Zdrowy Białystok Nr 17 by Tomasz Filonczuk

nr 3(17)/2014

miejski informator o tematyce zdrowia i urody

Wyciśnij zdrowie z owoców str. 10

aktualności Od redakcji

Do trzech razy...

Przed nami wyczekiwane lato. Jest to, przy sprzyjającej pogodzie, świetna okazja, by korzystać z turystyki na obszarach wodnych. Jednakże warto się do tego wcześniej przygotować i zapoznać z zagrożeniami, które przy nieumiejętnym korzystaniu z uroków wody, mogą skończyć się dla nas tragiczne. Tym bardziej, że rok rocznie wzrasta liczba utonięć. Rok 2013 to 709 przypadków i blisko o jedną trzecią więcej niż rok wcześniej (449). Szacuje się, że wśród wszystkich przypadków utonięć ponad 70% to osoby po spożyciu alkoholu. Dlatego też już po raz ósmy rusza akcja „Pływam bez promili”. Jej celem jest rozpowszechnianie wiedzy o niebezpieczeństwach, jakie wiążą się z kąpielą, pływaniem i uprawianiem sportów na obszarach wodnych, po spożyciu alkoholu. Więcej szczegółów na: www.plywambezpromili.org.pl. A w naszym bieżącym numerze polecamy m.in. lekturę artykułu o biofeedbacku, jako skutecznej metodzie usprawniania pracy umysłu – str. 4. Ci z Państwa, którzy przyjmują lekarstwa, proszeni są o zapoznanie się z treścią artykułu na str. 6. Polecamy także picie świeżo wyciskanych soków – jak i z czego je zrobić wyjaśniamy na str. 10. I na koniec przybliżamy czym zajmuje się Podlaskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Porażeniem Mózgowym „Jasny Cel”. Poza tym jak zwykle w tym miejscu – zamieszczamy rozwiązania zabaw z poprzedniego numeru gazety. Hasło krzyżówki brzmiało „Pastel dream”. Nagrody w postaci kosmetyków marki Bell otrzymali od nas: Barbara Chomicka, Edyta Tomczuk i Justyna Kot – wszyscy z Białegostoku. Natomiast laureatem naszej drugiej zabawy został m.in. Janusz Kochanowski z Białegostoku, który wymyślił najciekawsze, zdaniem naszego jury, hasło: „Venita Multi Color – farba bez amoniaku... dodaje kobiecie urody, a mężczyźnie na nią smaku”. Zwycięzcom gratulujemy, a wszystkich zapraszamy do dalszej zabawy z nami.

Zmieniły się przepisy dotyczące zmiany lekarza rodzinnego, położnej lub pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej. Dotychczas mogliśmy zrobić to dwa razy w roku, a za każdą kolejną zmianę musieliśmy płacić 80 zł. Wyjątkiem były: likwidacja gabinetu naszego dotychczasowego lekarza, czy zmiana miejsca naszego zamieszkania. Teraz zmienić lekarza możemy trzy razy w roku, a dopiero wtedy, gdy zechcemy zrobić to częściej, to będziemy musieli płacić wspomniane 80zł za każdą zmianę. Ze statystyk podlaskiego NFZ-tu wynika, że w naszym regionie w 2013r. na zmianę lekarza rodzinnego więcej niż dwa razy zdecydowało się ok. 80 osób. Ponad połowa z nich otrzymała wezwania do zapłaty.

MARZENA BĘCŁOWICZ

Wydawnictwo Skryba, ul. Zwycięstwa 10A, 15-703 Białystok, tel. 85 742 90 90, fax 85 742 90 92, e-mail: redakcja@zdrowybialystok.pl

Fot. Pharmaceris

Już po raz drugi, partnerem ogólnopolskiej kampanii społecznej „Rak to się leczy!” jest marka Pharmaceris. Celem akcji jest zachęcanie Polaków do badań profilaktycznych. Pharmaceris angażuje się w akcję, podkreślając rolę profilaktyki oraz konieczność ochrony skóry przed szkodliwym promieniowaniem UV. Nadmierna ekspozycja na słońce, nie tylko przyspiesza proces starzenia się skóry, ale zwiększa ryzyko powstawania nowotworów skóry, w tym czerniaka złośliwego. Nieocenioną rolę w sezonowej ochronie przeciwsłonecznej spełniają kremy ochronne. Udział w kampanii pozwala dotrzeć do osób, których bezpośrednio dotyczy problem raka. Dla nich Pharmaceris przygotował specjalistyczną serię dermokosmetyków, opartych na silnie łagodzących i regenerujących składnikach, korzystnie wpływających na odżywienie uszkodzonej skóry w trakcie leczenia onkologicznego.

Superbohater

Fot. Grupa BRM

▲ Pani Marchewka podpowiada dzieciom jak odżywiać

się latem.

Zdjęcie na okładce: M. A. Róg.

Duże miasto, upał. Spoceni, odczuwamy pragnienie. Czym je ugasić? Zdecydowanie wodą! – Pragnienie jest spóźnionym sygnałem naszego organizmu, który świadczy już o odwodnieniu i zaburzeniu w pracy komórek. To znak, że brakuje nam płynów. Te niedobory musimy w odpowiednim tempie uzupełniać – mówi Aleksandra Koper, specjalista ds. żywienia Fundacji BOŚ. Ważne jest nie tylko kiedy pić, ale też jak pić. Najczęściej wygląda to tak, że gdy poczujemy pragnienie – szybko, „jednym haustem” zaspokajamy je szklanką wody, czy innego napoju. Okazuje się, że jest to sposób z pozoru skuteczny, lecz niezbyt efektywny. Najlepiej pić powoli i małymi łykami. Dzięki temu organizm zdecydowanie lepiej przyswoi wypite płyny. W Instytucie Żywności i Żywienia opracowano normy określające wystarczające spożycie wody w ciągu doby. I tak: dzieci 1-3 lat – 1,3l, dzieci 4-6 lat – 1,7l, dzieci 7-9 lat – 1,9, dziewczynki 10-18 lat – ok. 2,3l, chłopcy 10-18 lat – ok. 3l, kobiety – 2,7l, mężczyźni – 3l.

Wakacje w rytmie fit

www.zdrowybialystok.pl Druk: Bieldruk Białystok. Nakład: 8.000 egz.

Wyprzedź pragnienie

Rak, to się leczy!

Redaktor naczelny: Barbara Klem, tel. 85 742 90 90, Dziennikarze: Marzena Bęcłowicz, Małgorzata Sawicka Skład i łamanie: Marcin Dominów Reklama: Justyna Janowska tel. 533 379 533, jjanowska@skryba.media.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji publikowanych tekstów. Przedruki i wykorzystywanie opublikowanych materiałów mogą odbywać się wyłącznie za zgodą redakcji.

którzy jedzą niezdrowo na co dzień, w wakacje folgują sobie podwójnie. Fundacja od czterech lat prowadzi szereg programów prozdrowotnych. Na portalu www.aktywniepozdrowie.pl można znaleźć przykładowe, proste w przygotowaniu diety dla całej rodziny. Do propozycji dań dołączona jest też lista zakupów. Tak przygotowaną „ściągę” warto zabrać ze sobą na wakacje. Ciekawym pomysłem jest „Kalkulator zdrowia dziecka”. Rodzice wypełniając ankietę na temat dotychczasowego sposobu żywienia dzieci, otrzymują szereg informacji o ich kondycji zdrowotnej. Znajdują się tam również rady dietetyka, teksty eksperckie i przykłady diet. Maskotką akcji jest pani Marchewka.

Blisko 9 kg cukru i 7 kg tłuszczu przywozi z wakacji przeciętna, polska rodzina w zjedzonych gofrach i drożdżówkach. Fundacja BOŚ, która startuje z projektem „Wakacje w rytmie fit”, ostrzega: Polacy,

▲ Pan Sławek i Laura mieli okazję poznać się osobiście.

Spotkanie nie mogło się obyć bez bliskich dziewczynki.

„Po raz pierwszy cieszyłem się z płaczu dziecka” – to historia Laury i operatora z Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Ten operator to Sławomir Pogorzelski. Kilka dni temu zadzwonił tata Laury z prośbą o pomoc. Dziewczynka zakrztusiła się mlekiem i przestała oddychać. CPR natychmiast przesłało informację do Pogotowia Ratunkowego, a pan Sławek pozostał na linii i instruował rodziców co mają robić – oklepywać po plecach, a później zastosować sztuczne oddychanie. Udało się, Laura zaczęła płakać, a pan Sławek pierwszy raz w życiu cieszył się z płaczu dziecka. OPRAC. MB ZDROWY BIAŁYSTOK

ZDROWY BIAŁYSTOK

aktualności Od 19 do 22 czerwca b.r. w Lipowym Moście odbywały się Mistrzostwa Polski w Rowerowej Jeździe na Orientację

Ciekawsza odmiana sportu

▲ Co jest potrzebne by zacząć jazdę rowerową na orientację? – Z pewnością chęci – mówią zgodnie Janusz Szymczuk, z żoną Ireną, synem Adasiem i córką Sylwią. – Dobrze

jest trochę poczytać o zasadach orienteeringu, poznać podstawowe informacje na jego temat. Są bowiem różne trasy, różne oznaczenia, które trzeba umieć odpowiednio interpretować.

Oderwij się od codzienności. Spędź aktywnie wolny czas. Spróbuj, a nie pożałujesz. Nie bój się. Ty z pewnością też potrafisz. Każdy kiedyś zaczynał. Dasz sobie radę. Rowerowa Jazda na Orientację zdobywa coraz więcej zwolenników. Rowerowa Jazda na Orientację (RJnO) jest obok biegu na orientację i narciarskiego biegu na orientację, jedną z konkurencji dyscypliny – orienteeringu. Jej zasady są proste. Chodzi o odnalezienie w wyznaczonej kolejności wszystkich punktów kontrolnych, zaznaczonych na mapie i ustawionych w terenie. Mapę otrzymuje każdy uczestnik tuż przed startem, a wygrywa ten, kto ukończy zawody najszybciej. – Największą przyjemnością i zaletą tej dyscypliny sportu jest to, że uczymy się samodzielnego i szybkiego podejmowania decyzji oraz przestajemy bać się trudnych sytuacji – mówi Janusz Szymczuk, uczestnik Mistrzostw Polski w RJnO, który startował w zawodach wraz z żoną Ireną i dziećmi, szesnastoletnią Sylwią i siedmioletnim Adasiem.

– Zaczynaliśmy dość dawno – wspomina pan Janusz, – prawie dziesięć lat temu. Namówił nas znajomy i tak zaczęła się nasza przygoda z orienteeringiem, która trwa do dziś. Jak podkreślają uczestnicy RJnO, najważniejszy i najbardziej skomplikowany jest pierwszy przejazd. Później jest już „z górki”, gdyż zdobywając umiejętność dobrego orientowania się w terenie, kolejny raz jedzie się pewniej, wiadomo też czego można spodziewać się w trasie. – Oczywiście, że pierwszy start był pełen różnego rodzaju obaw, ale chodziło przecież o rozrywkę i aktywne spędzenie czasu – wspomina mój rozmówca. I tak po pierwszych próbach, w sport „wciągnęła” się także rodzina i znajomi pana Janusza. Teraz na zawodach stanowią zgrana paczkę uczestników. Startują rodzinnie (w kategorii OpenR) oraz indywidualnie. – W tym sporcie chodzi o to, by przejechać całą trasę i dobrze się przy tym bawić. Oczywiście ważne jest zajęte miejsce w klasyfikacji, ale satysfakcja jest i bez tego ogromna – mówi Sylwia, córka pana Janusza. – Gdy zaczynałam, bałam się, że zgubię się w lesie lub zasłabnę, zdarzało mi się też pytać

innych uczestników o drogę. Na początku jeździłam z tatą, teraz całą trasę pokonuję sama. Warto jeszcze dodać, iż człowiek ma wrodzone umiejętności orientowania się w terenie i nie zdaje sobie sprawy, jak często z nich korzysta. Warto je sprawdzić. Zachęcamy Państwa do wejścia w piękne ostępy Puszczy Knyszyńskiej. Niedawno powstał projekt pod nazwą Zielony Punkt Kontrolny. Ma on na celu zachęcenie do rekreacyjnego lub sportowego przebycia z mapą w ręku, trasy wyznaczonej punktami kontrolnymi, służącymi do potwierdzenia obecności przy nich. Odnajdywanie i potwierdzanie tych punktów dodaje do spaceru, biegu, czy jazdy na rowerze dodatkową nutę emocji i współzawodnictwa. Mapy z punktami, z oznaczeniem kodowym i opisem znajdują się m.in. na stronie www.zielonypunktkontrolny.pl lub www.bialystok.lasy.gov.pl/suprasl. Warto dodać, że Polska jest organizatorem Mistrzostw Świata, które odbędą się już wkrótce, czyli 24-31 sierpnia 2014r. w Białymstoku, Supraślu, Nadleśnictwie Poczopek i Dojlidach. MARZENA BĘCŁOWICZ, FOT. ANDRZEJ NICZYPORUK

polecamy Mus mieć mus Lekka konsystencja i mineralne pigmenty sprawiają, że mus idealnie dopasowuje się do skóry. Intensywnie matuje, pozostawiając pudrowe wykończenie makijażu, perfekcyjnie kryje niedoskonałości skóry, a beztłuszczowa formuła nie zatyka porów. Dostępny w dwóch odcieniach. Cena 25zł. 4

Niebieski zawrót głowy Błękit nieba, głębia laguny, urokliwy kolor niezapominajek, a do tego odrobina subtelnej bieli. Wszystkie te kolory już teraz w kolekcji lakierów Glam ki ó Gl Wear Blue Lagoon marki Bell. Wybierz ulubiony odcień i poczuj jego moc. Lakier jest trwały, ma doskonałą przyczepność i szybko schnie. Cena 11,50zł.

W stylu nude

Kryształowe usta

Wyrównuje koloryt, kryje niedoskonałości oraz rozświetla cerę nadając jej zdrowy i promienny wygląd. Delikatna formuła fluidu nie zatyka porów i gwarantuje równomierną aplikację. Ekstrakt z liczi zapobiega utracie wilgoci i jej przedwczesnemu starzeniu się. Dostępny w czterech odcieniach. Cena 22,10 zł.

Kosmetyk zawiera cząsteczki odbijające światło, dzięki czemu usta wydają się większe i pełniejsze. Mix składników kondycjonujących zwiększa elastyczność naskórka i daje uczucie wygładzenia. Błyszczyk nie skleja ust, ani nie zbiera się w ich kącikach. Dostępny w sześciu odcieniach. Cena 12,40zł. OPRAC. MB, FOT. BELL ZDROWY BIAŁYSTOK

Volkswagen Perfectline

Perfekcyjna odpowiedź na Twoje potrzeby Sieńko i Syn to firma rodzinna, która już ponad 20 lat działa w Białymstoku jako Autoryzowany Dealer Volkswagen i Audi. Salon Sieńko i Syn świadczy profesjonalne usługi w zakresie sprzedaży samochodów, a także prowadzi szeroki wachlarz usług serwisowych. W ofercie stacji dostępna jest również pełna gama oryginalnych części i akcesoriów Volkswagena oraz Audi, a także wykonywane są okresowe przeglądy samochodów. W salonie samochodowym Sieńko i Syn w ostatnim czasie pojawiła się gama pojazdów z serii Perfectline. W jej skład wchodzą modele UP!, Golf, Golf Variant, Passat oraz Tiguan. Dostępna oferta charakteryzuje się bogatym wyposażeniem samochodu, przy bardzo przystępnej cenie auta. Przykładem jest chociażby Passat Perfectline, który w standardzie będzie posiadał m.in.: kierownicę obszytą skórą, klimatyzację automatyczną, Climatronic, czujniki parkowania z przodu i z tyłu, ESP i system bezkluczykowego dostępu Keyless Access. Nowościami dostępnymi w salonie Sieńko i Syn są modele Polo oraz Golf Sportsvan. Volkswagen Polo przeszło kurację odmładzającą. Pod jego ka-

ZDROWY BIAŁYSTOK

roserią pojawiły się nowe silniki, w których zasto- wyglądają elegancko, a zarazem nowocześnie. sowano innowacyjne rozwiązania. Wnętrze tego Do wykończenia wnętrza użyto świetnych jakościobardzo ergonomicznego auta również zostało wo materiałów wykończeniowych, które perfekcyjodświeżone. Polo zyskało nowe systemy multi- nie spasowano i zmontowano. Golf Sportsvan stamedialne Composition Media znane z Golfa, czyli nowi doskonałe uzupełnienie oferty Volkswagena, 5-cio calowy ekran dotykowy, gniazdo USB i czytnik wpasowując się w lukę między hatchbackami i mikart SD. Udoskonalone Polo w dalszym ciągu jest nivanami. czołowym „graczem” w segmencie B. SZYMON MARTYSZ Volkswagen Golf Sportsvan, czyli następca Golfa FOT. VOLKSWAGEN Plusa, to idealne połączenie przestronności, pojemności i funkcjonalności z dobrymi właściwościami jezdnymi. W tym aucie nie zabraknie miejsca dla nikogo ani niczego. Kufer, nawet po przesunięciu kanapy do tyłu, zachowuje pojemność 500 litrów. Po złożeniu oparć kanapy, wielkość ta rośnie aż do 1520 litrów. Karoserię auta nakreślono prostymi, ostrymi liniami, które ▲ Golf Sportsvan to udane połączenie auta kompaktowego z vanem

medycyna Wiele leków wykazuje szkodliwe właściwości fototoksyczne i fotouczulające

Farmaceuta prawdę ci powie

Reakcje uczuleniowe i toksyczne mogą powodować leki o różnorodnej budowie i mechanizmie działania (z wielu grup chemicznych). Wywoływaną przez nie światłonadwrażliwość określamy jako niepożądany efekt farmakologiczny. Dochodzi do niego w wyniku uwrażliwienia skóry na dany lek, pod wpływem ekspozycji na światło ultrafioletowe (UV). Najczęściej obserwuje się odczyny fototoksyczne, które zazwyczaj przypominają ciężkie oparzenia słoneczne. Na skórze pojawiają się wtedy pęcherze oraz owrzodzenia, stwierdzamy ponadto zmiany w postaci rumienia oraz liczne obrzęki. Występują one bezpośrednio oraz w krótkim czasie po opalaniu. Rzadziej natomiast występują reakcje alergiczne objawiające się wysypką, zaczerwienieniem oraz świądem skóry. Do leków, które mogą odpowiadać za odczyny fototoksyczne zaliczamy: – leki stosowane w leczeniu zakażeń bakteryjnych – antybiotyki, np. tetracykliny, flurochinolony; – leki przeciwgrzybicze, np. itrakonazol; – leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. ibuprofen, naproksen; – leki stosowane w terapii nadciśnienia tętniczego – diuretyki, np. hydrochlorotiazyd, furosemid; – leki obniżające poziom cholesterolu i trójglicerydów – fibraty, np. fenofibrat; – leki stosowane w leczeniu zaburzeń rytmu serca, tzw. antyarytmiczne, np. diltiazem, amiodaron; – leki psychotropowe, przeciwdepresyjne, neuroleptyki, np. chloropromazyna, karbamazepina, wyciąg z dziurawca; – hormony. Z kolei do leków stosowanych miejscowo na powierzchnię skóry, które mogą odpowiadać za reakcje fototoksyczne zaliczamy: retinoidy, psolareny, dziegcie, sulfonamidy, β-karoten, fenotiazyny.

Fot. Anna Sójka

Nie każdy wie, że niektóre stosowane na co dzień leki, mogą ulegać w organizmie licznym przemianom chemicznym oraz wywoływać różnorodne reakcje alergiczne. Kiedy może się to stać? Właśnie teraz, latem – podczas nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Zatem których preparatów unikać podczas opalania?

▲ Przed użyciem preparatów kupowanych na receptę, jak i tych bez recepty warto zasięgnąć porady farmaceuty lub

lekarza. Na zdjęciu Mateusz Maciejczyk w trakcie pracy.

Za odczyny fotouczulające odpowiadają natomiast doustne środki antykoncepcyjne oraz niektóre leki przeciwcukrzycowe (np. glipizyd), przeciwdrobnoustrojowe sulfonamidy czy też przeciwbólowy i przeciwzapalny ketoprofen. Nie powinniśmy również zapominać o popularnych na rynku aptecznym dermokosmetykach oraz suplementach diety. Zawierają one składniki, które mogą uwrażliwiać skórę na działanie promieni UV. Leczenie skutków światłonadwrażliwości przypomina terapię oparzeń. Stosuje się kremy i maści łagodzące uczucie pieczenia skóry, a nierzadko również działające przeciwalergicznie leki antyhistaminowe oraz stosowane miejscowo i ogólnie zmniejszające obrzęk glikokortykosteroidy. Jeżeli narażenie na promieniowanie słoneczne jest nieuniknione, powinniśmy pamiętać o odpo-

wiednich środkach ochrony. Właściwe jest stosowanie kremów z filtrem o wartości SPF co najmniej 30, jak również noszenie odzieży chroniącej przed słońcem (koszula z długim rękawem, długie spodnie, kapelusz). Nie zapominajmy także o ochronie oczu. Pamiętajmy także, aby przed użyciem preparatów przepisanych przez lekarza, jak i tych dostępnych bez recepty, zapoznać się z treścią ulotki załączonej do opakowania leku. Możemy w ten sposób zapobiec ostrym reakcjom fototoksycznym i innym odczynom posłonecznym. W razie wątpliwości warto zasięgnąć porady farmaceuty lub udać się do lekarza. MATEUSZ MACIEJCZYK, PRZEWODNICZĄCY SEKCJI STUDENCKIEJ POLSKIEGO TOWARZYSTWA FARMACEUTYCZNEGO „MŁODA FARMACJA” ODDZIAŁ W BIAŁYMSTOKU

polecamy Grilluj na zdrowie

Usuń toksyny

Trudno wyobrazić sobie lato bez grillowania. Soczysta karkówka, kiełbaska, boczek, to podstawowe menu na grilla. W miłej atmosferze ciężko zachować umiar w spożywaniu pokarmów, które niekoniecznie wpisują się w zdrową dietę. Dlatego warto zadbać o wątrobę. Wsparciem może być suplement diety – Hepatil. Zawiera on asparaginian ornityny oraz cholinę, która zgodnie z opinią Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności wpływa korzystnie na funkcjonowanie wątroby. Składniki Hepatilu wspomagają jej pracę oraz przyczyniają się do właściwego metabolizmu tłuszczów.

W ciągu roku nasz organizm gromadzi ok. 8 kg toksyn! Naukowcy dowodzą, że niektóre substancje mają zbawienny wpływ na oczyszczanie wątroby z toksyn. Substancją taką jest np. chlorofil, którego źródłem jest chlorella, jednokomórkowa alga. Wsparciem dla wątroby jest też wyciąg z karczocha. Zawarte w nim substancje stymulują wytwarzanie żółci, dzięki czemu przyspieszają usuwanie toksycznych produktów przemiany materii z organizmu. Hepatil Detox w połączeniu ze zdrową dietą, ruchem i zdrowym stylem życia pomoże w utrzymaniu stężenia toksyn na bezpiecznym poziomie. OPRAC. MB, FOT. HEPATIL

Konkurs A dla naszych Czytelników mamy konkurs, w którym nagrodami są suplementy diety Hepatil. Aby otrzymać upominek należy przesłać nam propozycję hasła reklamującego Hepatil. Zgłoszenia prosimy przesyłać do 15 sierpnia 2014r. na adres redakcji:„Zdrowy Białystok”, ul. Zwycięstwa 10A, 15-703 Białystok lub mailem redakcja@zdrowybialystok.pl. Razem z hasłem prosimy podawać od razu swoje dane. Nagrodzimy autorów trzech najciekawszych haseł. Zapraszamy do zabawy! Odbiór nagród w redakcji. ZDROWY BIAŁYSTOK

ZDROWY BIAŁYSTOK

medycyna Biofeedback – nowa technika usprawniania pracy umysłu

Podrasuj swój mózg

6 maja b.r. w Prywatnej Szkole Podstawowej InformatycznoJęzykowej w Białymstoku odbyła się konferencja metodyczna na temat biofeedbacku. Szkoła ta bowiem, od czerwca b.r. prowadzi gabinet psychoedukacyjny wyposażony w sprzęt EEG biofeedback.

Biofeedback został stworzony w Amerykańskim Centrum Badań Kosmicznych NASA. Początkowo wykorzystywany był do szkolenia astronautów i pilotów, którzy w warunkach ogromnego stresu muszą bezbłędnie wykonywać złożone czynności. Obecnie metoda ta wykorzystywana jest na szeroką skalę, pomaga m.in.: w uczeniu się, zwalczaniu tremy, stresu, panowaniu nad własnymi emocjami i reakcjami, a także relaksowaniu się. Dzięki tej metodzie trenującemu (pacjentowi) dostarczane są informacje zwrotne o jego stanie fizjologicznym. – Metoda polega na doborze indywidualnego programu dopasowanego do danej osoby – mówi Andrzej Śliżewski z Przychodni Specjalistycznej Ewa Konopelko-Śliżewska w Białymstoku. – Program przedstawiony jest w postaci wideo-gry. Pacjent steruje grą, pracą mózgu, nie używając myszki ani joysticka. W czasie treningu mózg osoby ćwiczącej „uczy się” wytwarzać odpowiedni poziom koncentracji i dzięki temu zwiększa się wykorzystanie jego możliwości. Poprawia się koncentracja uwagi, przypominanie i utrwalanie wiadomości, zwiększa się kreatywność oraz pozytywne myślenie A dla kogo przeznaczony jest biofeedback? Okazuje się, że ma szerokie zastosowanie. Trening stosowany jest nie tylko w praktyce klinicznej (ADHD/ADD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, dysleksja, zaburzenia lekowe), ale także służy jako metoda treningowa dla osób zupełnie zdrowych, w celu zwiększenia potencjału umysłowego, np. w celu szybszej nauki języków obcych czy osiągania lepszych wyników sportowych. – Jedną z odmian biofeedbacku jest EEG lub neurofeedback, który wykorzystuje właściwość, że mózg ludzki w ramach swojej aktywności wytwarza różne zakresy fal elektromagnetycznych, charakterystycznych dla różnych rodzajów tej aktywności -wyjaśnia ekspert. – I tak np. fale alfa wysyłane są w stanie relaksu i odprężenia, środkowe pasmo fal beta – w stanie wytężonego wysiłku umysłowego, fale delta – w stanie głębokiego, regenerującego snu. W niektórych dysfunkcjach mózgu występuje zarówno niedobór jak i nadmiar fal o pewnych częstotliwościach, co uniemożliwia pacjentowi wykonywanie czynności (np. dzieci z ADHD mają problem ze skupieniem się na wykonaniu konkretnego zadania lub kontrolowaniem emocji). – Urządzenie do neurofeedbacku to wzmacniacz fal EEG z odpowiednim oprogramowaniem. Elektrody podłączane w różnych miejscach na skórze czaszki i uszach zbierają dane o występowaniu poszczególnych pasm fal. Oprogramowanie zamie8

Fot. Przychodnia Specjalistyczna w Białymstoku

Chcesz, by twoje dziecko uczyło się szybciej, lepiej i efektywniej? A może to ty sam potrzebujesz skutecznie zapanować nad własnymi emocjami i reakcjami? A może po prostu chcesz się wyciszyć i zrelaksować? Zapanuj nad własnymi emocjami, zapanuj nad swoim mózgiem – pomoże ci w tym biofeedback.

▲ Terapia biofeedback jest niezwykle efektywna, a przy tym bardzo przyjemna. Mogą z niej korzystać zarówno dzieci

jak i dorośli. Na zdjęciu Martynka i Natalka, pacjentki doktora Śliżewskiego.

nia te informacje w zrozumiały dla pacjenta obraz. Pacjent ma tak sterować aktywnością swojego mózgu, aby np. widziany na ekranie samochód wyścigowy przyśpieszył – wyjaśnia doktor Śliżewski. I jeszcze przykłady. Podczas pogłębiania koncentracji, na ekranie monitora powiększa się piłka lub samolot leci wyżej, w chwilach rozproszenia piłka znika, natomiast samolot obniża lot; przyjemny dźwięk przy „sukcesie”, nieprzyjemny przy „porażce”.

Warto też dodać, że biofeedback nie jest alternatywną formą terapii w stosunku do farmakoterapii. W niektórych schorzeniach ją zastępuje, w innych uzupełnia. Przewagą biofeedbacku jest to, że jest to metoda całkowicie bezpieczna, bez skutków ubocznych. Motorem skuteczności terapii jest silna wola i motywacja pacjenta. I właśnie ten czynnik podkreślają terapeuci: poczucie odpowiedzialności pacjenta za wynik własnego leczenia. MARZENA BĘCŁOWICZ

Zdaniem lekarza: Andrzej Śliżewski, licencjonowany elektroencefalografista, Przychodnia Specjalistyczna w Białymstoku Nasze doświadczenia kliniczne w pracy z pacjentami, związane z treningami biofeedback pokazują, iż wykazuje on bardzo dużą skuteczność w leczeniu wielu schorzeń z dziedziny neurologii i psychiatrii, a także u osób zdrowych, wymagających bądź to pobudzenia lub też wyhamowania czynności mózgowych. Najlepsze efekty osiąga się stosując ćwiczenia dwa razy w tygodniu. Najbardziej namacalnym dowodem tego, że biofeedback działa jest widoczna u dzieci i młodzieży poprawa ocen w szkole, co wynika z tego, że proces uczenia się przebiega znacznie szybciej, a zdobyte wiadomości są łatwiej zapamiętywane. Także osoby dorosłe, które chcą pobudzić swój umysł do działania, chociażby do nauki języków obcych lub np. mają problem z bezsennością lub wypaleniem zawodowym, zauważają dobroczynny wpływ treningów biofeedback na ich problemy.

ZDROWY BIAŁYSTOK

kuchnia Rada Ekspertów Mleczarstwa apeluje, by pić mleko o zawartości tłuszczu 3,5%

Są zdrowe, smaczne, robi się je szybko i sprawnie, i przede wszystkim małym kosztem. Świeżo wyciskane soki to najlepszy kuchenny wynalazek. Kto z Państwa zamiast kupować sok przygotowuje go własnoręcznie w domu? Zapewne takich osób jest niewiele. Nie mamy na to czasu, ani chęci. Zdecydowanie wygodniej jest kupić go w sklepie. Tylko co z wartościami odżywczymi takiego soku? Większość soków sklepowych poddawanych jest pasteryzacji po to, by mogły dłużej leżeć na sklepowych półkach. Jednak wysoka temperatura podczas tego procesu pozbawia sok wielu jego odżywczych wartości. Do tego często są rozcieńczane wodą, produkowane z soków zagęszczonych, dodawany jest do nich cukier lub słodziki. Natomiast świeże soki zawierają więcej witamin. Produkty, z jakich możemy je zrobić, są różnorodne (warzywa, owoce, zioła, kiełki). Alkalizują organizm, czyli przywracają nam prawidłowe pH i dają energetycznego „kopa” poprawiając jasność umysłu. Wzmacniają też nasz system immunologiczny. Ponadto na litr soku wyciskanego w wyciskarce potrzeba ok. 1,5-2 kg surowca. Czy łatwo jest zjeść tyle jabłek lub marchewek naraz? A od czego zacząć picie świeżo wyciskanych soków? Oczywiście od zaopatrzenia się w odpowiednie urządzenie do ich wyciskania. Najlepiej byłoby kupić wolnoobrotową wyciskarkę, gdyż jest ona znacznie lepsza niż typowa sokowirówka. Sokowirówki tną surowiec szybko, przez co mało efektywnie wydobywają z niego sok. Odpadu jest dużo i jest on mokry. Dodatkowo pojawia się tlen i sok jest pienisty i szybko się rozwarstwia. Wolnoobrotowe wyciskarki miażdżą surowiec, a następnie powoli go przecierają przez sito. W soku jest mało piany i nie rozwarstwia się on tak szybko. Dlatego też kupując wyciskarkę zwróćmy uwagę na ilość obrotów – 70-90obr./min wskazuje na wolnoobrotową i o taką nam chodzi. MB

Fot. Marzena Bęcłowicz

Sok z buraków

Buraki to bardzo soczyste warzywa. Czasem nawet 1 burak = 1 szklanka soku. Pamiętajmy, że młode buraczki mają więcej soku i są bardziej delikatne niż te większe i wyrośnięte. Składniki: kilka buraków oraz opcjonalnie: jabłka, marchewki. Wykonanie: buraki myjemy, obieramy ze skórki (jest twarda i może uszkodzić sokowirówkę) i kroimy na kawałki. Wrzucamy do sokowirówki, dodając wedle uznania obraną marchewkę lub jabłko. Sok z buraków i marchwi ma słodszy i łagodniejszy smak, natomiast z buraków i jabłek – lekko kwaskowaty. Gotowy sok można rozcieńczyć wodą lub „doprawić” sokiem z cytryny. 10

Na pełnym wypasie

Fot. Justyna Janowska

Wyciskamy zdrowie

▲ Według zaleceń PZŻ mleko należy spożywać codziennie, a dzieciom i młodzieży zaleca się picie go w ilości na-

wet czterech szklanek dziennie.

Mleko jest najdoskonalszym pokarmem, jaki stworzyła natura – powiedział Hipokrates, starożytny lekarz uznawany za ojca medycyny. To właśnie mleko towarzyszy człowiekowi od pierwszych chwil życia, a jego rola w codziennej diecie jest nieoceniona. Według najnowszej Piramidy Zdrowego Żywienia (PZŻ), jedną z podstaw odżywiania jest mleko i jego przetwory, ponieważ są jednymi z najbogatszych w wartości odżywcze składników ludzkiej diety. – Mleko posiada wyjątkowy skład, dzięki czemu ma unikalne walory zdrowotne, których nie osiąga żaden inny produkt spożywczy – mówi Dariusz Sapiński, przewodniczący Rady Ekspertów Mleczarstwa. – Jest najlepszym źródłem składników odżywczych – nie tylko głównym źródłem wapnia, ale również białka o wysokiej wartości biologicznej oraz witamin z grupy B, a także A i D. To też bogate źródło składników mineralnych takich jak magnez, potas i cynk. W mleku obecne są zatem wszystkie niezbędne składniki pokarmowe. Nośnikiem wielu z nich, a głównie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, tj. A, D, E, jest tłuszcz mleczny, bez którego witaminy te nie zostaną wykorzystane przez organizm. Dlatego też Rada Ekspertów Mleczarstwa na czele z Dariuszem Sapińskim apeluje, by spożywać mleko o większej zawartości tłuszczu. – Najlepszym mlekiem jest to o zawartości tłuszczu najbardziej zbliżonej do naturalnego i nieprze-

tworzonego, czyli 3,5%. Tłuszcz mleczny charakteryzuje się nie tylko wysoką strawnością, ale także bardzo dużym zróżnicowaniem składu – to ta różnorodność sprzyja łatwiejszemu jego trawieniu – mówi przewodniczący Rady. Mleko jest też istotnym źródłem nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jednym z najważniejszych kwasów, jest sprzężony kwas linolowy (CLA), który korzystnie wpływa na metabolizm, hamuje rozwój nowotworów i zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy. W tłuszczu mlecznym znajdują się też fosfolipidy, które poprzez obecne w nich nienasycone kwasy tłuszczowe zapewniają płynność i przepuszczalność błon, umożliwiają transport składników odżywczych i metabolitów, odgrywając istotną rolę w procesach metabolicznych komórek oraz różnych narządów. Ponadto tłuszcz mlekowy działa ochronnie na nabłonek dróg oddechowych, szczególnie narażony na działanie powstających wolnych rodników. Tłuszcz mlekowy zawiera też wiele bioaktywnych składników intensyﬁkujących metabolizm cholesterolu, a jednocześnie hamujących syntezę cholesterolu endogennego w wątrobie człowieka. Poza tym tłuszcz zawarty w mleku nie tuczy. – Mleko dostarcza zatem nie tylko energii i pokrywa zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, ale jest niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu człowieka – dodaje Dariusz Sapiński. OPRAC. MB ZDROWY BIAŁYSTOK

ZDROWY BIAŁYSTOK

warto wiedzieć „Jasny Cel” pomaga dzieciom z dziecięcym porażeniem mózgowym

Fot. Podlaskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Porażeniem Mózgowym „Jasny Cel”

Miejsce, które łączy

▲ Funkcjonowanie Ośrodka „Jasny Cel” znosi w opiece nad dzieckiem z porażeniem mózgowym podział między lecze-

niem, rehabilitacją i nauką, a rodzicom i opiekunom tych dzieci daje możliwość prowadzenia normalnego trybu życia. Samych zaś podopiecznych przygotuje do – w miarę niezależnego i godnego – funkcjonowania w społeczeństwie.

Wszechstronna pomoc dzieciom dotkniętym dziecięcym porażeniem mózgowym oraz tworzenie wielopłaszczyznowych form rehabilitacji prowadzącej do pełnej aktywności życiowej, zawodowej i społecznej – to misja, jaką na co dzień realizują pracownicy białostockiego Stowarzyszenia „Jasny Cel”. Los dziecka niepełnosprawnego zależy od wielu czynników. Po pierwsze od rodzaju i stopnia niepełnosprawności oraz od tego, kiedy i gdzie przyszło na świat i jakich ludzi spotkało i spotka na swojej drodze – czy wystarczająco nieustępliwych i wytrwałych w walce o jego przyszłość. Jest to filozofia nauczania kierowanego, niezwykle istotnego w procesie usprawniania dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPDz), którym kierują się osoby związane z Podlaskim Stowarzyszeniem Pomocy Dzieciom z Porażeniem Mózgowym „Jasny Cel”. Organizacja ta funkcjonuje w Białymstoku od 13 lat. Owocem jej działalności było utworzenie w 2005r. NZOZ Ośrodka Wieloprofilowego Usprawniania Dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym, mieszczącego się przy ul. Bukowskiego 4. W Ośrodku tym dzieci z uszkodzonym ośrodkowym układem nerwowym znajdują wszechstronną pomoc i opiekę, a ich rodzice mają możliwość wytchnienia i zawodowej realizacji. Jest to miejsce, które łączy w sobie wszystko to, czego osoby dotknięte mózgowym porażeniem dziecięcym potrzebują do poprawy funkcjonowania. Bowiem MPDz to zespół wielu objawów chorobowych, któremu oprócz dominujących zaburzeń ruchowych, niejednokrotnie towarzyszą 12

różne stopnie opóźnienia rozwoju psychoruchowego, a następnie umysłowego; zaburzenia w zachowaniu, uszkodzenie narządu wzroku, słuchu, nieprawidłowości w rozwoju mowy czy epilepsja. Dzieci oprócz profesjonalnej rehabilitacji indywidualnej i grupowej, zalecanej przez pracujących w Ośrodku lekarzy specjalistów (neurologa i lekarza rehabilitacji), korzystają też ze specjalistycznych metod terapii, takich jak NDT-Bobath czy integracja sensomotoryczna. Prowadzone są też zajęcia w sali doświadczania świata, które w zależności od potrzeb mogą być stymulujące i pobudzające zmysły, jak również relaksacyjne. Podopieczni Ośrodka mają indywidualne i grupowe spotkania z logopedą, psychologiem, muzykoterapeutą, uczęszczają także na masaż. Niezwykle ważne jest to, że w Ośrodku funkcjonuje również przedszkole i szkoła, co pozwala dzieciom, równocześnie z wieloprofilowym usprawnianiem, realizować obowiązek szkolny. Dzięki wykorzystaniu metody systemu nauczania

ul. Bukowskiego 4 15-066 Białystok tel. 85 732 23 45, 692 029 690 www.jasnycel.pl e-mail: biuro@jasnycel.pl

KRS 0000000168 kierowanego, wszystkie te gałęzie przenikają się i uzupełniają, a terapeuci bodźcując dziecko różnymi metodami, pracują w danym momencie nad tym samym celem i dbają, by proces usprawniania przebiegał globalnie, a nie skupiał się wybiórczo na jednej funkcji czy umiejętności. Jest to szczególnie istotne, gdy zwrócimy uwagę na fakt, że terapia ma na celu przystosowanie dziecka do życia w otaczającym je świecie, dlatego ważna jest nie sama umiejętność, ale zdolność jej wykorzystania. NZOZ Ośrodek Wieloprofilowego Usprawniania Dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym jest placówką dziennego pobytu. Jego podopieczni podzieleni są na siedem grup, w zależności od wieku i stopnia niepełnosprawności. Wspólne zajęcia, posiłki i zabawy wpływają pozytywnie na realizację potrzeby przynależności, która jest trzecią wg hierarchii Maslowa (piramida potrzeb, według której człowiek podejmuje działania wyższego rzędu, dopiero po zaspokojeniu potrzeb niższego stopnia) podstawową potrzebą człowieka i jest tak samo ważna dla dzieci z MPDz, jak i dla nie dotkniętych tym zaburzeniem. Ponadto dzieciom proponuje się różne formy urozmaicania czasu i rozwijania swoich zainteresowań. Prowadzone są zajęcia arteterapii (leczenie przez sztukę), Boccia (dyscyplina sportu dla niepełnosprawnych), edukacja za pomocą dramy (przedstawianie różnych stanów uczuciowych), udział w konkursach plastycznych, okolicznościowe imprezy tematyczne, spotkania z teatrem. Podopieczni wspólnie z terapeutami często też wychodzą, aby sprawdzić swoje umiejętności w praktyce. Są to np. wyjścia do sklepu po zakupy, do pizzerii, do teatru i innych miejsc publicznych. ANNA MARCZAK, MONIKA LECIEWICZ, PODLASKIE STOWARZYSZENIE POMOCY DZIECIOM Z PORAŻENIEM MÓZGOWYM „JASNY CEL”

ZDROWY BIAŁYSTOK

7-letnia gwarancja w Kia

Gwarancja jakiej jeszcze nie było Samochody Kia mają najdłuższą bezpłatną gwarancję w całej Europie. Ochrona i opieka, jaką zapewniają autoryzowane serwisy, trwa aż 7 lat i obejmuje każdy nowy model Kia. Długość gwarancji potwierdza ogromny rozwój technologiczny, jaki w ostatnich latach przeszła firma i pokazuje, że produkowane przez nią samochody są w czołówce najbardziej niezawodnych pojazdów poruszających się po drogach UE.

Gwarancją objęty jest każdy nowy samochód marki Kia – sprzedany i zarejestrowany po 1 stycznia 2010 r. W ciągu pierwszych trzech lat użytkowania pojazdu nie obowiązuje limit przebiegu kilometrów. Oznacza to, że w tym okresie można pokonać dowolną liczbę kilometrów, cały czas mając pewność, że samochód jest chroniony gwarancją. Po upływie trzech lat, jeżeli auto nie przejechało jeszcze 150.000 km, gwarancja nadal obowiązuje. Jeżeli pojazd nie będzie przekraczał wyznaczonego limitu ochrona będzie trwała aż 7-lat! Ważną zaletą nowej gwarancji, zarówno z perspektywy sprzedającego, jak i kupującego samochód marki Kia, jest możliwość jej przeniesienia na kolejnych właścicieli pojazdu, o ile zachowane zostały wymogi dotyczące regularnej obsługi eksploatacyjnej auta. – Tę niezwykłą gwarancję, będącą ewenementem na europejskim rynku motoryzacyjnym, możemy zaoferować dzięki absolutnej pewności co do jakości technicznej naszych pojazdów. Wynika ona z najwyższych standardów, obwiązujących w zakładach produkcyjnych Kia Motors, zarówno w Europie jak i na świecie – mówi z dumą Stanisław Topczewski, prezes autoryzowanego salonu samochodowego Top Motors.

Co obejmuje gwarancja:  7-letnia gwarancja przewidziana jest na cały sa-

mochód (w tym silnik, skrzynię biegów, układ elektryczny, wykończenie wnętrza i tapicerkę)  perforację blach nadwozia – przez 12 lat bez limitu km  powłokę lakierniczą – przez 5 lat lub 150.000 km  fabryczny zestawy audio i nawigację – 36 miesięcy lub 100.000 km  akumulator – 24 miesiące bez limitu km  elementy eksploatacyjne – 36 miesięcy bez limitu km  oryginalne części zamienne i usługa wymiany – 24 miesiące bez limitu km Samochody marki Kia produkowane są zgodnie z najwyższymi standardami branży motoryzacyjnej. Potwierdzają to liczne testy przeprowadzane na dystansie 100.000 km przez niezależne stowarzyszenia oraz magazyny motoryzacyjne. Pojazdy Kia okazują się jednymi z najmniej awaryjnych pojazdów na rynku, uzyskując podczas prób niezawodności noty A – najwyższe z możliwych.

▲ Kia Ceed GT to połączenie elegancji ze sportowym temperamentem

Dodatkowy argument Interesującą usługą, zupełnie niespotykaną u innych producentów, jest także bardzo rozbudowane ubezpieczanie Kia Euro Assistance, które obowiązuje od dnia pierwszej rejestracji przez pełne trzy lata. W jego zakres wchodzi 24-godzinna pomoc drogowa na terenie Unii Europejskiej: – pomoc w miejscu zdarzenia (wypadek lub awaria)

– holowanie ubezpieczonego pojazdu do najbliższej Autoryzowanej Stacji Obsługi – zabezpieczenie pojazdu. Więcej informacji na temat 7-letniej gwarancji oraz ubezpieczenia Euro Assistance można uzyskać w salonie samochodowym Top Motors, mieszczącym się w Kolonii Porosły pod Białymstokiem (przy ulicy Kleeberga 51).

▲ Kia Sportage 2014 to uniwersalny, kompaktowy SUV

ZDROWY BIAŁYSTOK

promocja 1. Apteka Awicenna, ul. Szarych Szeregów 6 2. Atom Pracownia RTG, ul. Legionowa 3 lok 42 3. Centrum Diagnostyki PSK, ul. M.C. Skłodowskiej 25 4. Centrum Kosmetologii, ul. Akademicka 3 5. Centrum Medycyny Oddechowej, ul. Piasta 9a 6. Centrum Medyczne “Warszawska”, ul. Bukowskiego 1, lok. 2 7. Centrum Medyczne B. Larsen, ul. Chrobrego 16a, lok.2 8. Centrum Medyczne Dojlidy, ul. Niedźwiedzia 69 9. Centrum Okulistyczne dr Michnowskiego, ul. Św. Rocha 12a 10. Dobra Kosmetyka, ul. Rumiankowa 14 11. Dobre Terapie, ul. Rumiankowa 14 12. Edmed, ul. Słonimska 15/1 – poradnia kardiologiczna 13. Edmed, ul. Słonimska 15/1 – przychodnia ogólna 14. Eskulap, ul. Białówny 9/1 15. Eskulap, ul. Malmeda 6 16. Eskulap, ul. Nowy Świat 11c 17. Futu Sushi, ul. Lipowa 12 18. Gabinet kosmetyczno-podologiczny Profil, ul. Suraska 6, lok. 26 19. Gabinet Urologiczny, ul. Warszawska 79,wejście E 20. Gastromed, ul. Wiejska 81

Tu są nasze gazety 21. Karedent, ul. Bukowskiego 1 lok U3 22. NZOZ E-vita Poradnia Kardiologiczna, ul. św. Rocha 12a 23. NZOZ Poradnia położniczo-ginekologiczna, ul. Królowej Rodzin 21 24. Optimex, ul. Sienkiewicza 81/3 lok. 209 25. Ośrodek Medycyny Estetycznej Medica, ul. Św. Rocha 12a 26. Poliklinika ginekologiczno-położnicza Arciszewscy, ul. Zamenhofa 17 27. Przychodnia lekarska, ul. Berlinga 8 28. Przychodnia na ul. Bema 2 29. Przychodnia sportowa, ul.Sienkiewicza 79a 30. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, ul. M. C. Skłodowskiej 23 31. Rio Wellness, ul. Antoniukowska 56, lok. 35 32. Stoma Dent, ul. KEN 40 lok 3 i 4 33. Twój Lekarz Rodzinny, ul. Zagumienna 10a 34. Zdrowy Kiełek, ul. św. Rocha 14a lok. 12

Po gazety zapraszamy też do siedziby naszej redakcji na ul. Zwycięstwa 10A w Białymstoku Jeśli jesteś zainteresowany umieszczeniem reklamy w gazecie lub na naszej stronie internetowej skontaktuj się z naszym szym doradcą: d d

Justyna Janowska, tel. 533 379 533, jjanowska@skryba.media.pl

Oni wygrali, wygraj i Ty

▲T Tomasz Kułakowski K ł k ki

ROZRYWKA

▲J Janusz Kochanowski K h ki

▲B Barbara b Chomicka Ch i k

▲J Justyna t Kot K t

krzyżówka

Rozwiąż krzyżówkę. Hasło wyślij na adres redakcji lub na redakcja@zdrowybialystok.pl. Na zgłoszenia czekamy do 15.08.2014r. Do wygrania bony zakupowe do zrealizowania w białostockim Egzolandzie. Nagrodzimy siedem osób. Zapraszamy do zabawy!

ZDROWY BIAŁYSTOK