሰብዓዊ መብት እኩይ ተግባር ጥሰት አምጦ የወለደዉ መሆኑን የምንገነዘበዉ። ለሁሉም ግልጽ እንደሚሆነዉ መንግሥት የሰዉ ልጆች በፈቃዳቸዉ ለሕልዉናቸዉ የሚጠቅመን ሥርዓት ነዉ ብለዉ የሚያቁዋቁዋሙት ተቁዋም

TZTA December 2019

ይህንን የመጨቆኛ መሣሪያ ነዉ ወንድማችን እስክንድር ነጋ በነፃዉ ፕሬስ መድረክ ከሁለት አሥርት ዓመታት በላይ ሲፋለም የኖረዉ። አምባገነንትና ነፃዉ ፕሬስ አይጥና ድመት ናቸዉ። አሳዳጅና ተሳዳጅ፤ አዳኝና ታዳኝ ናቸዉ። ነፃ ፕሬስ የሕዝብ ዓይንና ጆሮ አንጅ የአምባገነኖች መንግሥት ወናፍ ሆኖ አላስፈላጊ ፕሮፓጋንዳ አይነዛም። ሕዝብ ለአምባገነኖች ሰጥ ለበጥ ብሎ እንዲገዛ የአፍዝአደንግዝ መድረክ ሆኖ አያገለግልም። በነፃዉ ፕሬስ ያልተቁዋረጠ እልህ አስጨራሽ ትግልም፤ ሕዝቡ የተገዛዉ በካል እንጅ በመንፈስ ሁሉም ሸፍቶ የነፃነት ጎሕ የሚቀድበትን ጊዜ በመጠባበቅ ላይ ነበር ማለትም ይቻላል። ለእዚህም ዋናዉ አንቂው ደወል የሌሎች አካላት የትግል ድርሻ እንደተጠበቀ ሆኖ ነፃዉ ፕሬስ ነበር። የግንባር ቀንዲሎቹም ትናንትም ሆነ ዛሬ እነ ተመስገን ደሳለኝና እነ እስክንድር ነጋ መሆናቸዉን የትግላችን መዋዕለ ዜና በየዓምዱ ያሰፈረዉ እዉነታ ነዉ። ለሕዝብ ጥብቅና የሚቆም ነፃ ፕሬስ ሁልጊዜም በአምባገነኖች መንግሥት በጠላትነት ተፈርጆ ዘወትር የሚታደን በመሆኑ አስክንድር ነጋም በዚሁ ተግባሩ ከሰባት ጊዜ ባላነሰ ሲታሰር ሲፈታ የነበረ ሲሆን በመጨረሻም የ 18 ዓመት ፍርደኛ እንደነበር ሁሉም የሚያስታዉሰዉ ነዉ። ወንጀሉ እዉነትን መጻፉ ነዉ። የሕዝብ ዓይንና ጆሮ ሆኖ መገኘቱ ነዉ። የእስክንድርን እስር ከሁሉም እስረኞች ለየት የሚያደርገዉም ነፍሰጡር ባለቤቱ ሰርካለም ፋሲል ጭምር ለእስር ተዳርጋ ልጃቸዉ ናፍቆት አስክንድርን እስር ቤት ሆና መገላገሏ ነዉ። ለነፃነትና ለዴሞክራሲ መላ ቤተሰቡ የከፈለዉ መስዋዕትነትም በታሪካችን ምንጊዜም አይረሴ ነዉ። በዚህም አኩሪ ተግባሩ ሕዝባችን ምንጊዜም አክብሮቱን ይቸረዋል። ምንም እንኩዋ አምባገነኑ መንግሥት በአሸባሪነት ቢወነጅለዉም፤ የሰብዓዊ መብት ተሟጋች ተቁዋም የሆነዉ አሚኒስቲ ኢንተርናሽናል ግን …የህሊና እስረኛ… መሆኑን ለዓለም በማሳወቅ ለነፃ የሀሳብ መግለጽ ጥብቅና ቁዋሚነቱና ለሰብዓዊ መብት ጥሰት ተሟጋቻነቱ በመመስከር በርካታ ሽልማቶችን ከተለያዩ ዓለም አቀፍ ድርጅቶች እንዲያገኝ አድርጉዋል። አሸባሪዉ መንግሥት እራሱ እንጅ እስክንድር እንዳልነበረ ዓለም እራሱ መስክሯል። የዳሕራይ ወይም የቁጥር ሁለት ኢሕአዴግ ጠቅላይ ሚኒስትር የሆኑት ዶ/ር ዓቢይ አሕመድም በትረ ሥልጣኑን በተረከቡ ማግሥት በምክር ቤታቸዉ ስብሰባ ላይ መንግሥት የማያዉቀዉ ተቁዋም ፈጥረን ከሕግ ዉጭ አላስፈላጊ ኢ- ሰብዓዊ ግፎችን በመፈጸም መንግሥት እራሱ አሸባሪ እንደነበር ሻይሸሽጉ በአደባባይ ተናግረዋል። በዚህ ብቻም ሳይወሰኑ በአሜሪካ ጉብኝታቸዉ አንድ ስብሰባ ላይ … ሃያ ሰባት ዓመቱ የቆሸሸ ዘመን … ነበር በማለት ነው በማያሻማ መንገድ የሥርዓቱን አስከፊነት የገለጹት። ነፃዉ ፕሬስና ደቀ መዛሙርቱም ይህን ቆሽሾ የነበረን አምባገነናዊ አገዛዝ ነዉ ሳያሰልሱ የታገሉትና አንፃራዊ የነፃነት ብልጭታም መፈንጠቅ የቻለዉ።

እንክዋን ለአዲሱ አመትና ገና በአል በሰላም በደስታ አደረሳችሁ። መጪው 2020 ዓመት የሰላም፣ የፍቅር፣ የምህረት፣ የመደመር፣ የአንድነትና የዲሞክራሲ መስፈን በውድ አገራችን ኢትዮጵያ እንዲሆን እንመኛለን። አዘጋጅ ተሾመ ወልደአማኑኤል

እስክንድር ከእስር እንደተፈታም ወደ ቀድሞዉ የነፃ ፕሬስ ተግባሩ በመመለስ እንደገና …ኢትዮጲስ… ጋዜጣን በማቁዋቁዋም የፕሬስ ነፃነትና የፖለቲካ ሥርዓት የአንድ ሳንቲም ሁለት ገፅታዎች እንደመሆናቸዉ፤ አሁንም በሀገራችን ዴሞክራሲን ለማስፈን ከሚደረገዉ ትግል ጋር እየተፋለመ ይገኛል። የአሁኑን የእስክንድርን ፍልሚያ ከቀደመዉ ዘመን የትግል ሰልፉ ለየት የሚያደርገዉ፤ ሳይወድ በግድ ከነፃ ፕሬስ ብዕረኛነቱና ከሰብዓዊ መብት ተሟጋችነቱ በተጨማሪ ወደ ፖለቲካዉ ዓለም እየተሳበ መግባቱ ነዉ። ከዚህ አይበገሬ የለዉጥ ሐዋርያ ጋር ለዛሬዉ ሕዝባዊ ስብሰባችን ዋናዉ አመክንዮም ወደ ፖለቲካዉ ዓለም መግባቱንና መሠረታዊ ምክንያቱንም ከመረዳት ጋር ግንዛቤ በማግኘት ዓላማዉ እንዲሰምር ከጎኑ ልንቆምለት የሚያስችለንን ድባብ ለመፍጠር እንድንበቃ ነዉ። ለሁሉም ግልጽ እንደሆነዉ ወደ ፖለቲካዉ ዓለም እየተሳበ የሚገኝበት ዋናዉ አመክንዮ የአዲስ አበባ የባለቤትነት ጥያቄና የዉክልና ጉዳይ ነዉ። በአንድ አገር ዋና ከተማ የባለቤትነት ጥያቄ አምባጎሮ እየፈጠርን ስለምንገኝና ዋና ከተማችን አዲስ አበባ ደግሞ በፌዴራል ደረጃ የእራሷ የዉክልና መብት የሌላትና ከንቲባዋንም እራሳቸዉ ኗሪዎቿ የማይመርጡበት የመብት ገፈፋ እና ረገጣ ስለሚታይ ይህንን የፖለቲካ ጥያቄ መስመር ለማስያዝ የአዲስ አበባ የባላደራዉ ምክር ቤት ባጭሩ …ባልደራስ… የሚባለዉን ተቁዋም በመፍጠር እንቃስቃሴዉን ከሀገር ዉስጥ እስከ አድማስ ባሻገር በማስፋት ይኸዉ በዛሬዉ ዕለትም በመካከላችን ለመገኘት በቅቷል። ከአዲስ አበባ የእኛነት ፊንፌነትም ሆነ በረራነት ትርክት በተሻገረ ለሁሉም ኢትዮጵያዊ መድኅን የሆነ መፍትሔ በማፈላለግ ረገድ እንቅስቃሴዉ ተስፋ ተጥሎበታል። በመሆኑም በተጠቀሱት የመነጋገሪያ ዓዉዶች ዙሪያና በሌሎችም ተዛማጅ ርዕሶች ለተሰብሳቢዉ ዓላማዉን መግለጽ እንዲችል መድረኩን ለእራሱ ለባለቤቱ እለቃለሁ። ኢትዮጵያ ለዘለዓለም ትኑር! ስላደመጣችሁኝ አመሰግናለሁ!

11

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

የጃዋር ትልቁ የመጫወቻ ካርድ ተቃጠለ – መቀሌ ለለማ የተጋገረውን ኬክ ኦዴፓ ቆረሰው

ጃዋር የሬዲዮ ፈቃድ ተከለከለ – አበደንን እያስተዋወቀ ነው ከአጋሮቹና አቻዎቹ ጋር እኩል ረድፍ ገብቶ ወደ ብልጽግና ፓርቲ ራሱን በመቀየር ለመጪው ምርጫ ዝግጅት እያደረገ የሚገኘውን የኦሮሞ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ ኦዴፓን ለመሰንጠቅ በፌዴራሊስቶች ስም መቀሌ የተጋገረውን ኬክ የብልጽግና ፓርቲ እንደቆረሰው ተሰማ። ጃዋር መሃመድ አሁን ካሉት ሁለት የቴሌቪዥንና አንድ የሬዲዮ ስርጭት ጣቢያ በተጨማሪ ለመክፈት ያሰበው ሬዲዮ ፈቃድ መከለከሉ ታወቀ።

ራሱን በተገንጣይ ስም እየጠራ “የኢትዮጵያ ጉዳይ ያሳስበኛል” በሚል “የፌደራሊስት ኃይሎች” ብሎ ራሱ የሰየማቸውን ለቃቅሞ መቀሌ ላይ ትህነግ የጋገረውን ኬክ ይቆርሳሉ ተብሎ የታሰበው አቶ ለማ መገርሳ ነበሩ። ለዚሁም ዝግጅት መንደረደሪያ አቶ ለማ በኦሮሚያ ይቋቋማል የተባለውን የኦሮሞ ፓርቲዎች ኅብረት እንዲመሩ ቅድመ ዝግጅቱ ተጠናቆ ነበር። ለዚሁ ይመስላል አቶ ለማ በአሜሪካን ድምጽ የብልጽግናን ፓርቲ እንደማይደግፉና ከሕዝብ ጋር መክረው አቋማቸውን ይፋ እንደሚያደርጉ ይፋ ያደረጉት። ጃዋር አስቀድሞ የሚያውቀው የአቶ ለማ የቪኦኤ መግለጫ ኤዲት ለማደረግ እንኳን ጊዜ ሳያገኝ “ታፈነ፣ እንዳይተላለፍ ተደረገ” በሚል አየሩን አጣበበ። ይሁን እንጂ የአሜሪካ ድምጽ ዜናውን አመጣጥኖ ይፋ ካደረገው በኋላ እነ ጃዋር የሚመሯቸው የሚዲያ ተቋማት ዜናውን አጡዘው በሎሬት ዶ/ር ዐቢይና አቶ ለማ መገርሳ መካከል ልዩነት መፈጠሩ ኦዲፒን እንደሚፈረካከሰው አስተጋቡ። የትህነግ አራጋቢዎችም ዜናውን ተቀባበሉት። እንደ አንድ ትልቅ ድል አድርገው ወሰዱት። አቶ ለማ “ተሰሚነት አጥቻለሁ” በሚል የብልጽግናን ፓርቲ እንደሚሰናበቱ ባሳወቁ ማግስት አሜሪካ ለሥራ ተጓዙ። ጉብኝቱ በአሜሪካና ኢትዮጵያ መካከል በየዓመቱ የሚካሄድ ስብሰባ አካል የነበረ ቢሆንም ለአቶ ለማ ግን ከዚህ በፊት ለሌሎች ተደርጎ በማያውቅ ሁኔታ ከአንድ መሪ የማይተናነስ አቀባበል ተደረገላቸው። ሆኖም አቶ ለማ ለቪኦኤ ሰጡ የተባለው ቃለምልልስ ከተሰማ በኋላ ኦዲፒ ልዩነት መኖሩ የዴሞክራሲው ማሳያ አንዱ ገጽታ መሆኑንን፤ ይህ አካሄድ ከዚህ ቀደም ትህነግ ይነዳው በነበረው ኢህአዴግ ውስጥ እንደማይታሰብ በማስታወቅ የተለሳለሰ መልስ በመስጠት ነባር አመራሮቹን ለፖለቲካ ሥራ አሰማራ። ሶስት መቶ ስልሳ ዲግሪ ዞሮ በውል በማይታወቅ ዓላማ፣ አንድ እግራቸው ከመንግሥት ጋር በሆኑ ሃብታም ግንበኛችና የቀድሞ ከፍተኛ ባለሥልጣን የሚደጎመው የእነ ኤርሚያስ፣ ሃብታሙና ርዕዮት ዓለሙ ዩትዩብ ከትህነግ ፍልፍል ሚዲያዎች ባልተናነሰ የተከሰተው ልዩነት ብልጽግናን እንደሚበላው በእርግጠኝነት አወጁ። እሁድ ዕለት ኦዴፓ ይፋ ያደረገው ዜና እንዳስታወቀው አቶ ለማ መገርሳ እንዲቆርሱት የተዘጋጀው ኬክ ተቆርሷል። ድርጅቱን ገልጾ የኢትዮጵያ ዜና አገልግሎት እንደዘገበው አቶ ለማ መገርሳ ከብልጽግና ፓርቲ ጋር አብረው ለመሥራት ቃላቸውን አድሰዋል። አባ ገዳዎችና በአቶ አባ ዱላ የሚመራው የድርጅቱ የቀድሞ አመራሮች በብልጽግና ፓርቲና በአቶ ለማ መካከል ያለውን ልዩነት በመሸምገል ስምምነት ማወረዳቸው ይፋ ሆኗል። ልዩነቱን ሲያጦዝ የነበረው ጃዋር መሐመድ የሚያስተዳድራቸው የሚዲያ ተቋማት ስምምነቱን አስመልክቶ ይህ እስከታተመ ድረስ ያሉት ነገር የለም። ዛፍ ለምን ውሃ ጠጣ፣ ከተማ ለመን ጸዳ፣ ሰብል ለምን ታጨደ፣ … እያሉ የሚነተከተኩት የትህነግ ጭፍራ ሚዲያና ሎሌውችም ያሉት ነገር የለም። የሚሉት ይጠፋቸዋል ተብሎ ግን አይጠበቅም።

TZTA December 2019

12

https://www.mywebsite.com

የአቶ ለማና የዶ/ር ዐቢይ ተስማምቶ ለመሥራት መወሰናቸው እንዳስደሰታቸው ብዙዎች ስሜታቸውን በስፋት በማኅበራዊ ገጾች እየገለጹ ነው። አቶ ለማም በቅርቡ ሰፊ መግለጫ እንደሚሰጡ ይጠበቃል። ዜናው ግን ጃዋር ኦዴፓን ለመናድ በየተራ ሊጠቀምባቸው ካሰባቸው የሤራ ካርዶች መካከል አንዱ እንደተቃጠለ የሚይሳይ መሆኑንን ለጉዳዩ ቅርብ የሆኑ ተናግረዋል። በሌላ ዜና ጃዋር አዲስ የሬዲዮ ስርጭት ለመክፈት ያቀረበውን ጥያቄ የኢትዮጵያ ብሮድካስት ባለስልጣን እንዳገደው የጎልጉል የአዲስ አበባ ምንጮች አመልክተዋል። የዜናው አቀባዮች እንዳሉት ጃዋር ያቀረበው ጥያቄ ለምን እንደታገደ ምንጮቹ በዝርዝር ማሳወቅ አልፈለጉም። ቀደም ባሉት ወራቶች ጃዋር ለኦኤምኤን መንግሥት የሃምሳ ሚሊዮን ብር ድጎማ እንዲሰጥ ያቀረበው ጥያቄ ውድቅ መደረጉ የሚታወስ ነው። የአቶ ለማን መመለስ አስመልክቶ ኢትዮጵያ ዜና አገልግሎት የሚከተለውን ዘግቧል፤ አቶ ለማ መገርሳ በመደመር ፍልስፍናና በፓርቲዎች ውህደት ላይ የነበረቸውን ልዩነት አጥብበው የሕዝቡን ትግል ወደ ቀጣይ ምዕራፍ ለማሻገር መስማማታቸው ተገለጸ። አቶ ለማ መገርሳ ከዚህ ቀደም በመደመር ፍልስፍናና በፓርቲዎች ውህደት ላይ ያላቸውን ልዩነት በኦሮሞ ባህል መሠረት ስምምነት ከተደረገ በኋላ ልዩነታቸውን አጥበው ከዚህ በኋላ በጠንካራ አንድነት በጋራ በመስራት የህዝቡን ድል ወደ አዲስ ምዕራፍ ለማሸጋገር ከስምምነት ተደርሷል። ይህ ስምምነት የተደረሰው የቀድሞ የODP ስራ አስፈጻሚዎችና ነባር አመራሮች በጋራ ባደረጉት ውይይት ነው። ፓርቲው የዴሞክራሲ ሥርዓትንና በኦሮሞ ባህል መሠረት ውስጣዊ ችግሩን እና የሕዝቡን ጥያቄ ለመመለስ ጠንክሮ እንደሚሠራ ተገልጿል። በፖለቲካ ሂደት ውስጥ በተለይ ደግሞ ሪፎርም በሚደረግበት ወቅት የሀሳብ ልዩነቶች መኖራቸው የተለመደ መሆኑ ነው የተጠቆመው። የሀሳብ ልዩነት መኖር በራሱ ችግር እንዳልሆነ የተገለጸ ሲሆን፣ ትልቁ ነገር የሀሳብ ልዩነትን በዴሞክራሲያዊ መንገድ ለመፍታት ዝግጁ መሆን ነው መባሉን ከኦሮሚያ ኮሚዩኒኬሽን ቢሮ ያገኘነው መረጃ ያመለክታል። ጎልጉል ከአንድ የኦዲፒ አባል ያገኘው መረጃ እንደሚጠቁመው የመደመር ርዕዮትም ሆነ የብልጽግና መመሪያ ከቀድሞው ጠርናፊ የኢህአዴግ አሠራር፣ ከዴሞክራሲያዊ ማዕከላዊነትም ሆነ አብዮታዊ ዴሞክራሲ ፍጹም የተለየ መሆኑ መናገራቸውን ነው። አመራር አባሉ እንዳሉት አቶ ለማ በቪኦኤ የተናገሩት የሃሳብ ልዩነት ለአገራችን ጠላቶችና አፍራሽ ሃሳብ አራማጆች የሚዲያ ፍጆታ የዋለውና አንዳዶችም የተቀበሉት በፓርቲያችን ውስጥ እየጀመርን ያለነውን ግልጽ አሠራር ካለመረዳታቸው የተነሳ ነው። በሁለቱ ጓዶቻችን መካከል የተካሄደው ዕርቅና የአቶ ለማ በብልጽግና መቀጠል ለእኛ ያልተጠበቀ ባይሆንም አገር እናድናለን እያሉ አገራችንን እየበጠበጡ ላሉትና ከእነርሱ ጋር ባልተቀደሰ ፍቅር ውስጥ ለሚገኙት ትልቅ መርዶ እንደሆነባቸው ለማወቅ ችለናል በማለት አመራር አባሉ ሃሳባቸውን ሰጥተዋል። በጎልጉል የድረገጽ ጋዜጣ

*

https://www.tzta.ca

በወታደራዊ መረጃ ከፍተኛ እርምጃ የሚከፍሉትን አያካትትም። ወጪው ከዓመት ወደ ዓመት እንደሚጨምርም ያስረዳሉ። የከተሞች መስፋፋት፣ ኢንቨስትመንቶች እየጨመሩ ሲሄዱም በዛው መጠን የመረጃው አስፈላጊነት ይንራል። የሚወጣው ገንዘብም እንዲሁ። ሳተላይት ማምጠቅ እነዚህን ወጪዎች እንደሚቀንስ ይጠበቃል። አፍሪካ ውስጥ መሰል ሳተላይት ለሌላቸው ሀገሮች መረጃ መሸጥም ይቻላል። የኢትዮጵያ ሳይንስና ቴክኖሎጂ ኢንስቲትዩት ዋና ዳይሬክተሩ “ትልቅ ቢዝነስ ነው” የሚሉትም ለዚሁ ነው። “ሲያስፈልግ መረጃ እንሸጣለን። ከኛ የላቀ ቴክኖሎጂ ካላቸው ሀገሮች ጋር መረጃ መለዋወጥም ይቻላል፤” ኢትዮጵያ በህዋ ጥናት የት ደረሰች?

ታኅሣሥ 10፤2012ዓም ኢትዮጵያ በታሪኳ መጀመሪ የሆነውን ሳተላይት አምጥቃለች። ሳተላይቷ መረጃ አገልግሎት የምትሰጥ ነች የተባለ ሲሆን ይህም ባብዛኛው የመልከዓ ምድር ጥናትና የመሳሰሉትን ለማድግ የምትጠቅም መሆኗ ተነግሯል። ለወታደራዊ ግልጋሎት አትውልም የሚል ቢባም ሳተላቷ መረጃ ስትሰበስብ ይህ ቀረሽ እንደማትባል፤ “ከግዙፍ ክንውኖች እስከ ጥቃቅን እንቅስቃሴዎች” እንደምትመዘግብና እንደምታስተላልፍ ባለሙያዎቹ ይናገራሉ።

እንጂ፤ “ተቆጣጣሪዋም፣ አዛዧም ኢትዮጵያ ናት” ይላሉ የኢትዮጵያ ሳይንስና ቴክኖሎጂ ኢንስቲትዩት ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ሰለሞን በላይ ለቢቢሲ።

ዶ/ር ሰለሞን በበኩላቸው “በመርህ ደረጃ ህዋ የሚውለው ለሰላማዊ እንቅስቃሴ ነው” ብለው፤ ለጦርነት፣ ለጦር መሳሪያ ማሳለጫነት እንደማይውል ያስረዳሉ። የ’ኢንተርናሽናል የአውተር ስፔስ’ ተቋም አባል መሆን፤ ኢትዮጵያን ከመሰል ድርጊቶች እንደሚያግዳትም አክለዋል። ኢትዮጵያ እስካሁን መረጃውን እንዴት ታገኝ ነበር?

በዓለማችን ወታደራዊ የበላይነት የተጎናጸፉ አገራት በርካታ ሳተላይቶች በኅዋው ላይ አላቸው። ከምስራቅ አፍሪካ እንኳን በኬኒያና በሱዳን ተቀድመናል። ከተለያየ አቅጣጫ የውጭ ጠላት ያላት አገራችን አንድ ብቻ አይደለም በርካታ ሳተላይቶች ያስፈልጓታል። በተለይ ደግሞ አገር ውስጥ ያሉ አፍራሾች የሚደርጉትን እንቅስቃሴ ለመቆጣጠር፣ ማባሪያ ያጣውን የወሰን እና የማንነት ችግሮችን ሳይንሳዊ በሆነ መንገድ ለመወሰን፤ መረን የለቀቀውን የጦር መሣሪያና የገንዘብ ዝውውር አደብ ለማስገዛት፣ የተስተጓጎለውን የሕዝብና ቤት ቆጠራ በትክክለኛ መንገድ ለመቁጠር፣ ወዘተ መረጃ በማቀበል ከፍተኛ አስተዋጽዖ ታደርጋለች። ይህ ኅዋ ለሰላማዊ እንቅስቃሴ ነው። ኢትዮጵያ ሳተላይት ማምጠቋ ለምን ይጠቅማታል? በሚል ርዕስ ቢቢሲ አማርኛ ቀረበውን ዘገባ እንዲህ ይነበባል፤ ኢትዮጵያ በታሪኳ የመጀመሪያ የሆነችውን ሳተላይት ከቻይና የሳተላይት ማስወንጨፊያ ጣቢያ ወደ ህዋ ላከች። ሳተላይቷ ለግብርና፣ ለማዕድን፣ ለአካባቢ ጥበቃ፣ ለአየር ንብረት ጥበቃና ለመልከዓ ምድር ጥናት የመረጃ አገልግሎትን ትሰጣለች ተብሏል። Ethiopian Remote Sensing Satellite – 01 (ETRSS – 01) የተሰኘችው ሳተላይት በቻይና መንግስት የተገነባች ሲሆን በግንባታው ሂደትም በርካታ ኢትዮጵያውያን ባለሞያዎች ከቻይና አጋሮቻቸው ጎን ተሰልፈው ከፍተኛ አስተዋጽኦ አበርክተዋል፡፡ ከቻይና 6 ሚሊየን ዶላር ተለግሶ የተሠራችው ይህቺ ሳተላይት በአጠቃላይ 210 ሚሊየን እንደፈጀች ተነግሯል። የሳተላይቷ የመረጃ መቀበያ እንጦጦ ላይ የተሠራ ሲሆን ከማምጠቅ ሥራው ጀምሮ ቁጥጥሩ ሙሉ ለሙሉ እንጦጦ ላይ በኢትዮጵያውያን የህዋ ዘርፍ ባለሞያዎች ይከናወናል። ይህ ሳተላየት የማምጠቅ ሥራ ከተለያዩ አካላት 10 ሚሊየን ዶላር የገንዘብ ድጋፍ ማግኘቱ የተነገረ ሲሆን የኢትዮጵያ መንግሥትም ተጨማሪ በጀት መመደቡ ተገልጿል። ቻይናውያን ኢንጂነሮች ኢትጵያውያንን እያሰለጠኑ ሳተላይቱ ቻይና ውስጥ እንዲሁም በከፊል ኢትዮጵያ ውስጥ ተገነብቷል። 70 ኪሎ ግራም የሚመዝነው ሳተላይት ታኅሣሥ 10፣ 2012 ዓ. ም. ማለዳ ከቻይና መምጠቁ በቀጥታ በተላለፈ ፕሮግራም ታይቷል። ሳተላይቱ በቻይና እገዛ ከምድረ ቻይና ይምጠቅ

TZTA December 2019

የተሻለው አማራጭ ነው። ሳተላይቱን ደህንነትን ከመጠበቅ ጋር የሚያስተሳስሩት ባለሙያዎች አሉ።

ኢትዮጵያ እነዚህን መረጃዎች ሳተላይት አምጥቀው ፎቶ ከሚያስነሱ ሀገሮች ትሸምት ነበር። ዶ/ር ሰለሞን የሚያጣቅሱት ከአራት ዓመት በፊት በተሰራ ጥናት መሰረት ኢትዮጵያ የሳተላይት መረጃን ለመግዛት በዓመት 250 ሚሊየን ብር ታወጣለች። ጥናቱ ለደህንነት የሚወጣውንና ዩኒቨርስቲዎች ሳተላይት ማምጠቅ ለምን አስፈለገ? የህዋ ጥናት በዓለም ላይ በፍጥነት እየዘመኑ ካሉ ዘርፎች መካከል ይጠቀሳል። የሰው ልጅ ምድር ጠባው አልያም ከምንኖርበት ዓለም ውጪ ያለውን ለማወቅ ጓጉቶ ዘወትር እየቆፈረ ነው። ከህዋ ፍተሻ በተጨማሪ ህዋን ተጠቅሞ መሬትን ማሰስ የመሬት ምልከታ ሳተላይት ተግባር ነው። ሳተላይቱ መረጃ ሲሰበስብ ይህ ቀረህ አይባለውም። ከግዙፍ ክንውኖች እስከ ጥቃቅን እንቅስቃሴዎች ይመዘግባል። እንደ ባለሙያዎች አባባል ሳተላይቱ ዘርፈ ብዙ ጠቀሜታ አለው። የአየር ንብረት ለውጥን ለመቆጣጠር፣ የተፈጥሮ አደጋዎች ከመድረሳቸው አስቀድሞ ለመተንበይ፣ ደህንነትን ለመጠበቅ ወዘተርፈ ይውላል። በእርግጥ ብዙዎች በታዳጊ ሀገር የህዋ ጥናት አስፈላጊነቱ ላይ ጥያቄ ቢያነሱም፤ ዶ/ር ሰለሞን “ህዋ እንደ ኢትዮጵያ ላሉ ሀገሮች የመኖርና ያለመኖር ጥያቄ ነው፤ ቅንጦት አይደለም” ይላሉ። የአየር ንብረት ለውጥ የመላው ዓለም ስጋት በሆነበት ዘመን፤ አንዳች ተፈጥሯዊ አደጋ ከመድረሱ በፊት አስቀድሞ መረጃ ማግኘት ብልህነት ነው።

ዓለም በህዋ ጥናት ቴክኖሎጂ እየመጠቀ ሄዷል። ኢትዮጵያ ከተቀረው ዓለም አንጻር ጀማሪ ናት። አፍሪካ ውስጥ ናይጄሪያ፣ ደቡብ አፍሪካ፣ አልጄሪያና ግብጽ ጥሩ ስም አላቸው። ኢትዮጵያ “ህዋ ለልማት” የሚል የምሥራቅ አፍሪካ ሀገሮች ትብብር ቢሮ አቋቁማ አበረታች እንቅስቃሴ ማድረጓ ተጠቃሽ ስኬት ነው። የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት በ2030 ይደረስባቸዋል ብሎ ካስቀመጣው ግቦች አብዛኞቹ የህዋ ቴክኖሎጂን ያማከሉ መሆናቸው፤ ዘርፉን ችላ ማለት እንደማያዋጣ ያመላክታል። ዶ/ር ሰለሞን የመሬት ምልከታ ሳተላይት ማምጠቅ ኢትዮጵያ በህዋ ሳይንስ ዘርፍ እንቅስቃሴ እያደረገች ስለመሆኑ ለዓለም መልእክት ማስተላለፊያ መንገድ እንደሚሆን ያምናሉ። “ቴክኖሎጂው እጅግ አስፈላጊ ነው፤ ሳተላይቱን ማምጠቅ ኢትዮጵያን በህዋ ዘርፍ ጠንካራ ተወዳዳሪና እኩል ተጽእኖ ፈጣሪ ማድረግ የሚያስችል ነው”። ሳተላይቱ አንዴ ከመጠቀ በኋላ ከሶስት እስከ አራት ዓመት ያገለግላል። ከዛ በላይ ሊቆይም ይችላል። በዓለም አቀፍ ሕግ መሰረት፤ የመሬት ምልከታ ሳተላይቶች ህዋ ላይ እንዲቆዩ የሚፈቀደው ለስምንት ዓመት ነው። ኢትዮጵያ ከምታመጥቀው ሳተላይት፤ በየአራት ቀኑ የመላው ኢትዮጵያ መረጃ የዓለም ደግሞ በ55 ቀን ይገኛል። በህዋ ምርምር ዘርፍ ቅርብ ጊዜ እውን ይሆናሉ ተብለው ከሚጠበቁ ፕሮጀክቶች ውስጥ ላሊበላ ላይ ይገነባል የተባለው ዓለም አቀፍ ኦፕቲክ ቴሌስኮፕ አንዱ ነው። “ጎልጉል የድረገጽ ጋዜጣ™

የዛፍ ቁጥር፣ የአየር ንብረት ለውጥና ሌሎችም መረጃዎች ከተሰበቡ በኋላ እንደ ጎርፍ ያሉ አደጋዎች ከመከሰታቸው በፊት መተንበይ ይቻላል። ግብርና ቀዳሚ መተዳደሪያ በሆነባት ሀገር የቱ አካባቢ ምርታማ ነው? የአየር ንብረት ለውጥ ይኖር ይሆን? የሚሉ ጥያቄዎች በቀላሉ እንዲመለሱ የሳተላይቱ መረጃ አስፈላጊ ይሆናል። ዶ/ር ሰለሞን እንደሚሉት፤ አንድ የግብርና አካባቢን የሚያሳይ ፎቶግራፍ ስለ እርሻ መሬቱ፣ ስለ ውሀው፣ ስለ አፈሩ ዝርዘር መረጃ ይሰጣል። መረጃዎቹን በመጠቀም ምርታማ የሆኑ አካባቢዎችን መለየት፣ የምርት መጠንን በትክክል ማወቅም ይቻላል። ኢንዱስትሪዎች እየተስፋፉ በመጡባት ኢትዮጵያ፤ ፋብሪካዎች የት መገንባት አለባቸው? ለሚለው ጥያቄ የሳተላይቱ መረጃ መልስ ሊሰጥ ይችላል። ሕዝብ መቁጠር ሲያስፈልግ ከዘልማዳዊው መንገድ ሳተላይቱን መጠቀም ይመረጣል። ትክክለኛ መረጃ ከማግኘት፣ ገንዘብና የሰው ሀይል ከማዳን አንጻርም

13

https://www.mywebsite.com

*

https://www.tzta.ca

የበረሃ አንበጣ መንጋ በምሥራቅ አፍሪቃ

የዓለም የምግብ እና እርሻ ድርጅት በምሥራቅ አፍሪቃ የሚታየውን የበረሃ አንበጣ መንጋ ይዞታ የተመለከተ ማስጠንቀቂያውን ባለፈው ሳምንት ነው ያመለከተው። እንደ ድርጅቱ ጥቆማ ከሆነም የዛሬ 25 ዓመት ተከስቶ የነበረው አይነት የአንበጣ መንጋ ነው አሁን በአካባቢው በተለይም በምሥራቅ እና ሰሜን ምሥራቅ ኢትዮጵያ እንዲሁም በጎረቤት ሶማሊያ የሚታየው። እሳቸው እንደሚሉትም በዚህ ጊዜ ውስጥ ምልክቶች አንዱ ነው ማለት ይቻላል። ሁለት የአንበጣ ትውልድ ይፈጠራል፤ አንዱ ምናልባትም ወዲፊት በተደጋጋሚ የባሕር ትውልድ እስኪ ደርስ እስከ ሦስት ወራት ማዕበል ይከሰት ይሆናል፤ በርካታ የባሕል ይወስዳል። የአንበጣ መንጋን ለማስወገድ ማዕበል ተከሰተ ማለት ደግሞ እንዲሁ የበረሃ ጥቅም ላይ ሊውሉ የሚገባቸውን ዘዴዎች አንበጣ እየተፈለፈለ ከፍተኛ ወረራ ሊያደርግ በተመለከተ በFAO ከፍተኛ የአንበጣ ቅድመ ይችላል ማለት ነው።» ማስጠንቀቂያ ባለሙያ ኬትዝ ኬርስማን ሲናገሩ፤ አካባቢው ላይ የሚደረገው ቅኝት ከዚህም ሌላ ባለፉት ወራት በርካታ ቅድሚያ የሚሰጠው ተግባር መሆኑን አካባቢዎችን ያዳረሰው የአንበጣ መንጋ ያሳስባሉ። በቅኝቱም አካባቢው ለአንበጣ በኢትዮጵያ ሆነ በሶማሊያ የምግብ እጥረት መራባት ተስማሚ የመሆኑን፤ በስፍራውም ሊያስከትል የሚችልበት አጋጣሚ ሊኖር የተራባ አንበጣ እንደሚገኝ መፈተሽ እጅግ እንደሚችል ነው ባለሙያው ያስረዱት። አስፈላጊ እንደሆነም አመልክተዋል። በቅኝቱ «በትክክል በኢትዮጵያ ብቻ ሳይሆን በአፍሪቃ ወቅት የመኖሩ ምልክት ከታየ መድኃኒት ቀንድም የምግብ እጥረት ሊያስከትል ተጠቅሞ ከዚያ አካባቢ እንዳይወጣ ማድረግ ይችላል። ምክንያቱም እንደዚህ ያለ ጥሩ ተገቢ እንደሆነ ያመለከቱት ባለሙያው የዝናብ ጊዜ ሲገኝ አርሶ አደሮች ተጨማሪ ከየመን ወደአፍሪቃ ቀንድ አካባቢ ሃገራት ከፍተኛ የአንበጣ ቅድመ ማስጠንቀቂያ መብረር የሚችል ከሆነ የሚያዋጣው ዘር በመዝራት ለዘንድሮ ብቻ ሳይሆን ለመጪ የበረሃ አንበጣ ካለፈው ሰኔ ወር አንስቶ ባለሙያ ኬትዝ ኬርስማን እንደሚሉት በአውሮፕላን የመድኃኒት ርጭት ማድረግ በርካታ ዓመትም የሚሆናቸው አስተማማኝ መግባቱን የኢትዮጵያ ግብርና ሚኒስቴር አንበጣ በባህሪው የሚመቸውን ስፍራ እንደሚሆን ገልጸዋል። እንደ ባለሙያው ምርት ለማግኘት እንደሚያስቡ ማስታወስ የአዝዕርት ጥበቃ ዳይሬክቶሬት ዳይሬክተር እየመረጠ የሚሰደድ በመሆኑ ይህ እውነት በአሁኑ ሰዓት በተጠቀሰው አካባቢ ያለው ያስፈልጋል። ይህም ማለት በዚህ ዓመቱ አቶ ዘብዴዎስ ሰላቶ ደጋግመው ለዶቼ ቬለ ቢሆንም አይመለስም ማለት ግን አይደለም። የአንበጣ መንጋ ይዞታ እጅግ አሳሳቢ ነው። ሰብል ላይ የሚደርሰው ማንኛውም ጉዳት በሰጧቸው ቃለመጠይቆች ጠቁመዋል። የዚህ ዓመት ኑሯቸው ላይ ብቻ ሳይሆን በምሥራቅ አፍሪቃ አካባቢ ከ25 ዓመት «እውነት ነው እንደምታውቂው አንበጣ «አሁን ሁኔታው በጣም አሳሳቢ ይመስለኛል። ለሚቀጥለው እና ለመጪዎቹ በርካታ በኋላ በብዛት የአንበጣ መንጋ መከሰቱን ተሰዳጅ ተባይ ነው። የአካባቢው ሁኔታ ምክንያቱም ውጤታማ ናቸው ያልኳቸውን ዓመታት ተፅዕኖ ይኖረዋል።» የዓለም የምግብ እና የእርሻ ድርጅት FAO የማይመቸው ከሆነ ያደጉት አንበጣዎች የማጥፊያ መንገዶች መጠቀሙ እጅግ ባለፈው ሳምንት ባወጣው ተከታታይ ቅድመ ይሰደዳሉ። ኢትዮጵያን በተመለከተ እዚያ ፈታኝ ነው። በተለይ ሶማሊያ አውሮፕላን ማስጠንቀቂያ ጠቁሟል። በትግራይ እና አካባቢው የተፈለፈለው መንጋ ገሚሱ የላቸውም። በዚያም ላይ መሬት ላይ ያሉትን አማራ ክልል አንዳንድ አካባቢዎች የአንበጣ ወደሰሜን ወደ ኤርትራ ወደቀይባሕር ዳርቻ አውሮፕላኖች ለመደገፍ የሚችል ብሔራዊ መንጋው በርክቶ ሲከሰት ካዩት ሁለት ሄዷል፤ ገሚሱ ደግሞ በኤርትራ የቀይ ባሕር አቅምም የለም። በዚያም ላይ ቅኝቱን አስርት ዓመታት እንደሚበልጥ በወቅቱ ዳርቻ በኩል ወደ ሳውድ አረቢያ መሄዱን ለማድረግ፤ ኢላማዎች ላይም ምልክት ያነጋገርናቸው አርሶ አደሮች ገልጸውልናል። አውቀናል። ቀሪው ከሰሜን ኢትዮጵያ ለማስቀመጥ፤ እንዲሁም ርጭቱን ከሚያደርጉ ለመሆኑ በአሁኑ ጊዜ የአንበጣ መንጋ እንዲህ የተሰደደው መንጋ ወደምሥራቅ ኢትዮጵያ አውሮፕላን አብራሪዎች ጋር ከአየር እና በርክቶ የታየበት የተለየ ምክንያት ይኖር ይሆን ኦጋዴን ወደምንለው አካባቢ እና ወደ ሶማሊያ ከመሬት ግንኙነቱን ለማካሄድ የሚያስችሉ ያልናቸው በFAO ከፍተኛ የአንበጣ ቅድመ አቅጣጫ ሄዷል።» ነገሮች የሉም። በዚያም ላይ ሶማሊያ ውስጥ ማስጠንቀቂያ ባለሙያ ኬትዝ ኬርስማን አሁንም ደህንነታቸው የሚያሰጋ አካባቢዎች የአንበጣ ተስማሚ ሁኔታ እየተከተለ ጉዳዩ የአየር ንብረት ለውጥ ጋር ሳይዛመድ በእርግጥም የአንበጣው መንጋ ወደኦጋዴን መኖራቸው መዘንጋት የለበትም። በነዚህ የሚንቀሳቀስ ፀረ ሰብል ፍጥረት እንደመሆኑ አካባቢ ፊቱን አዙሯል። ሁኔታውን አይቀርም ባይ ናቸው። ስፍራ መሥራት አይቻልም። ይህ ደግሞ አሁን ተወገደ ከተባለበት አካባቢ መልሶ ለመከታተል ወደስፍራው የሄዱት የኢትዮጵያ ሶማሊያ ውስጥ የትኛውንም በአጭር ጊዜ አይመጣም ማለት አይደለም። አሁንም «በእኔ አመለካከት ለዚህ ዓመቱ የአንበጣ ግብርና ሚኒስቴር የአዝዕርት ጥበቃ ሊከናወን የሚችል መከላከልን በጣም አዳጋች የFAO ከፍተኛ የአንበጣ ቅድመ ማስጠንቀቂያ ክስተት ምክንያት የሚሆነው የአየር ሁኔታው ዳይሬክቶሬት ዳይሬክተር አቶ ዘብዴዎስ ያደርገዋል።» ባለሙያው። ነው። ለነገሩ የዚህ ዓመት ብቻ ሳይሆን ያለፈው ሰላቶን ከቦታው ስለሁኔታው ጠይቄያቸው ዓመት የአየር ጠባይም ተፅዕኖ አለው። የአረብ ይህንኑ አረጋግጠዋል። ስለዚህ አርሶ አደሮች ሰብላቸውን ለመከላከል «አሁን አበቃ የተባለው ሳምንታት ቢሆነው እንደገለፁት አንበጣ ባሕረ ሰላጤ እና ምሥራቅ አፍሪቃ ላይ ተፅዕኖ ኬትዝ ኬርስማን የሚችሉትን ሁሉ ማድረግ እንደሚኖርባቸው ያ ማለት ግን ፈፅሞ ወደኢትዮጵያ አይመጣም ያሳደሩ የባሕር ማዕበሎች በሕንድ ውቅያኖስ የሚራባበት አመቺ የአየር ንብረት እና አካባቢ ነው ባለሙያው ያመለከቱት። ሶማሊያ ማለት አይደለም። ከአሁን ጀምሮ እስከ ላይ ተከስተዋል። እናም እያንዳንዱ የባሕር ይፈልጋል። በዚህ ወቅት ይህን ፍላጎቱን ውስጥ በጣም የሚያስፈልገው መካከለኛ የካቲት መጨረሻ፣ መጋቢት መጀመሪያ ባለው ማዕበል በጣም ከባድ ዝናብ አስከትለዋል። የሚያሟሉለት አካባቢዎች የትኞቹ ይሆኑ? እና የረዥም ጊዜ የአንበጣ ማስወገድ ስልት ጊዜ በምሥራቅ ኢትዮጵያ እና በማዕከላዊ የመጨረሻው የባሕር ማዕበል በያዝነው ወር ባለሙያው እንዲህ ነው የሚሉት። ነው። ይህ ደግሞ የሀገሪቱን ብሔራዊ አቅም ሶማሊያ የሚገኘው የአንበጣ መንጋ እዚያው መጀመሪያ ገደማ ሶማሊያ ላይ የደረሰው ነው። መገንባት የሚያስችል ጠቀም ያለ የገንዘብ እንደሚቆይ ይገመታል። ምክንያቱም በጣም ከባዱ ዝናብ ደግሞ ለአንበጣ መራባት አመቺ «አዎ እነዚያ በዚህ ወር መጀመሪያ በባሕር አቅም ይጠይቃል። በኢትዮጵያ ግን ይላሉ፤ ለምለም ነው፤ አረንጓዴ ሆኖ ቆየ ማለት ሁኔታን ፈጠረ፤ ይህ ነው የአንበጣው መንጋ ማዕበሉ ምክንያት ከፍተኛ ዝናብ ያገኙ ደግሞ ለአንበጣው ወደሌላ ቦታ የሚሄድበት ቁጥር እንዲጨምር ስለረዳው ነው በሶማሊያ አካባቢዎች ናቸው። ይህም ማለት የምሥራቅ «ከድንበሩ ወዲያ ምሥራቅ ኢትዮጵያ ውስጥ ምክንያት የለም ማለት ነው። በዚያ ላይ ነፋሱ እና ኢትዮጵያ የመንጋው ወረራ እንዲፈጠር ኢትዮጵያ አካባቢዎች በሙሉ፤ እነዚህም ግን አቅማቸው የተሻለ መሆኑን መጥቀስ ከሰሜን ወደ ደቡብ ስለሆነ የሚመጣው የምሥራቅ ሐረር ከፍተኛ አካባቢዎች፤ አደረገ።» አስፈላጊ ነው። በስፍራው ያለውን የመቃኘት፣ ገሚሱ የአንበጣ መንጋ ወደደቡባዊ ኢትዮጵያ፤ የኦጋዴን በረሀ፤ ይህ ደግሞ እስከ ሰሜን የመቆጣጠር እንዲሁም በአየር የሚደረገውን ወደደቡባዊ ሶማሊያ እና ወደሰሜን ምሥራቅ እና ማዕከላዊ ሶማሊያ እና ደቡብ ሶማሊኢ ዘመቻ መደገፍ የሚያስችል አቅም አላቸው። ኬንያ ሊሄድ ይችላል የሚል ግምት አለ። ይዘልቃል። ይህ ደግሞ በጣም ሰፊ አካባቢ ስለዚህ ኢትዮጵያ ውስጥ የሚያስፈልገው ከመጋቢት መጨረሻ ጀምሮ እስከ ሰኔ ማለቂያ ነው። እነዚህ አካባቢዎች በባሕር ማዕበሉ አሁን የሚደረገውን ዘመቻ ማጠናከር ነው። የነፋሱ አቅጣጫ ከደቡብ ወደሰሜን ይሆናል ምክንያት ከፍተኛ ዝናብ ባያገኙ ኖሮ፤ ኢላማቸውን በደንብ እንዲመቱ በመጠን ደረጃ ።» ችግሩ እጅግ አነስተኛ ይሆን እንደ ነበር አቅማቸውን ማጠናከር ያስፈልጋቸዋል። » ማስታወስ አለብን። ሆኖም ግን ይህን ዝናብ ይህ ማለት ደግሞ በስተደቡብ እና ደቡብ በማግኘታቸው አሁንም ምናልባት እስከ አንበጣ ከዚህ ቀደም ይታይ የነበረው ምሥራቅ አካባቢ የቆየው የአንበጣ መንጋ ስድስት ወራት ድረስ ለአንበጣው መራባት በሰሜን የሶማሊያ የባሕር ዳርቻ እና በከፊል ዳግም ወደሰሜን የመጓዝ ዕድል ይኖረዋል። የዚህ የአንበጣ መንጋ ወረራ በተከሰተባቸው አመቺ ሁኔታ ተፈጥሯል። ማለትም ከአሁን የምሥራቅ ኢትዮጵያ አካባቢዎች እንደነበር ባለሙያው እንደሚሉት በመሠረቱ አንበጣ በአንዳንድ የኢትዮጵያ አካባቢዎች እና ጀምሮ እስከመጪው ሰኔ ማለት ነው።» ነው ባለሙያው የሚናገሩት። ዘንድሮ ግን እንደአየሩ ጠባይ ቦታ በመቀያየር በተለያዩ ሶማሊያ ሰብሎች ላይ ጉዳት እንዳደረሰ በኦጋዴን እንዲሁም ማዕከላዊ እና ደቡባዊ አካባቢዎች ይሰነብታል። በበጋ መጠኑ መረጃ እንደደረሳቸውም አክለው ገልፀዋል። ሶማሊያ አካባቢ ሳይቀር ተስፋፍቶ የታየበት ባይበረክትም በሞሪታንያ እና ኤርትራ ባለሙያው እንደሚሉትም የአንበጣው መንጋ ምክንያት የአየር ጠባዩ እና የባሕር ማዕበሉ መካከል ባለው በረሃማ አካባቢ ፤ እንዲሁም በደረሰ ማሳ ላይ አንዴ ከሰፈረ ከቦታው ያስከተለው መዘዝ መሆኑን የገለፁት። በተለይ በፓኪስታን እና ሕንድ ድንበር አካባቢ ሲነሳ ሰብሉን ምንም ሳያስቀር አውድሞ ነው ደግሞ ባልተለመደ ሁኔታ የባሕር ማዕበሉ ይቆያል። በክረምት ወቅት ደግሞ ተበራክቶ የሚሄደው። የአንበጣ መንጋ ወርሯቸው መደጋገም የአየር ንብረት ለውጥ ተፅዕኖ በቀይ ባሕር ዳርቻ፣ በግብፅ፣ ኤርትራ፣ የመን የነበሩ የአማራ አንዳንድ አካባቢዎች አሁን ሳይሆን እንደማይቀርም ያመለክታሉ። እና ሳውድ አረቢያ አውራቢያ ይከማቻል። ከአንበጣው ነፃ መሆናቸውን የክልሉ ሸዋዬ ለገሠ / ኂሩት መለሰ የሚመለከተው አካል ገልጿል። በFAO «ይህ ምናልባት ከአየር ንብረት ለውጥ

«የወቅቱና የወደፊቱ ይዞታ»

TZTA December 2019

14

https://www.mywebsite.com

*

https://www.tzta.ca

ጠ/ሚ ዐቢይን በአጼ ምኒልክ ግቢ ስለመጎብኘቴ

(ፕሮፌሰር ፍቅሬ ቶሎሳ ጂግሳ) በቤተመንግሥቱ ውስጥ በግፍ ተገድለው ቅጥር ግቢው ውስጥ ተቀብረው የነበሩትን ኢትዮጵያውያን አፅሞች አስቆፍረው አውጥተው በመቃብራቸው ቦታ ላይ ለምለም ሳሮች አብቅለውባቸዋል። ደርግና ኢሕአዴግ ዜጎችን አስረው ይገርፉባቸው የነበሩትን ምድር ቤቶች መዘክር አድርገዋቸዋል። ብርቅዬውን ጥቁር አንበሳ ጨምሮ ለተለያዩ የዱር እንስሳት መሰማሪያ ቦታ ተመድቦላቸዋል።

ፕ/ር ፍቅሬ ቶሎሳ ጂግሳና ዶ/ር ዐቢይ አሕመድ

ከዶክተር ዐቢይ ጋራ በቢሮአቸው ውስጥ ለአንድ ሰዓት ተኩል ያህል ስለ ኢትዮጵያ ወቅታዊ ጉዳዮዎች ተነጋገርን (ፕሮፌሰር ፍቅሬ ቶሎሳ ጂግሳ) በሐምሌ ወር መጨረሻ ይመስለኛል። ከዐምስት ወራት በፊት። በምኒልክ ቤተመንግሥት አዲስ በገነቡት ቢሮአቸው ውስጥ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር ዐቢይን አገኘኋቸው። ገና እንደአገኙኝ አቅፈው ተቀብሉኝ። ከእዛም የእኔ “የኦሮሞ እና የአማራ እውነተኛው የዘር ምንጭ” መጽሐፍ ኢትዮጵያዊነትን ለማዳበርና የኢትጵያን አንድነት ለማጠናከር እንደሚረዳ አበሰሩኝ። መጽሐፉንም የሥራ ባልደረቦቻችው እንዲያነቡት እንዳደፋፈሩና ከውስጡም እያወጡ ይጠቅሱ እንደነበር አወጉኝ። የእዛን ዕለት ጠቅላይ ሚኒስትሩን በአካል ከማግኘቴ በፊት ግን ቤተመንግሥቱን እንድጎበኝ እድል ሠጥተውኝ ነበር። ስለእሱ በመጨረሻ እመለስበታለሁ።

ከዶክተር ዐቢይ ጋራ በቢሮአቸው ውስጥ ለአንድ ሰዓት ተኩል ያህል ስለ ኢትዮጵያ ወቅታዊ ጉዳዮዎች ተነጋገርን። በመጨረሻ፣ ሕዝብ ስለእሳቸው አመራር የሚለውን አንዳንድ አስተያየት ባካፍላቸው ቅር ይላቸው እንደኾነ ጠየቅኳቸው። ቅር እንደማይላቸው ገለጹልኝ። እኔም የተለያዩ ሕዝባዊ ቅሬታዎችን አቅርቤላቸው አጥጋቢ መልስ ሠጡኝ። ሁሉንም የእኔን ጥያቄዎችና የሳቸውን መልስ እዚህ ማስፈሩ፤ ነገርን የሚጠመዝዙና የሚነታረኩ ሰዎች ሲሳይ እንዳይኾን ጥቂቶቹን ብቻ እጠቅሳለሁ። ለምሳሌ በአንዱ ለመጀመር “ሕዝብ፣ ለምን ወንጀለኞችን አያስሩም” ይሉዎታል፣ አልኩአቸው። እሳቸውም “አሁን ደግሞ ወንጀለኞችን ለምን አትፈታም ይሉኛል። ወንጀላቸው ተረጋግጦ ያሰርናቸው ብዙ ሰዎች እሉ። ታዲያ እኔን ሁሉም ‘የእኔ ወገኖች ስለታሰሩ ፍታልኝ’ ይላል። የማንን ወገን ፈትቼ የማንን በእስር ላቆይ? ጥፋተኛ ጥፋተኛ ነው” አሉኝ። በዛን ጊዜ የተወዳጅነታቸው ዝቅ ማለት ስለ አሳሰበኝ፣ ተወዳጅነታቸው እንደመጀመሪያው ጊዜ ከፍ እንዲል አንድ ሥራ ቢሠራ መልካም መኾኑን ባማክራቸው፤ “አንደኛ አሁንም የሚወዱኝ ብዙ ሰዎች አሉ። ሁለተኛ፣ እኔ ሕዝብ እንዲወደኝ ብዬ ምንም ነገር እላደርግም። ደግሞም እውነትና ትክክል ነው ያልኩትንም አቋም ለመወደድ ብዬ አልለውጥም። እርስዎን እንደምሳሌ ልውሰድዎት። እርስዎ የኦሮሞ እና የእማራ እውነተኛው የዘር ምንጭ ብለው የጻፉትን መጽሐፍ ከማሳተምዎ በፊት አያሌ ግጥሞችን፣ ተውኔቶችንና የተለያዩ መጣጥፎችን ጽፈው እንደነበር አውቃለሁ። ኾኖም ይህን ወሳኝና ሐቀኛ ታሪካዊ መጽሐፍ ለሕትመት ከአበቁ በኋላ ተቃዋሚዎች ተነሱቦት። መቼም መጽሐፉን የጻፉት እውነተኛነቱን አምነውበት ነው። ታዲያ በመጽሐፉ ምክንያት ተቃዋሚዎች ስለተነሱብዎት ለመወደድ ብለው የመጽሐፉን ሐቀኝነት ይክዳሉ? የቆሙለትንስ እውነት አውግዘው ያፈገፍጋሉ?” ብለው ጥያቄን በጥያቄ መለሱልኝ። እኔም “በፍጹም!” አልኳቸው። እሳቸውም “እኔም እንደዛው ነኝ፣” ሲሉ በቆራጥነት የተሞላ ድምፃቸውን አሰሙኝ። በመሐላችን ጥቂት ጸጥታ ከሰፈነ በኋላ ንግግራቸውን በመቀጠል እንዲህ አሉ፤ “እኔ

TZTA December 2019

ሰውን በግፍ አልገድልም። ሰው መግደል ፀያፍ ነው። አግዚእብሔርም አይወደውም። ቀጥሎ ከኢትዮጵያ ሕዝብ አንድም ገንዝብ አልሰርቅም። ደግሞ አንድ ቃል እገባልዎታለሁ። … የመጣው ቢመጣ የእኔ መሪነት ዘመን ላይ ሲደርስ ኢትዮጵያ እንድትበጣጠስ አልፈቅድም። በእዚህ ቀልድ የለም።” የኢትዮጵያን አንድነት አስመልክቶም ኾነ ስለሌሎቹም ጉዳይዎች ጠቅላይ ሚኒስትሩ የነገሩኝ በግልጽነት፣ በቀጥታና በሐቀኝነት እንደነበር ዓይኖቻቸው፣ ድምፃቸውና ቀትራቸው እማኝ ነበሩ። ስለ ሥልጣናቸው ደግሞ ዶክተር ዐቢይ እንዲህ አሉኝ፤ “የልቤን መሻት ብናገር እኔ የምፈልገው ሥልጣን ለቅቄ፣ ፖለቲካን ትቼ የምርምርና የሳይንስ መስኮች ላይ መሠማራት ነው። መደመር የሚባል መጽሐፍ ጽፌ ልጨርስ ነው። ይሄው ይመልከቱት። እኔን ለሚተካው መሪ አቅልዬለታለሁ። ይሄን መጽሐፍ እያነበበ በቀላሉ ኢትዮጵያን ሊመራ ይችላል።” እኔም በእዚህ ትርምስና ኹከት ውስጥ እንዴት ይህን መሰል መርኀ ፖለቲካና ኤኮኖሚ ሊጽፉ እንደቻሉ ተደነቅሁ። እራሳቸውና ትከሻቸው እጅግ ደንዳና መሆናቸውንም አስተዋልኩ። ስለ የውጪ አገር የመንግሥት መሪዎች ወዳጆቻቸው ሲያወሱኝ ደግሞ፤ “እኔ ብዙ ወዳጆች አሉኝ” በማለት ገለጡልኝ። “እነዚህ በአጭር ጊዜ ያፈራሁአቸው ወዳጆቼ ለኢትዮጵያ እድገትና ደኅንነት በጣም ይጠቅማሉ። በማንኛውም ረገድ ኢትዮጵያን ለመርዳት ዝግጁ ናቸው።" ስለ መሪዎቹ ለትብብር መዘጋጀት ሌላም እዚህ የማይጻፉ ነገሮች ገለጡልኝ። እኔም እሳቸው በአሉት አመንኩበት። የአፄ ምኒልክን የግል መኖርያ ቤት አቀመጥና የእሳቸውን ለአገር አርቆ አሳቢነት በተመለከተ፤ "እንዳየኸው ለአፄ ምኒልክ መኝታ ቤት በጣም ቅርብ ኾኖ የተገነባው ማረፊያ ቤት የኦሮሞው አማካሪያቸው የፊታውራሪ ሀብተጊዮርጊስ ዲነግዴ እንጂ የሚስታቸው የእቴጌ ጣይቱ ብጡል አልነበረም። ይህን ማድረጋቸው አንደኛ፣ ምኒልክ ሰውን የሚያቀርቡት በችሎታው እንጂ በዘር ስላልኾነ፣ ሁለተኛ በቀንም ሆነ በሌሊት ስለአገር ጉዳይ ከፊታውራሪው ከአባ መላ ጋራ ተወያይተው በፍጥነት መፍትሔ ለማግኘት ነበር” ስሉ አጫውቱኝ። በእዚህ ምክንያት አፄ ምኒልክን እኔም በልቤ አደነቅኩአቸው። በመጨረሻም ልሰናበታቸው ቆሜ ሳለሁ፤ እሳችውም በትሕትና እባክዎን ይጸልዩልኝ አሉኝ። እኔም እሺ በማለት ልጸልይላቸው ቃል ገባሁ። እላይ እንደጠቀስኩት ከጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ ጋራ የተነጋገርነው በዛ ያለ ነው። ኾኖም የሕይወት ታሪኬን ልጽፍ ከበቃሁ፤ የተረፈውን በሱ ውስጥ አካትተዋለሁ። የቤተመንግሥት ጉብኝቴንም ዝርዝር እንዲሁ። አሁን በአጭሩ ለማለት ግን፤ በዶክተር ዐቢይ ግንባታ እጅጉን ተደምሜአለሁ። ሊፈራርሱ የነበሩትን የእፄ ምኒልክና የእፄ ኃይለሥላሴ ሕንፃዎችን ነፍስ ዘርተውባቸዋል። የደርግና የኢሕአዴግ የቅልብ ጦሮች ሰፍረውበት በቅራቅንቦ ያቆሸሹትን ስፍራ ሁሉ አጽድተው አበቦች ተክለውበታል።

15

ግቢው በጠቅላላ 42 ሔክታር ሲሆን፣ ከእሱ ላይ ለሕዝብ መዝናኛ በማሰብ “አንድነት መናፈሻ” የሚባል አዘጋጅተዋል። በእዚህም ስያሜ ስለ ኢትዮጵያ አንድነት ያላቸውን የማያወላውል አቋም ጠቁመዋል። የኢትዮጵያን ብሔር ብሔረሰቦች ባህል የሚወክሉ ጎጆዎችም በመናፈሻው ውስጥ በየዐይነቱ ቁጭ ቁጭ ብለዋል። አነዚህን የቃኙ ሰዎች ዋናዎቹን ብሔር ብሔረሰቦች ሄደው እንዲጎበኙ የሚጋብዙ ናቸው። በሺህ የሚቆጠሩ የጎብኚ መኪኖች ማቆሚያም አለ። በፊት የዐፄ ኃይለሥላሴ ጽሕፈት ቤት የነበረውንም አስዘምነው፣ አሳድሰውና አሳምረው ከአፄ ኃይለሥላሴ እስከ እሳቸው ድረስ ኢትዮጵያን የመሩትን ጠቅላይ ሚኒስትሮች ፎቶግራፎች (ኮረኔል መንግሥቱ ኃይለማርያም ሳይቀሩ) በቅደም ተከተል ደርድረዋቸዋል። ቤቱን በዘመናዊ የመገናኛ እቃዎች (ኮምፒዩተሮችና ኢንቴርኔትን ጨምሮ) አጭቀውም ወደ ኢትዮጵያ ለሚመጡ የውጭ አገር ርዕሰ ብሔሮች ማረፊያ አውለታል። ለደኅንነታቸውም ቢሆን ሆቴል ቤት እንዳይቆዩ በመትጋት። የሆስፒታል ኮሪዶር ይመስል የነበረውን ቀፋፊና ጭልምልም የደርግና ኢሕአዴግ ቢሮ ለመዘክርነት እዛው ትተው የእንግዳ መቀበያና የስብሰባ ክፍሎች የአሉት ብሩህና ለመንፈስ ደስ የሚል አዲስ ቢሮ ሠርተዋል። ቀድሞ በጦረኞች በብርቱ እየተጠበቀ ዜጎች ዘወር ብለው በሙሉ ዓይኖቻቸው ሊቃኙት የማይደፍሩት ቤተመንግሥት ተውቦ፤ ዛሬ ለሁሉም ዜጎች ክፍት መኾኑ ጠቅላይ ሚኒስትሩን ያስመሰግናቸዋል። በእንደዚህ ዐይነት ውጥረት ውስጥ ኾነው ይህን ሁሉ በዐሥራ ሁለት ወራት በቤተመንግሥቱ ማከናውን ከቻሉ፤ በተረጋጋ አገርና አመጸኛ ባልኾኑ ሕዝቦች መሐል ቆይተው ቢያስተዳድሩ፤ ምን ያህል ዕፁብ፣ ድንቅ ተግባራት በፈጸሙ ያሰኛል። እኛ ያልታደልን ኾነን ነው እንጂ፤ ኢትዮጵያን ከልባቸው እጅግ የሚያፈቅሩና ብዙ ሊሠሩላት የሚሹና የሚችሉ ታላቅ መሪስ አግኝተን ነበር። የኢትዮጵያን የ4300 ዓመታት ታሪክ እኔ የአቅሜን ያህል መርምሬአለሁ። የነገሥታቱንም ታሪክ አንብቤአለሁ። ዶክተር ዐቢይ እንደ አሉበት እንደኛ ዘመን ክፉና የተወሳሰበ ዘመን ውስጥ የኖሩ መሪዎች ግን አላጋጠሙኝም። ከእሳቸው የአመራር ዘመን ሲነፃፃር መጥፎ የተባለው የድሮው ዘመን እንኳን እንደጥሩ የሚታይ ነው። ለእኛ ግን ነገሮችን የሚያገናዝብና መልካም የሚያሳስብ ቅን ልቦና እግዚአብሔር ያድለን። ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ የዓለም የሰላም ኖቤል ሽልማት ስለተቀበሉ፤ በእዚህ እጋጣሚ የተሰማኝን ፍሥሐ ልገልጽላቸው እወዳለሁ። ሽልማቱ የኛ የኢትዮጵያውያን፣ የኤርትራውያንና የመላው አፍሪካውያን ነው። ሽልማቱን የተቀበሉ ዕለት ያደረጉትም ንግግር እጅግ መሳጭ ነበር። ወረቀት ሳይዙ ዘለግ ላለ ጊዜ በተሳካለት እንግሊዝኛ ያን የመሰለ ቁምነገር መናገራቸው ያስደንቃቸዋል። በሳቸው ምክንያት በሽልማት ሰጪዎቹ አፍ ኢትዮጵያ እንድትወደስ ማስደረጋቸውም ያስመሰግናቸዋል። የኖቤል ሽልማቱን ሥነሥርዓት ያካሔዱት ሴትወይዘሮ ቤሪት ሬስ-አንደርሰን፤ “ኢትዮጵያ የሰው ዘር ምንጭ ስለኾነች እኛም ኢትዮጵያዊያን ነን፣ ኢትዮጵያ በቅኝ ግዛት ተገዝታ የማታውቅ አገር ነች፤” ያሉት በእሳቸው ምክንያት ነው። እሳቸው ሽልማቱን ባያገኙ ኖሮ ሴትዮዋ ይህን ባላሉ ነበርና። ይህን ጽሑፍ ከመደምደሜ በፊት ለእሳቸውና ለቤተሰባችው ረጅም ዕድሜና ጤንነት እመኝላቸዋለሁ። ኢትዮጵያም በሰላም፣ በፍቅርና በአንድነት ለዘላለም እንድትኖር እጸልያለሁ። (ፕሮፌሰር ፍቅሬ ቶሎሳ ጂግሳ)

https://www.mywebsite.com

በኤርትራ እና በኢትዮጵያ መካከል ምንም ዓይነት የግንኙነት መቀዛቀዝ የለም – የኤርትራ ፕሬዝዳንት December 26, 2019 | by ethioexploreradmin | 0 Source: https://mereja.com/

አቶ ኢሳያስ አፈውሪቂ የኤርትራ ፕሬዝዳንት

የጥላቻ ግንብን በመናድ የጀመረነው ትብብርና አብሮነት ተጠናክሮ ይቀጥላል፡፡ አቶ ኢሳያስ አፈውሪቂ የኤርትራ ፕሬዝዳንት በሁለተኛ ሀገራችው ኢትዮጵያ ይፋዊ የስራ ጉብኝት በማድረግ ላይ የሚገኙት የኤርትራው ፕሬዝዳንት ክቡር አቶ ኢሳያስ አፈውሪቂ በአዲስ አበባ እና በአዳማ ተለያዩ የልማት ሥራዎችን የተመለከቱ ሲሆን ከመስክ መልስ ከክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር አብይ አህመድ እና ካቢናችው ጋር በሁለቱ ሀገሮች ግንኙነት፣ፖለቲካዊና ኢኮኖሚያዊ ትብብር ዝርዝርና ጥልቅ ምክክር ያደረጉ ሲሆን የጋራ መግለጫ ሰጥተዋል፡፡ በመግለጫውም የኤርትራናየኢትዮጵያ ህዝብ ለህዝብ እና በመንግስት ደረጃ የተጀመረው ሰላማዊ ግንኙነት ሃያ ዓመት የነበረውን የጥላቻ ግንብ በመናድ የሁለት ሀገር ነገር ግን አንድ ህዝብ ሆነን ለመቀጠል ትብብርና አብሮነታችን ወደፊት ተጠናክሮ ይቀጥላል ሲሎ መግለጫ ሰጥተዋል፡፡በመግለጫው የትኩረት ማዕከል የነበረው ከእርቅ በኃላ መቀዛቀዝ ተፈጥሯል ተብሎ ለተነሳው ጥያቂ በአፅዕኖት ምላሽ ሰጠዋል፡፡ ይኸውም በኤርትራ እና በኢትዮጵያ መካከል ምንም ዓይነት የግንኙነት መቀዛቀዝ የለም፡፡ የህወኣት የፕሮፓጋንዳ ሀይሎች ከመጀመሪያው ጀምሮ ደስተኛ ባለመሆናችው ህዝቡን ለማደናገር የሚለቁት የሀሰት ዜና ነው፡፡ አያይዘውም በሁለቱ ህዝቦች መካከል የነበረው የአሮጋንትና የኃላቀርነተ የህወኣት የጥላቻ ግንብ በአዲሱ የለውጥ አመራር እንደምዕራብና ምስራቅ ጀርመን ግንብ ተንዷል፡፡ መንግስታዊ ግንኙነታችንም ከትብብር ባለፈ እንደ አንድ ሀገር መንግስት ነው የምንሰራው ፡፡ አብይም ሆነ ደመቀ መኮነን የኤርትራ ህዝብ መሪዎች ናችው፡፡እኔም ሆንኩ ሌሎች የኤርትራ አመራሮች የኢትዮጵያ ህዝብ አመራሮች ናችው፡፡ሁላችንም አንዳችን ለሌላችን አምባሳደሮች ነን፡፡በዚህ አጋጣሚ ግልፅ በመልዕክት ማስተላለፍ እፈልጋለሁ፡፡ በኢትዮጵያ ውስጥ ያለው ችግር ጊዜያዊ ነው፡፡ ህወኣት ሃያ ሰባት ዓመት የቀበረው ፈንጅ ነው፡ ፡ ህወኣት ያደገበትን ሀገር የማተራመስ ነው። December 26, 2019 | by ethioexploreradmin | 0 Source: https://mereja.com/amharic/ v2/189149

* https://www.tzta.ca

TZTA December 2019

16

https://www.mywebsite.com

*

https://www.tzta.ca

Liberals Are Stuck In A Hard Place With Big Climate Decisions For 2020 But he said it is also clear “the vast majority of Canadians also are pragmatic” and want climate action to come with a prosperous economy. For him, clean technology is the way out of the quagmire.

“In the short term, it is about (getting) resources to market,” he said. “In the long term, it will evolve towards clean technology, technology that will enable us to reduce the footprint we have and do so in a manner that will create economic opportunity.”

ADRIAN WYLD/THE CANADIAN PRESS Prime Minister Justin Trudeau speaks with The Canadian Press during a year-end interview in Ottawa on Dec. 18, 2019. Trudeau will have to balance climate action and economic prosperity in the decisions Ottawa makes in 2020.

Ottawa plans to reduce emissions with major projects at stake.

Mia RabsonThe Canadian Press

If his government rejects the project, that will send a signal that Canada’s oiland-gas sector has no future, Alberta Premier Jason Kenney has warned.

Rock, meet political hard place. $20.6-billion project approved In an interview with The Canadian Press, Trudeau said he has “been unabashed that we have to get ahead of the fight against climate change and be really thoughtful about how we are moving forward.”

Moments earlier, in the same interview, he acknowledged he is not ruling out approving the Teck Frontier mine north of Fort McMurray, Alta.

“We have a process that is ongoing and I am not going to speculate on those outcomes,” he said.

A joint federal-provincial review panel gave conditional approval to the $20.6-billion Frontier mine in July, finding it was in the national interest.

It’s expected to create $12 billion in tax revenues for Ottawa and $55 billion in tax and royalty revenues for Alberta over its 41-year life. About 7,000 jobs will be created in building the mine and 2,500 workers will be needed to operate it.

The panel also found the mine would cause “significant adverse environmental effects” to local wetlands and old-growth forests, and have some irreversible impacts on biodiversity.

It will, the panel noted, be a significant producer of greenhouse gases and likely make it harder for Canada to meet both its 2030 targets under the Paris climatechange agreement and its loftier 2050 goals. That fact was irrelevant to the panel’s decision because the review was done under now-obsolete rules, under which climate change was not within the purview of the review panel.

TZTA December 2019

Environment

Minister

Jonathan

“If they are serious about net zero by 2050, they cannot in good faith approve the largest oilsands mine proposed in Canadian history, that is scheduled to operate until 2067.”

Catherine Abreu, Climate Action Network Canada executive director

Wilkinson’s 2020 to-do list, he said, starts with figuring out how to close the 77-million-tonne gap between the policies Canada has in place and the existing 2030 climate target to reduce emissions to 30-per-cent below where they were in 2005.

That figure, updated just a week ago, comes from projections of Canada’s emissions based on existing policies and those that are fairly firmly set to be implemented in the coming years, such as standards to make gasoline burn with fewer emissions and to curb methane released from oil and gas production, and plans to plant two billion new trees.

At the end of 2018, Ottawa expected to be 79 million tonnes shy of the 2030 goal.

When new policies like the carbon tax offset by increases in emissions from the oil and gas sector, and revisions to how much carbon dioxide trees are expected to absorb, the progress towards Canada’s 2030 goal in the last year was just two million tonnes.

Canadians To Spend Holidays In Australia Battling Deadly Wildfires "It’s not a very good situation down there."

The Canadian Press

Wilkinson said during a visit to Calgary the week before Christmas that the Frontier mine’s approval will be contingent on determining how it fits into the “net zero by 2050” goal. Net zero, a phrase Canadians will be hearing a lot in 2020, means that whatever carbon dioxide or related substances are sent into the atmosphere can be absorbed by natural “sinks” like forests and wetlands, or engineered ones that capture carbon either to be used another way or stored.

The Frontier mine would be expected to produce 260,000 barrels of oil a day, and produce about four million tonnes of greenhouse gas emissions every year, for more than 40 years. Every time Canada adds more emissions to the mix, it pushes the goals further and further out of reach.

Catherine Abreu, executive director of the Climate Action Network Canada, said the mine review is “the first test” of the Liberals’ insistence that climate is at the heart of their policy-making.

“If they are serious about net zero by 2050, they cannot in good faith approve the largest oilsands mine proposed in Canadian history, that is scheduled to operate until 2067,” Abreu said. “A project of that scale, of emissions of that concentration, just blows all of those targets and all of those good intentions out of the water.”

Wilkinson said there is no question, based on the results of the federal election in October, that Canadians want more ambitious action to slow climate change.

17

DAN HIMBRECHTS VIA AP/CP A photo taken on Dec. 21 shows crews fighting a wildfire in Australia's New South Wales region.

The deadly fires have ravaged across several states in the country.

TORONTO — Sixty-nine Canadians are giving up their holidays at home to join the battle for the first time against the deadly wildfires devastating vast tracts of several Australian states.

The Canadian Interagency Forest Fire Centre (CIFFC) says a contingent of 21 highly trained staff from a variety of agencies left Canada on Dec. 3 for a 38 day deployment in New South Wales after the centre received an official request for assistance.

On Dec. 19, a second group of 30 Canadians was sent in for a 38 day deployment in the fire zone, and a further 18 are leaving on Dec. 30 for about a month.

Kim Connors, executive director of the Winnipeg-based CIFFC, says Canada has called on Australian firefighters four times since 2015, and the “agreements are reciprocal in nature so it was the first time that Australia has needed help from Canada.”

“Our Canadian firefighters and their families have volunteered their time to be away for the holidays, which is different for the northern hemisphere to be dealing with wildland fires over Christmas and New Year’s, so we’re very proud of them for doing that,” he said in an

https://www.mywebsite.com

interview.

The CIFFC says crews from Newfoundland and Labrador, Quebec, Yukon, Ontario, Manitoba, Saskatchewan, Alberta and British Columbia are assisting with a variety of tasks including roles in command, aviation, planning, logistics and operations.

“So they’re not on the front line, they’re in the overall management of the fires,” said Connors.

“They’ve been in a period of drought for quite a long period and it’s not a very good situation down there and obviously their summer is just started as our winter starts.”

Record-high temperatures and strong southerly winds are fanning more than 100 fires in New South Wales alone.

Two volunteer firefighters have been killed and dozens of homes have been lost since Thursday in the massive fires, including the Gospers Mountain blaze, which covered more than 460,000 hectares.

This report by The Canadian Press was first published on Dec. 22, 2019.

* https://www.tzta.ca

Ethiopia: “Justice delayed is justice denied“ Posted by: ECADF

and “On October 23, Jawar Mohammed …. accused Ethiopia’s security forces of trying to orchestrate an attack against him, a claim police official later denied “15 November 2019.

by Tadesse Walle (PhD), UK The above phrase is a legal maxim, principle, used by various thinkers, scholars for a considerable period including by William Pen, Martin Luther King and has been mentioned by Magna Carta (charter of rights) bibles and related scripts. It has been used to highlight the significance of resolving matters, disputes in time, failing of which would mean no redress at all and in legal terms delaying justice could be as bad as injustice. Magna Carta, the well celebrated legal source of the 13th century used the phrase to explain,” To no one will we sell, to no one will we refuse or delay, right or justice”. This dictum has now become a rallying cry for the civic society in challenging governments and courts that justice delayed is justice denied which I believe is timely in the current Ethiopian context, where the rule of law is at times at loggerheads with the actual practice on the ground.

In August 2018, a young man was mercilessly beaten, hanged upside-down to death in our current 21st century by groups who decided to welcome their leader Jawar Mohammed by scarifying an innocent Ethiopian (ethnic origin is irrelevant!) from SHASHEMENE. This horrific, barbaric and irrational action has no parallel in our recent past. The allegation that the man, the scarified individual had an explosive device with him was proved to be malicious and flawed. In hindsight, one would question whether the label/ tag, given at the time of the carnage, – “mob killing”, was indeed a mob killing? Or a sinister motive to declare, pronounce, the beginning of the end? And was the end intended? Considering what has happened on the ground since then – inter ethnic conflict prompted by hate speech and disinformation, compulsive ethnic and ethnic irredentism, one would, conclude that the latter is the case. Let me substantiate this: Without any shred of doubt, Prime Minister Abiy and his inner-circle, stakeholders of change deserve the highest credit ( in my view) in dismantling TPLF, the most heinous political group and unleashing political “reform” with its own particular doctrine and vision, which is now known as MEDEMER, a political paradigm with its own merits but with lots of ifs… and buts, some have even questioned if it was necessary or that if it was redundant to have this social experiment? Be it as it is, it’s now the manifesto for change: prosperity in anybody’s interest. Inviting opposition parties to come up with credible options, better constructs, political paradigms, heralding the ultimate commitment to democracy and civilized values, the first of its kind in the Ethiopian political landscape.

Give credit where credit is due.

Since PM, Abiy has been sworn in office, his reform appears to have brought considerable changes including, removing few TPLF corrupt and embezzled individuals, opening pollical space, heralding multi-party system, addressing gender inequality, reassuring democratic values, releasing

TZTA December 2019

political prisoners, providing legitimacy to political organisations unlawfully branded as terrorists by his own previous regime, paving the way for Ethiopian unity and integrity as opposed to those who conspire to extricate the old nation sate and replace it with mini, quasi states that don’t afford to feed its own people nor defend themselves from any adversary.

The reform includes making peace with Eritrea and with others strategically meaningful states for the good of Ethiopia, credit to the PM, this year’s Nobel Peace Prize Winner.

In spite of the good intent, practical steps of the PM and his regime in transforming Ethiopia by way of “reform”- socioeconomic change, the most part of his enduring tenure is marred with violent inter – ethnic and religious extremism beyond and above the usual bumps of social change. The vibrant changes , admired by the international community and by the Ethiopian community at large, have been tarnished by events such as the BURAYU carnage , the LEGETAFO displacement and others , bank robbery by OLF associates ( 18-20 times?), the unlawful claim of Addis Ababa as opposed to its unique and mixed identity, excessive tolerance of the TPLF thugs , particularly the ex-security chief caved in Tigray and the awkward precedent this had left, mystery of the notorious demographic change – social engineering ( by Lemma Megersa) manifested in one or in different forms , rejecting the ethos of BALDERAS and Eskinder – the icon of truth and social justice , hate speech and prejudice unleashed by ethno-centrists , ethnically motivated killings including at university sites, burning of churches , the rise and circulation of massive illegal weapons, staggering corruption , and failure to observe the dynamic connection of democracy and accountability,…you name it. The reader would note, Ethiopia is now leading the world on internally, ethnic driven displaced people, roughly three million, facing humanitarian crisis. DefendDefenders claim,” About three million people have been displaced by ethnic clashes, since Ethiopia’s Prime Minister Abiy came to power in April 2018” (24/10/2019) Most importantly, the recent, October 2019, reckless call made by Mr Jawar Mohammed to his affiliates known as Qeerroo, alleging that his life was at risk, when it was not!

This was not only misleading and destructive but rings an alarm bell of his actual and future intent. The message he posted on social media and speeches he made clearly and manifestly informed us of his malicious intent: “This became painfully evident on Oct.23 when the Oromia region was shaken by a deadly wave of violence following a series of Facebook posts from Jawar. The activist, who also heads a TV channel called Oromia Media Network, announced that the police were about to detain him, an allegation that was later denied by the government” (November 2019)

18

Jawar’s, ethno- centric call to his Qeerroo affiliates, was following the speech of the PM, that ‘media owners shouldn’t be fomenting unrest ‘undermine the peace and existence of Ethiopia, which I believe would be shared by any reasoned person or groups.

However, Jawar Mohammed addressed his audience with his widespread social media network that his life was at risk, and mockingly said, “እኛም አውቀናል ጉድጎድ ምሰናል”.

This manifestly and undoubtedly shows that he was well prepared in advance and exposed his all-time intent and purposes…. which then led his groups, the Queeroo, to unleash the barbaric carnage.

Jawar ‘s speech of “እኛም አውቀናል ጉድጎድ ምሰናል “said it all. But what exactly was the plot? what was the depth of his clandestine conspiracy? The Guardian, on 13 March 2018, article claims, “As the Oromo movement has grown in confidence …so the role of the Qeerroo in orchestrating unrest …”

This being the case, and whilst the unknown is still unknown, a prudent policing, security system would have investigated this and informed the Ethiopian public. The language is not straightforward, must have been analysed from that context. As matters stand now, the lives of 86 innocent Ethiopians and those of the an unaccounted for is left in vain. Jawar Mohammed have been left unrestrained, allowed to continue his malice act with impunity. This is not only a mockery of justice but the precedent it leaves for his fellow ethnic and naïve war lords.

Against of all odds, the hub of the culprit, the cause of the tragic end (we don’t have to do causal analysis – the facts speak for themselves) Mr Jawar Mohammed an ethno- centric ideologist was seen having a meeting with PM Abiy and other officials on 3 November 2019 in Addis Ababa, Ethiopia, discussing on how to stop the violence, erupted on 24 October 2019, knowing the violence was called by Jawar Mohammed himself. This was alarming and shocking, one would have thought, Jawar must have appeared in a court of law to face justice, not with the PM to discuss these matters.

Further, one would have thought, that the PM, would have left this at the hands of trial lawyers, police and not to comment on the episode including the ethnic identity of the victims, as his unwarranted comment, could potentially jeopardise any present or future investigation. As due process of law was not observed, the suspect – until proven guilty, appeared as a victor after the talks and the talks appeared to have backed him, rather than the victims or the dead and the displaced.

And most surprisingly, after the talks, Johar Mohammed appeared to have flexed his muscles, fled to the USA and reassured his followers that he would now take his case to the ballot box, knowing what he did on this occasion was unlawful and that it was a matter of time before he appeared in a court of law to defend the indefensible.

One would be troubled to comprehend as to why concerned government bodies failed to take legal action against him. It is troubling to comprehend the application of the rule of law, though this legal phrase has become the mantra, widely spoken word for the government particularly since Abiy came to power. The chain of actions to date, raises questions than answers, particularly, when such appalling offenses are not investigated, and the suspect is left unconstrained to continue his activities as usual, ignoring the life of 86 citizens. On one hand, it is not one

https://www.mywebsite.com

of minor traffic offences, it is life and life means life. On the other hand, the suspect is not dissuaded and discouraged from taking similar actions using machete and bullet in the future. The in actions of the government undoubtedly would signal for him that he could take actions with impunity! As matters stand now justice cannot be served to the victims and their families or they are rather served with blatant negligence!

The government is aware that , there is no yet sufficient culpability, accountability of past atrocities, horrendous crimes, human rights abuse carried out under the eyes of the EPRDF, including, the ANNUAK genocide,…many more , which the world is aware off… and to let Jawar Mohammed go un investigated, where there are sufficient and corroborative evidences is inconsistent and contradictory to the state’s commitment to the spirit of the rule of law if not the letter of the rule of law and that nobody is above and beyond the law. The demand for retribution cannot and must not be shelved for any reason.

Mr Johar Mohammed is not new to such appalling activities, whilst pretending as a man for democracy and a devout person for the cause of the Oromo people, he has been using ethnicity and religious mayhem to unleash his misguided objectives.

He once, said, “my village is 99% Muslim.

If anyone speaks against us, we will cut their throat with Machete”. This is beheading Christians. Is this distinct from extreme Islam?

One would wonder whether this has been driven by political motive or deep-seated hate for Christianity or acting as the last scum. Either ways, such hate speeches are an unwarranted, unlawful and costly in any civilised society. Knowing that there is no historical or empirical hostility between Islam and Christianity in Ethiopia, the speech was draconian and inflammatory. If he had taken his lesson from the recent attack and burning of churches, it was Islam that took the fight to the culprits and saved churches from burning and the vice versa.

One would wonder, why his followers have been using Machete, to pursue their goals, kill or eliminate other ethnic groups from their enclaves? The logic is simple and plain: they got the message from their leader, who intended to use Machete to kill Christians.

Here you go, this is the problem of leaving a precedent, if unchecked, the culprits are highly likely to continue their mischiefs / actions than not!!!

Mr Johar Mohammed is not only confined to allegedly righting the causes of the Oromo people but transcends his own ethnic groups to purse his own agenda, but in a vailed fashion. In a recent campaign in Awasa, he had advised, agitated fellow ethno- centrists, the Ajetos, to use force to purse their goal. Many had lost their lives, but Johar Mohammed was not accountable for his actions/ unwarranted speeches. Here is the danger, this leaves Johar Mohammed and his followers to continue their violent and vicious actions out of impunity. How is it fair, an Activist whose security paid by the poorest taxpayers in society, have yet to pay him by splitting their blood.

Further , on various television interviews, Jowar had spoken and vowed not only to use force in order to pursue his objectives, but had seen himself and his affiliates – the Qeerroo, forming a parallel government , he said “… that the country effectively now have two governments, one led by Abiy and the other led by Qeerroo” What does this mean,it was crystal clear then and now. This probably would mean a lot to his supporters,

* https://www.tzta.ca

TZTA December 2019

19

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

This season is about 'taking care of each other,' Trudeau says in annual Christmas message

"Today our family joins Christians everywhere to celebrate the birth of Christ.

"This time of year is full of joy, light and traditions, whether it's wrapping gifts, choosing the perfect tree, or keeping the roof clear for the reindeer.

"Some of us are getting together with the whole family.

Others are sharing a table with friends. Maybe you're keeping the kids entertained in the snow or taking it easy and catching up with loved ones.

"Whatever we're doing, Christmas is a time to celebrate Christ's message of compassion and show people we love them.

"It's the season for giving and for giving back, from supporting folks in need in our communities to reaching out to neighbours who might be alone for the holidays.

"We're especially thinking of our service members here in Canada and overseas who give so much to our country. Thank you for everything you do.

In his annual Christmas address, Trudeau encouraged Canadians to show compassion toward one another during the holiday season and into the new year Prime Minister Justin Trudeau's annual Christmas supporting folks in need in our communities to reaching address encourages Canadians to show compassion out to neighbours who might be alone for the holidays." toward one another during the holiday season and into the new year.

Trudeau praised members of the Canadian military on duty in Canada and abroad — and managed to sneak in Trudeau said the Christmas holiday is about showing a reference to the Liberal Party's recent campaign slogan love for those around us. when he urged Canadians to "move forward together" in the new year.

"One of the greatest holiday traditions is taking care of each other and it's something Canadians do all year Read the prime minister's full statement below. round," Trudeau said.

Prime minister's Christmas message "It's the season for giving and for giving back — from "Merry Christmas, Canada!

TZTA December 2019

20

"You know, one of the greatest holiday traditions is taking care of each other and it's something Canadians do all year round.

"Rain or shine or snow, we show up for each other, because that's who we are.

"So today, let's come together and let's move forward together in the new year.

"From our family to yours, Merry Christmas."

CBC's Journalistic Standards and Practices|About CBC News

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

Eating chilies cuts risk of death from TZTA INC heart attack and stroke, study says TZTA INTERNATIONAL ETHIOPIAN BILINGUAL NEWSPAPER

By Jack Guy, CNN

TZTA is independent newspaper published once a month online in Toronto, Canada. The opinion expressed in this newspaper are not necessarily those of the editor or publisher. We welcome comments or different point of view from our readers submitted articles may be edited for clarity.

Address

Send your article, letters, poems and other information with your full name, address and phone number to:-

TZTA INC.

1411-100 Wingardoen Court Scarborough, ON M1B 2P4 E-mail your information to:-

tztafirst@gmail.com / info@tzta.ca

Website:-https://www.tzta.ca

(CNN)That delicious penne all'arrabiata may have benefits that go further than putting a smile on your face, according to a new study.

For many years, chili has been hailed for its therapeutic properties, and now researchers have found that eating chili peppers regularly can cut the risk of death from heart disease and stroke.

can exert a protective action towards our health,” said Iacoviello.

Many sudden cardiac deaths linked to prior silent heart attacks, study says The team now plans to investigate the biochemical mechanisms that make chili good for our health.

Carried out in Italy, where chili is a common ingredient, the study compared the risk of death among 23,000 people, some of whom ate chili and some of whom didn't.

Participants’ health status and eating habits were monitored over eight years, and researchers found that the risk of dying from a heart attack was 40% lower among those eating chili peppers at least four times per week.

Death from stroke was more than halved, according to results published Monday in the Journal of the American College of Cardiology.

“An interesting fact is that protection from mortality risk was independent of the type of diet people followed,” said study lead author Marialaura Bonaccio, an epidemiologist at the Mediterranean Neurological Institute (Neuromed).

“In other words, someone can follow the healthy Mediterranean diet, someone else can eat less healthily, but for all of them chili pepper has a protective effect,” she said.

The research uses data from the MoliSani study, which has around 25,000 participants in the Molise region of southern Italy.

Licia Iacoviello, director of the department of epidemiology and prevention at Neuromed and a professor at the University of Insubria in Varese, explained that the beneficial properties of chili had been passed down through Italian food culture.

“And now, as already observed in China and in the United States, we know that the various plants of the capsicum species, although consumed in different ways throughout the world,

TZTA December 2019

health benefits.

“This type of relationship suggests that chillies may be just a marker for some other dietary or lifestyle factor that hasn’t been accounted for but, to be fair, this kind of uncertainty is usually present in epidemiological studies, and the authors do acknowledge this,” said Johnson.

Continue from page 17

External experts praised the study while pointing out some limitations.

Duane Mellor, a registered dietitian and senior teaching fellow at Aston Medical School in the UK, said the paper is “interesting” but “does not show a causal link” between chili consumption and health benefits.

Mellor said the positive effect of chili consumption observed in the study could be attributed to how the peppers are used in an overall diet.

by Tadesse Walle (PhD), UK The above phrase is a legal maxim, principle, used by various thinkers, scholars for a considerable period including by William Pen, Martin Luther King and has been mentioned by Magna Carta (charter of rights) bibles and related scripts. It has been used to highlight the significance of resolving matters, disputes in time, failing of which would mean no redress at all and in legal terms delaying justice could be as bad as injustice. Magna Carta, the well celebrated legal source of the 13th century used the phrase to explain,” To no one will we sell, to no one will we refuse or delay, right or justice”. This dictum has now become a rallying cry for the civic society in challenging governments and courts that justice delayed is justice denied which I believe is timely in the current Ethiopian context, where the rule of law is at times at loggerheads with the actual practice on the ground.

Ian Johnson, a nutrition researcher at Quadram Institute Bioscience in Norwich, England, praised the “highquality observational study” for its “robust methods.”

In August 2018, a young man was mercilessly beaten, hanged upside-down to death in our current 21st century by groups who decided to welcome their leader Jawar Mohammed by scarifying an innocent Ethiopian (ethnic origin is irrelevant!) from SHASHEMENE. This horrific, barbaric and irrational action has no parallel in our recent past. The allegation that the man, the scarified individual had an explosive device with him was proved to be malicious and flawed. In hindsight, one would question whether the label/ tag, given at the time of the carnage, – “mob killing”, was indeed a mob killing? Or a sinister motive to declare, pronounce, the beginning of the end? And was the end intended? Considering what has happened on the ground since then – inter ethnic conflict prompted by hate speech and disinformation, compulsive ethnic and ethnic irredentism, one would, conclude that the latter is the case. Let me substantiate this:

However, he also pointed out that no mechanism for the protective effect was identified, nor did scientists find that eating more chili provided additional

Without any shred of doubt, Prime Minister Abiy and his inner-circle, stakeholders of change deserve the highest credit ( in my view) in dismantling TPLF, the most heinous political group and unleashing

“It is plausible people who use chillies, as the data suggests also used more herbs and spices, and as such likely to be eating more fresh foods including vegetables,” he said.

“So, although chillies can be a tasty addition to our recipes and meals, any direct effect is likely to be small and it is more likely that it makes eating other healthy foods more pleasurable.”

21

GST REG. # R306528806-00001

PAYMENT

Make your cheque payable to TZTA INC.

For residence of Canada cheque and money order are acceptable.

Pay by Visa or Master Card/Paypal/ From outside Canada Visa and Master Card are acceptable. Ask us!

Go to our website and send us your email address. You will get the newspaper every time

For Advertising

Call: (416) 898-1353 (416) 653-3839 Fax: (416) 653-3413 E-mail: tztafirst@gmail.com or info@tzta.ca Website: https://www.tzta.ca

Publisher & Editor Teshome Woldeamanuel Marketing; Tigist Teshome Format and Typing Zenashe Tsegaselassie

Contributor

Mr. Tadese Gebremariam Mr. Yonas J. Haile Mr. Alem Mr. Yehun Belay Mrs. Genet Woldemariam Mr. Desta etc...

...............................................

Members of National Ethnic Press and Media Council of Canada NEPMCC

Press and Media Council of Canada

We acknowledge the financial support of the Government of Canada through the Canada Periodical Fund of the Department of Canadian Heritage.

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

Is PP last chance for ethnic-federalism in Ethiopia?

By Teshome M. Borago | Zehabesha Columnist December 24, 2019 | Over 20 months after Dr. Abiy became Ethiopian Prime Minister, nobody would believe that the two key issues that inspired the popular #OromoProtests and #AmharaProtests would remain unanswered today. Namely, Amhara’s Welkait quest has been defeated by Tigray while Oromo claims on Addis Ababa (Finfinne) have been nullified by the city’s urban residents led by activist Eskinder Nega. Both cases were a test to the limits of Meles Zenawi’s brainchild “ethnic-federalism” (Zenawism) system, and it failed so far.

Those of us who understood the dangers

of “ethnic-federalism” and its limits, already knew Zenawism is doomed to fail without urgent intervention. However, despite opposition from protest leader Jawar Mohammed, Dr. Abiy’s new project Prosperity Party (PP) may finally answer those questions and might actually save ethnic-federalism from itself: by reforming its application.

What happened since 2018 For two decades, ethnic-federalism (multinational-federalism) was on paper (constitution) but not all Ethiopian groups received its “benefits,” because the flawed system was doomed to result in overlapping

Paul Vander Vennen Law Office

Certified by the Law Society of Upper Canada as Specialist in Citizenship and Immigration Protection: Immigration and Refugee Law: 45 St. Nicolas Street, Toronto, ON M4Y 1W6 Tel:- (416) 963-8405 ext.

Fax: (416) 925-8122

235

www.paulvanlaw.ca * paul@paulvanlaw.ca

benefits, a recipe for civil war. The vanguard ruling TPLF/EPRDF party brutally kept a lid on this potential volcano, until 2018. With loosening of the state security apparatus following the resignation of Prime Minister Hailemariam, ethnic militias in the tribal states (particularly Benshangul, Amhara and Oromia states) began ethnic cleansing to homogenize….leading to historical levels of mass displacements and massacres in every corner of Ethiopia. Meanwhile, several small stateless tribal groups in the southern SNNPR demanded their own “state” status to join the other states already carving a segregated ethnic homeland. Abiy’s new administration kept a blind eye to the spiraling bloodshed; hoping to avoid criminalizing opposition or avoid narrowing the political space before the 2020 elections. So the savage killings and displacements in 2018 continued into 2019. From Burayu massacre, to Gedeo, Hawassa, Wolega, Kamashi, Sitti and many isolated xenophobic killings nationwide, the goal was clear: to murder or displace as many minorities as possible.

No matter how gruesome their tactics were, ethnic elites still failed to homogenize the numerous towns nationwide, and this is a bottleneck dilemma facing ethnicfederalism and its defenders. Without creating a homogeneous urban center, having a homogenous rural is pointless for many regional states of Ethiopia. And ethnic federalism in its raw form can not succeed in any state without a homogeneous society inside its boundaries. And that is where questions like the case of Addis Ababa come to the picture. These big cases is where ethnic-federalism has no answers.

After Abiy’s boundary commission was rejected by TPLF, it was expected that the commission and his administration will find excuses to deny Amhara claims on Welkait and it did. Similarly, the Oromo claims on Addis Ababa ownership has virtually become a lost cause. The only step left now is to make this loss permanent by removing Abiy’s Oromo party (and Mayor Takele Uma) out of Addis Ababa completely via a free election.

This final nail on the coffin of the concept of Finfinne as Oromo property was a foregone conclusion, until ofcourse Abiy reformed his Oromo party into a pan-Ethiopian one. This crucial Abiy strategy might partially save the Finfinne cause and thus save Oromia from self-destruction or violence. To succeed, Abiy must do electoral reform and remove the First-Past-the-Post (FPTP) system if his party wants any chance of getting a seat inside Addis Ababa.

TZTA December 2019

22

Essentially, thanks to Abiy, Oromo nationalists of PP might win a small percentage of seats inside Addis Ababa, and settle for that instead of reaching for the whole pie and get not a single slice.

But if we follow this formula, it means many towns through out Oromia region will be shared (co-administered) by Amhara and Ethiopianist opposition parties like EZEMA as well; just like some areas of Amhara region (I.e south Wollo) will be co-administered

by Oromos. Such a major reform to ethnicfederalism might save it from total collapse.

For supporters of ethnic-federalism, letting minorities self-govern might be the only way to save the whole project of ethnic federalism from self-destruction.

As the chart illustration above shows, as of now, ethnic federalism has failed to guarantee autonomy and self-determination for small ethnicities residing inside the big ones. If ethnic-federalists want to keep a raw version of the system, then they must guarantee that all ethnicities self-administer: either by rewarding multiple “zone status” to minority tribes located inside big ones; or by redrawing the maps. Gradually, they must adopt the platform of Abiy’s Prosperity Party, which essentially keeps the current ethnic boundaries “as is,” but electorally liberalizes each regional state internally away from one ethnic monopoly.

The big spoiler here is TPLF and Tigray, who are crying about saving the old ethnic federalism empire in its raw form. A few weeks ago, they organized an ethnicfederalism forum in Mekele. They are doing this to defame Abiy as anti-federalism and, bluntly, because Tigray can actually afford to keep the status quo. That is, outer states like Tigray can afford to maintain ethnicfederalism in its raw form because their states are already homogeneous; particularly the most important parts of Tigray state (the center) are not disputed. So TPLF is basically dumbing down the conversation on federalism, as Tigray is playing checkers while the rest of the middle country is playing chess. This is because the “problems” of heterogeneous society in Ethiopia exist at its geographical center; particularly in and around the former province of Shewa.

Due to major historical events like 1800s Menelik’s conquests, 15-18th century Oromo western/northern expansion and 1500s Somali conquests during Gragn Ahmed, all Ethiopian ethnolinguistic (and religious) fault lines and complexities meet at or near the Shewan & Wollo provinces. These central

https://www.mywebsite.com

Continued on page 25

* https://www.tzta.ca

TZTA February 2019 TZTA December 2019

23

19

https:www.tzta.ca https://www.mywebsite.com * https://www.tzta.ca

Egypt affirms adherence to rules of filling Ethiopian Dam By: Egypt Today

Image processed by CodeCarvings Piczard ### FREE Community Edition ### on 201912-25 16:32:51Z | http://piczard.com | http://codecarvings.com

CAIRO – 25 December 2019: Egypt stressed adherence to its proposal regarding filling and operating the Grand Ethiopian Renaissance Dam, the Ministry of Water Resources said, after “malicious” reports claiming that Egypt abandoned one of its main conditions.

Egypt affirms its keenness, during negotiations around the (Grand Ethiopian) Renaissance Dam, to reach understanding and agreement with both Sudan and Ethiopia regarding the rules for filling and operating the dam, especially during periods of drought and prolonged drought, the ministry said in a statement.

It also confirms endeavor to reach a compromise formula that achieves

It is necessary to clarify that Egypt is demanding the passage and flow of 40 billion cubic meters annually from the Blue Nile River, which is the average during periods of drought and prolonged drought, as a similar case to what happened during the period from 1979 to 1987, the statement read.

However, Cairo has blamed Addis Ababa for hindering a final agreement concerning a technical problem, calling for activating the Article No. 10 of the Declaration of Principles, which stipulates that if the three countries could not find a solution to these differences, they have to ask for mediation.

The Egyptian, Sudanese and Ethiopian water resources and irrigation ministers agreed to continue their technical discussions on all unresolved issues concerning the Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) project during their next meeting on January 9-10 in Addis Ababa, according to an Egyptian government statement earlier in December.

Later, the United States sent an invitation to the three countries to resume the talks. Meetings were held with foreign and water ministers of Egypt and Upper stream countries, in the presence of United States Secretary of Treasury Steven Mnuchin and a representative from the World Bank.

the interest of the three countries, represented in the right of Ethiopia to achieve the development that it seeks, in a way that does not represent a grave danger to Egypt and ensures the flow of water to it Egypt and Ethiopia are at (the Egyptian land) and guarantees loggerheads over the $4-billion (Egypt’s) right of life. dam; Cairo voiced concern over its water share [55.5 billion cubic Egypt has presented an alternative meters] after Ethiopia started formula to link the two dams building the dam on the Blue Nile in (GERD and Egypt’s Aswan High May 2011. A series of tripartite talks Dam), in the interests of both sides. between the two countries along with Sudan began in 2014. One year The ministry has denied recent later, the three countries signed the reports regarding Egypt’s Declaration of Principles, per which abandonment of its condition to the downstream countries [Egypt have 40 billion cubic meters of and Sudan] should not be negatively Nile water annually, as part of affected by the construction of the negotiations to fill and operate dam.

GERD.

President Donald Trump praised the meeting with the top representatives ofthe three countries, saying on his Twitter that it “went well and discussions will continue during the day!”

President Abdel Fatah al-Sisi also lauded the constructive and pivotal role played by President Trump and the US, which reflects the depth of the strategic relations between Egypt and the United States. The president said that this would contribute to reaching an agreement on the filling and operation of GERD and promoting stability and development in East Africa.

ቤተ እምነቶች ለምን ዒላማ ሆኑ?

ያሳለፍነው ሳምንት ሙስሊም ኢትዮጵያውያን ተቃውሟቸውን በከፍተኛ ሁኔታ ያሰሙበት ሳምንት ነበር። መነሻው በሞጣ ከተማ የመስጂድ መቃጠል እና የሙስሊሞች ንብረት መውደም ቢሆንም ቅሉ፥ ያገረሸው ቁጣ ግን የተዳፈነ እና የተከማቸ እንደነበር ግልጽ ነው። ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ቤተ ክርስቲያናት እና መስጂዶች የፖለቲካዊ ጥቃት ዒላማ ሲሆኑ ባልተለመደ ሁኔታ በተደጋጋሚ እየተስተዋለ ነው። ከዚህ ቀደም፣ ብዙ የእምነት ነጻነት አፈናዎችን ብንሰማም ቤተ እምነቶችን ማጥቃት ግን እምብዛም የተለመደ አልነበረም። አሁን ምን ተከሰተ?

ስርዓቱ በሕዝባዊ አብዮት ከመገርሰሱ አስቀድሞ ኢትዮጵያን ይገዙ የነበሩ መሪዎች ራሳቸውን «ሥዩመ እግዚአብሔር» እያሉ ይጠሩ ነበር። የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ እንደ ቤተ ክርስቲያን እንዲሁም ሊቃውንቷ በንጉሣዊ ሥርዓቶቹ በብዙ ረገድ ተጠቃሚ ነበሩ። የነገሥታቱ ድርሳናት ጸሐፊዎች የቤተ ክርስቲያኗ ሊቃውንት እንደመሆናቸው አድሏዊ ትርክት ይበዛባቸዋል። ይህ በተለይ በምሥራቁ የኢትዮጵያ ክፍል ለሚበዙት ኢትዮጵያውያን እና ለአገር በቀል እምነት ተከታይ ለነበሩት ሌሎች ብሔረሰቦች የታሪካዊ ቁርሾ መንሥኤ ሆኗል፤ በታሪካዊ ትርክቶች ረገድ ያለው ጭቅጭም ምንጩ ከዚህ ነው የሚጀምረው። ዛሬ ዛሬ የኢትዮጵያ ፖለቲካ ተቃርኖ ምንም እንኳን በብሔርተኝነት የተቃኘ ቢመስልም በውስጠ ታዋቂነት የሃይማኖት ተቃርኖ ያለበት መሆኑን መካድ አይቻልም። የኦሮሞ ብሔርተኞች የክርስትና ወይም የእስልምና እምነት ተከታዮች ቢሆኑም ቅሉ፥ አብዛኛዎቹ የዋቄፈና እምነት ዓመታዊ በዓል የሆነውን የኢሬቻ በዓል ከማክበር አይቆጠቡም። እነዚሁ ብሔርተኞች ከኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስትያን ጋር እሰጥ አገባ የሚገቡበት ምክንያትም የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን የኢትዮጵያ ብሔርተኝነት (በእነርሱ አባባል አሐዳዊ ኢትዮጵያዊነት) ማጠናከሪያ መሣሪያ ናት ብለው ስለሚያስቡ ነው። ነገር ግን ከፖለቲካዊ ቅራኔዎቹ በስተጀርባ ሃይማኖታዊ አንድምታ መኖሩን የሚያሳየን በተለይ ከኦሮሞ ብሔርተኞች እና ከኢትዮጵያ ብሔርተኞች በስተጀርባ ያለው መከፋፈል ብቻ ሳይሆን በኦሮሞ ፖለቲካ ውስጥም ጭምር ያለውን ተፅዕኖ መመልከት ስንችል ነው። የኦሮሞ ነጻነት ግንባር ከገጠሙት የመከፋፈል ፈተናዎች መካከል በሃይማኖት መከፋፈል ሳይጠቀስ የማይታለፍ ነው። ከዚያም ውጪ ሙስሊሞች በሚበዙባቸው የኦሮሚያ አካባቢዎች የኦርቶዶክስ ክርስትና እምነት ተከታይ ኦሮሞዎችን ዛሬም ድረስ አማራ ብለው ይጠሯቸዋል።

ታሪካዊ ቅራኔ ለዛሬይቱ ኢትዮጵያ መሠረት የጣለው ዘውዳዊው የኢትዮጵያ መንግሥት ቅቡልነት ምንጭ ክርስትና ነበር። ለነገሥታቱ ክርስትናን ማስፋፋት ግዛታቸውን ከማስፋፋት እኩል ተልዕኳቸው ነበር ማለት ይቻላል። በ1966 ንጉሣዊ

ሃይማኖታዊ ብሔርተኝነት ሃይማኖታዊ ማንነቶች ብሔራዊ ማንነት መሥለው መቅረባቸው የኢትዮጵያ ብቻ ሳይሆን ዓለም አቀፋዊ እውነታ ነው። “The Oxford Handbook of the History of Nationalism” የተባለ መጽሐፍ «በዚህ

ዛሬ ዛሬ የኢትዮጵያ ፖለቲካ ተቃርኖ ምንም እንኳን በብሔርተኝነት የተቃኘ ቢመስልም በውስጠ ታዋቂነት የሃይማኖት ተቃርኖ ያለበት መሆኑን መካድ አይቻልም። የኦሮሞ ብሔርተኞች የክርስትና ወይም የእስልምና እምነት ተከታዮች ቢሆኑም ቅሉ፥ አብዛኛዎቹ የዋቄፈና እምነት ዓመታዊ በዓል የሆነውን የኢሬቻ በዓል ከማክበር አይቆጠቡም። በፍቃዱ ኃይሉ

TZTA December 2019

24

ዘመን ሃይማኖት ወደ ብሔር ተቀይሯል» ይላል። «ሃይማኖቶች የብሔራዊ ማንነት አካል እንዲሆኑ ሲደረጉ ሃይማኖታዊ ግጭቶች ደግሞ የብሔራዊ አንድነት ትርክቶችን እንዲስማሙ ተደርገው ተቀይረዋል» ይላል። በኢትዮጵያም እየሆነ ያለው ይኸው ነው። ሃይማኖታዊ ትርክቶች ወደ ብሔራዊ ትርክትነት ተቀይረዋል። ነገር ግን ትርክቶቹ ሙሉ ለሙሉ ስኬታማ ባለመሆኑ ምክንያት ሃይማኖታዊ ብሔርተኝነቶች ተፈጥረዋል፤ ምናልባትም ሃይማኖታዊ ገጽታቸው ከብሔርተኛ ገጽታቸው ጎልቶ ሊወጣ ይችላል። ከላይ የተመለከትነው ታሪካዊ የሃይማኖት ተቃርኖ በብሔር ማዕቀፍ ውስጥ እንደመጣ ግልጽ የሚሆንልን፣ በተለይ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ፖለቲካዊ የብሔር ግጭቶች ቤተ እምነቶችን ወደ ማጥቃት እየተሸጋገሩ መምጣታቸውን ስንመለከት ነው። የቀድሞው የሶማሊ ክልል ፕሬዚደንት ከመነሳታቸው በፊት ደጋፊዎቻቸው በጅግጅጋ ነዋሪዎች ላይ ያደረሱት ጥቃት ቤተ ክርስትያናትን እስከማቃጠልም ደርሷል። በሲዳማ ክልልነት ጥያቄ የተቀሰቀሰው አመፅም ቤተ ክርስትያናትን ወደ ማቃጠል ተዛምቶ ነበር። በተመሳሳይ፣ አክቲቪስት ጃዋር መሐመድ በመንግሥት የተመደቡለት ጥበቃዎች ሊነሱ ነው በሚል የተቀሰቀሰው አመፅ የሁለቱም ቤተ እምነቶች ላይ ጥቃት እንዲሰነዘር ምክንያት ሆኗል። ይኸው አክቲቪስት ከተናገራቸው የአፍ ወለምታዎቹ በሙሉ ብዙዎች ቂም የቋጠሩበት ሙስሊሞች በሚበዙበት የትውልድ ሥፍራው ክርስቲያኖች ቀና ብለው ቢሔዱ አንገታቸውን በሜንጫ ነው የምንለው ማለቱ መሆኑ ያለ ምክንያት አይደለም። በመጨረሻም፣ መረዳት የምንችለው የኢትዮጵያን ፖለቲካ የሚንጠው ብሔርተኝነት ሃይማኖታዊ ብሔርተኝነት እንደተጫጫነው ይሆናል። ለምን አሁን? ባለፉት ሁለት ዐሥርት ዓመታት የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስትያን ተከታዮች ቁጥር በመቶኛ ሲታይ እየቀነሰ መሔዱን አንዳንድ ጥናቶች ይጠቁማሉ። በተለይም በኦሮሚያ ክልል የኦርቶዶክስ ክርስትና እምነት ተከታዮች ቁጥር ሲቀንስ፣ የፕሮቴስታንቶች ቁጥር ደግሞ እየጨመረ ነው። ከኦርቶዶክስ እምነት ቀሳውስት መካከል የተወሰኑት

የኦሮሚያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክሕነት ለመመሥረት እንቅስቃሴ ሲጀምሩ ያስቀመጡት ምክንያት የምዕመናኑን ቁጥር መቀነስ ቢሆንም ቅሉ ንቅናቄው ብሔርተኛ መሠረት እንዳለው ሳይነጋገሩበት የተግባቡት ብዙኀን ናቸው። አሁን በኢትዮጵያ ውስጥ ብሔርተኝነቶች ከዕለት ዕለተ የባሰ እየጦዙ ነው። ብሔርተኝነቶች እየጦዙ በመጡ ቁጥር ደግሞ በውስጣቸው ያመቁት ሃይማኖታዊ ተቃርኖ ራሳቸውንም ይሰነጥቃቸዋል፣ ከሌሎችም ጋር ግጭቶች ውስጥ ይከታቸዋል። አልፎ ተርፎም በአገሪቱ ውስጥ ያለው የሥልጣን ሽኩቻ እና ትዕይንተ ኃይል (እኔ እበልጥ፣ እኔ እበልጥ) ነገሩን ከድጡ ወደ ማጡ እየገፋው ነው። በሽግግር ሥም ሕጋዊ ርምጃዎች መላላታቸውም ፈሪሐ ሕግ እንዳይኖር አድርጓል። ዑስታዝ በድሩ ሑሴን የተባሉ የእስልምና መምህር ከአማራ ቴሌቪዥን ጋር ባደረጉት ቆይታ የሞጣው ክስተት ብቻውን እንዳልቆመ ሲያስረዱ እስቴ የተባለ አካባቢ የተከሰተ የመስጊድ መቃጠል እና የሙስሊሞች ንብረት መዘረፍን ነው በምሣሌነት ያነሱት። ይህ ጉዳት ሲደርስ የተጠየቀ አካል ባለመኖሩ ነው የሞጣው የተከሰተው በማለት የሕጋዊ እርምጃዎች አለመኖር ከዚህም በላይ ሊያመጣ ይችላል በማለት ስጋታቸውን ተናግረዋል። ታሪካዊ የሃይማኖት ቅራኔው ላይ በውስጠ ታዋቂነት ሃይማኖትን ያነገቡ ብሔርተኝነቶች መግነን ተጨምሮበታል። በዚህ ላይ በማኅበራዊ ሚዲያዎች የሚሰራጩ የተዛቡ መረጃዎች እና የጥላቻ ንግግሮች ሲታከሉበት አሁን የምናየውን ዓይነት ለማመን የሚያስቸግር የርስ በርስ መጠፋፋት አዝማሚያ አስከትሏል። ይህንን የመጠፋፋት ሰደድ እሳት ለመግታት ዋናው ኃላፊነት የመንግሥት ነው። ሙስሊሞች በሚበዙባቸው አካባቢዎች ያሉ ክርስቲያኖች እና ቤተ ክርስቲያኖች እንዲሁም ክርስቲያኖች በሚበዙባቸው አካባቢዎች ያሉ ሙስሊሞች እና መስኪዶች የተለየ ጥበቃ ያስፈልጋቸዋል። አለበለዚያ በነባሩ የታሪክ ቁርሾ ላይ አዲስ እየተጨመረበት ይቀጥላል። በዚህ አምድ የቀረበው አስተያየት የጸሀፊው እንጂ የ«TZTAን አቋም አያንጸባርቅም።

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

Eritrea president in Ethiopia on official visit International airport by his host Prime Minister Abiy Ahmed.

signed further peace deals and were awarded medals.

Eritrea’s Information Minister said in a tweet that: “The two leaders will discuss enhancement of important bilateral and regional matters.”

Afwerki was accompanied by Eritrea’s Foreign Minister Osman Saleh and presidential advisor Yemane Ghebreab.

Abiy became the 100th Nobel Peace Laureatte for his efforts at achieving peace with Eritrea after over two decades of conflict. Since the 2018 peace deal relations between the two countries have been normalized in sveral areas.

Borders were unilaterally shut this Abiy earlier this month mentioned year on the Eritrean side. Experts Afwerki multiple times in his Nobel have stressed that there was a lot to Peace Prize lecture referring to him be done in order to institutionalize as a comrade in peace. the peace deal.

Abdur Rahman Alfa Shaban ETHIOPIA Eritrean president Isaias Afwerki is in Ethiopia on an official visit.

He was met at the Addis Ababa

The duo have met multiple times since they signed a peace deal in July 2018. Meetings have been in Addis Ababa, Asmara as well as in Riyadh and Abu Dhabi in the case of the Middle Eastern cities, they

Abiy said the deal was iron-clad in his Nobel lecture. He said there was going to be a meeting to celebrate the award with Afwerki and all Eritreans.

Source: Africa News

Ethiopia’s Abiy Meets Eritrean Leader For First Time Since Winning Nobel

IMF approved $ 2.9 billion in support for Ethiopia

By Tesfa-Alem Tekle December 22, 2019

(ADDIS ABABA) – The International Monetary Fund (IMF) on Saturday approved $ 2.9 billion in support for Ethiopia.

The grant was approved by the Executive Board of the International Monetary Fund to support Ethiopia’s domestic economic reform program.

The three-year financing package will support the implementation of the authorities’ Homegrown Economic Reform Program.

It will further have a significant impact on sustaining Ethiopia’s global transformation.

The Fund-supported program aims to help authorities reduce external imbalances, contain debt vulnerabilities, lift financial repression, increase domestic resource mobilization which will also help devote adequate resources to propoor spending.

Ethiopia’s economic reforms are said to focus on addressing foreign currency shortages and adjusting the volatile exchange rate system.

“The program aims to address foreign exchange shortages and external imbalances; reform state-owned enterprises (SOEs); safeguard financial stability; and strengthen domestic revenue mobilization” part of IMF’s statement reads.

It also targets to help in creating jobs for unemployed youth in the country, and to encourage private sector investment.

In addition, the financial institution says it will help to reduce poverty, provide necessary infrastructure, encourage private sector participation, undertake development of lowincome community centers and modernize its monetary policy framework.

“A decade of rapid growth, underpinned by strong policies, has supported a reduction in poverty and improved living standards in Ethiopia” said David Lipton, First Deputy Managing Director and Acting Chair.

Eritrea’s President Isaias Afwerki (L) and Ethiopia’s Prime Minister Abiy Ahmed talk during the inauguration of the Tibebe Ghion Specialized Hospital in Bahir Dar, northern Ethiopia, on November 10, 2018. – Presidents of Somalia and Eritrea met Ethiopian Prime Minister Abiy Ahmed on November 9, 2018 to cement regional economic ties as relations warm between the once-rival nations. (Photo by EDUARDO SOTERAS / AFP)

By AFP December 25, 2019 ADDIS ABABA – Eritrean President Isaias Afwerki flew to Addis Ababa Wednesday for his first meeting with the Ethiopian prime minister since Abiy Ahmed won the Nobel Peace Prize for initiating a thaw between the sparring neighbors.

Eritrea and Ethiopia fought a border war in 1998-2000 that left an estimated 80,000 dead before a prolonged stalemate took hold.

Shortly after he came to power last year, Abiy, 43, stunned observers at home and abroad by reaching out to Isaias and creating momentum for a peace deal.

Abiy welcomed Isaias at Addis Ababa’s Bole International Airport, Ethiopia’s state-affiliated Fana Broadcasting Corporate said.

“During his stay in Ethiopia, the Eritrean president is expected to meet with Ethiopian officials to discuss bilateral issues,” Fana said.

TZTA December 2019

Isaias was accompanied by Foreign Minister Osman Saleh and Yemane Gebreab, a presidential advisor, according to a post on Twitter by Eritrean Information Minister Yemane G. Meskel.

“The two leaders will discuss enhancement of important bilateral & regional matters,” Yemane wrote.

Abiy’s office and a spokesman for Ethiopia’s foreign affairs ministry did not immediately respond to a request for comment.

After the two leaders first met and embraced on the tarmac in Asmara, the Eritrean capital, last year, they reopened embassies, resumed flights and held a series of meetings across the region.

But the initial optimism fueled by these gestures has faded, and citizens of both countries complain that they are still waiting for meaningful change.

25

During the Nobel award ceremony in Oslo earlier this month, Norwegian Nobel Committee chairwoman Berit Reiss-Anderson noted that the peace process “seems to be at a standstill,” with border crossings closed and little apparent progress on border demarcation efforts.

She said the committee hoped the Nobel would “spur the parties to further implementation of the peace treaties.”

Isaias and Abiy last met in Asmara in July.

Upon returning from Oslo to Ethiopia this month, Abiy expressed hope that the two leaders would be able to meet “soon”.

Abiy wrote on Twitter Wednesday that he was “happy to welcome again to his second home my comrade-inpeace, President Isaias Afeworki and his delegation.”

“However, the public investment-driven growth model has reached its limits. The authorities have prepared a Homegrown Economic Reform Plan to address macroeconomic imbalances, reduce external and debt vulnerabilities, phase out financial repression, and lay the foundation for private sector-led growth” Lipton added.

“Financial arrangement with the Fund will support the authorities’ plan, helping to catalyze concessional financing from other development partners,” he said adding “Monetary tightening and reforms will help rein in inflation, facilitate credit to the private sector, and strengthen competitiveness” According to IMF, greater exchange rate flexibility, supported by tighter monetary policy, will durably address foreign exchange shortages and narrow the spread between the official and parallel market rates. Further efforts are needed to modernize the monetary policy framework and deepen financial inclusion.

Fiscal consolidation and reforms aim to reduce debt vulnerabilities, increase revenue, and strengthen expenditure efficiency while protecting social and development spending.

Improving the financial positions of SOEs and strengthening their governance and oversight will also be critical to ensuring debt and financial stability.

“With strong ownership and full implementation of reforms, the authorities’ economic plan should eventually improve macroeconomic outcomes and lower external vulnerabilities. High priority is placed on removing constraints to private investment and improving the business climate, setting the stage for an acceleration in private sector-led growth” Lipton added.

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

Why Abiy Ahmed's Prosperity Party is good news for Ethiopia The new party is a positive step towards ending ethnic strife in the country. by Yohannes Gedamu

In November, Ethiopia's Prime Minister Abiy Ahmed established a new panEthiopian political party. It brings together three of the four ethnic-based parties that make up the ruling Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front (EPRDF) coalition and five other smaller parties that were previously condemned to the periphery of the country's political scene.

The establishment of the Prosperity Party (PP) only a few months before the May 2020 general election caused much controversy across the country, with even some in the upper echelons of Abiy's own government criticising the move.

Nevertheless, many Ethiopians appear to be pleased with the merger, seeing it as an opportunity to unite the country and resolve its many deep-rooted problems.

Indeed, it is difficult to deny that a panEthiopian party led by people who have ample experience and significant public support has the unprecedented potential to address major challenges like growing ethnic polarisation and violence.

EPRDF and ethnic strife

Ever since the downfall of the military regime in 1991, Ethiopia has been administered by the EPRDF coalition, which is made up of four parties, each representing an ethnic group: The Tigray People's Liberation Front (TPLF), the Oromo Peoples Democratic Organization (OPDO), the Amhara National Democratic Movement (ANDM) and the Southern Ethiopian People's Democratic Movement (SEPDM).

While on paper the coalition appeared to provide equal representation to all four of its members, in reality it was dominated by its creator, TPLF. This core imbalance brought the legitimacy of the ruling coalition into question and made reforms within the EPRDF an urgent necessity.

While there had been repeated attempts to reform the coalition over the years, strong resistance from the TPLF made any meaningful change impossible. Eventually the people of Ethiopia took the matter into their own hands and held widespread demonstrations against the TPLF for three consecutive years, paving the way for real change. In April 2018, Abiy Ahmed was elected as the leader of EPRDF and the prime minister of Ethiopia on the back of these protests.

From the very beginning of his tenure, Abiy worked on creating an Ethiopia where all citizens are politically and economically equal. And in the short time he has been in power, he has overseen unprecedented reforms and an unrivalled political transformation. Political prisoners were released, a landmark peace deal was signed with Eritrea, important political and economic reforms were put in place, and corrupt officials and human rights abusers were prosecuted.

Unfortunately, however, Abiy's time in power has not been devoid of challenges.

In the past year and a half, ethnic relations across Ethiopia deteriorated further and violence became the norm in many parts of the country. The fact that the political system was still very much dominated by the EPRDF and its ethnic components

TZTA December 2019

Ethiopian Prime Minister Abiy Ahmed announced the creation of the Prosperity Party in November 2019 [File: AP/Francisco Seco] further fuelled ethnic strife. policies, which would increase their commitment to the federal order.

Thousands of people were displaced as a result of the violence, making Ethiopia Throughout its 28-year rule, the EPRDF As regional states learn to work together the country with the highest number of coalition weakened Ethiopia's bureaucracy under the umbrella of an all-inclusive internally displaced populations in the and paralysed state institutions, leading central government as equal partners, a true world. The demand of the Sidama people to a major brain drain. Moreover, as each and fair federalism can finally emerge in to secede from the diverse Southern region was administered by an ethnic- Ethiopia. Furthermore, once in government Nations, Nationalities, and Peoples' based party, conflicts across regional the PP would have the opportunity to Region (SNNPR) was another major test administrative boundaries were common. protect the rights of individual citizens for Abiy's administration. It intensified To make matters worse, only four regional against the actions of regional states and ethnic tension and violence until it was parties were part of the ruling coalition ethnic groups. peacefully resolved through a referendum in Addis Ababa. This has left the other which paved the way for the Sidama five regional governments that are All in all, the PP could be the political to create Ethiopia's tenth ethnic-based administered by parties that are outside the force that Ethiopia has long been waiting regional state.

EPRDF coalition having no say in federal for to start the second phase of its political decisions, reducing the Ethiopians living in transformation. If Prime Minister Abiy The rise in ethnic strife across the country these regions to second-class citizens. manages to convince his critics to give was the direct result of the deep state's the party a chance and ensures that it resistance to Abiy's political reforms By transforming the EPRDF into an all- does not become a new vessel for the and fight against corruption. EPRDF inclusive, pan-Ethiopian, national party, political elites to consolidate their power, heavyweights who lost clout following Abiy is creating a political force that could the establishment of the PP could be a Abiy's rise to power used the influence they bring an end to all these problems and cornerstone in Ethiopia's journey towards have over their communities to heighten ensure Ethiopians have the option to elect a becoming an enviable democracy where tensions and challenge the prime minister's governing party that represents all of them. its diverse peoples live in peace, unity and political transformation project. prosperity.

Individuals and groups that are opposed to For example, in January this year, some the emergence of the PP as a new national The views expressed in this article are the Tigrayan youth, undoubtedly under the party argue that the unified party could author's own and do not necessarily reflect direction of TPLF leaders who were threaten the tenets of Ethiopia's federal Al Jazeera's editorial stance. displeased with Abiy's efforts to secure arrangement, which was designed to peace between Ethiopia and Eritrea, promote the rights of ethnic groups. This attempted to prevent Ethiopian army could not be further from the truth. vehicles and soldiers from leaving the border area.

Ultimately, regardless of how divisive and dangerous Ethiopia's federal structure has Nonetheless, Abiy's government is not become, in the current climate, no political completely blameless in all this. It was merger or transformation can threaten it. slow to respond to the ethnic conflicts and Ethiopia's ethnic communities still value the displacement of people caused by them. their hard-earned right to self-govern and Although some progress has been made in are not willing to give that up at any cost. A tackling ethnic strife, it is far from over.

PP government will not pose a threat to the country's federal structure, as each region While Abiy Ahmed is undoubtedly will continue to self-administer. committed to strengthening Ethiopia's Yohannes Gedamu by Yohannes democracy and bringing peace, stability Actually, a PP government would and unity to the country, he clearly strengthen, not damage, Ethiopia's federal Gedamu cannot achieve this while the old EPRDF arrangement. If a national party with a Yohannes Gedamu is a structure that encourages ethnic rivalry wide base takes control of the federal lecturer of Political Science at and empowers old political elites is still in government, this would encourage the Georgia Gwinnett College in place. regional states to work on their relations Lawrenceville, GA, US. and increase their collaboration. Moreover, This is why the demise of the EPRDF the states that did not previously have coalition and the establishment of the PP is representatives in the EPRDF would @ yohanethio good news for Ethiopia, its democracy and finally get a say in the central government's its diverse peoples.

The promise of the Prosperity Party

26

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

TZTA December 2019

27

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca

ማስታወቂያ

የትዝታ ጋዜጣ ሕትመት እስካቆምንበትና ጠቅላላ አሰራራችን በመቀጠል በኢንተርኔት ካደረግን ከ25 ዓምት ጀምሮ ሥራችንን ሳናቅዋርጥ እስክ ዛሬ ድረስ አገልግሎት እየሰጠን እንገኛለን። ይኸውም ለአንባብያንና ለማስታወቂያ አውጭዎች በይበልጥ ለመድረስ፣ እንዲሁም በማሳደግ በመደራጀት በአዲስ መንገድ በተለይም ኢትዮጵያውያንን ለማገልገል ተዘጋጅተናል። በይፋም ሥራችንን እንቀጥላለን። በተጨማሪ ትዝታ ሁለት ትላልቅ እገልግሎቶችን ለኢትዮጵያውያን የምንሰጠውን ማሳወቅ እንፈልጋለን። ይኸውም 1) ጋዜጣው እንደተለመደው በዲጅታል ፓብልኬሽን በዌብሳይታችን በወር አንድ ጊዜ እየታተመ የወጣል። ቴክኖሎጂ በሰጠን እድል በቀጥታ ወደ ዌብ ሳይታችን በመሄድ ማንበብ ይችላሉ። እዚህ ላይ ይምናሳስብዎ ይህ ጋዜጣ ለርስዎ የተዘጋጀ ስለሆነ ድምጽዎትን ማሰማት ይችላሉ። ሃስብዎትንም ማካፈል መብትዎ ነው። ማስታወቂያዎትንም ልናራምድልዎት እንችላለን። ከጋዜጣው ሌላ ወደ ዌብ ሳይታችን፣ ፌስቡክ፣ ሞባይል ፎን ስትሄዱ እለታዊ ትኩስ ዜና በቪዲዮ የተደገፈ እንዲሁም ከረንት የኢትዮጵያውያንና የኬኔዲያን ዜናዎች እንደምታገኙ በዚህ አጋጣሚ ማስታወስ እንፈልጋለን። በባነር፣ በዲጂታል ዳይሬክተሪ የመሳሰሉት ማስታወቂያ አለን። 2) ሬዲዮ ብሮድካስት ሰኞ ስኞ በሳምንት አንድ ቀን ከምሽቱ 6 ሰዓትፒም ጀሞሮ ለአንድ ሰዓት እስከ 7 ሰዓት ይኖረናል። በዚህ ፕሮግራም ተሰትፎ አሁንም ለኢትዮጵያውያን ይሆናል። 3) ዮቲዩብ በዌብሳይታችንና በዓለም አቀፍ ደርጃ ይኖረናል። ወደ እርሶ በመምጣት ቃለ መጠይቅ በማድረግ፣ ድርጅትዎን በማስተዋወቅ ስርጩትን ከፍ በማድርግ አዲስ ደንበኞዎት ጋ ለማድረስ እንችላለን። በተለይ ቴክኖሎጂ ምስጋና ይግባውና በአሁኑ ጊዜ በሰፊው በዌብ ሳይት ብፌስ ቡክ፣ በሞባይል ፎን፣ በታብሌት፣ በቫይበር፣ በመጠቅም ለእያንድ አንዱ ተደራሽ የሚሆንበት መንገድ ተፈጥርዋል። ስለዚህ ለዚህ ሁሉ ተጥቃሚ በመሆን አገልግሎቱ ለአንባብያንና ለማስታወቂያ አውጪዎች በቀላል መድረሱን አናሳውቃለን። በዚህ አጋጣሚ ለማስታወቂያ አውጭዎች ለመጀምሪያ ዋጋችንን አብረን በእርሶ ኢሜል አድራሻ ልንልክልዎት እንችላለን። በመጨረሻም ለማስተወስ የምንሸው በይበልጥ ለመረዳት ከፈለጉ በሚቀጥለው ስልክ ወይም ቴክስት ማድረግ ይችላሉ።

416-898-1353

እንዲሁም ኢሜል ማደግን አትርሱ።

tztafirst@gmail.com or info@tzta.ca

በመጨርሻም ድህረ ገጻችንን በጉግል፣ በያሁ፣ በኤክስፕሎረር፣ በክሮም- በፎክስ በመሳሰልት በምሄድ ድህረ ገጻችንን በሚቀጥለው ሁለት አድራሻዎች ማስቀመጥ ነው።

https//www.mytzta.com * https://www.tzta.ca

እንዲሁም በስልካችሁ በሚገኘው እላይ በተጠቀሰው የኢንተርኔት አክሰስ መድረስ ትችላላችሁ። አመሰጋናለሁ። አዘጋጅ ተሾመ ወልደአማኑኤል TZTA December 20199

28

https://www.mywebsite.com

* https://www.tzta.ca