TDM Issue 42 by ThaiDentalMag

VOLUME 2 ISSUE 6 APRIL • JULY 2017

THAI DENTAL MAGAZINE • VOLUME 2 ISSUE 6 APRIL • JULY 2017

โฆษณาอย่างไร

ไม่ให้โดนฟ้อง จัดฟันแฟชั่น

สวยสยอง

ถ้าลองแล้วจะเสียใจ

FANPAGE FACEBOOK

มือปราบหมอฟันเถื่อน

MAGAZINE

4 THAI DENTAL MAGAZINE

จัดฟันแฟชั่น

เรื่อง นทพ. ธนัชพร จินดานิล นทพ. พีรกานต์ กับปราโน นทพ. พีรพล พงษ์อ้อ คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ไม่รู้ว่าควรนับเป็นเรื่องน่ายินดีหรือไม่ ที่สื่อต่างชาติพูดถึงประเทศไทยกันว่า เป็นประเทศแรกและประเทศเดียว ที่เยาวชนนิยมจัดฟันกันเป็นแฟชั่น ไทยเรามาครองต�ำแหน่งนี้ได้ยังไง แล้วยังจะรักษาต�ำแหน่งกันต่อไปอีกนานแค่ไหน ท�ำยังไงจะให้เข้าใจกันเสียที ว่าจัดฟันแฟชั่นที่แท้คือ “จัดฟันไม่ใช่แฟชั่น” เพราะมันคือ ที่หลงลองแล้วจะเสียใจ

6 THAI DENTAL MAGAZINE

ยาวชนไทย “อินเทรนด์” การจัดฟันแฟชัน่ มาตัง้ แต่ปี 2547 และหลังจากมีขา่ วเด็กเสียชีวติ จากการจัดฟันแฟชัน่ รวม ทั้งข่าวของเหยื่อแฟชั่นนี้อีกหลายต่อหลายราย และการ รณรงค์ของภาคส่วนต่างๆ ให้ตระหนักต่อภัยของการจัดฟันโดย หมอเถื่อน และการพยายามป้องปรามธุรกิจนี้ ผู้คนก็หันมาให้ ความสนใจ ตระหนักถึงภัยร้ายที่แอบแฝง ทุกฝ่ายต่างตื่นตัว มีการจับกุมปราบปรามอย่างจริงจัง ท�ำให้สินค้าจัดฟันแฟชั่น ต่างๆ ที่เคยวางขายกลาดเกลื่อน หรือห้องแถวที่เคยเปิดให้ บริการอย่างโจ๋งครึ่ม ต่างค่อยๆ ปิดกิจการอันตรธานกันไป แต่ถึงอย่างไร ก็ไม่พ้นประโยคสุดฮิตที่ว่า คนไทยลืมง่าย และ ไม่นาน เรื่องนี้ก็เลือนลางจางหายไปจากหน้าหนังสือพิมพ์และ ข่าวสารในโทรทัศน์หรือแม้กระทั่งความคิดของพวกเรา แต่มัน ก็แค่เลือนหายไปจาก “ตลาดเปิด” ค่านิยมในหมู่วัยรุ่นที่รู้สึกว่า การติดเหล็กจัดฟันสวยๆ ท�ำให้ยิ้มแล้ว ดูน่ารักเก๋ไก๋ หวัง (ลมๆ แล้งๆ) ว่าคางจะเรียวขึ้นได้ และที่ส�ำคัญ ท�ำแล้วดูทันสมัย ดูมี ฐานะ ดู“ไฮโซ”ดี นีแ่ หละทีท่ ำ� ให้ความต้องการหรือดีมานด์สนิ ค้า จัดฟันแฟชั่นยังคงมีอยู่ ฝ่ายผู้ค้าผู้ผลิตก็ไวต่อการปรับเปลี่ยน สินค้าและบริการออกมาให้สามารถตอบโจทย์เก่าๆ ทีก่ ล่าวโทษ คุณภาพของสินค้ารุ่นเก่า และการให้บริการที่ผิดกฏหมาย แถม ยังจัดหาสินค้าใหม่ๆ ที่ยิ่งสวยน่าใช้กว่าเดิม และ “ดูปลอดภัย” กว่าพวกเหล็กคุณภาพต�่ำๆ ของสินค้ารุ่นเก่า สินค้าอุปกรณ์จัด ฟันรุน่ ใหม่ๆ จึงเย้ายวนใจวัยรุน่ อย่างเกินจะห้ามใจไหว ยิง่ ไปกว่า นัน้ อุปกรณ์จดั ฟันรุน่ ใหม่ยงั สามารถเป็นทางออกให้กบั ความไม่ สะดวกทีจ่ ะไปหาหมอจัดฟันเถือ่ น ซึง่ ปัจจุบนั ออกมาให้บริการไม่ สะดวกแล้ว เพราะอุปกรณ์ใหม่ๆ นี้ “ใช้งา่ ย” ท�ำนอง “ท�ำเองก็ได้ ง่ายจัง” สินค้าใหม่ๆ ในการจัดฟันแฟชั่นยอดนิยมเหล่านี้ เรียก ว่ามีขายทุกอย่าง ไม่วา่ จะเป็น โอริง เชน ลวด อุปกรณ์ทใี่ ช้ในการ ยึดติดกับตัวฟัน ท่อสี แผ่นเพดานจัดฟันสารพัดสี แบบสายรุ้ง แบบที่เรียกว่ารางรถไฟ และที่ก�ำลังสุดฮอตฮิต ก็คือ สารพัด สินค้าประเภทไร้เหงือก ซึ่งสามารถยึดกับฟันได้ โดยการเกี่ยว ลวดเอาไว้กบั ฟันกรามน้อยหรือฟันกราม สามารถถอดออกได้ ไม่ จ�ำเป็นต้องติดแน่นเอาไว้เหมือนในอดีต อีกทัง้ มีหลายเกรดหลาย ราคาให้เลือกสรรกัน ตั้งแต่แบบทั่วไปราคาหลักร้อย ไปจนถึง แบบทีอ่ า้ งว่าคุณภาพเหมือนกับทีท่ นั ตแพทย์ใช้ในราคาเป็นพัน

เครือ่ งมืออุปกรณ์การจัดฟันรูปแบบต่างๆ นอกเหนือจินตนาการ ชนิดทีท่ นั ตแพทย์เห็นแล้วยังต้องประหลาดใจเช่นนี้ นับว่าสะท้อน ความคิดสร้างสรรค์ของคนไทยเราได้อย่างบรรเจิดนัก เมื่อความต้องการสินค้า ออกมาพบกับสินค้าที่แสนจะ น่าใช้ ในบริบทปัจจุบันที่โซเชียลมีเดียเป็นลมหายใจของสังคม ไปแล้ว พ่อค้าแม่คา้ ผูห้ าผลประโยชน์จากการขายอุปกรณ์ยอด นิยมเหล่านี้ ต่างก็พากันขยับขยาย ย้ายกันมาท�ำมาหากินบนสือ่ โซเชียลมีเดียกันอย่างคึกคัก ลองทายกันสิวา่ อะไรจะเกิดขึน้ หาก พิมพ์ค�ำว่า “จัดฟันแฟชั่น” ลงบนเสิร์ชเอนจินของอากู๋ Google ผลของการเสิร์ชเมื่อเดือนเมษายน 2560 พบว่า มีกว่า 4,630,000 รายการทีเ่ กีย่ วข้องโผล่มาให้ดู แสดงให้เห็นถึงความ ฮอตฮิตของการจัดฟันแฟชั่นในโลกออนไลน์ สินค้าพวกนี้พบ มากในเว็บไซต์ และเฟซบุ๊ค ที่มีร้านจ�ำนวนมากและมีจ�ำนวนผู้ ติดตามตั้งแต่หลักร้อยไปจนถึงหลักหมื่น แต่พบว่า ในปัจจุบัน หลายเว็บไซต์หรือเพจหรือเฟซบุ๊ค แทบจะไม่เคลื่อนไหว นั่น

ก็เพราะเขาย้ายไปขายกันบนสื่อที่มีคนนิยมใช้มากกว่า เช่น alibaba, line shop และทีก่ ำ� ลังเป็นทีน่ ยิ มอย่างมากอยูใ่ นขณะนี้ ก็คอื instagram ทีส่ ามารถเจาะเข้าถึงกลุม่ ลูกค้าได้อย่างง่ายดาย โดยแค่เพียงใส่ hashtag ไปในรูปภาพที่โพสต์ลงไป กลุ่มคนที่ สนใจก็สามารถค้นหาสิ่งที่ต้องการได้ โดยการพิมพ์ hashtag นั้นๆ อย่างเช่น “#จัดฟันแฟชั่น” และที่ส�ำคัญ กลุ่มวัยรุ่นที่เป็นก ลุม่ เป้าหมายหลักในการจัดฟัน ก็เป็นกลุม่ ทีน่ ยิ ม ใช้ instagram อย่างสุดๆ เสียด้วย นอกจากผู้ค้าจะมีตลาดออนไลน์ที่สามารถเจาะเข้าถึง กลุ่มลูกค้าหลักได้อย่างเข้าเป้า เจาะใจเต็มๆ โดยง่ายดายแล้ว ลูกค้าเยาวชนยังน่าจะถูกใจกับแนวคิดใหม่ “สวยเองได้ สามารถ ท�ำได้งา่ ยๆ ทีบ่ า้ น” ซึง่ เป็นค�ำโฆษณาทีพ่ บเห็นได้เกลือ่ นกลาดบน สื่อออนไลน์ ไม่ต้องสงสัยว่า เมื่อ demand มาเจอกับ supply บนตลาดออนไลน์ ทีแ่ สนจะสะดวก ง่ายทัง้ การค้นหาสินค้า การ สัง่ ซือ้ จ่ายเงิน รับของทางไปรษณีย์ สัง่ ท�ำตามออเดอร์กไ็ ด้ แถม มีบริการหลังการขายอีกด้วย เช่นนี้แล้ว “จัดฟันแฟชั่น” จึงได้ สยายปีกครอบคลุมเยาวชนของเราได้ทวั่ ถึงรวดเร็ว และหลบหลีก การจับกุมปราบปรามของเจ้าหน้าที่ได้อย่างง่ายดาย สามารถ สร้างความร�่ำรวยให้เจ้าของธุรกิจ แต่ยัดเยียดอันตรายให้ผู้ใช้ บริการ ที่ไม่รู้เนื้อรู้ตัวว่า ได้ซื้อหาสินค้าสวยหลอก อันตรายจริง แบบอุปกรณ์เครื่องมือจัดฟันสยอง ที่สะดวก ประหยัด แต่อาจ ถึงตาย สวยไม่คุ้มเสียจริงๆ ก็ดว้ ยวิถที างเช่นนี้ การจัดฟันแฟชัน่ จึงยังยืนยงเป็นปัญหา ทีอ่ ยูค่ กู่ บั สังคมไทยและวงการทันตแพทย์ไทยมาเป็น เวลากว่า สิบปี แต่มิใช่ว่า เราได้แต่ปล่อยปละละเลย ตรงกันข้าม มีความ พยายามในการแก้ไขปัญหามาโดยตลอด เช่นเมื่อปี 2555 พลโทพิศาล เทพสิทธา นายกทันตแพทยสภา ได้ชี้แจงแนวทาง แก้ไขปัญหาแบบบูรณาการ โดยร่วมมือกับกระทรวง ศึกษาธิการให้มีการชี้แจง ข้ อ เท็ จ จริ ง ในโรงเรี ย น เพื่อสร้างค่านิยมใหม่ให้ วัยรุ่น ร่วมมือกับ อ.ย. ให้ คุมเข้มสินค้าคุณภาพต�่ำ และบริการของหมอเถื่อน และให้บรรดาทันตแพทย์ ช่วยถอดเครื่องมือจัดฟัน แฟชั่น แบบติดแน่นให้ ผูห้ ลงผิดไปติดมันเข้า โดย ช่วยถอดให้ฟรีๆ (อ้างอิง

https://www.youtube.com/watch?v =ypWao16zI_8 Panorama Worldwide : จัดฟันไม่ใช่เรื่องแฟชั่น Jan 30, 2012) ทัง้ ยังมีความเคลือ่ นไหว ในฝัง่ การให้ความรูก้ บั ประชาชน ทีพ่ บเห็น ได้ตามเพจของหมอฟัน ที่ให้ความรู้ต่างๆ รวมทั้งในโฮมเพจของ สมาคมทันตแพทย์จดั ฟันแห่งประเทศไทย ก็มกี ารให้ขอ้ มูลเกีย่ ว กับผลเสียของการจัดฟันแฟชัน่ ในหัวข้อความรูเ้ รือ่ งจัดฟันส�ำหรับ ประชาชน แต่ก็ยังพบเห็นการเฟื่องฟูของการจัดฟันแฟชั่น ที่ยัง ไม่มีท่าทีว่าจะฟุบลงแม้แต่น้อย บางทีการแก้ปญ ั หานัน้ อาจง่ายกว่า หากแก้ทตี่ น้ เหตุ แล้ว ต้นเหตุที่แท้จริงคืออะไรล่ะ ความรู้ที่ไม่เพียงพอของประชาชน หรือค่านิยมที่ผิดๆ ความหละหลวมของตัวบทกฎหมาย ความ ฉลาดของพ่อค้าแม่ค้าที่ขายของ การเกี่ยงหน้าที่กันของแต่ละ ฝ่าย ความจริงจังในการปฏิบัติงาน มันอะไรกันแน่? เรามาดูใน แต่ละประเด็นกัน ความรู้ที่ไม่เพียงพอของประชาชน หรือค่านิยมที่ผิดๆ น่าจะเป็นผูร้ า้ ยหมายเลข 1 ทีเดียว แต่กน็ า่ เห็นใจ เพราะอยู่ ดีๆ ใครจะมารูล้ ะ่ ว่า กะอีแค่การไปซือ้ อุปกรณ์จดั ฟันแฟชัน่ มาใส่ เอง หรือไปท�ำที่ร้านค้าต่างๆ จะเกิดอะไรตามมาได้อีกมากมาย กระทัง่ ถึงตายก็มี เมือ่ ซือ้ ใส่ไปแล้วเจ็บฟัน ก็คดิ ว่าไม่เป็นไร ทนๆ ไป ยิ่งของรุ่นใหม่ๆ ใส่ไม่เจ็บสักหน่อย แค่แปรงฟันให้สะอาดก็ น่าจะใช้ได้ จะไปรู้ได้ไงว่า แปรงฟันยังไงก็จะมีเชื้อโรคสะสมอยู่ ท�ำให้เหงือกอักเสบ ฟันผุ แถมท�ำให้ฟันเปลี่ยนต�ำแหน่ง ฟันเก ไร้ทิศทาง ฟันโยก ฟันล้ม ฟันซ้อนหนักกว่าเดิม หรือถ้าแรงที่กด บนตัวฟันมากเกินไป ก็อาจท�ำให้รากฟันละลาย ฟันตาย เปลีย่ น

8 THAI DENTAL MAGAZINE

สีเป็นด�ำน่าเกลียด อันตรายจากเหล็กจัดฟันแฟชัน่ ทีค่ ณ ุ ภาพต�ำ่ ระดับเครื่องมือช่าง หรือลวดอุตสาหกรรมแบบลวดจัดดอกไม้ ที่เกิดสนิมได้ (แน่นอนว่าของราคาไม่กี่พันบาท ย่อมไม่ใช่ลวด ไทเทเนียมหรือสเตนเลสสตีลแท้ ที่มีความปลอดภัย) อันตราย พวกนี้สามารถแสดงออกมาในเวลาไม่นาน เช่น เหงือกอักเสบ ฟันผุ กรามเน่า ขากรรไกรเคลื่อน มีปัญหาข้อต่อขากรรไกร การ สบฟันไม่ดี เคี้ยวอาหารไม่ได้ ปวดหัวจากการขบเคี้ยวไม่ถูก ต้อง อ้าปากหุบปากไม่ได้ พูดไม่ได้ หรือมีเชื้อโรคลงไปท�ำลาย เบ้าฟัน หรือบางรายมีเชือ้ โรคลงไปในช่องว่างใต้คาง ท�ำให้บวม ใต้ลิ้นใต้คาง จนลิ้นยก หายใจไม่ได้ เชื้อโรคต่างๆ ยังอาจท�ำให้ เกิดบาดทะยัก ไวรัสตับอักเสบ วัณโรค ท�ำลายตับไต ติดเชื้อขึ้น สมอง ติดเชื้อในกระแสเลือด หรือมีโอกาสที่ชิ้นส่วนหลุดลงไป ติดคอ หรือหลอดลม ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิต

(Itai-itai) ท�ำให้กระดูกเปราะ หักง่าย มีอาการเจ็บปวดกระดูก ทั่วทั้งร่างกาย และเกิดโรค ทั้งไตเสื่อม และเสี่ยงที่จะเกิดมะเร็ง หลายชนิดด้วยกัน เช่น มะเร็งปอดจากการหายใจ มะเร็งที่ไต มะเร็งต่อมลูกหมาก เป็นต้น ความชาญฉลาดของผู้ค้า เฉกเช่นสิ่งมีชีวิตที่สามารถด�ำรงเผ่าพันธุ์ได้ด้วยการปรับ ตัว บรรดาผู้ค้าจึงต้องมองหาช่องว่างของกฎหมายที่จะท�ำธุรกิจ ต่อไปให้ได้ จุดส�ำคุญของประเด็นนี้ก็คือ กฏหมายก�ำหนดว่า การจะจับกุมร้านค้าเหล่านี้ได้ จะต้องพบว่าขายสินค้า 4 อย่าง ได้แก่ แบรคเก็ต โอริง เชน และ ลวด หรือมีการให้บริการอยู่ แต่ถ้าหากของ 4 อย่างนี้ไม่ได้อยู่ด้วยกัน หรือลูกค้าน�ำกลับไป ท�ำเองได้ ก็ไม่มีความผิด ยิ่งเมื่อสินค้าใหม่ๆ เป็นแบบทุกอย่าง รวมอยู่ใน ชิ้นเดียว ไม่ได้แยกเป็นสี่อย่าง และให้ซื้อไปท�ำเอง ได้ ไม่ต้องให้การบริการทางทันตกรรมใดๆ ก็นับว่าไม่ได้ท�ำผิด กฎหมาย ร้านค้ากว่า 40 ร้านจึงยังคงเคลื่อนไหวอยู่ และยังคง เพิม่ จ�ำนวนขึน้ เรือ่ ยๆ ธุรกิจเติบโตขึน้ เรือ่ ยๆ มีการโพสต์ภาพเกีย่ ว กับการขายสินค้ามากกว่า 14,000 โพสต์ เท่ากับมีอตั ราการเพิม่ ขึ้น ค่อนข้างต่อเนื่องประมาณสัปดาห์ละ 100-200 ภาพ ซึ่งเป็น สภาพที่น่าตกใจมาก

ที่น่ากลัวมากๆ อีกอย่าง โดยเป็นภัยที่ แอบแฝงมาอย่างช้าๆ คือ โลหะหนักที่ ปะปนมากับอุปกรณ์จัดฟันแฟชั่น ลวด จัดฟัน ท่อสี พลาสติก ของรีเทนเนอร์ อาจเป็นวัสดุที่ไม่ได้มาตรฐาน และมีสาร ปนเปือ้ นจาก โลหะหนัก สารหนู และส่วน ประกอบของสี หากเข้าสู่ร่างกาย และ ผ่านกระบวนการดูดซึมเข้าไปสะสมใน ร่างกาย จะท�ำให้เกิดอาการแพ้ต่างๆ ได้ อาจเป็นอันตรายต่อตับ ไต และท�ำให้เกิด โรคมะเร็งได้ ล่าสุด เมื่อเดือน กุมภาพันธ์ 2560 ผล

กฎหมายไม่ทันเกม กลายเป็นตลกร้ายที่ว่า ในขณะที่ผู้ค้าพยายามท�ำทุกวิถี ทาง และเร่งพัฒนาสินค้าเพื่อหารายได้ ตลอดหลายปีที่ผ่านมา แต่ทว่า เรายังใช้กฎหมายฉบับเดิมเมื่อ 10-20 ปีที่แล้ว ไม่ต่าง อะไรเลยกับการทีว่ างกรงขังขนาดใหญ่ขงั หนูตวั เล็กเอาไว้ โดยที่ ลืมไปว่า ระหว่างซี่กรงเหล็กแต่ละเส้นนั้น มีช่องว่างอยู่ และช่อง ว่างนั้น ก็กว้างถึงขั้นที่เจ้าหนูตัวน้อยสามารถเล็ดลอดหนีออก ไปได้อย่างง่ายดาย นอกจากนั้น กฎหมายยังดูไม่น่ากลัว มีบท ลงโทษแค่จิ๊บๆ เมื่อเทียบกับผลก�ำไรที่จะได้รับ ผู้ผลิตผู้ค้าก็เลย คงเห็นว่า ยังคุ้มเกินคุ้มที่จะเดินหน้าเต็มสตีมกันต่อไป

ตรวจทางห้องแล็บพบสาร “แคดเมียม” ในท่อสีชมพูและท่อสี ด�ำ เกินมาตรฐานที่ก�ำหนดไว้ คล้ายๆ กับว่า เราอมแคดเมียม ทีเ่ ป็นสารพิษไว้ในปากตลอดเวลา แม้วา่ จะไม่เกิดอันตรายทันที ทันใด แต่แคดเมียมจะไปสะสมในกระดูก ท�ำให้เกิดโรคอิไตอิไต

วิชาการทันตกรรม เรื่อง รศ.ทญ.ดร.ศิริรักษ์ นครชัย

สารตัวใหม่ใช้ลดฟันผุ ซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์

Silver diamine fluoride

ปั

ญหาฟันผุในเด็กเล็กและฟันผุบริเวณรากฟันในกลุม่ ผูส้ งู อายุและผูป้ ว่ ยเรือ้ รังติดเตียงเป็นความท้าทาย ของทันตแพทย์เรามาก การพยายามอุดฟันให้เด็ก เล็กๆ ที่อายุ 2-3 ขวบนั้นเป็นเรื่องที่ทุกข์กันทั้งทันตแพทย์ ทั้งเด็ก และทัง้ พ่อแม่ผปู้ กครอง การออกหน่วยเพือ่ อุดฟันให้ผพู้ กิ ารและ ผู้ป่วยติดเตียงก็เป็นเรื่องที่ท�ำได้ยากเช่นกัน การป้องกันโรคฟัน ผุโดยด�ำเนินการส่งเสริมสุขภาพสารพัดวิธี และการใช้ฟลูออไรด์ ทัง้ ในรูปแบบของเจลและวานิชถูกน�ำมาใช้มานานหลายสิบปีกย็ งั ไม่ประสบผลส�ำเร็จในการป้องกันฟันผุในกลุ่มที่มีความเสี่ยงต่อ ฟันผุสงู ดังนัน้ การมีทางเลือกในการรักษาโดยท�ำให้ฟนั ทีผ่ อุ ยูน่ นั้ หยุดผุ (arrested) นัน้ เป็นทีน่ า่ สนใจ ทันตแพทย์ในญีป่ นุ่ ได้มกี าร ใช้สาร “ซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์” มานานกว่า 50 ปี และแพร่ หลายในบางประเทศเช่น รัสเซีย บราซิล ออสเตรเลีย มองโกเลีย ในช่วงสิบกว่าปีที่ผ่านมาซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์ กลับมา

เป็นที่รู้จักเนื่องจากทางคณะทันตแพทยศาสตร์ของ Hongkong University ได้ทำ� งานวิจยั ตีพมิ พ์เรือ่ งนีอ้ อกมาอย่างต่อเนือ่ ง มีการน�ำ ไปใช้กันในหลาย ๆ ประเทศ จนในปี 2014 ทางส�ำนักงานคณะ กรรมการอาหารและยาของสหรัฐอเมริกาได้รับรองและอนุญาต ให้จ�ำหน่ายซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์ ในประเทศสหรัฐอเมริกา ในลักษณะเดียวกับฟลูออไรด์วานิช ในประเทศไทยได้มกี ารน�ำซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์มาใช้ครัง้ แรกในปี 2008 โดย ทพ. ดร. ธงชัย วชิรโรจน์ไพศาล ที่ในขณะ นัน้ จบปริญญาเอกกลับจากญีป่ นุ่ และมีบริษทั น�ำเข้ามาจ�ำหน่าย อย่างเป็นทางการในเวลาต่อมา มีทนั ตแพทย์ในโรงพยาบาลชุมชน หลายแห่งได้มีโอกาสใช้ เช่นในจังหวัดขอนแก่น อุบลราชธานี กาฬสินธ์ุ ปทุมธานี แพร่ น่าน เชียงใหม่ สมุทรสงคราม นครปฐม ฯลฯ ทันตแพทย์ที่เคยใช้หลายท่านอาจพอทราบเลาๆ ว่า หลังจากทาสารนี้แล้วฟันที่ผุนุ่มๆ ก็จะแข็งขึ้นและเปลี่ยนสีเป็นสี

10 THAI DENTAL MAGAZINE

ด�ำ นั่นหมายถึงการเกิดเป็น arrested caries ที่สมบูรณ์ ฟันผุที่ เกิดไม่ขยายตัวลุกลามต่อ ในปี 2013 การน�ำเข้าซิลเวอร์ไดอะมีน ฟลูออไรด์เกิดปัญหาจนท�ำให้ไม่สามารถน�ำเข้าได้ ท�ำให้ทนั ตแพทย์ ไทยไม่สามารถซือ้ ซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์ในประเทศได้ ซึง่ ตรง กันข้ามกับนานาชาติทีมีความนิยมใช้มากขึ้นเรื่อยๆ จนในช่วงปี 2560 นี้ทางคณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้จัดบรรยายวิชาการเรื่อง “ซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์” โดย Professor Chun-Hung Chu จาก University of Hongkong และได้มีการประชุมหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ข้อสรุปที่จะมีการ น�ำเข้าได้อย่างถูกต้องตามระเบียบ คาดว่าในระยะเวลาอีกไม่ นานทันตแพทย์ไทยก็จะได้ใช้ ซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์ในการ หยุดยั้งฟันผุ ซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์ มีขั้นตอนการใช้งานที่ไม่ยุ่งยาก ไม่จ�ำเป็นต้องกรอเนื้อฟัน ไม่ต้องอาศัยอุปกรณ์พิเศษใดๆ เพียง ใช้แค่แปรงเล็กๆ ในการทาเท่านั้น ต้นทุนวัสดุต่อการทาฟันผุใน ช่องปาก 1 ซีป่ ระมาณ 5-10 บาท สามารถให้บริการเชิงรุกในศูนย์ พัฒนาเด็กเล็กได้ เป็นการหยุดยัง้ ฟันผุ ท�ำให้เด็กเล็กไม่ตอ้ งทุกข์ ทรมานกับการปวดฟัน ลดการถอนฟันน�ำ้ นม และช่วยให้ผพู้ กิ าร และผูป้ ว่ ยติดเตียงมีคณ ุ ภาพชีวติ ทีด่ ขี นึ้ ท�ำให้ความต้องการงาน รักษาที่ซับซ้อนของกลุ่มเป้าหมายนี้ลดลง ทันตแพทย์ก็ยิ้มได้ บทความนี้ บก. ขอให้ รศ.ทญ.ดร.ศิริรักษ์ นครชัย ขยาย เรื่องวิชาการของซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์ เพือ่ เป็นการ “เล่าสู”่

ท่านสมาชิกทีอ่ าจไม่ได้ตดิ ตามซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์ให้ทราบ โดยทัว่ กันค่ะ และคาดว่าในอีกไม่นานสารตัวนีก้ จ็ ะเข้ามาเป็นทาง เลือกให้ทนั ตแพทย์ทงั้ หลายในการรักษาฟันผุระยะเบือ้ งต้น และ ควบคุมโรคฟันผุในพื้นที่กันต่อไป ซิลเวอร์ไดอะมีนฟลูออไรด์ (Silver diamine fluoride หรือ SDF) เป็นสารทีไ่ ด้รบั การยอมรับว่าสามารถยับยัง้ การลุกลามของ ฟันผุโดยเฉพาะอย่างยิง่ รอยผุในเนือ้ ฟัน (dentinal caries) (Gao 2016) ได้มกี ารน�ำ SDF มาใช้ในการหยุดยัง้ การลุกลามของฟันผุ ในหลายประเทศทีม่ ฟี นั ผุสงู เช่น ญีป่ นุ่ บราซิล จีน เม็กซิโก เป็นต้น ปัจจุบนั ผลิตภัณฑ์SDF มีจำ� หน่ายจากหลายประเทศดังแสดงใน ตารางที่ 1 รวมทั้งสหรัฐอเมริกาซึ่งเพิ่งใช้ SDF เป็นทางเลือกใน การรักษาโรคฟันผุ (Jeremy et al, 2016) ส�ำหรับประเทศไทยได้ มีการใช้ SDF ในหลายพื้นที่ เพื่อยับยั้งฟันผุไม่ให้ลุกลามในฟัน น�้ำนม SDF มี สูตรทางเคมี คือ Ag(NH3)2F, (Ag= Silver, NH3=Amine, F=Fluoride)โดยกลไกในการยับยัง้ ฟันผุของ SDF มาจากผลของ Silver และ Fluoride เมือ่ ทา SDF บนฟันทีผ่ ุ ส่วน aqueous silver ที่มีความความเข้มข้นสูงจะรวมกับโปรตีนในเนื้อฟันผุเกิด silver protein ตกตะกอนอยู่ในฟันที่ผุ (Horst et al., 2016) และsilver protein จะติดอยู่บน dentine ปิด dentinal tubule (Mei et al., 2013) ท�ำให้ dentine ส่วนนี้เพิ่มความทนต่อกรด และการย่อย ของเอนไซม์ (Mei et al., 2012)

ตารางที่ 1ผลิตภัณฑ์ SDF ที่มีจ�ำหน่าย Product

SDF(%) Manufacturer

Advantage Arrest 38

Elevate Oral Care

Country

Major ingredient

USA

Silver diamine fluoride

Cariestop

12, 30

Biodinamica Quimica Brazil e Farmaceutica Ltda

Fluoric acid, Silver nitrate,Ammonia

Saforide

Toyo Seiyaku Kasei Co Ltd.

Japan

Silver diamine fluoride

Fluoroplat

NAF Laboratory

Argentina

Diaminosilver fluoride

Riva Star

30-35

SDI Dental Limited

Australia

Unit A: Silver, Fluoride, Ammonia Unit B: Potassium iodine, Methacrylates

วิธีการใช้

ข้อบ่งชี้ของการใช้ SDF

1. เด็กปฐมวัยทีม่ ฟี นั ผุรนุ แรง (Severe early childhood caries) 2. ผู้ป่วยที่ต้องได้รับการรักษาทางทันตกรรมภายใต้การ

ดมยา (General Anesthesia) แต่ยังไม่ได้รับการรักษาหรือยัง ไม่สามารถดมยาได้ 3. ผู้ป่วยที่ไม่สามารถท�ำฟันตามปกติได้เนื่องจากปัญหาด้าน พัฒนาการ ปัญหาด้านสุขภาพกายหรือสุขภาพจิต เช่น เด็กเล็ก ที่ไม่สามารถให้ความร่วมมือ 4. ผู้ป่วยที่มีรอยผุมากหลายต�ำแหน่งและไม่สามารถท�ำการ รักษาได้ทั้งหมดในครั้งเดียว 5. รอยผุที่ท�ำการรักษาได้ยาก เช่น Recurrent caries บริเวณ ขอบของครอบฟัน ฟันผุบริเวณรอยแยกราก เป็นต้น 6. ผู้ป่วยที่ไม่สามารถเข้าถึงบริการทางทันตกรรมเช่น ผู้ที่อยู่ ในท้องถิ่นทุรกันดาร

กันน�ำ้ ลายและหากรอยผุอยูใ่ กล้เหงือกให้ทาวาสลีนบนเหงือก บริเวณใกล้เคียงนั้น เป่าฟันและรอยผุให้แห้ง ใช้ Microsponge ทา SDF ลงบนรอยผุโดยปกติ 1 หยด ของ SDF (25 µl) สามารถใช้ทาบนฟันได้ประมาณ 5 ซี่ ใช้ไม่เกิน Maximum Dose คือ 25 µl (1 หยด) / 10 กิโลกรัม (น�ำ้ หนักเด็ก) / ครัง้ รอให้ SDF ซึมลงสู่เนื้อฟันประมาณ 1 นาที ล้างส่วนเกินออกด้วยน�้ำ ก่อนทา SDF การก�ำจัดรอยผุที่ติดเชื้อ (soft caries) ออก ก่อนหรือไม่นั้น พบว่าให้ผลไม่แตกต่างกัน ส่วนความถี่ของการ ทา SDF รอยผุควรได้รบั การทา SDF ซ�ำ้ จนกว่ารอยผุจะถูกยับยัง้ โดยบริเวณฟันซี่ที่ทาจะเปลี่ยนเป็นสีด�ำซึ่งใช้เป็นตัวชี้วัดการ ลุกลามของฟันผุได้ โดยยิ่งสีด�ำที่เกิดขึ้นนั้นมีลักษณะต่อเนื่อง ยึดติดดีกับเนื้อฟันจะสามารถลดการลุกลามของรอยผุได้ถึง 4.6 เท่าเมือ่ เทียบกับซีฟ่ นั ทีม่ กี ารหลุดลอกหรือไม่ตอ่ เนือ่ งกันของสีดำ� (Craig, 2013) โดยปกติแนะน�ำให้ทาอย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง ไป จนกว่ารอยโรคจะหยุดผุ รอยผุได้รับการบูรณะ หรือฟันหลุดไป ตามธรรมชาติ

ประสิทธิภาพ

การศึกษาประสิทธิภาพของ SDF ในการยับยั้งฟันผุใน dentine แสดงตารางที่2

ข้อห้ามของการใช้ SDF

1. ผู้ที่แพ้ Silver 2. ผู้ที่มี Ulcerative gingivitis หรือ Stomatitis

สิ่งที่ต้องพิจารณาในการใช้ SDF ในการ จัดการฟันผุ คือ

รอยโรคฟันผุทถี่ กู ทาด้วย SDF แล้วหยุดผุ จะมีสนี ำ�้ ตาลจนถึงด�ำ ดังนั้นในการใช้จะต้องให้ผู้ป่วย หรือ ผู้ปกครอง (ในกรณีที่เป็น เด็ก) รับทราบเรื่องสีฟันผุที่เปลี่ยนไป และหลังจากทา SDF เพื่อ ชะลอการลุกลามของฟันผุแล้ว เมือ่ ปัจจัยอืน่ ๆ มีความพร้อมควร พิจารณาท�ำการบูรณะฟันตามปกติต่อไป 12 THAI DENTAL MAGAZINE

ตารางที่ 2 แสดงการศึกษาประสิทธิภาพของ SDF และสารต่างๆ ในการยับยั้งฟันผุในเนื้อฟัน (dentine) (ปรับจาก Gao 2016) Author, Year

% arrest of dentine caries

Method

Santos et al, 2014

Primary teeth, 12 months Gr.1 - Nano-AgF (n=63) Gr.2 - No treatment (n=67)

Gr.1 > Gr.2 (p=0.003)

Santos et al, 2012

Primary teeth, 12 months Gr.1 - 30% SDF (n=183) Gr.2 - GI (n=162)

Gr.1 > Gr.2 (p<0.001)

Zhi et al, 2012

Primary teeth, 24 months Gr.1 - 38% SDF annually (n=218) Gr.2 - 38% SDF semi-annually (n=239) Gr.3 - Glass ionomer annually (n=262)

Gr.2 > Gr.1, Gr.3 (p=0.007)

Yee et al, 2009

Primary and pemanent teeth, 24 months Gr.1 - 38% SDF (n=3,396) Gr.2 - 12% SDF (n=1,652) Gr.3 - No treatment (n=1,590)

Gr.1 > Gr.2, Gr.3 (p<0.001)

Llodr et al, 2005

Primary and pemanent teeth, 36 months Gr.1 - 38% SDF semi-annually (n=675) Gr.2 - No treatment (n=658)

Gr.1 > Gr.2 (p<0.001)

Chu et al,2002

Primary teeth, 30 months Gr.1 - 38% SDF annually (n=641) Gr.2 - 5% NaF every 3 months (n=576) Gr.3 - No treatment (n=273)

Gr.1 > Gr.2, Gr.3 (p<0.001)

Lo et al, 2001

Primary teeth, 18 months Gr.1 - 38% SDF annually (n=641) Gr.2 - 5% NaF every 3 months (n=576) Gr.3 - No treatment (n=273)

Gr.1 > Gr.2, Gr.3 (p<0.001)

ผลการศึกษาส่วนใหญ่พบว่าการทา 38 % SDF (F 44,800ppm) สามารถยับยั้งรอยผุในเนื้อฟัน(arresting dentinal caries) เมื่อเทียบกับ 12 %SDF และ 5% NaF ได้ดีกว่าอย่างมีนัยส�ำคัญและพบว่าการทาบ่อยขึ้นท�ำให้ยับยั้งรอยผุได้ดีขึ้น สรุป 38% SDF ใช้เป็นทางเลือกในการจัดการฟันผุระดับเนื้อฟัน (dentinal caries) เมื่อไม่สามารถรักษาในวิธีปกติได้

เอกสารอ้างอิง

1. Chu C, Lo E, Lin H. Effectiveness of silver diamine fluoride and sodium fluoride varnish in arresting dentin caries in Chinese pre-school children. J Dent Res. 2002;81(11):767–70. 2. Craig GG, Powell KR, Price CA. Clinical evaluation of a modified silver fluoride application technique designed to facilitate lesion assessment in outreach programs. BMC Oral Health 201313:73 DOI: 10.1186/1472-683113-73 3. dos Santos VE, de Vasconcelos F, Ribeiro AG, Rosenblatt A. Paradigm shift in the effective treatment of caries in schoolchildren at risk. Int Dent J. 2012;62(1):47–51. 4. dos Santos VE, VasconcelosFilho A, Targino AGR, Flores MAP, Galembeck A, Caldas AF, et al. A new “Silver-Bullet” to treat caries in children–Nano Silver Fluoride: a randomised clinical trial. J Dent. 2014;42(8):945–51. 5. Gao SS, Zhang S, Mei ML, Lo EC, Chu CH. Caries remineralisation and arresting effect in children by professionally applied fluoride treatment - a systematic review.BMC Oral Health.2016 1;16:12. doi: 10.1186/s12903-0160171-6. 6. Horst JA, Ellenikiotis H and Milgrom PL. UCSF Protocol for Caries Arrest Using Silver Diamine Fluoride: Rationale, Indications and Consent. J Calif Dent Assoc 2016;44: 16-28.

7. Jeremy et al, UCSF Protocol for Caries Arrest Using Silver Diamine Fluoride: Rationale, Indications, and Consent. J Calif Dent Assoc. 2016; 44(1): 16–28 8. Llodra J, Rodriguez A, Ferrer B, Menardia V, Ramos T, Morato M. Efficacy of silver diamine fluoride for caries reduction in primary teeth and first permanent molars of schoolchildren: 36-month clinical trial. J Dent Res. 2005;84(8):721–4. 8. Lo E, Chu C, Lin H. A community-based caries control program for pre- school children using topical fluorides: 18-month results. J Dent Res. 2001;80(12):2071–4. 10. Mei ML, Ito L, Cao Y, Li QL, Lo EC and Chu CH. Inhibitory effect of silver diamine fluoride on dentine demineralisation and collagen degradation. J Dent 2013;41: 809-17. 11. Mei ML, Lo EC, Chu CH. Clinical Use of Silver Diamine Fluoride in Dental Treatment.CompendContinEduc Dent.2016 ;37(2):93-8. 12. Yee R, Holmgren C, Mulder J, Lama D, Walker D, van Palenstein HW. Efficacy of silver diamine fluoride for arresting caries treatment. J Dent Res. 2009; 88(7):644–7. 13. Zhi QH, Lo ECM, Lin HC.Randomized clinical trial on effectiveness of silver diamine fluoride and glass ionomer in arresting dentine caries in preschool children. J Dent. 2012;40(11):962–7.

dent away

เรื่อง/ภาพ...ทพ.นธร ขจรไพร ภาพ...ทพ.สมชาติ กาญจนวัฒนา และ สิรวัชร์ รอดดอน

เพชร แห่ง เปอร์เซีย”

Pink Mosque

อิหร่าน ในชื่อเต็มว่า “ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN” ฟังแค่ชื่อ กลับได้ยินเสียงทักท้วงมาแต่ไกล “จะไปท�ำไม ไม่มีที่อื่นให้ไปแล้วหรือ ไม่กลัวหรือประเทศพวกนี้” อาจเป็นเพราะ ประเทศนี้ตั้งอยู่ภายใต้วงล้อมของ ประเทศที่เต็มไปด้วยปัญหา ทั้งสงคราม ความไม่สงบต่างๆ จึงเกิดภาพดังว่า อิหร่าน ประเทศทีต่ งั้ อยูใ่ นกลุม่ อาหรับ แต่คนอิหร่าน พร้อมที่จะปฏิเสธว่าตัวเองไม่ใช่ คนอาหรับ แต่ ตัวเองเป็นชาวเปอร์เซีย และเป็นประเทศเปอร์เซีย ที่มีอดีตอันรุ่งแรืองมาก่อน เป็นเครื่องยืนยัน ความที่อิหร่าน เป็นสาธารณรัฐอิสลาม ที่เข้มแข็ง ไม่ยอม ลงให้มหาอ�ำนาจตะวันตก ภาพแห่งความน่ากลัวจะถูกยัดเยียด ถูกประเคนให้อย่างต่อเนือ่ ง ทัง้ ความไม่สงบ การสะสมนิวเคลียร์ ดินแดนอันตราย จนเกิดภาพฝังใจ ทั้งๆ ที่เมื่อได้มาเยือนดูแล้ว ภาพที่ปรากฏมันเป็นคนละอย่างกับภาพที่โดนปลูกฝังไว้ เช่น เดียวกับพวกเรา แรกๆ ก็มาทัวร์แบบไม่ได้มุ่งหวังอะไรมาก แค่ ว่ามีตั๋วถูก ยังไม่เคยไปมาก่อน อยากมาดูประวัติศาสตร์ อยาก ดูโคตรเพชร ที่ล�่ำลือกันนักกันหนาว่าใหญ่โต จนต้องอุทาน

ด้านภูมิศาสตร์ อิหร่านมีพื้นน�้ำเป็นพรมแดนสองด้านคือ ทางทิศเหนือคือทะเลสาบแคสเปียน ที่มีประเทศอาเซอร์ไบจาน รัสเซีย คาซัคสถาน และเติร์กเมนิสถาน ล้อมรอบทะเลสาบ ส่วนทางทิศใต้ คือ อ่าวเปอร์เซีย และอ่าวโอมาน นั้นมีพรมแดน ทางน�้ำกับประเทศคูเวต ซาอุดิอาระเบีย บาร์เรน การ์ตา และ โอมาน ส่วนภาคพื้นดินทางทิศตะวันออก มีพรมแดนติดกับเติร์ก เมนิสถาน อัฟกานิสถาน และปากีสถาน ทางทิศตะวันตก ติดกับ อาเซอร์ไบจาน อาร์มาเนีย ตุรกี และอิรกั ความทีม่ ดี นิ แดนติดต่อ กันมากมายหลายประเทศ แต่ละประเทศขึ้นหน้าหนึ่งของวงการ ข่าวระดับโลกทัง้ นัน้ ไม่ให้กลัวได้อย่างไร ? ดังนัน้ ประเทศอิหร่าน จึงต้องเข้มแข็ง เด็ดเดี่ยว มีนโยบายแข็งแกร่งไม่ยอมใครง่ายๆ

14 THAI DENTAL MAGAZINE

Lamassu

อาณาจักรเปอร์เซียนี้มีประวัติศาสตร์อันรุ่งเรืองในอดีต โดย เป็นดินแดนที่เคยรุ่งเรืองสุดมาแต่โบราณกาล จะว่ากันแบบเต็ม ฉบับ เกรงว่าจะหลับซะก่อน ขอตัดตอนเอาแค่ตอนส�ำคัญคือยุค อาณาจักร Achaemenid Empire ที่ถูกรวบรวมดินแดนต่างๆ มา ก่อตั้งขึ้นโดย จักรพรรดิ์ Cyrus The Great ในปี 550 BC (ก่อน คริสตศักราช) เรื่องราวอาณาจักรนี้ น่าทึ่งน่าตื่นตาขนาดไหน ลองติดตาม ดู แค่อาณาเขตนัน้ ก็กว้างไกลยิง่ นักคือมีขอบเขตตัง้ แต่อาณาจักร Lydia (รอบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ที่มีเมือง Troy, Ephesus, Miletus และ Smyrna Babylon, Egypt ไปจน ถึงตุรกี Azerbaijan, Armenia, Iraq, Syria, Lebanon, Jordan, Israel และ Black sea บางส่วนของคาบสมุทร Balkans และบางส่วนของยุโรปตะวัน ออก คือลุ่มน�้ำ Oxus (บริเวณ Bactria, Amu, Darya ซึ่งปัจจุบัน คือเอเชียกลาง Afghanistan และ Tajikistan) และกินอาณาเขต มาถึงลุ่มแม่น�้ำสินธุ เชื่อกันว่า Achaemenid เป็นอาณาจักร โบราณที่ใหญ่ที่สุดเท่าที่โลกเคยมีมา อาณาจักรนี้ในปี 480 BC มีประชากรราว 50 ล้านคนซึ่งคิดเป็น 44% ของประชากรโลกใน ยุคนัน้ ) จึงเป็นคูต่ อ่ สูท้ สี่ มฐานะกับอาณาจักรกรีซทีร่ งุ่ เรืองอยูก่ อ่ น แล้ว จวบจนในปี 324 BC “Alexander the Great” ได้บกุ มาพิชติ อาณาจักร Achaemenid โดยโจมตีเมืองหลวง Persepolis ได้ Achaemenid จึงล่มสลายไป

1. เปิดประตูอิหร่านด้วย “Persepolis” (Achaemenid Empire 550-330 BC)

Zoomorphic griffin at Persepolis

ตั้งอยู่ประมาณ 60 กิโลเมตรทางตะวันออกเฉียงเหนือของ เมือง Shiraz ได้เป็นเมืองมรดกโลกในปี ค.ศ. 1979 กษัตริย์ Cyrus ...ถ้าบรรยายแต่ละเมืองจะยืดยาวน่าเบื่อเกินไป จึงขอสรุป the Great เลือก Persepolis เป็นเมืองหลวง แต่พระราชวัง อาคาร เมืองและสถานที่น่าสนใจของอิหร่านเป็นภาพถ่ายให้ดู เพื่อให้ ต่างๆ ถูกสร้างในสมัยกษัตริย์ Darius I การมาเยือนเมืองโบราณ ประกอบการตัดสินใจว่า ประเทศอิหร่านนีเ้ หมาะสมทีจ่ ะไปเยือน แห่งนีใ้ ห้สนุก จ�ำเป็นต้องทราบประวัตศิ าสตร์ ขอกล่าวถึงจุดเด่น หรือไม่... ของโบราณสถานแห่งนี้ เช่น Gate of All Nations เป็นห้องโถงสูง ประมาณ 25 เมตร มี 4 เสาใหญ่ตรงทางเข้า โดยมีภาพสลักลือ ชื่อ “lamassu” (ภาพวัวทีม่ หี วั เป็นคนมีเครา) บนก�ำแพงริมประตู ทางเข้า เหล่าทูตานุทตู และอาคันตุกะ จะต้องเดินผ่านประตูนเี้ ข้ามา พระราชวัง Apanada ซึ่งสร้างโดยกษัตริย์ Darius I มีความ หมายว่า “The King of King” เป็นห้องโถงสี่เหลี่ยมจัตุรัส ความ ยาวด้านละ 60 เมตร มีเสาค�้ำยัน 72 เสา แต่ละเสาสูง 19 เมตร มี 13 เสาตัง้ อยูบ่ นฐานทีใ่ หญ่โต มีโครงหลังคาเป็นไม้โอ๊คและไม้ 15

สนซีดาร์ ผนังประดับด้วยกระเบื้องดินเผาและหินแกะสลัก เช่น ภาพสิงโต วัวป่า และดอกไม้ ยังมีสงิ่ น่าสนใจอืน่ ๆ ในเมืองนีอ้ กี มากมาย เช่น The Throne Hall หรือ Hundred-Columns Palace วัง Tachara และเครื่อง ประดับอาคารเช่น Bull Capital และ Zoomorphic griffin บริเวณใกล้เคียงยังมีโบราณสถานที่น่าสนใจคือ Naqsh-e Rustam เป็นสถาปัตยกรรมที่โดดเด่นด้วยภาพสลักบนหน้า ผาหิน เป็นสุสานของกษัตริย์ 4 องค์ที่เคยปกครองนคร เปอร์เซโพลิส มาก่อนรวม ทั้งกษัตริย์ Darius I Perspolis Bull Capital Apadana Palace

2. เมือง Shiraz

ในอดีตเคยเป็นทัง้ เมืองหลวงของ เปอร์เซีย เป็นศูนย์กลางการค้า ศิลปะ และวิชาการ ได้ชอื่ ว่าเป็นเมืองแห่งกวี วรรณกรรม ไวน์ และสวนสวย สิง่ น่าชม ในเมืองนี้คือ สุเหร่าสีชมพู หรือ Pink Mosque (Nasir ol Molk Moque) ซึ่ง สร้างโดย มีร์ซา ฮาซาน อลี นาซีร์ อัล มาล์ด ในปี ค.ศ. 1887 ได้ชื่อว่าเป็น สุเหร่าที่มีความสวยงามและส�ำคัญ ทีส่ ดุ ของอิหร่านตอนใต้ เอกลักษณ์ของ สุเหร่านี้คือการตกแต่งด้วยกระเบื้อง สีชมพู (ถ้าจะถ่ายภาพให้สวยงาม ต้องมาช่วงเช้า) สถานที่น่าสนใจอื่นๆ ในเมือง Shiraz ยังมีอีกมากมาย อาทิ ในภาพ ด้านขวา รวมทั้ง Koran Gate (ประตู เมืองซีราช) Hafez Tomb (สุสานกวี มีชื่อ ชาว Shiraz) และตลาด Vakil Bazaar

Pink Mosque

Naqsh-e Rustam

Eram Garden

16 THAI DENTAL MAGAZINE

Vank Church Vank Church

3. เมือง Esfahan (Isfahan)

อดีตเมืองหลวงของเปอร์เซียอีกแห่งหนึ่ง และโด่งดังด้วย สถาปัตยกรรมแบบ Persian–Islamic เช่น สะพานที่มีหลังคา พระราชวัง ถนนและสุเหร่าทีส่ วยงาม จนมีคำ� พังเพยของเปอร์เซีย ที่แปลได้ว่า Isfahan is half of the world. สิ่งน่าชมในเมืองนี้มีอาทิ Naqsh-e Jahan Square ตั้งอยู่กลางใจเมือง มีขนาดที่ ใหญ่ มีขนาดยาว 560 เมตร กว้าง 160 เมตร มีอีกชื่อหนึ่งเรียกว่า Shah Square หรือ Imam Square ประกอบด้วย Shah Mosque, Keisaria gate, Ali Qapu Palace Lotfollah Mosque, Isfahan Grand Bazaar หรือ Imperial Bazaar) ปัจจุบันได้เป็นมรดกโลก Sheikh Loft Allah Mosque หรือ Lotfollah Mosque ตั้ง อยู่ตรงข้ามพระราชวัง กษัตริย์ Shah Abbas ผู้สร้างต้องการให้

Naqsh-e Jahan Square และ Lotfollah Mosque

เป็นสุเหร่าส่วนพระองค์ และเป็นสุเหร่าลับส�ำหรับเหล่านางสนม ไม่ให้บคุ คลภายนอกใช้ ดังนัน้ สุเหร่านีจ้ งึ ไม่มหี ออะซาน (Minaret) และมีขนาดเล็ก เดิมทีไม่มีทางเข้าออกที่เปิดเผยซึ่งคงเป็นประตู ลับ ต่อมาจึงท�ำประตูทางสู่สาธารณะ เผยให้เห็นความงามที่ ละเอียดวิจิตรพิสดาร ลวดลายกระเบื้องความละเอียดงดงาม สีแสงที่ลอดผ่านช่องหน้าต่าง ท�ำให้เกิดความงามที่มีพลัง Isfahan Grand Bazaar มีความส�ำคัญ ในฐานะเป็นตลาด โบราณทีเ่ ก่าแก่และใหญ่ทสี่ ดุ ในตะวันออกกลาง โครงสร้างอาคาร มีอายุนานกว่าพันปี Vank Church เป็นโบสถ์คริสต์ของชาวอาร์เมเนียน สร้าง ขึ้นในปี ค.ศ. 1655 เป็นศิลปะผสมของยุโรปและเปอร์เซีย (ลอง สังเกตทีห่ อนาฬิกา มีคำ� ว่า “Bangkok” ถามไกด์ แต่ไม่ได้คำ� ตอบ)

Abvaneh

4. เมือง Yazd “the Pearl of Desert”

สถานที่น่าสนใจ Jameh Mosque สร้างในศตวรรษที่ 12 โดยกษัตริย์ราชวงค์ อัล อี บูเยห์ และได้ขยายให้ใหญ่ขึ้นในปี ค.ศ. 1324-1365 มีหออะซานคู่ของสุเหร่าที่สูงที่สุด ที่จัด เป็น สิ่งก่อสร้างที่โดดเด่นในอิหร่าน Fire Temple วิหารของลัทธิบูชาไฟ ของศาสนา Zoroastrians ซึ่งเป็นศาสนาประจ�ำชาติ ก่อน ที่จะมาเป็นศาสนาอิสลาม ไฟศักดิ์สิทธิ์ (Holy Fire) จะถูก คุ้มครองโดยพระ ไฟนี้จะถูกจุดต่อเนื่องเป็นนิรันดร์มาตั้งแต่ ปีค.ศ. 1524 โดยใช้เชื้อเพลิงจากไม้ โดยกองไฟถูกจุดใน ต�ำแหน่งที่ไม่โดนแสงแดด Yazd old City ซึ่งมีความเก่าแก่มา มากกว่า 3000 ปี Amir Chakhmaq Complex Alexander’s Prison คุกที่เป็นที่จองจ�ำ นักโทษคนส�ำคัญของพวกเปอร์เซีย ในสมัยพระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช เมืองโบราณ Kashan และหมู่บ้าน โบราณ Abyaneh

mir Chakhmaq Complex

Jameh Mosaue

5. กรุงเตหะราน สิ่งที่ไม่ควรพลาดในนครหลวงปัจจุบันของอิหร่าน คือ พิพิธภัณฑ์เครื่องเพชรพลอย (Treasury of National Jewels) ที่ นี่มีสิ่งที่ต้องดูดังนี้ เพชรสีชมพู (Darya e Noor/Sea of Light) เพชรสีชมพูเม็ดใหญ่ที่สุดในโลก และเป็น 1 ใน 5 ของโลก มีน�้ำ หนักถึง 182 การัต Global of Jewel ลูกโลกที่ประดับไปด้วย อัญมนีเพชรนิลจินดา 51,366 ชิน้ มีนำ�้ หนักประมาณ 18,200 กะรัต พระราชบัลลังก์ (Naderi Shah Throne) ของกษัตริย์นาเดรี ซาห์ มีความสูง 2.25 เมตร ประดับด้วยเพชร นิลจินดามากกว่า 26,000 ชิ้น นอกจากนี้ยังมี Kiani Crown, Pahlavi Crown จาระไนไม่ถูกคงไม่สามารถบรรยายได้หมด ก่อนจบขอย�ำ้ ว่า เมือ่ ไปเทีย่ วอิหร่าน ท่านจะประทับใจทัง้ กับ เมืองต่างๆ และกับน�ำ้ ใจมิตรไมตรีของชาวอิหร่านทีใ่ ห้การต้อนรับ อย่างอบอุ่น ที่ท่านจะรู้สึกเป็นดาราขึ้นมาทันที เพราะโอกาสที่ จะถูกขอถ่ายรูปด้วยมีมากถึงมากที่สุด เดินๆ อยู่ก็มีชายหนุ่มมา เลียบๆ เคียงๆ สุดท้ายขอถ่ายรูปคู่ด้วย โอกาสมาถึงแล้ว มีหรือ จะปฏิเสธ และไม่ใช่ครั้งเดียวที่โดนขอ แต่จะมีหลายครั้งมาก คงแล้วแต่ความหล่อ ความสวยของท่านกระมัง และขอจบด้วย ค�ำของกวี Hafez ที่ว่า ... “Even after all this time, The sun never says to the Earth, ‘You owe me’, Look what happens with a love like that! It lights up the whole sky.”

Dent Dining

เรื่อง ฤทัย ภาพ เรย์ / บอย

เล่นสนุกกับน้องหมาแสนน่ารัก ที่

20 THAI DENTAL MAGAZINE

อากาศร้อนๆ อย่างนี้ใครก�ำลังมองหา ร้านนั่งพักผ่อน แบบมีเพื่อนสี่ขาขนฟูตัวป่วน มาชวนเล่นให้หายเหงา เราขอแนะน�ำคาเฟ่ น้องหมาแสนน่ารัก HOPs Dog Café (The house of paws Dog Café) ย่านใจกลางสยาม สแควร์… OPs Dog Café (The house of paws Dog Café) คาเฟ่น้องหมาแสนน่ารัก ตั้งอยู่บริเวณมุมถนนสยาม แสควร์ซอย 8 หลังคณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาฯ เปิด ให้บริการมาแล้วปีกว่า เป็นคาเฟ่นอ้ งหมาขนาดกะทัดรัด ตกแต่งในสไตล์ Modern Loft เรียบง่าย ทันสมัย และอบอุ่น เป็นห้อง กระจกเปิดโล่งดูสบายตา 21

22 THAI DENTAL MAGAZINE

HOPs Dog Café (The house of paws Dog Café) เกิดขึ้นจากความรัก สุนัขมากๆ ของคุณอรวรรยา ตระกูลพานิช และเพื่อนสนิทที่ได้สร้างสรรค์คาเฟ่ นีข้ นึ้ เพราะต้องการให้คนรักสุนขั ได้มพี นื้ ทีเ่ ล่นสนุกกับน้องหมาแสนน่ารัก พร้อม นั่งพักจิบเครื่องดื่มรสละมุน และได้ลองลิ้มขนมแสนหอมหวานในวันพักผ่อน สบายๆ ซึง่ เมนูแนะน�ำทีเ่ ป็นซิกเนเจอร์ประจ�ำของทางร้านก็คอื Hops Cup Cake (Lemon Cheese) คัพเค้กเนื้อเนียนแน่น รสชาติเปรี้ยวอมหวาน ประดับน�้ำตาล ปั้นรูปน้องหมา ทานคู่กับเครื่องดื่มร้อน เย็น แสนชื่นใจ ฟินลืมเวลา HOPs Dog Café (The house of paws Dog Café) คุณจะได้เล่นสนุก กับน้องหมาหลากหลายสายพันธุ์ น�ำเข้าจากต่างประเทศ ทีไ่ ด้รบั การดูแลในเรือ่ ง ของสุขภาพ และความสะอาดที่ถูกสุขลักษณะ อาทิ เจ้า เจคอป สุนัขสายพันธุ์ Old English Sheepdog ยักษ์ใหญ่ใจดีที่มีขนฟูฟ่องน่ากอดน่าฟัด หรือจะเป็น น้อง เดซี่ สุนัขสายพันธุ์ Golden Retriever แสนขี้เล่น เจ้าหนู มูมิน แสนทะเล้น สายพันธุ์ French Bulldog เจ้า ชาลี ลูกพี่ขาใหญ่ สายพันธุ์ Welsh Corgi (Cardigan) และน้อง ริชชี่ แสนซน สายพันธุ์ Shetland Sheepdog รวมถึงเจ้า กัปตัน น้องหมาสายพันธุ์ Beagle ทีท่ ำ� หน้าง่วงใส่คณ ุ แบบน่ารักน่าหยิก นอกจาก นีย้ งั มีนอ้ งหมาอีกมากมายนับหลายสิบตัว ทีจ่ ะหมุนเวียนผลัดเปลีย่ นกันมาเล่น สนุก สร้างความสุขให้กับคนรักสุนัขได้ในทุกวัน ยกเว้นวันจันทร์ที่ร้านปิดนะจ๊ะ นอกจากนี้ที่ HOPs Dog Café (The house of paws Dog Café) ยังให้บริการ Grooming & Salon น้องหมาไซส์ S ไปจนถึง ไซส์ XL บิ๊กเบิ้มกันเลยค่ะ ลูกค้าท่านไหน สนใจอยากจะพาน้องหมามาเสริมความหล่อ เติมความสวยที่นี่ก็ยินดีให้บริการดูแลน้องหมา ของคุณได้ในระดับมืออาชีพ อย่าลืมแวะมาเล่นสนุก เติมเต็มความสุขใน ชีวิตที่ HOPs Dog Café (The house of paws Dog Cafe) กันนะคะ… HOPs Dog Café : The house of paws Dog Café 458 จุฬาลงกรณ์ 64 (สยามสแควร์ ซอย 8) ปทุมวัน 10330 Bangkok, Thailand โทร. 089 896 8690 www.facebook.com/HoPs.dogcafe / Open House : Tue.-Fri. 11.00 a.m.-9.00 p.m. Sat.-Sun. & Holiday 10.00 a.m.-9.00 p.m. Closed on Mondays

สมดุล คุณค่า ชีวิต

เรื่อง ทพ.สมดุลย์ หมั่นเพียรการ https://dhamrongdul.wordpress.com

มี ‘เรื่องใหญ่’ เรื่องหนึ่งเกิดขึ้นกับหมอฟัน คนหนึ่ง ที่นั่งรอรับการฉีดวัคซีนเป็นคน สุดท้ายหน้าห้องพยาบาล เรื่องเดียวกัน กับที่เคยเป็น ‘เรื่องใหญ่’ ในชีวิตของเด็ก อนุบาลตัวเล็กๆ เมื่อหลายปีก่อน ..........

24 THAI DENTAL MAGAZINE

‘เรื่องใหญ่’ ของเด็กอนุบาลคนนั้นเกิดขึ้นทุกปี เมื่อเขา ได้ยินเสียงรถปิกอัพคันใหญ่ที่ประตูด้านข้างมีสัญลักษณ์ กระทรวงสาธารณสุข มาจอดที่สนามหน้าโรงเรียน พร้อม เสียงประกาศเรียกให้นักเรียนทุกคนออกมาเข้าแถว และ เดินพร้อมกันไปที่ห้องพยาบาล ทีน่ นั่ หญิงวัยกลางคนแววตาดุดนั สวมชุดลายทางเล็กๆ สีฟ้าสองคน ก�ำลังสาละวนหยิบหลอดฉีดยา ขวดยา และ เข็มฉีดยา ออกมาจากล่องยาใบใหญ่สีด�ำ ก่อนจะประกอบ อุปกรณ์เหล่านั้นเข้าด้วยกันอย่างช�ำนาญ เมื่อรวมกับกลิ่น ยาทีอ่ วลคลุง้ อยูใ่ นห้องนัน้ แล้ว ยิง่ ท�ำให้จนิ ตนาการของเด็ก คนนัน้ เตลิดไปแสนไกล ส�ำหรับเขาหญิงในชุดสีฟา้ เหล่านัน้ ไม่ต่างอะไรกับแม่มดใจร้ายในนิทานที่คอยก�ำราบเด็กดื้อ เด็กซน ด้วยอาวุธร้ายในมือ นั่นคือ เข็มฉีดยา เขาค่อยๆ เดินถอยหลังจนไปอยูเ่ ป็นคนสุดท้ายของแถว เฝ้ามองเพือ่ นแต่ละคนเปิดแขนเสือ้ ข้างซ้ายอุทศิ ต้นแขนให้ แม่มดใจร้ายลงทัณฑ์ ด้วยการจรดเข็มลงบนผิวเนือ้ คนแล้ว คนเล่าอย่างไม่อาจร้องขอ “เจ็บเหมือนมดกัดนิดนึงนะคะ” นางบอกกับเด็กๆ ทุกคนอย่างนัน้ แต่เขาดูออกว่าสีหน้าและแววตาของเพือ่ น ทีแ่ สดงออกมามันน่าจะมากกว่ามดทัง้ รังมารุมกัดแขนข้าง นั้นเสียอีก แถวค่อยๆ สัน้ ลงทีละนิด จนในทีส่ ดุ ก็มาถึงเขาซึง่ เป็น คนสุดท้ายในแถว เขาถลกแขนเสื้อขึ้น หันแขนข้างนั้นด้วยความหวาด กลัว หัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ นี่ไม่ใช่การฉีดยาครั้งแรกใน ชีวิตของเขา แต่เป็นครั้งแรกที่เขาต้องเผชิญกับความกลัว ตรงหน้าเพียงล�ำพัง ไม่มีมือของพ่อหรือแม่คอยเกาะกุม เป็นก�ำลังใจเหมือนเคย เป็นเรื่องใหญ่ ที่เด็กตัวเล็กๆ คน หนึ่ง ต้องเผชิญกับมันเพียงล�ำพัง ความเย็นวาบของแอลกอฮอล์ที่สัมผัสบนต้นแขน ยิ่ง ท�ำให้วนิ าทีแห่งการรอคอยนัน้ เย็นเยียบยิง่ ขึน้ เขาเกร็งแขน ข้างนั้นแน่นจนเข็มแรกที่ปักลงไปเข้าไปไม่ถึงชั้นกล้ามเนื้อ เข็มงอ ! พยาบาลถอนเข็มออกมา พร้อมบอกกับเขาว่า “อย่าง เกร็งนะคะ ต้องฉีดยาใหม่อีกครั้งนึง” ก่อนจะปักเข็มลงบน ต้นแขนอีกครั้ง “....” เขาผ่านเรือ่ งใหญ่ในวันนัน้ ด้วยความเจ็บปวดทีป่ ราศจาก เสียงร้อง

.......... มีเรื่องอะไรเหล่านี้บ้าง ที่เคยเป็นเรื่องใหญ่ของคุณ วันเปิดเทอมวันแรก ที่ไม่รู้ว่าเพื่อนร่วมห้องของเราเป็นใคร เกรด 1 ตัวแรกในชีวิต สิวหัวช้างเม็ดแรกที่ปะทุขึ้นบนใบหน้า ความกลัวว่าเพื่อนจะไม่ให้เข้ากลุ่ม เลือกสอบเอ็นทรานซ์คณะที่ชอบ หรือคณะที่ควรเรียน คืนที่ตื่นเต้นนอนไม่หลับ ก่อนจะถึงเดทครั้งแรก คืนที่ไม่อาจข่มตานอน เพราะดิ่งด�่ำกับความเศร้าตอนถูกทิ้ง คนไข้ไม่มา recheck จนเกือบได้ requirement ไม่ครบ วันตัดสินชะตาชีวิตการท�ำงานครั้งแรก ที่ฝากไว้กับดวงล้วนๆ ตอนจับลูกปิงปอง การรับมือกับเพื่อนร่วมงานช่างเม้าท์ที่ขยันสร้างเรื่องดราม่ายิ่งกว่า คลับฟรายเดย์ การจากลา ของผู้เป็นที่รัก ไม่ว่าจะจากเป็น หรือ จากตาย มีเรื่องเล่าในนิทานธรรมเรื่องหนึ่งว่า เรื่องใหญ่ที่เราต้องเผชิญ นั้น เพื่อให้กิจของพระเจ้าปรากฏในตัวเรา เราอาจเคยร้องไห้ เสียใจ กับเรื่องใหญ่เหล่านั้น แต่เมื่อมองย้อนกลับไป เรื่องใหญ่ที่ผ่านมาบาง เรื่องกลับเล็กลงจนแทบมองไม่เห็น เมื่อเติบใหญ่ เรื่องใหญ่ในชีวิตก็ใหญ่ขึ้นสมวัย สมกับวงปีของ ประสบการณ์ทแี่ ผ่กว้างออก และบ่อยครัง้ ทีเ่ รือ่ งใหญ่เรือ่ งหนึง่ ยังไม่ทนั จบ ก็มเี รือ่ งทีใ่ หญ่กว่าอีกหลายเรือ่ งโถมทับเข้ามาจนรับมือแทบไม่ไหว หนักเสียจนอยากร้องขอให้คนบนฟ้าลดกิจทีป่ ระทานลงมาบ้างเถิด แต่ มิใช่เพราะเรือ่ งใหญ่เหล่านีห้ รอกหรือ ทีห่ ล่อหลอมเราให้กล้าแกร่งและ ท�ำให้เรามีอาวุธในลิ้นชักที่มากพอจะต่อสู้กับเรื่องใหญ่ใหม่ๆ ได้อีก บางคืน เมื่อไฟในห้องดับมืดลง เราอาจเคยเหม่อมองฝ้าเพดาน อย่างครุน่ คิด ค้นหาค�ำตอบให้กบั เรือ่ งใหญ่บางเรือ่ งอยูท่ งั้ คืน แต่กลับ พบว่า ไม่มคี ำ� ตอบ ตราบทีช่ วี ติ ยังมีเพียงพอส�ำหรับ เราจะได้เรียนรูว้ า่ ถ้าไม่ยอมรับมัน ก็อาจต้องเลิกค้นหามันซะ อดทน และรอคอย เพราะ บางค�ำตอบจะปรากฎขึ้นมาเองเมื่อถึงเวลาของมัน พอถึงรุง่ เช้า เราทุกคนก็จะลุกจากทีน่ อนไปล้างหน้า แปรงฟัน ท�ำ กิจวัตร และก็จะท�ำเช่นนั้นอีกในวันถัดไป ความมืดมนไม่เคยจางหาย แต่ใช่ว่าจะหนักหนาเสมอไป .......... ในที่สุด ก็ถึงคิวฉีดวัคซีนของเขา ทันทีที่เข็มฉีดยาปักลงบนต้นแขน เรื่องใหญ่เรื่องเดิมยังคงสร้าง ความเจ็บปวดในรอยจ�ำไม่ต่างจากวันวาน แต่มันก็ผ่านไป มีคนเคยบอกว่าจะรับมือกับเรื่องใหญ่ๆ ให้ท�ำใจกล้าๆ ‘ใช้ ความกล้าเผชิญหน้ากับความกลัว’ แต่วัคซีนวันนี้สอนให้เขาใช้ ความกล้าเผชิญหน้ากับ “ความจริง” 25

IDEA DENT

เรื่อง ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ ที่ปรึกษาทางด้านการตลาดส�ำหรับคลินิกทันตกรรม

admin เพจ ธุรกิจทันตกรรม www.dentalbusinessblog.com

การที่คนไข้จะฟ้อง เพราะ Malpractice ไม่ได้แปรผันตรง กับจ�ำนวนครั้ง ที่ หมอคนนั้นได้ท�ำ Malpractice งงไหมครับ

เพราะมีงานส�ำรวจมาแล้ว ว่าหมอที่เป็นเฉพาะทางที่ได้รับ การยอมรับว่าเป็นเลิศในทางการแพทย์นั้น อาจจะโดนฟ้องได้ มากกว่าหมอที่ฝีมือแค่ปานกลางแถมท�ำพลาดบ่อยๆ ด้วยซ�้ำไป พูดง่ายๆ คือ การฟ้องด้วยเหตุผล Malpractice ไม่ได้ แปรตรงกับการที่คุณเป็นหมอจบใหม่ หรือ เป็น GP ธรรมดาๆ หมอที่ได้ชื่อว่าวิชาการเจ๋งบางคนหรือระดับอาจารย์หมอ อาจ โดนฟ้องเป็นจ�ำนวนหลายครัง้ แต่หมอ GP หน้าใสๆ หรือเป็น GP มาทั้งชีวิต หลายคนไม่เคยโดนฟ้องแม้แต่ครั้งเดียว อ่าว แต่ถ้าคนไข้จะฟ้องก็ต้องเป็นเหตุผลเรื่อง Malpractice นิ ….(ไม่งั้นจะหาเรื่องฟ้องท�ำไม) และถ้าเกิด Malpractice บ่อย ก็น่าจะถูกฟ้องบ่อยนิ ? ตาม Common sense น่าจะเป็นแบบนั้น แต่จากการส�ำรวจ จากส�ำนักทนายความทีร่ บั เรือ่ งฟ้องร้องมา มันไม่ได้เป็นแบบนัน้

จริงอยู่ว่าตามปกติ คนไข้ก็จะฟ้องด้วยเหตุผล Malpractice การรักษาที่ผิดพลาด หรือ ผลลัพธ์ในการรักษาไม่ได้เป็นไปตาม ที่คนไข้คาดหวัง แต่การเกิด Malpractice ไม่ได้ลงเอยด้วยการโดนฟ้องทุกครัง้ หมอที่ Malpractice 10 ครั้ง อาจจะไม่ถูกฟ้องเลยสักครั้ง แต่หมอที่พลาดแค่ครั้ง หรือ สองครั้ง แต่โดนฟ้องจริงจัง กลับ มีบ่อย และมันเป็นแบบนั้นจริงๆ คนไข้จะฟ้อง จะไม่ใช่ด้วยเหตุผล Malpractice เพียงเหตุผล เดียว ยังมีอีกเหตุผลที่เป็น Key แอล เบอเกิ้น ทนายที่เชี่ยวชาญคดีฟ้องร้องทางการแพทย์ ผู้ซึ่งเป็นทนายให้กับลูกความหลายร้อยกรณี ให้ความเห็นไว้ว่า ลูกความที่มาร้องเรียน จะไม่ได้มาฟ้องด้วยเหตุผลทางการแพทย์ เท่านั้น แต่จะมาด้วยอารมณ์โกรธแค้นด้วยเสมอ เช่นว่า หมอไม่

26 THAI DENTAL MAGAZINE

ใส่ใจ ปฎิบัติกับเขาอย่างเพิกเฉย เย็นชา ท�ำกับเขาเหมือนกับว่า ไม่ใช่คน ไม่ให้เกียรติ และลูกความจะไม่ฟ้องหมอที่เขารัก แม้ว่าจะ Malpractice ก็ตาม ในชีวิตทนายของเขาจึงไม่เคยพบแม้แต่เคสเดียว ที่ลูก ความเดินมาหาเขาแล้วพูดว่า “ฉันรักและนับถือหมอคนนีอ้ ย่าง มาก และฉันก็จ�ำใจจะต้องฟ้องเขา”

ข้อสรุปค่อนข้างชัด ว่าลักษณะการพูดของหมอระหว่างทัง้ สองกลุ่มจะแตกต่างกันอย่างมาก และการทดลองได้ลงลึกลงไปอีก โดยท�ำเทปเสียงสนทนาของ หมอผ่าตัดมาจ�ำนวนหนึ่ง โดยตัดต่อให้เหลือแค่ค�ำพูดของหมอ ราว 40 วินาที จากนั้นท�ำการดัดแปลงเสียงโดยการปรับ High Frequency sound ออกไปเพือ่ ท�ำให้ฟงั ไม่ออกว่าพูดค�ำว่าอะไร เพื่อให้ผู้สังเกตการณ์จะได้ฟังแค่น�้ำเสียงของหมอเท่านั้น

พูดง่ายๆ คือ คนไข้จะฟ้อง ถ้าเขา

เกลียดหมอคนนั้น

จากนั้นให้ผู้สังเกตการณ์แยกกลุ่มว่า จากตัวอย่างที่ฟัง น่า จะเป็นหมอกลุ่ม G หรือ B ผลลัพธ์คือผู้สังเกตการณ์สามารถ แยกได้แม่นย�ำมาก

การฟ้องจะเสมือนการแก้แค้นของคนไข้นนั่ เอง ซึง่ ตามหลัก จิตวิทยาคนเราจะไม่แก้แค้นคนที่เรารู้สึกดีหรือรัก มีการทดลองโดย มิลลินี อามานี่ นักจิตวิทยา โดยน�ำเทป การสนทนาระหว่างหมอและคนไข้หลายร้อยเคส โดยแบ่งเป็น สองกลุ่มเท่าๆ กัน คือ

แค่ลักษณะน�้ำเสียงของหมอ ก็เดาออกเลยทีเดียว

กลุ่มแรก (G-Good) เป็นหมอที่ไม่เคย โดนฟ้องเลยแม้แต่ครั้งเดียวในชีวิตการ ท�ำงาน

สรุป

ความสัมพันธ์ของหมอและคนไข้มีความส�ำคัญมาก โดย เฉพาะ Feeling หรือ ความรู้สึกของคนไข้ หมอที่แสดงออก ถึงความใส่ใจโดยเฉพาะลักษณะการพูดทีม่ ตี อ่ คนไข้มผี ลต่อ ความรู้สึกที่คนไข้มีต่อคุณหมออย่างมาก ผมก็ไม่แน่ใจเหมือนกันว่าในชีวติ ของการท�ำงานในฐานะ หมอของเรา จะไม่มีวันพลาดเลยสักครั้งเลยนั้นจะเป็นไปได้ แค่ไหน เชื่อว่าคงต้องมีบ้าง ไม่มากก็น้อย (จริงๆ คงมีกันทุก คนแหละ แต่อาจจะไม่บอกใครเท่านั้นเอง) แต่ความสัมพันธ์ระหว่างหมอและคนไข้ เป็นสิ่งที่ละเลย ไม่ได้ จริงๆ การใส่ใจความรู้สึก หรือ ให้เกียรติระหว่างการ พูดคุยสนทนา ความจริงใจและน�้ำเสียงในการพูดจะต้อง ประคองให้อยู่ในคุณภาพที่ดีมากๆ และอยู่ในระดับที่คนไข้ พึงพอใจไม่ตา่ งจากหัตถการทีด่ เี ยีย่ ม หรือ การรักษาทีถ่ กู ต้อง ตามหลักทางการแพทย์ อ่านมาถึงตรงนี้ อย่าเข้าใจผิดนะครับ ว่าการเป็นหมอจะ ต้องตามใจคนไข้ไปซะทุกเรื่องจะได้ไม่โดนฟ้อง ยังไงการ แพทย์กค็ อื การแพทย์ มันก็มสี งิ่ ทีต่ ามใจได้และไม่ได้ตามหลัก วิชาการ Protocol เป็นอย่างไรก็ตอ้ งเป็นแบบนัน้ แต่คณ ุ เลือก ได้ ว่าคุณจะเป็นหมอกลุ่ม G หรือ หมอกลุ่ม B ในสายตา คนไข้ โดยเฉพาะน�้ำเสียงในการพูดจา ถ้าให้ผมเลือก ผมย่อมจะเลือกทีจ่ ะเป็นหมอกลุม่ G อย่าง แน่นอน ตามหลักการตลาดของธุรกิจบริการก็สอดคล้องกัน นะ คนไข้คอื ลูกค้า ก็เอาใส่ใจเพือ่ ได้ใจเขาย่อมเป็นสิง่ ทีค่ นไข้ ต้องการอยู่แล้ว หวังว่าจะมีประโยชน์นะครับ

กลุ่มสอง (B-Bad) คือ หมอที่มีประวัติ โดนฟ้องอย่างน้อยสองครั้ง เมือ่ น�ำเทปมาถอด เขาจะพบความแตกต่างกันทีช่ ดั เจนดังนี้

กลุ่ม G ใช้เวลาเฉลี่ยในการพูดคุยซักประวัตินานกว่า กลุ่ม B ราว 3 นาที (15 นาที vs 18 นาที) คิดเป็น 20%

กลุ่ม G จะบอกเสมอว่าเขาจะท�ำอะไร เช่น “ผมจะขอ ซักถามรายละเอียดอาการต่างๆ เพิ่ม แล้วอธิบายเรื่อง ความผิดปกติทเี่ กิดขึน้ แล้วจะมีเวลาให้คณ ุ ซักถามหลัง จากที่ผมอธิบายจบนะครับ”

กลุ่ม G จะรับฟังคนไข้ และกระตือรือร้นให้คนไข้ถาม หรือพูด เช่น มีอะไรทีย่ งั สงสัยไหม คุณอยากจะถามอะไร เพิ่มหรือเปล่า มีอะไรที่คุณยังไม่ได้บอกหรือเล่าไม่ครบ ไหมครับ

การสนทนาของกลุ่ม G จะมีเสียงหัวเราะ หรือ พูดข�ำขัน กันทั้งหมอและคนไข้

ทัง้ สองกลุม่ ให้ขอ้ มูลทางการแพทย์ในระดับเท่าเทียมกัน ไม่มีกลุ่มใดให้ข้อมูลที่มากกว่าหรือน้อยกว่ากัน

THE ADVANCED EDUCATION PROGRAM

IN IMPLANT DENTISTRY III

SWU THE DENTAL IMPLANT LOVER FOR

2017-2018

รุ่น 3 : 60น 25 1 ย า น ุ ถ ิ ม 256 น ย า ษ เม : ติดต่อ ี สิณ คุณภา 0118, 800 3 8 0 ร คุณสิข 494 14-2 09-25

วิชาการทันตกรรม

ผศ.(พิเศษ) ทญ.พัชรี กัมพลานนท์ ส�ำนักวิชาทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี นครราชสีมา

30 THAI DENTAL MAGAZINE

อยากให้คนที่ไม่ใช่หมอฟัน รู้จักแมวเหมียวตัวนี้

แต่หากรอจนแมวกลายเป็นเสือ ความยุ่งยากในการรักษาเพิ่ม มากขึน้ อย่างแน่นอน และกลายเป็นศาสตร์ทหี่ มอฟันทุกคนต้อง เรียนรู้และติดตามอีกมากมาย

เชือ่ ว่าผูค้ นในยุคใหม่สว่ นใหญ่รจู้ กั ฟันกรามล่างซีส่ ดุ ท้าย หรือซี่ที่สามในเรื่องราวของฟันคุด (รูปที่ 1) บางคนอาจเคยได้ รับการถอนหรือผ่าฟันคุดออกไปแล้วเนื่องจากมีอาการเจ็บปวด ทรมาน สิน้ โรคสิน้ ภัยกันซะที หมอฟันคงพิจารณาเป็นอย่างดีแล้ว ว่าฟันคุดซี่นั้นๆ ไม่น่าเก็บไว้เป็นที่ระลึก ยามเฒ่ายามแก่เกิด ปัญหาขึ้นมาจะยิ่งยุ่งยาก หากท่านนึกประวัติย้อนหลังไม่ออก ลองไปอ้าปากหน้ากระจกบานใหญ่ ดูสิว่าฟันกรามซี่สุดท้าย ยังอยู่ในสภาพน่ารัก น่าเอ็นดู เหงือกรอบๆ ไม่มีการอักเสบแดง ไม่มหี นองรอบๆ ตัวฟันก็เป็นอันใช้ได้ แวะไปตรวจกับหมอฟันให้ แน่ใจซะหน่อยก็ดีนะ เพราะฟันคุดทุกซี่ไม่จ�ำเป็นต้องถูกผ่าออก

เมื่อแมวกลายเป็นเสือเกิดอะไรขึ้น ถึงคราวที่หมอฟันต้องตระหนัก

แต่หากเราลองสืบค้นหาค�ำว่า deep neck infection ซึ่งเป็นภาวการณ์ติดเชื้อที่เสี่ยงต่อชีวิต รุนแรงพอๆ กับภาวะ Ludwig’s angina ทีห่ มอฟันทุกคนรูจ้ กั กันดี พบมากในผูป้ ว่ ยซึง่ อยูใ่ นวัยแข็งแรงอายุไม่มากเช่นเดียวกับการเกิดภาวะ pericoronitis ทัง้ นีพ้ บว่าฟันเป็นสาเหตุอนั ดับแรก และฟันทีเ่ กีย่ วข้องกับ deep neck infection นั้นส่วนใหญ่เป็นฟันกรามล่างซี่ที่สาม ซึ่ง หากศึกษาโดยทันตแพทย์ศัลยกรรมช่องปากก็จะบอกได้ชัดว่า ส่วนใหญ่ฟันเหล่านั้นอยู่ในภาวะ pericoronitis

แมวๆ เสือๆ อะไรกันล่ะ ในช่วงที่อายุวัยละอ่อน ไม่เกิน 25 ปี ฟันกรามล่างซี่ที่สามก�ำลังจะงอกขึ้นมา โดยอาจโผล่ขึ้น มาเพียงบางส่วน ท�ำให้เกิดการอักเสบของเนื้อเยื่อที่คลุมตัวฟัน (crown) เราเรียกว่าภาวะ pericoronitis หรือฝาเหงือกอักเสบ (รูปที่ 2) ดูๆ ไปก็เปรียบเสมือนแมวทีไ่ ม่นา่ มีพษิ สงอะไรมากมาย นัก ไปหาหมอฟัน หมอก็แนะน�ำให้อมน�ำ้ เกลือ กินยาต้านจุลชีพ เดี๋ยวผู้ป่วยก็หายเจ็บ หายเจ็บแล้วก็เลยลืมย้อนกลับไปหาหมอ ฟันคนเดิม เพราะหมออาจไม่สวยหรือหล่อเพียงพอ แถมไม่รู้จะ ถูกฟันอีกกีบ่ าท สาเหตุของการอักเสบจึงไม่ได้รบั การแก้ไข แถม สุขภาพช่องปากอาจไม่ดนี กั เมือ่ เป็นแล้วก็อาจเป็นอีก ปวดคราว นีซ้ อื้ ยากินเอง จนท�ำให้ผปู้ ว่ ยชะล่าใจ วันดีคนื ดีฝาเหงือกกราม ล่างซี่ที่สามอักเสบอาจรุนแรงกว่าที่คาดคิด ปวดตลอดเวลา กลืนล�ำบาก อ้าปากได้นอ้ ย และอาจลุกลามลึกเข้าไปในคอหรือ ทรวงอก จนท�ำให้มีปัญหาในการหายใจตามมา กลายเป็นงาน ปวดสมองของแพทย์หู คอ จมูกที่จะต้องร่วมให้การรักษา

การติดเชือ้ ชนิด deep neck infection ผูป้ ว่ ยอาจไม่ปรากฏ อาการแก้มหรือคอบวมออกมาภายนอกให้เห็นได้ชัดเจน ผู้ป่วย จึงไม่ได้แรงเชียร์จากคนข้างเคียงให้รบี ไปหาหมอฟัน การติดเชือ้ สามารถลุกลามผ่านลงไปยังช่องอกเกิดเป็นภาวะ mediastinitis ท�ำให้ผปู้ ว่ ยถึงแก่ชวี ติ ได้ไม่ยาก ผูป้ ว่ ยส่วนใหญ่จงึ ไปพบแพทย์ หู คอ จมูก ทันตแพทย์ทั่วไปจึงมีโอกาสพบเห็นผู้ป่วยในระยะ รุนแรงเหล่านั้นได้น้อย pericoronitis ยังเป็นสาเหตุส�ำคัญของ การติดเชื้อใน masticatory space ต่างๆ (pterygomandibular, submasseteric spaces) แมวกลายเป็นเสือของฟันกรามล่างซี่ ที่สาม จึงอาจเป็นภาวะที่ทันตแพทย์ทั่วไปคาดไม่ถึง

ระบาดวิทยาที่ควรรู้

ยุคปัจจุบนั เราพบฟันกรามล่างซีท่ สี่ ามในสภาพฟันคุดมาก ขึ้นตามล�ำดับเมื่อเทียบกับมนุษย์ในสมัยโบราณ ทั้งนี้เนื่องจาก ลักษณะอาหารที่รับประทานง่ายต่อการบดเคี้ยวมากขึ้น เมื่อขา กรรไกรท�ำงานหนักน้อยลง กระดูกขากรรไกรของคนรุน่ ใหม่จงึ มี ขนาดเล็ก ใบหน้าเรียวยาว เหมือนดาราภาพยนตร์ทที่ งั้ สวยและ หล่อหลายต่อหลายคน ปริมาณซีฟ่ นั ยังคงมีเท่าเดิม ฟันกรามล่าง

เรื่องราวของแมวกลายเป็นเสือของฟันกรามล่างซี่ที่สาม จึงไม่ใช่เรื่องที่จะมาขู่กันเล่นๆ การถอนฟันกรามล่างซี่ที่สามใน ภาวะที่เป็นแมวน่ารักไม่ใช่เรื่องยากเย็นของหมอฟัน โดยเฉพาะ หมอฟันเฉพาะทางด้านศัลยกรรมช่องปากและแม็กซิลโลเฟเชียล 31

ซี่ที่สามซึ่งมีล�ำดับการงอกขึ้นมาในช่องปากหลังสุด จึงมักอยู่ใน สภาพฟันคุด หรืองอกขึ้นได้ไม่เต็มที่ การศึกษาระบาดวิทยาของฟันคุดในคนไทยไม่ปรากฏให้ เห็น แต่คาดว่าคงมีมากพอสมควร เพราะการผ่าตัดรักษาต้องมี คิวใน โรงพยาบาลใหญ่เล็กทุกระดับ มีการศึกษาในต่างประเทศ ที่บอกว่าการติดเชื้อชนิด deep neck infection มีสาเหตุจากฟัน กรามล่างซี่ที่สามถึงร้อยละ 93.5 ส่วนการศึกษาในประเทศไทย พบว่าภาวะ pericoronitis ของฟันกรามล่างซี่ที่สามเป็นสาเหตุ ของการติดเชื้อในช่องพังผืดต่างๆ บริเวณใบหน้ารองจากภาวะ ฟันผุทะลุโพรงประสาทเพียงเล็กน้อย และเป็นสาเหตุสูงสุดของ การติดเชื้อในช่องพังผืดที่ผู้ป่วยมีอาการอ้าปากได้น้อย กลืนเจ็บ ซึ่งมักจะเกี่ยวข้องกับภาวะ deep neck infection (รูปที่ 3) Tooth as Cuses of Deep Neck Infection in 85 patients of Hatyai Hospital

Conditions of lower 3 rd molars as causes of dysphagia in 68 patients

รับการตรวจคัดกรองและถอนออกเมื่ออยู่ในสภาพไม่เหมาะสม แต่เนิ่นๆ สมัยที่ตัวผู้เขียนท�ำงานในโรงพยาบาลศูนย์ขนาดใหญ่ พบผูป้ ว่ ยวัยท�ำงานจ�ำนวนมาก โดยเฉพาะจากโรงงานต่างๆ ทีม่ า ด้วยปัญหา acute pericoronitis เนือ่ งจากคนกลุม่ นีม้ โี อกาสน้อย ในการตรวจคัดกรองปัญหาสุขภาพช่องปาก

รู้ได้อย่างไรว่าแมวก�ำลังกลายเป็นเสือ

Pericoronitis ของฟันกรามล่างซี่ที่สาม ไม่ว่าจะอยู่ใน ภาวะ acute เหงือกบวมแดงเจ็บปวดมาก หรือ ภาวะ chronic มีหนองรอบตัวฟัน มีการละลายตัวของกระดูกรองรับฟัน หรือ อาจมีรูทะลุของหนอง (chronic fistula) ออกมาที่เหงือกก็ตาม เปรียบเสมือนแมวดุหรือแมวเชื่องตามแต่กรณีไป แต่หากภาวะ pericoronitis นั้นเกิดในผู้ป่วยที่มีภูมิต้านทานต�่ำ เช่น เบาหวาน หรือเกิดร่วมกับการติดเชื้อในช่องพังผืดใกล้เคียง เช่น ช่องพังผืด pterygomandibular, lateral pharyngeal, submasseteric, perimandibular, submandibular แมวดุหรือแมวเชื่องก็อาจ กลายเป็นเสือ และเสือก็จะแสดงอาการที่ร้ายกาจออกมาเมื่อ ทันตแพทย์ผรู้ กั ษามองข้ามความเป็นเสือไป เช่น วินจิ ฉัยเป็นเพียง ภาวะ pericoronitis แล้วจ่ายยาต้านจุลชีพร่วมกับยาแก้ปวดให้ ผูป้ ว่ ยกลับไปกิน แถมบอกผูป้ ว่ ยว่า”หายปวดเมือ่ ไรค่อยกลับมา รับการถอนฟันนะ” เสือก็เลยต้องเผ่นไปรับการรักษาจากผูอ้ นื่ เมือ่ อาการติดเชือ้ ลุกลามรุนแรงมากขึน้ การมองภาวะ pericoronitis ของฟันกรามล่างซี่ที่สามและวินิจฉัยให้ครบถ้วนจึงต้องเข้าใจ แนวทางการลุกลามของการติดเชื้อ และอาการแสดงที่เกิดขึ้น

แนวทางการติดเชื้อที่เริ่มต้นจาก pericoronitis

ภาวะ pericoronitis ของฟันกรามล่างซี่ที่สามพบบ่อยใน ช่วงอายุ 18-25 ปี ซึ่งเป็นช่วงที่ฟันซี่นี้มีแรงดันอยากงอกขึ้นมา ในช่องปาก หากอายุมากกว่า 25 ปีไปแล้วการเกิดภาวะ acute pericoronitis จะลดน้อยลง แต่อาจจะเกิดเป็นภาวะ chronic pericoronitis หรือ periodontitis ซึง่ ก็ยงั สามารถท�ำให้เกิดปัญหา ต่างๆ ตามมาได้ไม่มากก็น้อย เคยวิเคราะห์กับเพื่อนทันตแพทย์จากยุโรป ว่าเหตุใด ประเทศเหล่านั้นจึงพบภาวะ pericoronitis ไม่มาก ค�ำอธิบายที่ ดูจะสมเหตุสมผล ก็คอื วัยรุ่นในประเทศเหล่านัน้ ได้รบั การตรวจ ช่องปากเพื่อจัดฟันกันเป็นส่วนใหญ่ ฟันกรามล่างซี่ที่สามจึงได้

การติดเชื้อจาก pericoronitis ของฟันกรามล่างซี่ที่สาม สามารถลุกลามได้ทุกด้านรอบตัวฟัน (รูปที่ 4, 5) หากการติด เชือ้ ลุกลามไปด้านกระพุง้ แก้ม (buccal) ค่อนไปทางด้านหลัง จะ สามารถแทรกเข้าไปใต้ตอ่ มกล้ามเนือ้ masseter ซึง่ เกาะประกบ lateral surface ของ ramus of the mandible กลายเป็นการติด เชื้อในช่องพังผืด submasseteric ร่วมกับภาวะ pericoronitis ผู้ป่วยมีการบวมอักเสบรอบตัวฟันร่วมกับแก้มบวม การบวมที่ อยู่ใต้กล้ามเนื้อ masseter ซึ่งค่อนข้างหนา ระยะแรกๆ จึงไม่ ปรากฏอาการบวมแดงภายนอก หากแต่กดที่แก้มแรงๆ ผู้ป่วย จะเจ็บ ผู้ป่วยอ้าปากได้น้อยซึ่งเป็นอาการส�ำคัญของการติดเชื้อ ในช่องพังผืดนี้ (รูปที่ 6)

32 THAI DENTAL MAGAZINE

การติดเชื้อที่ลุกลามไปทางด้านลิ้นอาจอยู่ด้านใกล้กลาง (medial surface) ต่อมกล้ามเนื้อ medial pterygoid ท�ำให้เกิด การติดเชื้อในช่องพังผืด lateral pharyngeal หากเป็นการติดเชื้อ ในช่องพังผืดดังกล่าวตามล�ำพัง จะมองเห็นการบวมแดงภายใน คอใกล้กับฟันกรามล่างซี่ที่สาม ผู้ป่วยยังคงอ้าปากได้ แต่กลืน ล�ำบากและเจ็บคอ ซึ่งมักเป็นการติดเชื้อด้านหน้า (anterior compartment) ของช่องพังผืด lateral pharyngeal การรักษา ไม่ยุ่งยากมากนักหากการติดเชื้อยังไม่ลุกลามเข้าสู่ด้านหลัง (posterior compartment) ของช่องพังผืดดังกล่าว การติดเชื้อ ในช่องพังผืด lateral pharyngeal มักเกิดร่วมกับการติดเชื้อใน ช่องพังผืด pterygomandibular ผูป้ ว่ ยจึงมีอาการต่างๆ มากมาย อ้าปากได้นอ้ ย บวมภายในคอ กลืนล�ำบากและเจ็บคอ และอาจ มีการบวมใต้คางร่วมด้วย จนอาจท�ำให้ผปู้ ว่ ยหายใจล�ำบากตามมา การลุกลามของภาวะ pericoronitis ของฟันกรามล่างซี่ ที่สามชนิดง่ายๆ ก็คือการลุกลามเข้าสู่ร่องปากด้านกระพุ้งแก้ม (buccal vestibular space) ซึง่ ไม่ใช่ชอ่ งพังผืดทีแ่ ท้จริง การบวม จะขยายจากรอบๆ ฟันออกไปด้านกระพุง้ แก้ม ท�ำให้มองเห็นการ ตื้นขึ้นของร่องปากและแก้มบวม (รูปที่ 9)

หากภาวะ pericoronitis ลุกลามออกไปด้านลิน้ จะสามารถ ลุกลามเข้าไปใต้ตอ่ มกล้ามเนือ้ medial pterygoid กลายเป็นการ ติดเชื้อในช่องพังผืด pterygomandibular อาการส�ำคัญคือการ อ้าปากได้นอ้ ยร่วมกับการกลืนเจ็บคอ ซึง่ เป็นช่องพังผืดทีเ่ กิดร่วม กับภาวะ pericoronitis ของฟันกรามล่างซีท่ สี่ ามได้มากทีส่ ดุ และ เป็นแนวทางเริม่ ต้นของ deep neck infection ทีแ่ สนจะอันตราย ผูป้ ว่ ยอาจมีการบวมใต้คางด้านดังกล่าวเล็กน้อย กดเจ็บทีม่ มุ คาง (รูปที่ 7,8) ส�ำหรับผู้ไม่คุ้นเคยอาจวินิจฉัยเป็นการติดเชื้อในช่อง พังผืด submandibular ซึ่งมีแนวทางการรักษาที่แตกต่างกันไป 33

ตรวจให้รู้ว่าฟันซี่นี้ถอนออกไม่ยากนะ

การซักประวัติและการตรวจภาวะ pericoronitis ของฟัน กรามล่างซีท่ สี่ ามจึงไม่ใช่เรือ่ งหมูๆ แมวๆ จนเกินไป การถ่ายภาพ รังสีชนิดพาโนรามิกช่วยให้เห็นฟันกรามซี่ดังกล่าวได้ชัดเจนขึ้น โดยเฉพาะในภาวะที่ผู้ป่วยอ้าปากได้ล�ำบาก หากปฏิบัติงานอยู่ ในโรงพยาบาลที่ไม่มีเครื่องถ่ายภาพรังสีชนิดพาโนรามิก อาจ เลือกส่งถ่ายภาพเอกซเรย์นอกปากในท่า lateral oblique view of mandible (รูปที่ 10) ภาพรังสีจะช่วยบอกว่าฟันกรามล่าง ซี่ที่สามอยู่ในแนวไหน เป็นฟันคุดหรือไม่ หากไม่คุดฟันขึ้นมา ในระดับใด ฟันมีความสัมพันธ์กับ anterior border of ramus และ external oblique ridge ของกระดูกขากรรไกรล่างอย่างไร กระดูกรอบฟันมีการละลายตัวหรือไม่ซึ่งเกิดจากภาวะ chronic pericoronitis โดยยังอาจพบเงาด�ำด้านหลังต่อฟันเป็นถุงน�้ำที่ เกี่ยวข้องกับการอักเสบเรื้อรังที่เรียกว่า paradental cyst ซึ่งพบ ไม่บอ่ ยนัก แต่ควรท�ำความรูจ้ กั ไว้ นอกจากนัน้ ภาพรังสียงั แสดง ให้เห็นว่ารากฟันรวบหรือกางออกจากกัน รากงอหรือไม่ รากมี ความสัมพันธ์กับแนวของ inferior alveolar canal อย่างไร เพียง แค่นภี้ าพรังสีและการตรวจในช่องปากก็จะช่วยตอบเราว่าฟันซีน่ ี้ มีความยากง่ายในการถอนออกมากน้อยเพียงไร

รักษา pericoronitis ของฟันกรามล่างซี่ ที่สามอย่างไรดี

ก่อนอืน่ ท่านต้องวินจิ ฉัยภาวะ pericoronitis ของฟันกราม ล่างซีท่ สี่ ามให้รอบคอบ โดยสรุปว่าเป็นเพียงภาวะ pericoronitis ไม่มีการติดเชื้อในช่องพังผืดใดๆ ร่วมด้วย พิจารณาต่อว่าเป็น ชนิด acute หรือ chronic pericoronitis หากเป็นชนิด acute ผู้ป่วยแข็งแรงดีหรือไม่ มีไข้สูงไหม กลืนเจ็บคอและกินอาหาร ได้หรือไม่ อ้าปากได้กว้างไหม หากอาการที่กล่าวมาไม่ท�ำให้ผู้ ป่วยทุกข์ทรมานจนเกินไป ท่านไม่พร้อมจะถอนฟันผู้ป่วยขณะ

นั้น ท่านสามารถช่วยโดยการใช้น�้ำเกลือฉีดล้างเบาๆ บริเวณ เหงือกรอบๆ คอฟัน แนะน�ำให้ผู้ป่วยรับประทานยาต้านจุลชีพ ที่เหมาะสมกับการติดเชื้อจากฟัน เช่น penicillin, amoxicillin อาจร่วมกับ metronidazole ผู้ป่วยแพ้ยาสองตัวแรกก็เลือกใช้ clindamycin ให้ยาแก้ปวด อย่าลืมแนะน�ำเรือ่ งอาหารอ่อน การ อมบ้วนปากด้วยน�ำ้ เกลืออุน่ ๆ จะช่วยลดการอักเสบของเหงือกได้ มาก หรืออาจแนะน�ำให้ใช้นำ�้ ยา chlorhexidine 0.12 % อมบ้วน ปาก หากพบมีหนองรอบๆ เหงือกอาจท�ำ operculectomy เพื่อ ช่วยระบายหนอง การติดตามผู้ป่วยภายใน 24-48 ชั่วโมงเป็นสิ่งที่ส�ำคัญ มาก ไม่ควรบอกผู้ป่วยเพียงว่า “หายปวดบวมเมื่อไหร่ค่อย กลับมาถอนฟัน” ซึง่ เป็นการสร้างความเข้าใจผิดอย่างมหันต์ ให้กับผู้ป่วย เพราะภาวะ pericoronitis ที่ปวดและบวม ฟันอยู่ ในสภาพถอนออกไม่ยาก ทันตแพทย์ศัลยกรรมช่องปากและ แม็กซิลโลเฟเชียล สามารถรักษาด้วยการถอนฟันออกได้เลย ประสบการณ์ตรงของผู้เขียนและรายงานการศึกษาในสาขา ศัลยกรรมช่องปากฯทีผ่ า่ นมาก็สนับสนุน โดยพบว่าผูป้ ว่ ยหายได้ รวดเร็วขึ้น และไม่ท�ำให้เกิดการติดเชื้อเรื้อรังตามมา เนื่องจาก ผู้ป่วยส่วนใหญ่เมื่อหายปวดก็มักจะละเลยฟันซี่ดังกล่าว การ ติดตามผู้ป่วยโดยเร็วหลังการกินยาจะช่วยให้ท่านได้เรียนรู้ถึง ผลการรักษา และมั่นใจในการเลือกรักษาภาวะ pericoronitis ด้วยยาต้านจุลชีพในกรณีที่เหมาะสมได้ดีขึ้น ผูป้ ว่ ย acute pericoronitis ซึง่ เป็นผูป้ ว่ ยทีม่ โี รคทางระบบ ท�ำให้ภมู ติ า้ นทานต�ำ่ หรือการติดเชือ้ มีภาวะต่างๆ ทีไ่ ม่นา่ ไว้วางใจ ผูป้ ว่ ยควรถูกรับเข้ารักษาเป็นผูป้ ว่ ยในของโรงพยาบาล ได้รบั น�ำ้ เกลือและฉีดยาต้านจุลชีพทางเส้นเลือด ให้การรักษาฟันตามช่วง เวลาที่เหมาะสมต่อไป

34 THAI DENTAL MAGAZINE

การถอนฟันในภาวะ pericoronitis ช่วยให้ผู้ป่วยหายได้อย่างไร

หากสงสัยการติดเชือ้ ในช่องพังผืด pterygomandibular ที่ อาจเกิดร่วมด้วย ใช้ curette แหย่จากปากแผลถอนฟันด้านลิน้ ให้ เครือ่ งมือเลียบไปกับ lingual plate จะพบเป็นช่องว่างหลวมๆ (รูป ที่ 13) แต่อาจไม่พบหนอง จะช่วยย�้ำว่าการถอนฟันออกเป็นการ ช่วยเปิดช่องทางการระบายทีด่ ี ติดตามผลการรักษาอย่างใกล้ชดิ อาจพบปัญหาการเกิด dry socket ตามมาได้บ้าง

หากพิจารณาหลักพืน้ ฐานในการรักษาภาวการณ์ตดิ เชือ้ ทีม่ ี สาเหตุจากฟัน การรักษาต้องพิจารณาจากปัจจัยส�ำคัญ 3 ประการ ประกอบด้วย ตัวผูป้ ว่ ย เชือ้ โรคทีเ่ ป็นสาเหตุ และสิง่ แวดล้อมทีไ่ ม่ เหมาะสม ในเมือ่ ผูป้ ว่ ยเป็นผูท้ แี่ ข็งแรงดีมาก่อน ยาต้านจุลชีพใน การต่อต้านเชื้อโรคก็ให้ผู้ป่วยกินแล้ว ฟันที่งอกได้ไม่เต็มที่ จน ท�ำให้เหงือกทีค่ ลุมรอบตัวฟันอักเสบเป็นแล้วเป็นอีก แถมยังเกิด หนองรอบๆ ตัวฟันนัน้ สภาวะแวดล้อมนีช้ า่ งเหมาะสมทีจ่ ะท�ำให้ เชื้อโรคในช่องปากที่เราเรียกกันว่าเชื้อประจ�ำถิ่นหรือ oral flora สนุกสนานที่จะกลายเป็นเชื้อโรคที่มีพิษสง ก่อให้เกิดการติดเชื้อ ที่รุนแรงหรือเรื้อรังต่อไป การถอนฟัน pericoronitis ออกไปช่วย ให้เหงือกกลับสู่สภาวะแวดล้อมที่ดี โรคหายได้ขาด การรักษา ด้วยยาต้านจุลชีพเพียงอย่างเดียว จึงอาจไม่ประสบความส�ำเร็จ เพราะสิ่งแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมยังคงด�ำเนินต่อไป จึงไม่อยาก แนะน�ำให้รักษาภาวะ chronic pericoronitis ที่เป็นแล้วเป็นอีก ส่งเสริมสุขภาพช่องปากและป้องกันภาวะ pericoronitis กันดีกว่า โดยการกินยาต้านจุลชีพเพียงอย่างเดียว เมือ่ ทันตแพทย์ทกุ ท่านได้ตระหนักแล้วว่าภาวะ pericoro การถอนฟันในภาวะ acute pericoronitis ยังอาจช่วยระบาย nitis ของฟันกรามล่างซี่ที่สามไม่ใช่เรื่องหมูๆ แมวๆ ทันตแพทย์ หนองที่ซ่อนอยู่ด้านใต้ โดยเฉพาะจากช่องพังผืด pterygoman- จึงควรใส่ใจต่อการตรวจคัดกรองฟันกรามล่างซี่ที่สามในผู้ป่วย dibular ป้องกันการลุกลามเป็นภาวะ deep neck infection การ กลุ่มเสี่ยง นั่นคือผู้ป่วยที่มีอายุประมาณ 18-25 ปี พิจารณาให้ดี ถอนฟันกรามล่างซี่ที่สามในภาวะ acute pericoronitis คงต้อง ว่าฟันซี่นั้นๆ มีโอกาสจะเกิดภาวะ pericoronitis ในอนาคตหรือ อาศัยความช�ำนาญพอสมควร เริ่มด้วยการให้ผู้ป่วยกินยาต้าน ไม่ หากมีความจ�ำเป็นต้องถอนออก การถอนฟันกรามซี่ที่สามใน จุลชีพ อมบ้วนปากด้วยน�ำ้ ยา chlorhexidine ใช้เทคนิคฉีดยาชา ช่วงอายุดงั กล่าวท�ำได้ไม่ยาก หากผูป้ ว่ ยไม่พร้อมรับการถอนฟัน เฉพาะที่ในภาวะที่ผู้ป่วยอ้าปากได้น้อย กรีด operculum ในส่วน ควรให้ค�ำแนะน�ำในการท�ำความสะอาดช่องปาก หากเริ่มมีการ ที่อยู่ด้านบดเคี้ยวของฟัน ใช้ straight elevator สอดเข้าทางด้าน อักเสบของเหงือกรอบฟันดังกล่าว ให้ท�ำน�้ำเกลืออมบ้วนปาก buccal ของฟัน โดยให้ external oblique ทีห่ นาและแข็งแรงเป็น และรีบกลับไปพบทันตแพทย์โดยเร็ว วันใดที่ผู้ป่วยมีปัญหาเจ็บ จุดหมุน straight elevator จะค่อยๆ ขยับฟันขึ้นมาตรงๆ ได้ไม่ ปวดของฟันซีน่ ี้ ผูป้ ว่ ยก็คงระลึกได้วา่ เคยได้รบั ค�ำแนะน�ำทีด่ จี าก ยาก หากไม่กรีด operculum อาจมีแรงต้านจากเนื้อเยื่อท�ำให้ ทันตแพทย์ท่านหนึ่งมาแล้ว รากฟันหักได้ง่าย (รูปที่ 11,12) ล้างแผลให้สะอาด ไม่ควรเย็บ เอกสารอ้างอิง แผล เพียงแต่บีบปากแผลถอนฟันเบาๆ

1. Johri A, Piecuch JF. Should teeth be extracted immediately in the presence of acute infection ? Oral Maxillofacial Surg Clin N Am 23;2011:507-11. 2. วีระศักดิ์ ไพรัชเวทย์ จิรพันธ์ พันธ์วฒ ุ กิ ร สุรไชย เตียว อนันต์ การติดเชื้อของช่องพังผืดและภาวะแทรกซ้อนที่ มีสาเหตุจากฟันกรามล่างซี่ที่สาม ว.ศัลย์ช่องปาก-แม็ก ซิลโลเฟเชียล 2537;8:90-6. 3. Bakir S, Tanriverdi MH, Gun R, et al. Deep neck space infections: a retrospective review of 173 cases. Am J Otolaryngol 2012;33:56–63. 4. Wang LF, Kuo WR, Tsai SM, Huang KJ. Characterizations of life-threatening deep cervical space infections: a review of one hundred ninety-six cases. Am J Otolaryngol 2003;24:111–117. 5. Huang TT, Liu TC, Chen PR, Tseng FY, Yeh TH, Chen YS. Deep neck infection: analysis of 185 cases. Head Neck 2004;26:854–86.

การอบรมการช่วยชีวิตขั้นพื้นฐาน ของบุคลากรทางการแพทย์ วันที่ 14-16 มิถุนายน 2560 ณ ห้องโลตัส 1-4

จัดโดยทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศไทยฯ ร่วมกับ คณะกรรมการมาตรฐานการช่วยชีวิต สมาคมแพทย์โรคหัวใจ แห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ขอเชิญทันตแพทย์ผสู้ นใจเข้าร่วมการฝึกอบรมการ ช่วยชีวิตขั้นพื้นฐานของบุคลากรทางการแพทย์ ในระหว่างวันที่ 14-16 มิถนุ ายน 2560 ณ ห้องโลตัส 1-4 ในงานประชุมวิชาการประจ�ำปีของทันตแพทย สมาคมฯจัดโดยทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศ ไทยฯ ร่วมกับ คณะกรรมการมาตรฐานการช่วยชีวติ สมาคมแพทย์โรคหัวใจแห่งประเทศไทยในพระบรม ราชูปถัมภ์

การอบรมประกอบด้วย

ฝึกอบรมการช่วยชีวติ ทัง้ ในผูใ้ หญ่ และเด็กอายุ 1-12 ปี และในทารกอายุ หนึ่งเดือนถึงหนึ่งปี โดยใช้หุ่น หนึ่งตัวต่อผู้รับการอบรม 3 คน

การฝึกใช้เครื่อง AED หนึ่งชุดต่อผู้รับการอบรม 3 คม การฝึกการช่วยผู้หมดสติ การก�ำจัด foreign body และ การท�ำ Heimlich maneuver การอบรมมี 3 วัน 6 รอบ อบรมรอบละ 30 คน ใช้เวลา ประมาณ 3.5 ชั่วโมงต่อรอบ รอบเช้า 8.30-12.00 น. รอบบ่าย 13.00-16.30 น.โดยประมาณ ผู้สนใจต้องลงทะเบียนล่วงหน้า และจะได้รับเอกสาร เบื้องต้นให้ไปศึกษาก่อน เมื่ออบรมเสร็จจะมีการสอบข้อเขียน และสอบปฏิบัติ ในหุ่นและสอบการใช้เครื่อง AED ผู้ที่ผ่านการสอบ จะได้รับประกาศนียบัตรจาก คณะกรรมการ มาตรฐานการช่วยชีวิต สมาคมแพทย์โรคหัวใจ แห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์

36 THAI DENTAL MAGAZINE

FLOOR 22

ก�ำหนดการประชุมวิชาการ ครั้งที่ 104 (1/2560) ทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์

วันพุธ-พฤหัสบดี-ศุกร์ 14-15-16 มิถุนายน 2560

ณ ห้องบางกอกคอนเวนชันเซ็นเตอร์ ชั้น 22 โรงแรมเซ็นทาราแกรนด์และบางกอกคอนเวนชันเซ็นเตอร์ แอท เซ็นทรัลเวิลด์ กรุงเทพฯ

วันพุธที่ 14 มิถุนายน 2560 08.45 – 09.00 09.00 – 10.00 10.00 – 11.00 11.00 – 12.00 12.00 – 13.30 13.30 – 14.30 14.30 – 15.30 15.30 – 16.30

พิธีเปิดการประชุม โดย นายกทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศไทยฯ ประธาน มอง case จัดฟันให้เป็น...ดูว่าง่ายก็เจ๊งได้ เรื่องแปลกๆ ของเหงือกและฟัน Update in Endodontic Revascularization พักกลางวัน ประธาน Update: radiation practice in dentistry Halitosis: เรื่องไม่หอมที่ไม่ควรมองข้าม รักษารากไม่ยาก..หากกระชับความคิด

ทพ. อดิเรก ศรีวัฒนาวงษา ผศ.ทญ.ดร. มานิสา ศรีชลเพ็ชร์ รศ.ทพ.ดร. ไชยรัตน์ เฉลิมรัตนโรจน์ ศ.ทพ. พีรนิธ กันตะบุตร ผศ.ทพ.ดร. ไพโรจน์ หลินศุวนนท์ ผศ.ทญ. ชินาลัย ปิยะชน รศ.ทพ.ดร. สุนทรา พันธ์มีเกียรติ ผศ.ทพ.ดร. ภัชรพล ส�ำเนียง ศ.คลินิก ทญ. สายสวาท ทองสุพรรณ

วันพฤหัสบดีที่ 15 มิถุนายน 2560 09.00 – 10.30 10.30 – 12.00 12.00 – 13.30 13.30 – 15.00 15.00 – 16.30

ประธาน Medication for pain and anxiety control Dental photography work flow and e-portfolio พักกลางวัน ประธาน Tanawat’s success recipe: 8 secrets for better prosthodontic practice Practical issues in dental geriatrics

ผศ.ทญ.ดร. ศิริวิมล ศรีสวัสดิ์ อ.นพ. อติคุณ ธนกิจ รศ.ทพ. มนตรี จันทรมังกร อ.ทญ.ดร. อัญชลี วัชรักษะ ผศ.ทญ.ดร. อรพินท์ โคมิน อ.ทพ. ธนวัต ฤทธิ์ขจร อ.ทญ.ดร. มัทนา เกษตระทัต

วันศุกร์ที่ 16 มิถุนายน 2560 09.00 – 10.00 10.00 – 11.00 11.00 – 12.00 12.00 – 13.30 13.30 – 15.00 15.00 – 16.30

ประธาน Pregnancy-to-toddler: “how to” for good teeth Oral health care tips for pre-school children Oral care for syndromic children พักกลางวัน ประธาน Update infection control Principles of dento-facial infection: treatment and antibiotics 38 THAI DENTAL MAGAZINE

รศ.ทญ.ดร. ศิริรักษ์ นครชัย ผศ.ทญ.ดร. วรรณกร ศรีอาจ อ.ทญ.ดร. ณัฐนันท์ โกวิทวัฒนา ผศ.ทญ.ดร. อ้อยทิพย์ ชาญการค้า อ.ทญ.ดร. ปฏิมาพร พึ่งชาญชัยกุล ผศ.นพ.ทพ.ดร. ศิริชัย เกียรติถาวรเจริญ ทญ. ศศิธร สุธนรักษ์ ทพ. อดิเรก ศรีวัฒนาวงษา ผศ.(พิเศษ) ทญ. พัชรี กัมพลานนท์ รศ.นพ.ทพ. พิชัย วิทยากิตติพงษ์

FLOOR 23 th

เกาะกระแส

เรื่อง มศ.ทพ.ดร.ทรงวุฒิ ตวงรัตนพันธ์

40 THAI DENTAL MAGAZINE

ล่าสุด มีพระราชบัญญัติ สถานพยาบาล(ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2559 ได้ยกเลิกความในมาตรา 38 แห่ง พรบ.สถานพยาบาล พ.ศ.2541 ให้ใช้ข้อความต่อไปนี้แทน แล้วจะขออนุญาตทีไ่ หน กับใคร โดยเบือ้ งต้น สถานพยาบาล หรือคลินกิ ทันตกรรมทีอ่ ยูต่ า่ งจังหวัดต้องการโฆษณาหรือประกาศ แจ้งข่าวบริการต้องขออนุญาตจากส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวัด นั้นๆ ส่วนในกรุงเทพฯ ให้มาขออนุญาตที่ส�ำนักสถานพยาบาล และการประกอบโรคศิลปะ กระทรวงสาธารณสุข บทความนี้จึงขอท�ำความเข้าใจเพียงประเด็นที่คลินิกหรือ สถานพยาบาลทันตกรรมจะท�ำการโฆษณาหรือประกาศอย่างไร ที่ไม่เสียงต่อการฝ่าฝืนกฏหมายที่เกี่ยวข้อง แล้วกฎหมายทีเ่ กีย่ วข้องกับการโฆษณาของคลินกิ หรือสถาน พยาบาลทันตกรรมประกอบด้วย กฎหมายว่าด้วยสถานพยาบาลฉบับที่ 2-4 และประกาศ กระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 11 (พ.ศ.2546) เรื่องหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการโฆษณาสถานพยาบาล กฎหมายว่าด้วยวิชาชีพทันตกรรมและข้อบังคับทันต แพทยสภาว่าด้วยจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพทันตกรรม หมวด 3 การโฆษณาการประกอบวิชาชีพทันตกรรม กฎหมายว่ า ด้ ว ยการคุ ้ ม ครองผู ้ บ ริ โ ภค ฉบั บ ที่ 1 การคุม้ ครองผูบ้ ริโภคด้านการโฆษณาและฉบับที่ 2 การคุม้ ครอง ผู้บริโภคในด้านสัญญา ก่อนอื่นคงต้องเข้าใจค�ำว่า “โฆษณา” ว่าการโฆษณา คือ การสื่อสารทางการตลาดไปยังผู้บริโภคเป้าหมาย (ลูกค้าที่มีอยู่ และทีห่ วังว่าอาจเกิดขึน้ ) ประกอบไปด้วย แจ้งข่าวสาร (Informing) ผลิตภัณฑ์ของบริษัทเพื่อจูงใจ (Persuading) เพื่อเตือน ความทรงจ�ำ (Reminding) เปลี่ยนการรับรู้ (Changing perception) ผ่านสื่อ โทรทัศน์ วิทยุ หนังสือพิมพ์ นิตยสาร ป้าย

มาตรา 38 ผูใ้ ดประสงค์จะโฆษณาหรือประกาศด้วยประการใดๆ เกี่ยวกับการประกอบกิจการของ สถานพยาบาล นอกจากชื่อและที่ตั้งของสถานพยาบาล ตามที่ปรากฎในใบอนุญาต ต้องได้รับอนุมัติ ข้อความ เสียง หรือภาพที่ใช้ในการโฆษณาหรือประกาศ จากผู้อนุญาต …” หมายความว่า นับตั้งแต่นี้ไป คลินิกหรือสถานพยาบาล ทันตกรรม ประสงค์จะประกาศแจ้งให้ผู้รับบริการรับทราบ (ยังไม่ไปถึงการโฆษณา) นอกเหนือจากการแจ้งชื่อที่ตั้ง ต้องขอ อนุญาตก่อน ไม่วา่ จะเป็นการประกาศแจ้งผ่านสือ่ ภาพหรือเสียง ก็ต้องขออนุญาต เช่น การประกาศว่า “เปิดแล้วจ้า… คลินิก ทันตกรรมฟันสวย เป็นคลินิกปลอดเชื้อ มีผู้เชี่ยวชาญครบ ทุกสาขา ให้บริการด้วยความประทับใจ” ข้อความนี้ แม้เป็นเพียงใบประกาศ หรือ โปสเตอร์ รวมถึง ถ้ามีเสียงออกรายการวิทยุ มีภาพออกรายการโทรทัศน์ หรือ เผย แพร่ทาง social media ก็ต้องขออนุญาต

โฆษณา จดหมาย สื่อออนไลน์ โฆษณาจึงเป็นค�ำเชิงบวก การโฆษณาอาจจะไม่ใช่เพือ่ แสวงหาก�ำไรหรือผลประโยชน์อย่าง เดียว (ประมวลจากเอกสาร ต�ำรา บทความการตลาดและสรุป ความโดยผู้เขียน) แล้วคลินกิ หรือสถานพยาบาลทันตกรรม ก็สามารถโฆษณา หรือประกาศข้อความข่าวสารไปยังผู้รับบริการในเชิงบวก คือ inform แจ้งข่าวสาร เพือ่ ให้เข้าใจรับรูถ้ งึ การให้บริการทันตกรรม ของคลินิกหรือสถานพยาบาล แต่การโฆษณาอาจมีมิติเชิงลบ คือโฆษณาเพื่อชักชวนโน้มนาวให้มารับบริการโดยการโอ้อวด เกินความจริง หรือก่อให้เกิดความเข้าใจผิดในสาระส�ำคัญทีเ่ กีย่ ว กับการประกอบกิจการ ก่อนคิดจะโฆษณาคลินกิ หรือสถานพยาบาลทางทันตกรรม ขอให้อ่าน“โฆษณาอย่างไรไม่ให้ถูกฟ้อง” ที่เขียนเรียบเรียงโดย ศาสตราจารย์พิเศษ พลโท พิศาล เทพสิทธา และ ทพ.อดิเรก ศรีวัฒนาวงษา มาก่อน โดยผู้เขียนจะอ้างอิงจากบทความนี้ ถ้าผู้ประกอบการหรือผู้ดำ� เนินการประสงค์จะประกาศแจ้ง หรือให้ขอ้ มูลแก่ผรู้ บั บริการ ข้อความทีค่ วรหลีกเลีย่ งสุม่ เสีย่ งต่อ การโฆษณาในเชิงลบ ตัวอย่าง

ค�ำว่า “ the first and only one dental clinic certified” น่าจะน�ำไปสู่การให้ข้อความที่โอ้อวด และไม่ได้ระบุว่า certified อะไร การโฆษณาที่จัดให้มีของแถม สิทธิประโยชน์หรือ รางวัล จากการเลือกรับบริการ จากคลินกิ หรือสถานพยาบาล กระท�ำไม่ได้ หรือสิทธิประโยชน์ทใี่ ห้ตอ้ งเกีย่ วข้องกับการรักษา ป้องกันโรค ดังนั้น การจัดฟัน แถมให้บริการเคลือบฟลูออไรด์ ได้ แต่การจัดฟันและเขียนชือ่ ชิงโชคเทีย่ วเกาหลีจะท�ำไม่ได้ หรือ รับเครื่องออกก�ำลัง ตัวอย่าง จัดฟันที่นี่มีโอกาสเที่ยวเกาหลี การจะให้บริการทันตกรรมแถมแพ็คเกจ ให้สิทธิประโยชน์ได้ เสี่ยงโชคต้องขออนุญาต

ค�ำว่า “promotion” เป็นส�ำนวนการส่งเสริมการขายเชิง การตลาด แม้ว่าจะมีการระบุวันสิ้นสุดการลดราคา แต่การจะให้สิทธิประโยชน์ ที่ให้ผู้รับบริการต้องเกี่ยวกับ การรักษา ส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค เช่น ฉลองเปิด

ร้านใหม่ รับ gift set ยาสีฟัน แปรงสีฟัน ไหมขัดฟัน ฟรี ท�ำแล้วสวยอย่างฟันดารา กรณีนี้เข้าข่ายการ ค�ำว่า “เริ่มต้น เพียง” หรือ “เพียง” ก็เป็น ข้อความ ที่โน้มน้าวให้ผู้รับบริการเข้าใจว่าราคาถูกกว่าที่อื่น ค�ำว่า “ศูนย์ทน ั ตกรรม” จะใช้ชอื่ นีไ้ ด้ตอ้ งขอรับอนุญาต จากส�ำนักสถานพยาบาลและการประกอบโรคศิลปะ กระทรวง สาธารณสุขให้เป็น “ศูนย์ทันตกรรม” จะใช้ค�ำว่า “ครบวงจร” ต้องมีผู้ได้รับอนุมัติบัตรหรือวุฒิบัตรครบทั้ง 12 สาขาตามที่ ทันตแพทยสภาก�ำหนด

โฆษณาชวนเชื่อและโอ้อวด และยังไม่มีอะไรยืนยันได้ว่าคุ้มค่า สุดๆ

42 THAI DENTAL MAGAZINE

การมีภาพเปรียบเทียบก่อนท�ำและหลังท�ำ อนุกรรมการ โฆษณาสถานพยาบาลฯ ก็เคยมีคำ� วินจิ ฉัยว่าไม่อนุญาต เพราะเป็นภาพที่สื่อให้เข้าใจถึงการชักชวนโน้มน้าว และอาจจะท�ำให้เข้าใจผิดว่ามาท�ำแล้วสวยดังรูป ซึ่ง คนทุกคนล้วนมีเงื่อนไขบริบทของช่องปากที่ต่างกัน กรณีการให้สว่ นลดสามารถท�ำได้แต่ตอ้ งก�ำหนดประเภท บริการและระยะเวลาเริ่มต้นและสิ้นสุด ต้องไม่เกิน 1 ปี การรับประกันหรือรับรองผลการรักษา อาจถือได้ ว่าเป็น การโอ้อวดเกินจริง เข้าข่าย ลักษณะการหลอกลวงเพราะ การประกอบวิชาชีพทันตกรรม ไม่อาจจะรับประกันผลการรักษา ได้ เนื่องจากสภาพผู้ป่วยแต่ละรายล้วนแตกต่างกัน การให้การ รักษาและผลการรักษา จึงแตกต่างกัน และคลินิกจะออกใบรับ ประกันการรักษาทันตกรรมไม่ได้ ต้องไม่เน้นข้อความ หากไม่มีผู้ประกอบวิชาชีพที่ มีอนุมัติบัตร วุฒิบัตรจากทันตแพทยสภา กรณีการ โฆษณาป้าย ป้ายไฟคลินิก กระจกหน้าคลินิกทันตกรรมทั่วไป สามารถท�ำได้แต่ต้องไม่เน้นข้อความ

ค�ำว่า “ขาวกว่า ดีกว่า เหนือกว่า ดีที่สุด” และ ค�ำว่า “ดีกว่าเดิม” เช่น จัดฟันแล้วท�ำให้ใบหน้าดีกว่าเดิมและ

ภาพประกอบก่อนและหลังการรักษา ลักษณะนี้กระท�ำไม่ได้ เพราะเข้าข่ายการโฆษณากิจการสถานพยาบาล กับการรับ ประกันว่าดีกว่าเดิมข้อความเหล่านีเ้ ป็นการโฆษณาจะท�ำให้ผรู้ บั บริการเข้าใจว่าการรับบริการของสถานพยาบาลแห่งนีม้ คี ณ ุ ภาพ มาตรฐานที่ดีที่สุด เหนือกว่า สูงกว่าที่อื่นๆ เพราะจะท�ำให้เกิด ความคาดหวังว่าจะได้รับบริการที่ดีกว่าได้ผลสูงสุด

ทันตแพทย์ไม่สามารถโฆษณาหรือประกาศ ก้าวล่วงเกินขอบเขตการบริการทันตกรรม เช่น การเหลากราม เสริมคางปากบาง ปากกระจับ สรุป การโฆษณาคลินิกทันตกรรมสามารถกระท�ำได้ใน ลักษณะทีใ่ ห้ขอ้ มูล inform และต้องขออนุญาตจากผูใ้ ห้อนุญาต แต่ในยุคสมัยปัจจุบนั ยุคการแข่งขัน การโฆษณายิง่ ต้องระมัดระวัง ไม่ให้ก้าวล�้ำเส้นเขตแดนของทันตแพทย์วิชาชีพที่มีอุดมการณ์ คือมีองค์ความรู้เคียงคู่คุณธรรมจริยธรรมไปสู่ทันตแพทย์เชิง พาณิชย์ เอกสารประกอบการเขียนเรียบเรียง “โฆษณาอย่างไรไม่ให้ ถูกฟ้อง” ที่เขียนเรียบเรียงโดยศาสตราจารย์พิเศษ พลโท พิศาล เทพสิทธา และ ทพ.อดิเรก ศรีวัฒนาวงษา และ พระราชบัญญัติ ว่าด้วยสถานพยาบาลฉบับที่ 2-4 และประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 11 (พ.ศ.2546) เรื่องหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการ โฆษณาสถานพยาบาล

กรณีการโฆษณาที่ใช้ข้อความว่า “ให้บริการโดย ทันตแพทย์มากด้วยประสบการณ์” ข้อความนีอ้ ยูใ่ นลักษณะ borderline แต่ไม่ถือว่าโอ้อวด 43

การประชุมวิชาการ ราชวิทยาลัยทันตแพทย์ฯ ประจ�ำปี2560 เรื่อง รศ.ทพ.พรชัย จันศิษย์ยานนท์

กลับมาอีกครัง้ กับการประชุมทีม่ ากด้วยเนือ้ หาสาระ และ ความหลากหลายทางวิชาการทั้งในเชิงกว้างและเชิงลึก ครั้งนี้ นับเป็นครั้งที่ 3 ที่ราชวิทยาลัยทันตแพทย์แห่งประเทศไทยได้ ด�ำเนินการจัดประชุมวิชาการเป็นประจ�ำทุกปีตดิ ต่อกัน แต่แนวทาง และเจตนารมณ์ของการจัดการประชุมยังคงเหมือนเดิมไม่ เปลี่ยนแปลง คือเป็นการจัดการประชุมร่วมกับองค์กรวิชาชีพ อย่างน้อยหนึง่ หน่วยงานซึง่ อาจเป็นสมาคมหรือชมรมเฉพาะทาง หรือสถาบันการศึกษา ทัง้ นีเ้ พือ่ ลดจ�ำนวนครัง้ ของการจัดประชุม ลง ท�ำให้ไม่เป็นภาระทั้งผู้ด�ำเนินการจัดประชุม และท�ำให้ผู้เข้า ร่วมการประชุมสามารถเลือกหัวข้อการประชุมได้หลากหลาย ตามความสนใจจากการลงทะเบียนเข้าร่วมประชุมเพียงครัง้ เดียว นอกจากนีย้ งั เป็นการช่วยลดภาระให้กบั บริษทั ห้างร้านทีจ่ ำ� หน่าย สินค้าทางทันตกรรม ซึง่ เป็นผูส้ นับสนุนส�ำคัญของการจัดประชุม วิชาการ นอกเหนือจากผู้เข้าร่วมประชุมที่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใน การลงทะเบียนเข้าประชุม ราชวิทยาลัยฯ ถือเป็นภารกิจส�ำคัญ ทีจ่ ะต้องจัดการประชุมวิชาการเพือ่ ให้ผเู้ ข้าร่วมประชุมได้รบั ความ รูต้ ามความสนใจได้มากทีส่ ดุ เท่าทีจ่ ะเป็นไปได้ เต็มตามศักยภาพ ของราชวิทยาลัยฯ ซึง่ เป็นทีร่ วมของผูเ้ ชีย่ วชาญทุกสาขาในวงการ ทันตกรรม โดยทีมวิทยากรที่คัดสรรมาจากผู้ที่มากด้วยความรู้

และประสบการณ์ในการท�ำงาน เป็นทีย่ อมรับของวงการทันตแพทย์ ในแต่ละสาขา การจัดประชุมวิชาการประจ�ำปี 2560 ครัง้ นี้ ราชวิทยาลัยฯ ได้เชิญสมาคมปริทันตวิทยาแห่งประเทศไทย และชมรม ทันตกรรมหัตถการแห่งประเทศไทยเป็นเจ้าภาพร่วมในการจัด ประชุม ซึ่งได้รับการตอบรับจากทั้งสองหน่วยงานด้วยดี การ ประชุมครั้งนี้จะจัดขึ้นที่ชั้น 22 และ 23 โรงแรมเซ็นทาราแกรนด์ แอท เซ็นทรัลเวิลด์ ซึง่ ประกอบด้วยห้องบรรยาย 3 ห้อง คือ World Ballroom A (จุคนได้ 200 คน) World Ballroom B (จุคนได้ 400 คน) และ World Ballroom C (จุคนได้ 200 คน) เนื้อหาของการ ประชุมครั้งนี้ยังคงเข้มข้นและหลากหลายเช่นเคย และโดยส่วน ตัวผมเชือ่ มัน่ ว่า ผูเ้ ข้าร่วมประชุมจะไม่พบกับความผิดหวังอย่าง แน่นอน โดยในวันแรกเป็นการจัดหัวข้อการบรรยายโดยสาม หน่วยงานที่เป็นเจ้าภาพหลัก แยกกันรับผิดชอบหน่วยงานละ หนึง่ ห้องบรรยาย ส่วนวันทีส่ องราชวิทยาลัยฯ จะเป็นผูร้ บั ผิดชอบ จัดหัวข้อการบรรยายหมดทัง้ 3 ห้อง ซึง่ ได้รบั ความร่วมมือด้วยดี จากทุกองค์กรวิชาชีพและผู้เชี่ยวชาญทุกสาขาซึ่งปัจจุบันมีอยู่ ทั้งสิ้น 12 สาขานอกจากนี้ยังมี workshop ในหัวข้อ Abutment selection for dental implant โดย ผศ. ทพ. ประเวศ

44 THAI DENTAL MAGAZINE

ทีเ่ ป็นสมาชิกสมาคมปริทนั ตวิทยาแห่งประเทศไทย ชมรมหัตถการ แห่งประเทศไทย และราชวิทยาลัยทันตแพทย์แห่งประเทศไทย รวมอาหารกลางวัน และอาหารว่างตอนเช้าคือ 4,000 บาท ท่าน ที่เป็นนักศึกษาทั้งก่อนและหลังปริญญาเสียค่าลงทะเบียนท่าน ละ 1,000 บาท (ไม่มอี าหารกลางวันบริการ) ท่านทีไ่ ม่เป็นสมาชิก ของสามหน่วยงานที่ร่วมกันเป็นเจ้าภาพจัดการประชุม และไม่ เป็นนักศึกษาเสียค่าใช้จ่ายท่านละ 5,000 บาท (มีอาหารกลาง วันบริการ-ดูรายละเอียดอัตราค่าลงทะเบียนแนบท้าย) โดยการ รับประทานอาหารจะจัดแบ่งเป็นสองส่วนคือที่ห้องอาหาร เดอะเวิลด์ ชั้น 24 (ส�ำหรับท่านที่ลงทะเบียนล่วงหน้า 250 ท่าน แรกเท่านั้น) และชั้น 22 (ส�ำหรับท่านที่ลงทะเบียนล�ำดับที่ 251 เป็นต้นไป) ส่วนอาหารว่างของทัง้ สองวันจะมีเฉพาะช่วงเช้าเท่านัน้ และพร้อมเสิร์ฟเวลา 08.00 – 10.00 น ที่บริเวณพื้นที่จัดแสดง และจ�ำหน่ายสินค้าหน้าห้องบรรยาย ซึ่งทุกท่านที่ลงทะเบียน สามารถรับประทานได้ ภายหลังจากที่ท่านลงทะเบียนออนไลน์ และช�ำระเงินเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ระบบจะส่งเอกสารตอบกลับ เพื่อยืนยันให้ท่านทราบว่าท่านได้ลงทะเบียนเข้าประชุมเสร็จสิ้น สมบูรณ์เป็นที่เรียบร้อยแล้วผ่านทางอีเมล์ กรุณาเก็บเอกสารนี้ ไว้เพื่อยืนยันเวลามาลงทะเบียนเข้าประชุม ส่วนใบเสร็จรับเงิน ขอให้ทุกท่านมารับพร้อมป้ายชื่อและหนังสือสูจิบัตรการประชุม ในวันที่มาลงทะเบียนเพื่อเข้าร่วมประชุม ส�ำหรับท่านที่ประสงค์ จะขอรับใบประกาศนียบัตรการเข้าร่วมประชุม กรุณาแจ้งความ จ�ำนงขณะลงทะเบียนออนไลน์ เพื่อคณะอนุกรรมการจัดการ ประชุมจะได้สง่ ใบประกาศนียบัตรให้ทา่ นหลังเสร็จสิน้ การประชุม ทางอีเมล์อกี เช่นกัน ดังนัน้ กรุณาตรวจสอบการให้ขอ้ มูลอีเมล์ของ ท่านให้ถูกต้องก่อนเสร็จสิ้นการลงทะเบียนออนไลน์ สุดท้าย การจัดประชุมครั้งนี้ได้จัดพื้นที่ส�ำหรับจัดแสดง และจ�ำหน่ายสินค้าทางทันตกรรมให้เฉพาะท่านทีล่ งทะเบียนเข้า ร่วมประชุมเท่านั้น ท่านสามารถหาซื้อสินค้าที่ต้องการและชม นวัตกรรมใหม่ๆ ของสินค้าและวัสดุทางทันตกรรมได้ในบริเวณ พืน้ ทีด่ า้ นหน้าห้องบรรยายทัง้ 3 ห้อง ซึง่ คาดว่าจะมีบริษทั จ�ำหน่าย สินค้าทางทันตกรรมเข้าร่วมสนับสนุนการจัดประชุมครัง้ นีไ้ ม่นอ้ ย กว่า 40 บริษทั การก�ำหนดหน่วยกิตการศึกษาต่อเนือ่ ง (CE) ส�ำหรับ ท่านทีเ่ ข้าร่วมการประชุมครัง้ นีโ้ ดยตลอดคือ 12 หน่วย ท่าน ที่สนใจและต้องการทราบรายละเอียดและความคืบหน้า การประชุมวิชาการ 2560 ครั้งนี้ สามารถติดตามได้จาก เว็บไซต์ราชวิทยาลัยทันตแพทย์แห่งประเทศไทยที่ www. royalthaident.org

เสรีเชษฐพงษ์ และ การน�ำเสนอผลงานวิชาการของนักศึกษาหลัง ปริญญา ไม่วา่ จะเป็นระดับปริญญาโท ปริญญาเอก และหลักสูตร วุฒิบัตร และการประกวดการน�ำเสนอผลงานวิชาการของ ทันตแพทย์ประจ�ำบ้านเพื่อวุฒิบัตร ท่านที่เป็นนักศึกษาและ ต้องการมาให้กำ� ลังใจเพือ่ นๆ ทีม่ าน�ำเสนอผลงานก็ไม่ควรพลาด การประชุมครั้งนี้ ส่วนท่านที่เป็นสมาชิกสมาคมปริทันตวิทยา แห่งประเทศไทย และราชวิทยาลัยทันตแพทย์แห่งประเทศไทย ที่มีข้อสงสัยหรือต้องการรับทราบเกี่ยวกับการด�ำเนินงานของ หน่วยงานทีท่ า่ นเป็นสมาชิก ไม่ควรพลาดการประชุมใหญ่สามัญ ประจ�ำปีของสมาคมปริทันตวิทยาแห่งประเทศไทย และ ราชวิทยาลัยทันตแพทย์แห่งประเทศไทยในช่วงก่อนพักรับประทาน อาหารของการประชุมในวันที่ 18 กันยายน 2560 (ก�ำหนดการ ประชุมแนบท้าย) การลงทะเบียนเข้าประชุมวิชาการครั้งนี้จะด�ำเนินการ ผ่านระบบออนไลน์เท่านั้นที่ www.royalthaident.org โดยท่าน สามารถช�ำระเงินค่าลงทะเบียนได้ทั้งโดยผ่านบัตรเครดิตและ โดยการช�ำระผ่านธนาคารไทยพาณิชย์ทุกสาขา ซึ่งท่านจะต้อง พิมพ์ใบ pay in และน�ำไปช�ำระที่ธนาคาร อัตราค่าลงทะเบียน ประชุมล่วงหน้าก่อนวันที่ 31 สิงหาคม 2560 ส�ำหรับทันตแพทย์ 45

46 THAI DENTAL MAGAZINE

เกาะกระแส

เรื่อง ทพ.ดร.ธงชัย วชิรโรจน์ไพศาล อุปนายกทันตแพทยสภาคนที่ 2 ประธานอนุกรรมการคุ้มครองผู้บริโภคทางทันตกรรม

o_O

48 THAI DENTAL MAGAZINE

เวลาเพียงหนึ่งสัปดาห์ที่เปิดตัว facebook fanpage “มือปราบหมอ ฟันเถื่อน” ในช่วง 7-14 เม.ย. 60 ได้มีผู้เข้ามากด Like กว่า 600 คนและมีผู้แจ้งเบาะแสของหมอฟัน เถื่อนมากว่า 32 แหล่ง (ร้านค้า) ไม่น่าเชื่อนะครับว่าในประเทศไทยเรา จะมีหมอฟันเถื่อนเยอะขนาดนี้ อย่างไรก็ตาม ข้อมูลเหล่านีจ ้ ะต้องมี การตรวจสอบความถูกต้องเสียก่อน ที่จะด�ำเนินการต่อไป “มือปราบหมอฟันเถื่อน” นี้ได้มาอย่างไร คณะอนุกรรมการคุม้ ครองผูบ้ ริโภคทันตแพทยสภามีความ ตัง้ ใจทีจ่ ะแก้ปญ ั หาเรือ่ งจัดฟันแฟชัน่ และฟันเทียมทีผ่ ดิ กฎหมาย เราตระหนักดีว่าการด�ำเนินการในเรื่องนี้ไม่ง่ายเลยเพราะว่า มีหน่วยงานที่เกี่ยวข้องมากมายหลายหน่วยงาน มีกฎหมาย ที่เกี่ยวข้อง 8 ฉบับได้แก่ พระราชบัญญัติสถานพยาบาลพ.ศ. 2541 พระราชบัญญัตกิ ารประกอบวิชาชีพทันตกรรมพ.ศ. 2537 พระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภคพ.ศ. 2522 ประมวลกฎหมาย อาญา ประมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญา พระราชบัญญัติ เครื่องมือแพทย์พ.ศ.2551 พระราชบัญญัติว่าด้วยการกระทํา ความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์พ.ศ. 2550 พระราชบัญญัติขาย ตรงและตลาดแบบตรงพ.ศ. 2545 ดังนั้นจึงมีความเข้าใจไม่ ตรงกันทั้งในระดับเจ้าหน้าที่ต�ำรวจและหน่วยงานสาธารณสุข หรือแม้แต่ภายในหน่วยงานสาธารณสุขด้วยกันเอง รวมทั้งมี การเปลี่ยนแปลงปรับปรุงกฎหมายฉบับใหม่ๆ ในการบังคับใช้ ดังนัน้ จึงมีความจ�ำเป็นทีจ่ ะต้องสร้างความเข้าใจร่วมกันเพือ่ น�ำ ไปสู่การท�ำงานอย่างเป็นระบบมากขึ้น เพือ่ แก้ปญ ั หาให้สำ� เร็จทันตแพทยสภาจึงได้รว่ มมือกับแผน งานพัฒนาวิชาการและกลไกคุม้ ครองผูบ้ ริโภคด้านสุขภาพ (คคส.) วิทยาลัยการคุม้ ครองผูบ้ ริโภคด้านยาและสุขภาพแห่งประเทศไทย (วคบท.) จัดประชุมเชิงปฏิบัติการเมื่อวันที่ 13 มีนาคม 2560 ณ โรงแรมอมารีแอร์พอร์ต ดอนเมือง โดยเชิญผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง จากทุกภาคส่วนเข้าร่วมหารือได้แก่ งานคุ้มครอง ผู้บริโภค และงานทันตสาธารณสุขจากส�ำนักงานสาธารณสุขทัว่ ประเทศ

ส�ำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค กองบังคับการ ปราบปรามการกระท�ำความผิดเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภค (บก.ปคบ.) กองบังคับการปราบปรามการกระท�ำความผิดเกี่ยว กับอาชญากรรมทางเทคโนโลยี (บก.ปอท.) มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค ส�ำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สมาคมทันตแพทย์จดั ฟันแห่งประเทศไทย และนักวิชาการเข้าร่วมอย่างเต็มรูปแบบ นับเป็นก้าวใหม่ของ ประวัติศาสตร์การแก้ไขปัญหาจัดฟันแฟชั่นและฟันเทียมที่ผิด กฎหมายอย่างเป็นระบบ ผลลัพธ์หนึ่งของการประชุมเชิงปฏิบัติการคือการเสนอให้มี ศูนย์กลางรับเรือ่ งร้องเรียนและแจ้งเบาะแสการจัดฟันแฟชัน่ และ การท�ำฟันโดยบุคคลที่ไม่ใช่ทันตแพทย์ ทางทีมงานอนุกรรมการ คุ้มครองผู้บริโภคทางทันตกรรมทันตแพทยสภาจึงได้เปิด fanpage “มือปราบหมอฟันเถื่อน” ขึ้นเมื่อวันที่ 7 เมษายน 2560 มีประชาชนและทันตแพทย์มาแจ้งเบาะแสจ�ำนวนมาก ข้อมูลเบือ้ ง ต้นมีการแจ้งเบาะแสการกระท�ำความผิดตามจังหวัดต่างๆ อาทิ เช่นกรุงเทพมหานคร ราชบุรี ปราจีนบุรี ระยอง เชียงราย ชัยนาท เพชรบูรณ์ แพร่ ล�ำพูน นครสวรรค์ สระบุรี สุรินทร์ อุบลราชธานี บุรีรัมย์ นครราชสีมา นครศรีธรรมราช ประจวบคีรีขันธ์ ตรัง สุราษฎร์ธานี ภูเก็ต สงขลา ชุมพร เป็นต้น

พบว่าเป็นเรือ่ งจัดฟันแฟชัน่ 31 เรือ่ ง และขอให้ตรวจสอบว่า เป็นทันตแพทย์จริงหรือไม่ 1 เรือ่ ง ทางอนุกรรมการฯ ได้สบื ค้นหา ข้อมูลเพิม่ เติมจนได้รายละเอียดทีช่ ดั เจนเพียงพอทีจ่ ะท�ำเรือ่ งแจ้ง ไปยังที่หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยในต่างจังหวัดทันตแพทยสภา ได้แจ้งไปยังนายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดเพื่อพิจารณาด�ำเนิน การ ส�ำหรับพืน้ ทีก่ รุงเทพมหานครนัน้ ทันตแพทยสภาได้ประสาน งานกับส�ำนักงานคณะกรรมการคุม้ ครองผูบ้ ริโภคและส�ำนักสถาน พยาบาลและการประกอบโรคศิลปะเพือ่ ด�ำเนินการจับกุมต่อไป โดยจะมีระบบติดตามการด�ำเนินการอย่างต่อเนื่องต่อไป การท�ำงานร่วมระหว่างหน่วยงานต่างๆ วิทยากรในการประชุมเชิงปฏิบัติการในวันนั้น ได้มีการ อัพเดตข้อมูลความรู้และข้อกฎหมายต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ ซึ่ง ทางคณะอนุกรรมการได้สรุปบางส่วนมาให้เพื่อนสมาชิกได้รับ ทราบดังนี้

อุปกรณ์จัดฟันแฟชั่นมีสารพิษ จากโลหะหนัก ทางมูลนิธิคุ้มครองเพื่อผู้บริโภคและวารสารฉลาดซื้อโดย คุณทัศนีย์ แน่นอุดร ได้ท�ำการทดสอบสินค้าจัดฟันแฟชั่น ได้ ท�ำการทดสอบยางจัดฟัน (Elastomeric ligature chains and tube) รวม 39 ตัวอย่าง แบ่งเป็นยางโอริง 15 ตัวอย่าง ยางซีเชน 14 ตัวอย่างและท่อสี 10 ตัวอย่าง ลวดและแบรกเก็ต (Wire and Brackets) รวม 8 ตัวอย่าง แบ่งเป็นลวด 4 ตัวอย่าง แบรกเก็ต 4 ตัวอย่าง รวมทั้งสิ้น 47 ตัวอย่าง โดยตรวจโลหะหนัก 4 ชนิด ได้แก่ ตะกั่ว แคดเมียม ปรอท โครเมียม ตรวจตามมาตรฐาน EU 10/2011 (94/62/EC) และตรวจสารหนู (Arsenic content) ตรวจตามมาตรฐาน US EPA 3052 พบว่ามี 2 ตัวอย่างที่เกิน มาตรฐาน คือพบปริมาณแคดเมียมในตัวอย่างท่อสีสีชมพูใน ปริมาณ 692 mg/kg และในท่อสีสีด�ำในปริมาณ 695 mg/kg ซึง่ แคดเมียมเป็นโลหะทีม่ พี ษิ การได้รบั สะสมในร่างกายมีโอกาส ที่จะเกิดอันตรายได้

50 THAI DENTAL MAGAZINE

นิสิตคณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ สืบค้นการจัดฟันแฟชั่นทาง โซเซียลมีเดียกว่า 50 แห่งโดย ส่วนมากพบใน Facebook และ Instagram พบตั้งแต่ การจ�ำหน่ายอุปกรณ์ Do it yourself (DIY) และอุปกรณ์ ส�ำหรับเปิดร้านจัดฟันแฟชั่น มีบริการส่งถึงบ้าน ค�ำสั่งใหม่ของส�ำนักงานคณะกรรมการ คุ้มครองผู้บริโภค ผอ.ทรงศิริ จุมพล ผู้อ�ำนวยการกองคุ้มครองผู้บริโภคด้าน ฉลาก ส�ำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) ได้ แจ้งว่า ในขณะนี้ได้ด�ำเนินการแก้ไขค�ำสั่งของสคบ. เรื่องนิยาม ของจัดฟันแฟชั่นขึ้นใหม่ เนื่องจากก่อนหน้านี้การจับกุมจะต้อง มีอปุ กรณ์จดั ฟันแฟชัน่ ทีป่ ระกอบแล้วเป็นชิน้ ๆ หากไปตรวจเจอ ส่วนประกอบต่างๆ แยกกัน ก็จะไม่ครอบคลุมตามนิยามเดิมของ จัดฟันแฟชั่น คาดว่าในเดือนพฤษภาคม 2560 นี้ ข้อบังคับที่ ออกใหม่จะท�ำให้สามารถด�ำเนินการจับกุมได้ แม้จะพบอุปกรณ์ หรือส่วนประกอบต่างๆ ที่ยังไม่ประกอบเป็นชิ้น นอกจากนี้ ผอ. ทรงศิริได้แนะน�ำว่าหากจะร้องเรียนจัดฟันแฟชั่นกับทางสคบ. ถ้าเป็นไปได้ให้สอบถามราคา ถ่ายรูปอุปกรณ์ต่างๆ และหน้า ร้าน รวมทั้งซื้อสินค้าตัวอย่างมาเพื่อประกอบการร้องเรียน ก็จะ ท�ำให้การด�ำเนินการจับกุมท�ำได้สะดวกรวดเร็วขึ้น

ต�ำรวจ สคบ.พร้อมด�ำเนินการเต็มที่ พ.ต.ท. พัฒนชัย ภมรพิบลู ย์ รองผูก้ ำ� กับกองบังคับการปราบ ปรามการกระท�ำความผิดเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภค (บก. ปคบ.) ซึง่ ดูแลการละเมิดกฎหมายเกีย่ วกับการคุม้ ครองผูบ้ ริโภค ได้ให้ความมัน่ ใจว่า เจ้าหน้าทีต่ ำ� รวจคุม้ ครองจะให้ความร่วมมือ อย่างแข็งขันในการติดตามจับกุมผู้กระท�ำความผิดอย่างเต็ม ก�ำลังความสามารถ เพื่อลดการคุกคามทางสุขภาพจากปัญหา จัดฟันแฟชั่นและฟันเทียมที่ผิดกฎหมาย 51

ช่องทางจัดฟันแฟชั่นผ่านโซเซียลมีเดีย นทพ.ธนัชพร จินดานิล นิสิตคณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้สืบค้นการจัดฟันแฟชั่นทาง โซเซียลมีเดียกว่า 50 แห่ง โดยส่วนมากพบใน Facebook และ Instagram พบตัง้ แต่การจ�ำหน่ายอุปกรณ์ Do it yourself (DIY) และอุปกรณ์ส�ำหรับเปิดร้านจัดฟันแฟชั่น มีบริการส่ง ถึงบ้าน บางร้านสามารถท�ำรายได้ต่อวันสูงมาก การพัฒนา ของจัดฟันแฟชั่นมีการเปลี่ยนรูปแบบไปเรื่อยๆ ปัจจุบันช่อง ทาง Instagram ได้รับความนิยมและ active มากกว่า ส่วน การจัดฟันที่นิยมในปัจจุบัน จะเป็นรีเทนเนอร์ไร้เหงือกแบบ ส�ำเร็จรูปที่ซื้อมาใส่ได้ด้วยตนเอง พรบ.คอมพิวเตอร์ 2560 ฉบับใหม่ พ.ต.อ.ดร. นิติพฒ ั น์ วุฒิบุญยสิทธิ์ ผู้ก�ำกับสอบสวนกอง บังคับการปราบปรามการกระท�ำความผิดเกีย่ วกับอาชญากรรม ทางเทคโนโลยี (บก.ปอท.) ได้กล่าวว่า พรบ.คอมพิวเตอร์ 2560 จะมีผลบังคับใช้หลัง 24 พฤษภาคม 2560 หากมีการกระท�ำ ความผิดจริง ก็จะเป็นการกระท�ำความผิดที่ทุจริตหลอกลวง แสวงหาผลประโยชน์ตามมาตรา 14 เรือ่ งนีเ้ ป็นงานภารกิจของ ชาติทตี่ อ้ งท�ำเพือ่ ปกป้องคุม้ ครองผูบ้ ริโภค พนักงานสอบสวน ตามสถานีต�ำรวจมีอ�ำนาจด�ำเนินการตามพรบ.คอมพิวเตอร์ แต่พนักงานสอบสวนอาจไม่คนุ้ เคยเรือ่ งนีเ้ พราะเป็นเรือ่ งใหม่ อยากให้ทกุ ท่านรวบรวมข้อเท็จจริง เบอร์โทรศัพท์ เบอร์บญ ั ชี โอนเงินแล้วไปร้องเรียนต่อพนักงานสอบสวนในพื้นที่ถ้าเป็น เรื่องการท�ำความผิดใหญ่ๆ ให้มาร้องเรียน ปอท. ได้โดยตรง ซึ่งทาง ปอท.เองก็ยินดีพร้อมที่จะร่วมเดินทางไปด้วยหาก ต้องการให้ไปช่วยเหลือในเรื่องต่างๆ ข้อสรุปในการประชุมเชิงปฏิบัติการที่จะ ด�ำเนินการต่อเนื่องในปีนี้ ทีป่ ระชุมประกอบด้วยทันตแพทย์จากส�ำนักงานสาธารณสุข จังหวัด 42 จังหวัดทัว่ ประเทศจ�ำนวน 44 ท่าน พร้อมกับเภสัชกร จากส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวัด ได้ร่วมระดมความเห็นหา แนวทางในการด�ำเนินงานร่วมกัน ซึง่ ได้ขอ้ สรุปมากมายหลาย ประการ ที่ส�ำคัญที่เห็นตรงกันก็คือ ปัญหาจัดฟันแฟชั่นและ การท�ำฟันเทียมที่ผิดกฎหมาย ไม่สามารถแก้ไขได้ด้วยการ จับกุมเพียงอย่างเดียว แต่จะต้องท�ำหลายๆ ด้านไปพร้อมๆ กัน เช่น การสร้างกระแสสังคมและเปลี่ยนค่านิยมของวัยรุ่น ในการที่อยากจะโก้เก๋ เปลี่ยนค่านิยมของผู้สูงอายุที่อยากจะ ใส่ฟนั ได้สะดวกรวดเร็วในทันที ซึง่ เป็นเรือ่ งใหญ่ทที่ า้ ทายของ พวกเราทุกคน

ข้อสรุปที่ส�ำคัญๆ ที่ก�ำลังด�ำเนินการ และจะด�ำเนินการได้แก่

1. เปิดช่องทางแจ้งเบาะแสผ่าน fanpage facebook “มือปราบหมอ ฟันเถื่อน” 2. จัดท�ำคูม่ อื การด�ำเนินงานฉบับย่อ 1 หน้าและฉบับเต็ม เพือ่ ให้เป็น คู่มือด�ำเนินงานของทันตแพทย์และเภสัชกรส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวัด เพื่อให้มีแนวทางเดียวกัน 3. ท�ำระบบฐานข้อมูลร้านค้าจัดฟันแฟชั่น ฟันเทียมเถื่อน และระบบ ติดตามเฝ้าระวังอย่างต่อเนื่อง 4. ให้หน่วยงานทีม่ หี น้าทีด่ ำ� เนินการจับกุมผูก้ ระท�ำผิดอย่างต่อเนือ่ ง เพื่อสร้างกระแสสังคมและท�ำให้ผู้ที่คิดจะกระท�ำผิดมีความเกรงกลัว 5. เปลี่ยนทัศนคติของวัยรุ่นผ่านโครงการ “จัดฟันไม่ใช่แฟชั่น” ซึ่งจะด�ำเนินการในเร็ววันนี้ 6. การจัดการอบรมความรู้ทางด้านกฎหมายและวิธีการจับกุมการ กระท�ำผิดให้ทันตแพทย์ ส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวัด เพื่อความมั่นใจใน การด�ำเนินงาน ส่วนเรื่องที่ยังอยู่ในขั้นตอนการประสานงานและการพิจารณาว่า จะด�ำเนินการหรือไม่อย่างไร ได้แก่ การแต่งตั้งพนักงานเจ้าหน้าที่ตาม พรบ.วิชาชีพทันตกรรม การท�ำโครงการถอดลวดจัดฟันแฟชัน่ ฟรี การสนับสนุน เงินรางวัลน�ำจับแก่ผแู้ จ้งเบาะแส การควบคุมการน�ำเข้าการจ�ำหน่ายอุปกรณ์ ทางการแพทย์ (ตามพรบ.เครือ่ งมือแพทย์) การท�ำโครงการอบรมเชิงปฏิบตั ิ การให้นักเรียนมัธยมในโรงเรียน ฯลฯ อยากให้เพือ่ นๆ สมาชิกทันตแพทยสภาร่วมกันแจ้งเบาะแสผ่าน fanpage facebook “มือปราบหมอฟันเถือ่ น” และช่วยกันสือ่ สารสังคม ไปพร้อมๆ กันนะครับ

52 THAI DENTAL MAGAZINE

ข�ำขัน หนุ่มจีนได้แต่งงานกับสาวแอฟริกัน และมีลูกด้วยกัน 2 เดือนต่อมา.. เด็กเกิดป่วยตาย!

ในงานศพที่บ้าน..คุณแม่ชาวแอฟริกัน เอาแต่ร้องไห้.. พร�่ำบ่นตลอดเวลา “แม่รู้..แม่รู้ เป็นความผิดของแม่เอง ฮือๆๆ” แขกมาในงาน เข้าไปปลอบ ประคองเธอแล้วถาม “ตัดอกตัดใจซะบ้าง เธอรู้ว่าผิดอะไรเหรอ?” “ฉันรู้ว่า..อะไรก็ตามที่ผลิตจากจีน มันไม่คงทนถาวรน่ะสิ ฮือๆๆ !”

ที่ร้านแห่งหนึ่ง... พอหมุนโทรศัพท์ไป ก็เข้าชุมสายกลาง มีเสียงโอเปอเรเตอร์ตอบรับอัตโนมัติ “สวัสดีค่ะ ร้าน...เซ็นเตอร์ กรุณารอสักครู่,,,,, ถ้าท่านต้องการ”

ใกล้รุ่งสาง สมชายย่องกลับบ้าน ตามประสาผู้ชายหลั่นล้าที่หนีเมียเที่ยว ถึงหน้าบ้าน

“เล็กสั้น ขยันซอย เสร็จช้า ลีลาเพียบ กด 1” “ยาวใหญ่ ซอยเล็กน้อย ท�ำนานๆ ท�ำได้ไม่อน ้ั กด 2” “ซอยไว เสร็จเร็ว ไร้ลีลา กด 3” “ต้องเกลี้ยงเกลา เหมือนเด็ก กด 4”

ก็พบต�ำรวจ รถพยาบาล กับหน่วยกู้ชีพ วุ่นวาย เต็มบ้าน สมชายแสดงตัวเป็นเจ้าของบ้าน สอบถามต�ำรวจก็ทราบว่า ภรรยาตนต่อสู้กับ คนร้ายที่ย่องเข้าบ้านยามวิกาล

“ต้องการซอยซ�้ำ นานๆ ไม่เร่ง ไปเรื่อยฯ กด 5” “หรือ กด 0 เพือ ่ กลับไปที่ โอเปอเรเตอร์ ขอบคุณค่ะ” ลูกค้า : งง.และงง..? กด 0 แล้วถามว่า “ที่ไหนครับ”

ซึ่งขณะนั้นหมอก�ำลังปั๊มหัวใจคนร้ายอยู่ โดยคนร้ายอยู่ในสภาพยับเยิน สมชายมอง เห็นภรรยายืนตัวสั่น จึงเข้าไปปลอบ “คุณกล้าหาญมากที่รัก”

Operator : “ร้านตัดผมค่ะ”

ภรรยานิ่งสักครู่ ก่อนตอบด้วยเสียงตื่นเต้นว่า “กูคิดว่าเป็นมึง”

เกาะกระแส

เรื่อง ทญ. ปิยะดา ประเสริฐสม ส�ำนักทันตสาธารณสุข กรมอนามัย

หวานพอ ไม่ง้อน�้ำตาล :คนไทยอ่อนหวาน

54 THAI DENTAL MAGAZINE

หลายเดือนก่อน เราคงได้ข่าวว่า มีการขับเคลื่อนให้มีการจัดเก็บภาษี สรรพสามิตเพิ่ม ในผลิตภัณฑ์เครื่อง ดื่มที่มีส่วนผสมของน�้ำตาล เมื่อพูดถึงเรื่องภาษี คนจ�ำนวนมาก จะมีความรู้สึกด้านลบ เพราะมันจะ ยึดโยงกับเงินในกระเป๋าแน่นอน ยิ่งพอ พูดถึงเครื่องดื่มด้วยแล้ว แว้บแรกที่ ได้ยิน บางคนอาจจะบอกว่า “อะไรนักหนา ของน่าจะแพงขึ้นอีก” เครื่องดื่ม (Drink) เป็นสิ่งที่เราบริโภคกันจนเป็นวิถีชีวิต เป็นสิง่ ทีม่ นุษย์จดั เตรียม นอกจากน�ำ้ แล้วเครือ่ งดืม่ ส่วนใหญ่มกั มี น�ำ้ ตาลเป็นส่วนประกอบ ดังนัน้ การดืม่ เครือ่ งดืม่ ในชีวติ ประจ�ำวัน จึงเป็นช่องทางส�ำคัญในการรับน�้ำตาลในแต่ละวัน ซึ่งหลายคน ทราบดีอยูแ่ ล้วว่า น�ำ้ ตาลเป็นบ่อเกิดของการเกิดโรคหลายชนิดที่ เป็นปัญหาส�ำคัญในปัจจุบัน โดยเฉพาะกลุ่มโรค NCDs ที่เรื้อรัง น�ำสูค่ วามพิการ และเป็นภาระโรค ทีก่ ระทบต่อเศรษฐกิจภาพรวม แม้ว่าเราจะถูกสอนมาว่า น�้ำตาล เป็นกลุ่มอาหารที่ให้ พลังงานกับร่างกาย แต่น�้ำตาล เป็น Empty Calories คือ เป็น พลังงานว่างเปล่า ให้พลังงานโดยปราศจากสารอาหาร ดังนั้น จึงได้มีการศึกษาจ�ำนวนมากที่ระบุว่า น�้ำตาลเป็นราก (root of cause) ของการเกิดโรค NCDs หรือพูดง่ายๆ คือ เป็นการนับ หนึ่ง ของทางเดินสู่การเป็นโรค หากมีการบริโภคที่ไม่เหมาะสม องค์การอนามัยโลกได้ให้ขอ้ แนะน�ำการบริโภคน�ำ้ ตาล ในรูปของ น�ำ้ ตาลอิสระ (free sugar) ว่าไม่ควรเกิน 5% ของปริมาณ พลังงาน แนะน�ำในหนึ่งวัน หรือ คิดเป็น 25 กรัม (6 ช้อนชา) ซึ่งหากเรา นับแต่ น�้ำตาล ที่เรามองเห็นและเติมลงในอาหารหรือเครื่องดื่ม ที่เราเตรียมเอง เราจะคิดว่า 6 ช้อนชา น่าจะมากนะ เรากินไม่ถึง หรอกในแต่ละวัน

พบว่า คนไทยบริโภคน�้ำตาล มากขึ้นเรื่อยๆ ล่าสุดข้อมูล การบริโภคน�้ำตาลของคนไทย ปี 2559 อยู่ที่ 106 กรัม/วัน หรือ 26 ช้อนชา ซึ่งสูงกว่า ปริมาณแนะน�ำถึง 4 เท่า

ความจริงเรื่องการกินน�้ำตาลของคนไทย

ข้อมูลที่มีการติดตาม การบริโภคของคนไทยมาอย่างต่อ เนื่อง พบว่า คนไทยบริโภคน�้ำตาลมากขึ้นเรื่อยๆ ล่าสุดข้อมูล การบริโภคน�้ำตาลของคนไทย ปี 2559 อยู่ที่ 106 กรัม/วัน หรือ 26 ช้อนชา ซึ่งสูงกว่า ปริมาณแนะน�ำถึง 4 เท่า ในขณะเดียวกัน ประเทศไทยก็เผชิญปัญหาโรคอ้วนและ โรค NCDs เพิม่ ขึน้ อย่างต่อ เนือ่ งเช่นเดียวกัน ปญ ั หาหลัก คือ เรารับน�ำ้ ตาลเข้าสูร่ า่ งกายด้วย การรู้และไม่รู้เป็นจ�ำนวนมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การรับน�้ำตาล 55

นับแต่ปี 2545 ได้มกี ารรวมกลุม่ ของทันตแพทย์ กุมารแพทย์และ นักวิชาการเป็นเครือข่าย เด็กไทย ไม่กนิ หวาน เป้าหมาย คือการลด การบริโภคน�ำ้ ตาลของคนไทย โดยใช้แนวคิดการส่งเสริมสุขภาพ คือ การจัดการสิง่ แวดล้อม เพือ่ ให้ คนไทยได้มโี อกาสอยูใ่ นสิง่ แวดล้อม และสังคมทีเ่ อือ้ ต่อสุขภาพ

จากเครือ่ งดืม่ ซึง่ คนไทยมักนิยมดืม่ เครือ่ งดืม่ เย็น เนือ่ งเพราะภูมิ อากาศที่อบอ้าวและร้อน ข้อมูลแสดงให้เห็นว่า ประมาณ 50% ของน�้ำตาลที่เราบริโภคใน 1 วันมาจากเครื่องดื่ม การกินน�้ำตาล 50 กรัมซึ่งเท่ากับ 12 ช้อนชาในคราวเดียว คงเป็นเรื่องยาก หาก แต่ มีคนจ�ำนวนไม่นอ้ ยทีส่ ามารถดืม่ น�ำ้ อัดลม 500 cc ทีม่ ปี ริมาณ น�้ำตาล 10% ได้ในคราวเดียว ได้ในเวลาเพียงไม่กี่นาที นับแต่ปี 2545 ได้มีการรวมกลุ่มของ ทันตแพทย์ กุมาร แพทย์และนักวิชาการเป็นเครือข่าย เด็กไทยไม่กินหวาน เป้าหมาย คือ การลดการบริโภคน�ำ้ ตาลของคนไทย โดยใช้แนวคิด การส่งเสริมสุขภาพ คือ การจัดการสิง่ แวดล้อม เพือ่ ให้คนไทยได้ มีโอกาสอยู่ในสิ่งแวดล้อมและสังคมที่เอื้อต่อสุขภาพ จ�ำกัดการ เข้าถึงเครื่องดื่ม และอาหารที่มีน�้ำตาลเกินพอดี ด้วยแนวคิด ดังกล่าว จึงได้มีการขับเคลื่อนในระดับนโยบายและกฎหมาย โดยคาดหวังว่า จะท�ำให้ปริมาณการบริโภคน�้ำตาลของคนไทย ลดลงได้ ซึง่ นอกจากจะช่วยควบคุมโรคอ้วนแล้ว จะท�ำให้ปอ้ งกัน และควบคุมโรคฟันผุได้ด้วย มาตรการแก้กฎกระทรวง ไม่ให้มี การเติมน�้ำตาลและสารให้ความหวาน โรงเรียนปลอดน�้ำอัดลม ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กอ่อนหวาน การสร้างวัฒนธรรมการประชุม สุขภาพ (Healthy Meeting) เป็นความพยายามต่อเนื่องเพื่อให้ เกิดพฤติกรรมสุขภาพมากขึน้ หากแต่มาตรการและนโยบายดัง กล่าว มีความจ�ำกัดในกลุ่มเด็กเพียงบางกลุ่ม และสิ่งแวดล้อม สังคมโดยรอบยังคงมีเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของน�้ำตาลซึ่งมี ปริมาณสูงมาก หยิบง่ายราคาถูก มากขึ้นเป็นรายวัน ข้อมูลการ ส�ำรวจสุขภาพแห่งชาติครั้งล่าสุด ปี 2559 รายงานว่า อัตราการ ดืม่ เครือ่ งดืม่ เหล่านีเ้ พิม่ มากขึน้ ในกลุม่ เยาวชน และมีการดืม่ ใน ทุกระดับฐานะ ดังนัน้ จึงกลายเป็นประเด็นส�ำคัญทีต่ อ้ งมีมาตรการ ในการจ�ำกัดการเข้าถึงเครือ่ งดืม่ ทีม่ สี ว่ นผสมน�ำ้ ตาลมากเกินพอดี โดยใช้กลไกด้านการตลาดและราคา จึงท�ำให้มกี ารน�ำเสนอให้มี การปรับปรุงการเก็บภาษีตามปริมาณน�้ำตาลในเครื่องดื่ม และ มีการขับเคลื่อน เจรจา ต่อรอง ท�ำความเข้าใจกับภาคเอกชน จนในขณะนีอ้ าจกล่าวได้วา่ ประเทศไทยมีโอกาสทีจ่ ะมีกฎหมาย ที่เอื้ออ�ำนวยต่อสุขภาพมากขึ้น โดยที่กระทรวงการคลังเห็นด้วย กับการให้มกี ารจัดเก็บภาษีตามปริมาณน�ำ้ ตาล ซึง่ หากกฎหมาย นีเ้ กิดขึน้ ได้จริง จะมีการปรับตัวของภาคเอกชนเพือ่ ปรับปรุงสูตร เครื่องดื่มที่ลดปริมาณน�้ำตาลลง แม้ว่าอาจจะยังต้องใช้เวลา อีกระยะหนึ่งแต่การด�ำเนินการในครั้งนี้ท�ำให้ภาคเอกชนเอง ลุกขึ้นเป็นเจ้าภาพร่วมในการรณรงค์ให้ประชาชนดื่มเครื่องดื่ม อย่างมีความรู้เพียงพอที่จะไม่มีปัญหาต่อสุขภาพ และในระยะ เวลาไม่นาน คนไทยจะมีทางเลือกเครื่องดื่มที่เอื้อต่อสุขภาพ มากขึ้น

56 THAI DENTAL MAGAZINE

exelusive interview

เบื้องหน้าของการเรียนการสอนที่ คณะทันตแพทยศาสตร์นั้น เริ่มต้นจาก ‘ปลายนิ้ว’ ที่สัมผัสบนหน้าจอ แต่ใครเลยจะรู้ว่าเบื้องหลังนั้น กลับเริ่มต้นขึ้นจาก ‘หัวใจ’.. ใจที่รักในการสอน กับผลไม้ลูกหนึ่ง นั่นคือ แอปเปิล

58 THAI DENTAL MAGAZINE

ารูจ้ กั กับ อาจารย์ทนั ตแพทย์ สมดุลย์ หมัน่ เพียรการ อาจารย์ พิ เ ศษ จากคณะทั น ตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต ผูพ้ ลิกมิตกิ ารเรียนการสอนด้วย การน�ำเทคโนโลยีของ Apple มาใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ จนได้ รับคัดเลือกเป็น นักการศึกษาที่โดดเด่นของ Apple หรือ Apple Distinguished Educator (ADE) 3 ปีซ้อน อาจารย์เริ่มต้นเล่าให้ฟังว่า “ภาพที่คนใกล้ตัวเห็นผมจน เจนตาอยู่ทุกวัน นั่นคือผมจะพกแอปเปิลติดตัวไปด้วยทุกที่ ไม่เพียงแต่แอปเปิลที่รับประทานเป็นประจ�ำ ยังมีแอปเปิลที่ ปรากฏอยู่ด้านหลังของ iPhone iPad และ Macbook อีกด้วย และแอปเปิลนี้เองที่เป็นจุดเริ่มต้นของการ

เพียงใด แต่กไ็ ม่สามารถดึงดูดความสนใจผูเ้ รียนได้เกิน 10 นาที สิง่ ส�ำคัญทีจ่ ะท�ำให้นกั เรียนจดจ�ำชือ่ กล้ามเนือ้ ค�ำศัพท์ยากๆ ได้ นั่นคือต้องมีประสบการณ์ร่วมกับสิ่งนั้น” “งานนี้ต้องเอาตัวเข้าแลกนิดนึงครับ” อาจารย์กล่าวด้วย รอยยิ้ม “คือเราต้องสร้างกิจกรรมหลายๆ อย่างขึ้นมาที่สัมพันธ์ ไปกับเนื้อหาทีจ่ ะสอนให้ผเู้ รียนมีสว่ นร่วมในกระบวนการเรียนรู้ ทัง้ ร้องเต้นเล่นละครต้องจัดเต็ม ซึง่ พบว่าวิธกี ารนีท้ ำ� ให้เขาจดจ�ำ ได้โดยไม่ต้องท่อง” แล้ว apple technology เข้ามามีบทบาทกับ

การเรียนการสอนทันตแพทยศาสตร์ได้อย่างไร

สร้างสรรค์อย่างไม่มีที่สิ้นสุด

“ทัง้ หมดอาจเริม่ ต้นจากความเก็บกดในวัยรุน่ ทีอ่ ยากเรียน นิเทศศาสตร์ แต่ไม่ได้เรียน เวลาดูหนัง ดูคอนเสิรต์ ก็ชอบคิดตาม ว่าเขาท�ำยังไง เล่าเรื่องอย่างไร พวกนี้ก็กลายเป็นต้นทุนที่ติดตัว มาโดยไม่รู้ตัว” แต่โอกาสที่ได้ปล่อยของ ท�ำสื่อที่สนุกๆ กลับไม่ได้เริ่มต้น กับนักศึกษาทันตแพทย์ “ใช่ครับ เป็นการสอน กายวิภาคศาสตร์ หรือ yoga anatomy ให้กับนักเรียนในคอร์สอบรมครูโยคะ

ได้ยินมาว่าคนที่เคยเรียนกับหมอดุลทุกคน ต่างพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า เป็นวิชาทีส่ นุก ไม่นา่ เบื่อ จนเกิดเป็นสไตล์การสอนที่เรียกว่า ‘ความรู้ คู่ความแซ่บ’

“การสอน anatomy ให้กับเด็กสายศิลป์ หรือคนที่ไม่มีพื้น ความรู้ทางวิทยาศาสตร์มาเลย เป็นเรื่องทีซ่ ับซ้อนเข้าใจยาก สิ่ง แรกที่คิดคือ “ถ้าเริ่มต้นด้วยความสนุก จะเปิดใจผู้เรียนได้” เลย น�ำเทคนิคการเล่าเรื่องแบบที่เราเคยเห็นในคอนเสิร์ต ใช้เพลง หรือคลิปเปิดเรื่องเพื่อเร้าความสนใจ ดึงดูดให้ผู้เรียนเข้าใจและ เข้าถึงบทเรียนให้มากที่สุด “มีครูทที่ ำ� งานร่วมกันในคอร์สเคยบอกกับผมว่าวิธกี ารสอน ของผม เหมือนผมก�ำลังเนรมิตกระดานด�ำตรงหน้าให้กลายเป็น จอหนังขนาดใหญ่ สไลด์พรีเซนเทชัน ไม่ได้เป็นแค่เนือ้ หา แต่ผม เลือกทีจ่ ะใช้สื่อที่หลากหลาย อนิเมชัน คลิปจากภาพยนตร์ หรือ คลิปที่เราตัดต่อขึ้นใหม่ เรียงร้อยเป็นเรื่องราว ที่จะน�ำผู้เรียนไป สู่เนื้อหายากๆ นั้น จากข้อจ�ำกัดของโปรแกรมน�ำเสนอที่เคยใช้ เมื่อเปลี่ยนมา ใช้ MacBook เมื่อประมาณ 5 ปีที่แล้ว ได้ใช้โปรแกรมที่หลาก หลาย เช่น Keynote, iMovie หรือ Garage band เข้ามาสร้าง สื่อการสอน ซึ่งสามารถตอบโจทย์การใช้งานได้มากกว่า” แต่แล้วห้องเรียน anatomy เริ่มเกิดการเปลี่ยนแปลงไป มากกว่านั้นอีก ... “พอสอนไปได้สักพัก ผมพบว่า ต่อให้คลิปน่าสนใจ

“ถ้าเป็นค�ำวัยรุ่นสมัยนี้ก็ต้องเรียกท่านว่า ขุ่นแม่ คือ ศาสตราจารย์คลินิกทันตแพทย์หญิง สายสวาท ทองสุพรรณ เป็นผู้ชักชวนเข้าสู่วงการ เริ่มจากที่เราเป็นอาจารย์พิเศษตรวจ งานนักศึกษาในห้องปฏิบตั กิ าร และคลินกิ อยูแ่ ล้ว อาจารย์ทา่ น คงเห็นแววว่า อีตานี่มีลูกบ้าที่ไม่ธรรมดา เลยชวนไปเป็นผู้ช่วย สอนและคุมปฎิบตั ใิ นเวิรก์ ชอปทีเ่ กีย่ วกับการขยายคลองรากฟัน ด้วยสื่อการสอนแบบฉีกแนว เลยเป็นจุดเริ่มต้นที่ได้รับความไว้ วางใจให้ช่วยสานฝันในการเปลี่ยนแปลงกระบวนการเรียนการ สอนของอาจารย์ให้เป็นจริงขึ้น” “นักศึกษาทันตแพทย์ ทีค่ ณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัย รังสิต ชอบเปรียบเปรยว่า วิชารักษาคลองรากฟัน เป็นเหมือน ศาสตร์มืด เพราะท�ำงานลงไปในที่ที่มองไม่เห็น ความท้าทายของผูส้ อนจึงอยูท่ กี่ ารสร้างสือ่ การสอนให้ศาสตร์ มืดทีว่ า่ นัน้ เป็นทีก่ ระจ่างแก่สายตา อาจารย์ทา่ นเลยชวนให้เป็น ส่วนหนึ่งของการสร้างสื่อการเรียนรู้รูปแบบใหม่ ซึ่งประจวบกับ ที่ทางฝ่ายการศึกษาของบริษัท Apple ได้เข้ามาน�ำเสนอสื่อการ เรียนรูปแบบใหม่ เช่น multi-touch book และ iTunes U” อาจารย์ขยายความถึงสื่อทั้งสองให้ฟังต่อว่า “Multi-touch book ไม่ใช่แค่หนังสืออิเลกทรอนิกส์ที่ เราเอาไฟล์เอกสารมาแปลงเป็นพีดีเอฟ แล้วประกอบขึ้นเป็น หนังสือเล่มหนึ่งครับ ความพิเศษอยู่ที่ เราสามารถ illustrate หนังสือของเราได้มากกว่า ภาพประกอบ เราสามารถใส่คลิป วิดีโอ อนิเมชันสามมิติ ท�ำควิซที่สามารถตรวจค�ำตอบได้ทันที หรือสือ่ interactive อีกหลายอย่างทีจ่ ะท�ำให้ผเู้ รียนเข้าถึงเนือ้ หา ได้อย่างสนุก และเข้าใจได้ชัดเจนขึ้นครับ ส่วน iTunes U นี่ ต้องถือว่าเป็นไม้เด็ด ของสาขาวิชา เลยครับ เพราะเป็นสาขาวิชาแรกในมหาวิทยาลัยรังสิต ทีใ่ ช้การ เรียนการสอนทั้งรายวิชา ผ่าน iTunes U นี้ พูดให้เข้าใจง่ายๆ ก็คือ เนื้อหาทุกอย่างในหลักสูตรทั้งหมด จะถูกย่อไว้ในมือถือ หรือ tablet ท�ำให้เราสามารถจัดบทเรียน ใส่เอกสารประกอบ การสอน คลิปวิดีโอ ลิงก์จากเวบไซต์ หรือแม้แต่ multi-touch book ก็ถูกจัดเรียงเข้าในคอร์สนี้ได้ทั้งหมด ผู้เรียนสามารถอ่าน เมื่อไรก็ได้ เพราะอยู่ติดตัวเขาตลอดเวลา อีกฟีเจอร์ที่พีคมากๆ

60 THAI DENTAL MAGAZINE

คือ ทันทีที่สั่งการบ้านให้นักศึกษา จะมีการแจ้งเตือนไปที่หน้า จอทันที เหมือนไลน์เข้า ครับ อาจารย์กับนักศึกษาก็จะสามารถ ติดต่อถึงกันได้ตลอดเวลา” “เรียกว่าเกาะติดกันยิ่งกว่าเซเว่นอิเลฟเว่น เสียอีก” ด้วย ความที่ชอบเรื่องเทคโนโลยีอยู่แล้วเลยได้เป็นส่วนส�ำคัญของ ทีมหลังบ้านที่ท�ำให้งานตรงนี้เป็นรูปเป็นร่างขึ้นมา แล้วผลงานเหล่านีไ้ ปเข้าตา Apple ได้อย่างไร “เมือ่ สามปีกอ่ น Apple เปิดโอกาสให้นกั การศึกษาทัว่ โลกส่ง ผลงานเพื่อรับคัดเลือกเป็น นักการศึกษาที่โดดเด่น ของ Apple จึงร่วมส่งผลงานที่เราท�ำ ทั้งการเปลี่ยนแปลงห้องเรียน และสื่อ การสอนต่างๆ ไปให้พิจารณาครับ” ทีมงานทราบมาว่า เกณฑ์การสมัครก็โหดหินใช่ย่อย “ใช่ครับ ตามข้อก�ำหนดคือ ผลงานทั้งหมดต้องถูกน�ำเสนอ ด้วยคลิปวิดีโอความยาวไม่เกิน 2 นาที บอกเล่าเรื่องราวการใช้ เทคโนโลยีของ Apple ในการพลิกรูปแบบเรียนการสอนให้ทีม การศึกษาของ Apple พิจารณา ซึ่งสร้างสรรค์จากค�ำบรรยาย ถึงผลงานดังกล่าวอีกกว่า 3,000 ตัวอักษร งานนีเ้ รียกว่าทุม่ สุดตัวครับ แต่เมือ่ ได้รบั คัดเลือก ก็ถอื ว่าคุม้ ค่ามาก เพราะได้รับโอกาสได้เข้าร่วมงานประชุม ADE Institute 2015 ร่วมกับ ADE ทัว่ ภาคพืน้ เอเชียแปซิฟกิ ณ ประเทศสิงคโปร์ ไม่เพียงได้รจู้ กั และแลกเปลีย่ นเรียนรูก้ บั นักการศึกษาทีม่ ใี จรักใน สิ่งเดียวกัน น�ำประสบการณ์และเทคนิคต่างๆ ที่ได้รับมาพัฒนา สื่อการเรียนรู้ให้ดียิ่งขึ้น

เมื่อมีโอกาสได้ไปเป็นวิทยากรบรรยาย ผมก็จะสร้าง iTunes U course ขึน้ มาเป็นพิเศษ ไม่เพียงสร้างความตืน่ ตากับสือ่ การสอน แต่ยังสร้างความตื่นใจให้กลับไปศึกษาต่อหลังจบการบรรยาย เหมือนห้องเรียนที่เปิดสอนตลอด 24 ชั่วโมง และในส่วนของ การสอน yoga anatomy ผมได้สร้าง public course ที่ใครก็ สามารถดาวน์โหลดได้จาก iTunes store” ทีมงานแอบทราบมาว่า คอร์ส Yoga anatomy

นี้ ยังสร้างปรากฏการณ์ ตั้งแต่วันแรกที่คอร์สถูก ปล่อยให้ดาวน์โหลด มียอดคนเข้าไปโหลดพัน กว่าคน ภายในคืนเดียว และติดอันดับ 1 ใน Top chart ของ iTunes Store อีกด้วย ทั้งหมดนี้น่าจะ เป็นส่วนส�ำคัญทีท่ ำ� ให้อาจารย์ได้รบั คัดเลือกให้ เข้าร่วมงานระดับโลก

ในปีตอ่ มาได้รบั คัดเลือกให้เข้าร่วมงาน Worldwide ADE Institute 2016 ร่วมกับนักการศึกษาทั่ว โลก ที่ประเทศเยอรมนี ที่ส�ำคัญคือเป็นคนไทย เพียงคนเดียวที่ได้รับต�ำแหน่งนี้ อาจารย์เล่าให้ฟังว่า

“ต้องท�ำวิดีโอผลงานความยาวไม่เกิน 2 นาทีอีกแล้วครับ คราวนี้เหมือนเราโตขึ้น งานด้านการใช้เทคโนโลยีด้านการเรียน การสอนก็ชดั เจนกว้างไกลขึน้ คือไม่ได้จำ� กัดแค่ในมหาวิทยาลัย

“ครั้งนี้ต้องถือว่าเป็นประสบการณ์เลอค่าที่เงินก็ซื้อไม่ได้ ครับ เพราะเรามีโอกาสได้เข้าเวิรก์ ชอปกับคนทีท่ ำ� โปรแกรมนัน้ ๆ ของแอปเปิลจริงๆ เรียกว่าตัวพ่อ มาเองเลย อย่างเช่นเวิร์กชอป Keynote ที่เข้าไปเรียน คนสอนก็คือทีมที่ท�ำ Keynote ตั้งแต่ สมัยสตีฟ จอบส์เปิดตัว iPhone เครื่องแรก เทคนิคต่างๆ ที่ได้ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ยิ่งท�ำให้สามารถพัฒนางานของเราให้ดียิ่ง ขึ้นไปอีก และยังสร้างแรงบันดาลใจให้ครูท่านอื่นได้สร้างสรรค์ การเรียนรู้ของเขาด้วย” ทัง้ ๆ ทีไ่ ม่ได้ผลตอบแทนเป็นเงินทอง สิง่ ทีอ่ าจารย์ได้รบั กลับ มีค่ากว่านั้นมาก “สิ่งที่ผมภูมิใจที่สุด ไม่ใช่ว่าตอนนี้ผมคือภาพจ�ำของทุกคน ในการใช้ apple technology แต่มันคือสิ่งที่พวกเขาสะท้อนให้ เห็นว่าผมเป็นส่วนหนึง่ ทีช่ ว่ ยให้เขาเติมเต็มความรักในการเรียน การสอน ซึง่ นัน่ ท�ำให้ผมได้ยอ้ นกลับมามองเห็นคุณค่าในตัวเอง” ไม่นา่ เชือ่ ว่า แอปเปิลทีอ่ ยูใ่ นทุกวันของชีวติ จะไม่เพียง ท�ำให้สขุ ภาพดีเพียงเท่านัน้ ยังเป็นเครือ่ งมือทีท่ ำ� ให้สร้างสรรค์ ผลงานต่อไปอย่างไม่มที สี่ นิ้ สุด

Exclusive Interview เรื่อง ซาแมนต้า

62 THAI DENTAL MAGAZINE

นโยบายทันตสาธารณสุขของพังงา ท�ำกันเป็นทีมกรรมการ มีตวั แทนจากอ�ำเภอต่างๆ และน�ำทีมโดยส�ำนักงานสาธารณสุข จังหวัดมุง่ เน้น 3 ประเด็นหลักคือ “เน้นสร้างเสริมป้องกัน ประกัน คุณภาพบริการ ข้อมูลข่าวสารเป็นระบบ” บทความนี้เรามา เจาะลึกประเด็นประกันคุณภาพกันเป็นหลัก เมื่อเราถามเจาะลึกเรื่องการท�ำงานคุณภาพของพังงา หมอเมทินี เพชรจู รพ.บางไทร อดีตหัวหน้าฝ่ายทันตสาธารณสุข สสจ. เล่าให้ฟงั ว่า สาวประวัตไิ ด้เป็น 3 ช่วง ช่วง HA /ช่วง Safety Goal 2010 / ช่วง Safety Goal 2015 “ช่วงแรกเราพยายามเอา มาตรฐาน HA มาประยุกต์ โดยในช่วงแรกแต่ละโรงพยาบาลก็ พยายามเอามาตรฐาน HA ไปประยุกต์กันตามอัธยาศัย และ ก็ประสบปัญหามึนตึ๊บกันไป สสจ.พยายามช่วยโดยการตั้งธง ช่วย ก�ำหนดตัวชี้วัดที่เกี่ยวข้องกับผลลัพธ์บริการ เช่น อัตราการ ล้มเหลวของวัสดุอุดในระยะเวลา 3 เดือน อัตราติดเชื้อหลังถอน ฟันหรือผ่าตัดในช่องปาก เป็นต้น” Plan แล้ว Do แล้ว แต่เมื่อ Check ติดตามผลแล้วพบ ว่าแต่ละโรงพยาบาลเก็บข้อมูลได้ค่อนข้างน้อย และไม่ได้ค่อย น�ำไปใช้วิเคราะห์ต่อเพื่อการวางแผนพัฒนาคุณภาพ หรือการ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างโรงพยาบาลตามที่คิดเอาไว้กันตั้งแต่ แรก คณะกรรมการยุทธศาสตร์ที่ 2 จึงได้มีการประชุมเพื่อ Act หรือ ตั้งหลักกันใหม่สรุปร่วมกันว่าจะเริ่มที่ IC เนื่องจากเป็นงาน ประจ�ำ ที่มีมาตรฐานกลางที่ค่อนข้างชัดเจน และเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันให้ทั่ว ก็จะมีการนิเทศ วนเวียนผสมผสานมีกรรมการทีเ่ ป็นตัวแทนจากทุกโรงพยาบาล (ยกเว้นโรงพยาบาลทีถ่ กู เยีย่ ม) เข้าไปแลกเปลีย่ นเรียนรูก้ นั ทีห่ อ้ ง ฟัน ในระยะแรกนี้ เราพูดคุยเรือ่ งการควบคุมการติดเชือ้ เป็นหลัก ท�ำให้แต่ละโรงพยาบาลเกิดการเรียนรู้วิธีการแก้ปัญหาจากโรง พยาบาลอืน่ ๆ มีการปรับปรุงวิธกี ารท�ำงานหลายๆ อย่าง เช่น การ จัดชุดเครื่องมือส�ำหรับผู้ป่วยแต่ละคน การยกเลิกการใช้น�้ำยา แช่เครื่องมือ การเพิ่มจ�ำนวนด้ามกรอฟันให้เพียงพอกับการนึ่ง ฆ่าเชื้อ เป็นต้น

“แร่หมื่นล้าน บ้านกลางน�้ำ ถ�้ำงามตา ภูผาแปลก แมกไม้จ�ำปูน บริบูรณ์ด้วย ทรัพยากร” คือค�ำขวัญของพังงา จังหวัดเล็กๆ ที่มีความกล้าหาญ เป็น แนวรุกด้านคุณภาพคลินิกทันตกรรม จังหวัดพังงาเป็นจังหวัดเล็กตั้งอยู่ ทิศเหนือของภูเก็ต เมื่อคิดถึงพังงา เรามักคิดถึงที่เที่ยว มีประชากรราว สามแสนคน มีโรงพยาบาลของรัฐ ทั้งหมด 9 แห่ง ทันตแพทย์ทั้งจังหวัด 40 คน ผู้ช่วยทันตแพทย์ 41 คน และ ทันตาภิบาล 42 คนส่วนภาคเอกชน มีคลินิกทันตกรรมทั้งหมด 16 แห่ง

ทพ.ธนากร ศฤงคารชยธวัช สสจ.พังงา

ทญ.ชุติมา พุ่มพวง รพ.พังงา

ช่วงที่ 2 ปี 2555 มีมาตรฐาน Dental Safety Goal 2010 ของทันตแพทยสภา พังงาไม่รรี อหยิบยกมาตรฐานสภามาใช้เป็น เครือ่ งมือในการตรวจเยีย่ ม ซึง่ ท�ำให้เกิดการพัฒนามาตรฐานใน เรื่องอื่นๆ เพิ่มขึ้น ทั้งในเรื่องการสื่อสารกับผู้ป่วย การให้บริการ ผู้ป่วย และการบันทึกเวชระเบียน เช่น มีการทบทวนแนวทาง การตรวจคัดกรองผูป้ ว่ ยให้ตอ้ งวัดสัญญาณชีพทุกรายทีอ่ ายุเกิน 15 ปี มีการปรับปรุง พัฒนาแบบฟอร์มต่างๆ ที่ใช้ในการท�ำงาน ให้เกิดความสะดวกกับผู้ให้บริการ และเกิดความปลอดภัยกับ ผู้ป่วยมากขึ้น การตรวจเยี่ยมโรงพยาบาลทุกแห่ง ด้วยมาตรฐาน Dental Safety Goal 2010 พบว่าช่วงปี 2556-2557 พบว่าแต่ละ โรงพยาบาลมีการปรับปรุงสิ่งแวดล้อมการท�ำงานในห้องฟัน กันมากขึ้น เพื่อให้เป็นไปตามแนวทางของมาตรฐาน เช่น เรื่อง ก๊อกน�้ำล้างมือ โรงพยาบาลที่ยังเป็นก๊อกแบบมือหมุน มีการ เปลีย่ นเป็นก๊อกใบพาย หรือบางโรงพยาบาลมีการดัดแปลงก๊อก ที่มีอยู่ให้สามารถใช้เท้าเปิดได้ เป็นต้น ทพ. ธนากร ศฤงคารชยธวัช หัวหน้าฝ่ายทันตสาธารณสุข สสจ.คนปัจจุบัน เล่าให้เราฟังว่า “น่าแปลกว่าที่ผ่านมาพวกเรา สามารถอยู่กับสิ่งแวดล้อมที่ไม่สะดวกแบบเดิมๆ กันได้ แต่เมื่อ มีการเยี่ยมและพูดคุยมาตรฐาน น�ำไปสู่การพัฒนาเล็กๆ ง่ายๆ แต่ส่งผลต่อความปลอดภัยของผู้ป่วยได้อย่างชัดเจน” หาที่ปรึกษา เมื่อเยี่ยมกันเองได้ 2 ปี ทีมนิเทศก็พบกับ ข้อจ�ำกัดบางอย่าง เช่น การเจอปัญหาเดิมๆ ที่ไม่สามารถให้ค�ำ แนะน�ำ หรือหาทางออกร่วมกันเพือ่ พัฒนาให้ดขี นึ้ ไปจากทีเ่ ป็นอยู่ ได้ ทีมที่ไปตรวจเยี่ยมเองมีความมั่นใจว่าเข้าใจในวัตถุประสงค์ ทีแ่ ท้จริงของมาตรฐานบางข้อ เราจึงใช้หลักการลูกเสือเก่า “ก่อน จะเดินเข้าป่า ต้องควานหาเข็มทิศ” และได้ข้อสรุปร่วมกันว่า จะเชิญผู้ที่เคยมีส่วนร่วมในการสร้างมาตรฐาน มาช่วยอธิบาย แนวคิดเบือ้ งหลังมาตรฐานแต่ละข้อ แนะน�ำการใช้มาตรฐานให้ ทีมกรรมการของพังงาได้เข้าใจอย่างลึกซึ้งเพื่อด�ำเนินการต่อไป

ทญ.สิริคณินทร์ ทรงเดชาพิพัฒน์ รพ.ตะกั่วป่า

“เราจึงได้เชิญปรมาจารย์ด้านคุณภาพ (ที่เขาร�่ำลือกัน) อาจารย์ ชุมพล ชมะโชติ มาเล่าที่มาที่ไป และแนวคิดหลักในการน�ำ มาตรฐาน Dental Safety Goal มาใช้ซึ่งในช่วงนั้นก�ำลังมีการ ปรับปรุงมาตรฐานเป็น Dental Safety Goal 2015 อยู่พอดี” ช่วงที่ 3 Accredited by กรรมการทันตแพทยสภา และสถาบันทันตกรรม การเชิญอาจารย์ชุมพล มาพูดคุยให้ฟัง ครั้งนั้น ท�ำให้ทุกโรงพยาบาลในจังหวัดพังงา สนใจที่จะพัฒนา ตนเองตามแนวทาง Dental Safety Goal 2015 ในปี 2558 โดยรูปแบบการตรวจเยี่ยมจะเปลี่ยนไป คือจะมีคณะกรรมการ จากทันตแพทยสภาและสถาบันทันตกรรมมาเยี่ยมส�ำรวจและ ทุกโรงพยาบาลจะต้องประเมินตนเองส่งไปให้คณะกรรมการ ดูกอ่ น ในตอนนัน้ วางแผนกันว่าจะคัดเลือกโรงพยาบาลทีม่ คี วาม พร้อมให้ทันตแพทยสภามาเยี่ยม ซึ่งโรงพยาบาลขนาดใหญ่ ทั้งสองแห่งในจังหวัดพังงา คือโรงพยาบาลพังงาพี่ใหญ่ฝั่งบุ๋น น�ำทีมโดยทญ.ชุติมา พุ่มพวง และโรงพยาบาลตะกั่วป่าพี่ใหญ่ ฝั่งบู๊น�ำทีมโดย ทญ.สิริคณินทร์ ทรงเดชาพิพัฒน์ ยินดีสมัคร เข้ามาเป็นทุน นอกจากนี้ยังมีโรงพยาบาลท้ายเหมืองชัยพัฒน์ ซึ่งเป็นโรงพยาบาลชุมชน 30 เตียง รวมเป็น 3 แห่ง ส่วน โรงพยาบาลอีก 6 แห่งที่เหลือ เมื่อเราเข้าใจถ่องแท้แล้ว เราวางแผนจะตรวจเยี่ยมกันต่อเองภายในจังหวัด มาตรฐานที่ปรับปรุงใหม่ปี 2015 นี้นอกจากเรื่องการ สื่อสารกับผู้ป่วย การรักษาอย่างปลอดภัย การควบคุมการติด เชื้อและการบันทึกเวชระเบียนแล้ว ยังมีเรื่องการจัดการความ เสี่ยงเพิ่มขึ้นมาอีก 1 เรื่อง ท�ำให้ห้องฟันต้องกลับไปทบทวน การบันทึกความเสี่ยง ที่ส่วนใหญ่ยังไม่ค่อยเป็นระบบนัก ให้มี การบันทึกและพูดคุยกันมากขึ้น ซึ่งจากที่อาจารย์มาเยี่ยม และ ให้ค�ำแนะน�ำก็ท�ำให้เราเริ่มมีความเข้าใจ และเห็นความส�ำคัญ ของการจัดการความเสี่ยงกันมากขึ้น ซึ่งผลที่ได้ก็ไม่ท�ำให้ ผิดหวัง ทัง้ 3 โรงพยาบาล ก็สามารถผ่านการรับรอง TDCA : Thai Dental Clinic Accreditation ในที่สุด

64 THAI DENTAL MAGAZINE

ในปี 2559 ได้เชิญอาจารย์มาเยีย่ มส�ำรวจเพือ่ ประเมิน TDCA ให้กับโรงพยาบาลชุมชนอีก 3 แห่ง คือโรงพยาบาลคุระบุรชี ยั พัฒน์ โรงพยาบาลกะปงชัย พัฒน์ และโรงพยาบาลบางไทร ในปีนี้ อาจารย์ได้สอน ให้กรรมการระดับจังหวัด หัดสังเกต ตัง้ ค�ำถาม และช่วย เขียนรายงานการเยีย่ มส�ำรวจ ท�ำให้เกิดความเข้าใจใน ตัวมาตรฐานมากขึน้ ทพ. ธนากร ทันตแพทย์สสจ.เล่า ให้เราฟังถึงหลักการเยีย่ มส�ำรวจทีพ่ งั งาด�ำเนินการว่า เราเน้นเรื่องการพูดคุยงานประจ�ำวันกันในฝ่าย ว่าจะ ช่วยกันพัฒนาให้ได้มาตรฐานและท�ำงานได้สะดวกขึน้ อย่างไร ภายใต้ทรัพยากรน้อยๆ ที่เรามีอยู่ (พังงาเป็น จังหวัดทีม่ ปี ระชากรเบาบาง และประสบปัญหาสภาพ คล่องด้านการเงินทุกโรงพยาบาล) และ โรงพยาบาล ทัง้ 3 แห่งก็ไม่ทำ� ให้ผดิ หวัง ผ่านการรับรอง TDCA ได้อกี เช่นกัน รวมทัง้ สิน้ คลินกิ ทันตกรรมของโรง พยาบาลในจังหวัดพังงา ผ่าน TDCA ไปแล้ว 6 แห่ง จากทั้งหมด 9 แห่ง ในปี 2560 โรงพยาบาลอีก 3 แห่งที่เหลือคือ โรงพยาบาลตะกั่วทุ่ง โรงพยาบาลทับปุด และโรง พยาบาลเกาะยาวชัยพัฒน์ ก็ได้สมัครและเชิญอาจารย์ มาตรวจเยี่ยมในวันที่ 28-30 มีนาคม ที่ผ่านมา สิ่งที่ ได้จากจังหวัดพังงาเกี่ยวกับกระบวนการคุณภาพนั้น คือ “ถึงแม้การพัฒนาห้องฟันในโรงพยาบาลของรัฐ ยังมีข้อจ�ำกัดอีกมากมาย ที่เราไม่สามารถจัดการได้ ด้วยตัวของเราเอง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องโครงสร้างอาคาร สถานที่ หรือก�ำลังคนทีไ่ ม่สมดุล การมีเครือ่ งมือทีเ่ รียบ ง่ายอย่าง Dental Safety Goal ท�ำให้ทนั ตบุคลากรใน จังหวัดพังงาส่วนใหญ่ ได้มโี อกาสพูดคุย และปรับปรุง งานประจ�ำวันกันอย่างต่อเนือ่ ง จุดเริม่ ต้นของมาตรฐาน อาจเป็นไปเพื่อลดการฟ้องร้องต่อทันตบุคลากร แต่ ผลพลอยได้ที่จังหวัดพังงาได้รับ คือความสัมพันธ์ ระหว่างพีน่ อ้ งร่วมวิชาชีพ ความเข้าใจในบริบททีแ่ ตก ต่างกันของแต่ละโรงพยาบาล และการเรียนรู้อย่าง กัลยาณมิตรที่ก่อให้เกิดก�ำลังใจที่จะพัฒนาตัวเอง ให้ดียิ่งขึ้นเรื่อยๆ ไป” และเราแอบเติมในใจว่าและพี่ น้องทุกท่านได้รว่ มกันได้สร้างประวัตศิ าสตร์ในวิชาชีพ ทันตแพทย์ไทยว่า พังงาเป็นจังหวัดแรกในประเทศที่ โรงพยาบาลของรัฐผ่านมาตรฐาน Thai Dental safety goal 2015 ยกจังหวัด นับเป็นแนวหน้าด้านคุณภาพ ที่น่าสนใจยิ่ง

สุดท้ายนี้ หมอธนากร อยากชักชวนพีน่ อ้ งจังหวัดอืน่ ๆ ให้ลอง น�ำเครื่องมือมาตรฐานที่เรียบง่าย สะดวกสบายและเป็นการเรียนรู้ อย่างแบบกัลยาณมิตรไปลองยกจังหวัดกันบ้าง เรื่องดีๆ แบบนี้เรา ขอขยายค่ะ 65

ทันโลก

เรื่อง ทญ.ดร.ญาดา ชัยบุตร

ในยุคปัจจุบัน เนื่องจากเทคโนโลยีและนวัตกรรมทางทันตกรรม มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ดังนั้นทันตแพทย์ไทยจึงควรเตรียม ความพร้อมในการตอบรับกับนวัตกรรมใหม่ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ในการให้บริการและทางเลือกในการรักษาทางทันตกรรมแก่ผู้ป่วย การศึกษาและเข้าใจในนวัตกรรมหนึ่งจะเป็นการช่วยขยายความเข้าใจ หรือการประยุกต์ใช้นวัตกรรมอื่นๆ ที่สามารถเพิ่มทักษะ ในบริบทของการดูแลสุขภาพช่องปาก

66 THAI DENTAL MAGAZINE

วอย่างเช่น ความเข้าใจในเรื่องของวิทยาศาสตร์ พันธุกรรม (Genomic Sciences) ปัจจุบนั ทีป่ ระเทศ สหรัฐอเมริกา มีบริษัทที่ตั้งขึ้นใหม่มากมายเพื่อ ช่วยในการวิเคราะห์ตรวจผลทางพันธุกรรมเพือ่ เชือ่ มโยงกับการ วินจิ ฉัยโรค ย้อนหลังไปเมือ่ ไม่กปี่ ที ผี่ า่ นมา มีสองนักวิทยาศาสตร์ Dr. Craig Venter และ Dr. James Watson ทีส่ นใจในการบันทึก ล�ำดับพันธุกรรมส่วนบุคคลของมนุษย์ (Personalized Human Genome) ในครั้งนั้นค่าใช้จ่ายในขั้นตอนการวิเคราะห์ผลทาง พันธุกรรมมีมูลค่าเป็นจ�ำนวนเงินหลายล้านดอลล่าร์สหรัฐ และ ลักษณะของพันธุกรรมส่วนบุคคลของมนุษย์ได้มกี ารตีพมิ พ์ครัง้ แรกในปี 2008 เมื่อเปรียบเทียบกับภาวะในปัจจุบัน การตรวจ และวิเคราะห์ผลพันธุกรรมส่วนบุคคลสามารถส่งตรวจและ วิเคราะห์ประเมินความเสี่ยงของโรคต่างๆ ได้ในราคาเริ่มต้นที่ ประมาณหนึ่งพันดอลล่าร์สหรัฐต่อคน และเชื่อกันว่าในอนาคต ค่าใช้จา่ ยในการตรวจวิเคราะห์จะถูกลง และจะมีการท�ำกันอย่าง แพร่หลายเพือ่ เพิม่ ความแม่นย�ำในการตรวจวินจิ ฉัย รวมถึงการ จ่ายยารักษาผูป้ ว่ ยได้เทีย่ งตรงเพิม่ มากขึน้ แนวโน้มของการเพิม่ วิธกี ารทางพันธุกรรมที่หลากหลายในการวินิจฉัยและการรักษา โรค เป็นสิ่งส�ำคัญที่ควรเข้าใจเพื่อให้ค�ำแนะน�ำแก่ผู้ป่วยและ ครอบครัวที่มีความสนใจ

การกลายพันธุ์ของผลทางพันธุกรรมเฉพาะของผู้ป่วยมะเร็งช่อง ปากและประเมินว่าการกลายพันธุเ์ หล่านีม้ สี ว่ นเกีย่ วข้องกับการ เจริญเติบโตของเซลล์หรือไม่ ซึ่งจะช่วยเพิ่มความแม่นย�ำในการ พยากรณ์ความรุนแรงของโรคได้มากขึ้น (สนใจข้อมูลเพิ่มเติม บริษัท www.velscope.com) นอกจากการประเมินความเสี่ยงของพันธุกรรมส่วนบุคคลของ มนุษย์ที่ถือว่าเป็นนวัตกรรมและเทคโนโลยีที่มีการพัฒนาอย่าง ต่อเนือ่ ง ตอนนีว้ งการทันตแพทย์ทวั่ โลกก�ำลังเข้าสูย่ คุ ทันตกรรม ดิจติ อล (Digital Dentistry) ทันตแพทย์ยคุ 4.0 จึงมีความจ�ำเป็น ที่ต้องเรียนรู้และคุ้นเคยกับระบบเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ซึ่งเป็น ส่วนประกอบที่ส�ำคัญ ในปัจจุบันสถานประกอบการทางทันต กรรมเริม่ น�ำนวัตกรรมซอฟต์แวร์สำ� หรับการบริหารจัดการยืนยัน การนัดหมาย ติดต่อสื่อสารกับผู้ป่วย หรือแม้แต่การเรียกเก็บค่า บริการและการจ่ายเงินออนไลน์ มาช่วยอ�ำนวยความสะดวก นวัตกรรมซอฟท์แวร์ถือว่าเป็นรากฐานและจุดเริ่มต้นที่ช่วยให้ ทันตแพทย์กา้ วไปข้างหน้าสามารถใช้แอพพลิเคชันต่างๆ เพิม่ ขึน้ ยิง่ ไปกว่านัน้ ซอฟต์แวร์ได้กา้ วเข้าสูส่ หัสวรรษใหม่โดยทันตแพทย์ สามารถเข้าถึงข้อมูลได้จากทุกที่และติดต่อสื่อสารกับทีมงาน จากโทรศัพท์มือถือ หรือคอมพิวเตอร์ที่บ้าน ถ้าทันตแพทย์ท�ำ อะไรที่น่าสนใจ ก็สามารถโพสต์ออนไลน์ได้ทันทีและแม้กระทั่ง บางส่วนบน YouTube

หลายคนอาจสงสัยว่า การรักษาทางทันตกรรมจะมีผลที่เกี่ยว เนื่องอย่างไรกับวิทยาศาสตร์พันธุกรรม ปัจจุบันมีการวิเคราะห์ ตรวจผลทางพันธุกรรมโดยใช้นำ�้ ลายของผูป้ ว่ ยเชือ่ มโยงกับการ วินิจฉัยและความเสี่ยงของโรคในช่องปาก การเก็บตัวอย่างของ น�้ำลายผู้ป่วย (Salivary Diagnostics) ได้รับความสนใจอย่าง แพร่หลาย เนื่องด้วยขั้นตอนการเก็บไม่ยุ่งยากเมื่อเทียบกับ เลือดหรือปัสสาวะ อุปกรณ์การตรวจวินิจฉัยน�้ำลายเองก็ได้รับ การพัฒนาอย่างต่อเนื่องเพื่อช่วยในการตรวจสอบน�้ำลายที่เชื่อ กันว่าสามารถเชื่อมโยงกับโรคต่างๆ เช่น การตรวจเพื่อระบุหา สาเหตุของการอักเสบในโรคปริทันต์ โดยวิเคราะห์รูปแบบการ แสดงออกของพันธุกรรม (Patterns of Gene Expression) ของ กลุ่มแบคทีเรียในช่องปาก (Biofilms) เพื่อช่วยทันตแพทย์ระบุ สาเหตุของการอักเสบในโรคปริทันต์ได้อย่างเที่ยงตรงมากขึ้น ซึง่ สามารถมุง่ ไปทีก่ ารรักษาเพือ่ บรรเทาอาการของโรค อีกทัง้ ยัง จะสามารถตรวจสอบสภาพช่องปากได้ดใี นระหว่างการติดตาม ผลการรักษา (สนใจข้อมูลเพิ่มเติม บริษัท www.oraldna.com)

คาดการณ์วา่ การดูแลช่องปากในรูปแบบการรักษา 3 มิตจิ ะเพิม่ มากขึน้ กล่าวได้วา่ ในช่วง 10 ปีทผี่ า่ นมา การเปลีย่ นแปลงทีส่ ำ� คัญ ที่สุดที่เกิดขึ้นในการวินิจฉัยคือการเปลี่ยนข้อมูลจากการถ่าย ภาพรังสีเอกซ์สองมิติไปยังการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์แบบ สามมิติแบบ Cone Beam Computed Tomography (CBCT) CBCT เครื่องแรกได้รับการอนุมัติจากส�ำนักงานคณะกรรมการ อาหารและยาในประเทศสหรัฐอเมริกา ในปี 2001 และภายใน 8 ปีต่อมา บริษัทที่จ�ำหน่ายเครื่องมือทางทันตกรรมมากกว่า 20 บริษัท ได้เร่งพัฒนาเครื่องมือดังกล่าวและน�ำเสนอผลิตภัณฑ์ ใหม่เพิ่มขึ้น ถือได้ว่าเป็นปรากฏการณ์การแข่งขันทางด้านธุรกิจ อย่างสูงในช่วงระยะเวลาอันสั้น เหตุผลที่ CBCT เพิ่มก�ำลังการ ผลิตและการจ�ำหน่าย เนื่องมาจากเครื่องมือสามารถตอบโจทย์ ความต้องการของทันตแพทย์ ในการวางแผนการออกแบบและ การรักษาทางด้านทันตกรรมรากเทียมได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในอนาคต การรักษาทางทันตกรรมจะใช้กลุ่มเทคโนโลยีที่แตก ต่างไปจากเดิมอย่างสิ้นเชิง คาดว่าในอนาคตเทคโนโลยีภาพ สามมิติจะมีความพร้อมใช้งานในหน่วยขนาดเล็กและราคาไม่ แพง เพื่อให้สามารถใช้งานได้อย่างแพร่หลาย

ในส่วนของการตรวจคัดกรองมะเร็งช่องปาก (Oral Cancer Screenings) ปัจจุบันมีเครื่องมือวินิจฉัยโรคที่สามารถช่วย ในการตรวจวินิจฉัยของเซลล์จากแผลในช่องปากที่น่าสงสัย ซึ่งข้อมูลดังกล่าวสามารถน�ำมาพัฒนาเชิงพยากรณ์โดยดูจาก 67

ภาพตัวอย่างเครื่องมือตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์แบบสามมิติแบบ Cone Beam Computed Tomography

การถ่ายภาพในช่องปากแบบดิจิตอล (Intra-oral Digital Impressioning) จะเพิม่ ศักยภาพมากขึน้ อุปกรณ์การรับสัญญาณ ดิจิตอลทีจ่ บั ภาพในช่องปากของผูป้ ว่ ยแบบสามมิติ จะทดแทน การพิมพ์ปากด้วยวัสดุแบบดั้งเดิม ข้อมูลการแสดงผลการถ่าย ภาพดังกล่าวจะถูกส่งทางอิเล็กทรอนิกส์ไปยังแลบเพือ่ ขึน้ รูปแบบ จ�ำลองฟันสามมิติ และจะถูกส่งต่อไปยังช่างทันตกรรมเพือ่ ท�ำการ ขึ้นรูปชิ้นงานบูรณะตามที่ทันตแพทย์ก�ำหนด การใช้เทคโนโลยี นี้มีแนวโน้มที่จะเพิ่มขึ้นในอีกหลายปีข้างหน้า ทันตแพทย์จะ มีทางเลือกเพิ่มมากขึ้นในการเลือกเทคโนโลยีและผลิตภัณฑ์ ในขณะเดียวกันบริษัทผู้ผลิตจะเปิดบูรณการระบบเทคโนโลยี ของตนเองให้เชื่อมต่อกับเครือข่ายและนวัตกรรมใหม่เพิ่มมาก ขึน้ ซึง่ เป็นเรือ่ งทีจ่ ำ� เป็นอย่างมากทีท่ นั ตแพทย์ตอ้ งเตรียมความ พร้อม เรียนรู้และเข้าใจกับระบบต่างๆ เพื่อเลือกสิ่งที่ดีที่สุดใน การวางแผนการรักษาผู้ป่วย

ภาพตัวอย่างผลการตรวจด้วยเครือ่ งมือตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ แบบสามมิติ

ภาพตัวอย่างขั้นตอนการบูรณะฟันปลอมแบบติดแน่นโดย ระบบดิจิตอล

68 THAI DENTAL MAGAZINE

ภาพตัวอย่างขั้นตอนการบูรณะฟันปลอมแบบติดแน่นด้วยรากเทียมโดยระบบดิจิตอล REFERENCES 1. McGlennen RC. Salivary diagnostics: a catalyst for medical/dentalcollaboration. Compend Contin Educ Dent. 2011 Jan-Feb;32(1):96.

2. Nabors TW, McGlennen RC, Thompson D. Salivary testing for

ภาพตัวอย่างขั้นตอนการเลือกสีฟันโดยระบบดิจิตอล โดยสรุป ทันตแพทย์ในยุค 4.0 จ�ำเป็นต้องปรับตัวเพิม่ ความเชีย่ วชาญ และมีทักษะในการท�ำงานที่สอดคล้องกับโลกยุคดิจิตอลที่มีการ เปลีย่ นแปลงอย่างรวดเร็ว พัฒนาองค์ความรูเ้ พือ่ ช่วยในการวิเคราะห์ แก้ปัญหาที่ซับซ้อน (Complex Problem Solving) และ การคิดอย่าง มีวิจารณญาณ (Critical Thinking)

Acknowledgement

ขอขอบคุณ คุณอภินันท์ ปัญญากรณ์, คุณอภิวิชญ์ คงพันธุ์ และ คุณกรณิกา ชูเสือหึง จากบริษัทอุดมเมดิคอล อิควิปเม้นท์ จ�ำกัด ที่เอื้อเฟื้อข้อมูลผลิตภัณฑ์และภาพประกอบบทความ ขอขอบคุณ คุณสุรพล สุขสาลี, คุณส�ำเร็จ ขันโมลีและคุณอารียา ทองพันธ์ จากบริษทั ซิโรน่า เด็นทัล ซิสเต็มส์ ทีเ่ อือ้ เฟือ้ ข้อมูลผลิตภัณฑ์ และภาพประกอบบทความ 69

periodontal disease diagnosis and treatment. Dent Today. 2010 Jun;29(6):53-4, 56, 58-60. 3. Stashenko P, Van Dyke T, Tully P, Kent R, Sonis S, Tanner AC. Inflammation and genetic risk indicators for early periodontitis in adults. J Periodontol. 2011;82(4):588-96. 4. Kois JC, Truelove E. Detecting oral cancer: a new techniue and case reports. Dent Today. 2006;25(10):94, 96-7. 5. Cicciù M, Herford AS, Cervino G, Troiano G, Lauritano F, Laino L. TissueFluorescence Imaging (VELscope) for Quick Non-Invasive Diagnosis in OralPathology. J Craniofac Surg. 2017 Mar;28(2):e112-e115. 6. Ohnishi Y, Fujii T, Ugaki Y, Yasui H, Watanabe M, Dateoka S, Kakudo K.Usefulness of a fluorescence visualization system for the detection of oralprecancerous and early cancerous lesions. Oncol Rep. 2016 Jul;36(1):514-20. 7. Kordbacheh F, Bhatia N, Farah CS. Patterns of differentially expressed genesin oral mucosal lesions visualised under autofluorescence (VELscope(™) ). OralDis. 2016 May;22(4):285-96. 8. Levato CM, FarmanAG, Chenin DL, Scarfe WC. Cone-beam computedtomography: a clinician’s perspective. Inside Dentistry.2009;5(5):66-73. 9. Feragalli B, Rampado O, Abate C, Macrì M, Festa F, Stromei F, Caputi S,Guglielmi G. Cone beam computed tomography for dental and maxillofacial imaging:technique improvement and low-dose protocols. Radiol Med. 2017 Apr 1. 10. Ferreira JB, Christovam IO, Alencar DS, da Motta AF, Mattos CT, Cury-Saramago AA. Accuracy and reproducibility of dental measurements on tomographic digitalmodels: Asystematic review and meta-analysis. Dentomaxillofac Radiol. 2017 Mar31. 11. Kim SR, Kim CM, Jeong ID, Kim WC, Kim HY, Kim JH. Evaluation of accuracy andrepeatability using CBCT and a dental scanner by means of 3D software. Int JComput Dent. 2017;20(1):65-73. 12. González-Martín O, Veltri M. Cone beam analysis of the buccal bone associated with a dental implant: A tridimensional assessment case report. QuintessenceInt. 2017;48(4):339-344. 13. Rehmann P, Sichwardt V, Wöstmann B. Intraoral Scanning Systems: Need forMaintenance. Int J Prosthodont. 2017 Jan/Feb;30(1):27-29. 14. Renne W, Ludlow M, Fryml J, Schurch Z, Mennito A, Kessler R, Lauer A.Evaluation of the accuracy of 7 digital scanners: An in vitro analysis based on3-dimensional comparisons. J Prosthet Dent. 2016 Dec 23. 15. Vecsei B, Joós-Kovács G, Borbély J, Hermann P. Comparison of the accuracy ofdirect and indirect three-dimensional digitizing processes for CAD/CAM systems - An in vitro study. J Prosthodont Res. 2016 Jul 22. 16. Ender A, Attin T, Mehl A. In vivo precision of conventional and digitalmethods of obtaining complete-arch dental impressions. J Prosthet Dent. 2016Mar;115(3):313-20. 17. Patzelt SB, Bishti S, Stampf S, Att W. Accuracy of computer-aideddesign/computer-aided manufacturing-generated dental casts based on intra-oral scanner data. J Am Dent Assoc. 2014 Nov;145(11):1133-40. 18. Ender A, Zimmermann M, Attin T, Mehl A. In vivo precision of conventional and digital methods for obtaining quadrant dental impressions. Clin Oral Investig.2016 Sep;20(7):1495-504.

ELDERLY SERIES

เรื่อง อ.ทญ.สิริมา กุลวานิช คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

จากแนวคิดการปฏิรูประบบบริการสาธารณสุขไทยที่ให้มีการจัดตั้ง “คลินิกหมอครอบครัว(PCC: Primary care cluster)” โดยมีการรวมตัวกันของบุคลากรสาธารณสุขจากสหสาขาวิชาชีพ เพื่อดูแลประชาชนในเขตพื้นที่ต่างๆ

โดยเน้นการให้ทีมเข้าไปดูแลถึงที่บ้านในเขตพื้นที่ที่รับผิดชอบ ทันตบุคลากรเป็นหนึ่งในผู้ที่มีส่วนร่วมในการให้บริการของ ทีมหมอครอบครัวด้วย การดูแลและเป็นที่พึ่งในยามเจ็บป่วย โดยเฉพาะกลุม่ ผูป้ ว่ ยทีม่ โี รคเรือ้ รัง อยูใ่ นภาวะพึง่ พิงและมีขอ้ จ�ำกัด ในการเข้ารับการบริการด้วยตนเองทีส่ ถานพยาบาล เช่น ผูพ้ กิ าร ผู้ป่วยติดบ้าน ติดเตียง ผู้ป่วยระยะสุดท้าย เด็กพิเศษ เป็นต้น ผู้ป่วยภาวะพึ่งพิงที่เรามักพบเมื่อเยี่ยมบ้าน มักจะมีข้อ จ�ำกัดทางการเคลือ่ นไหวร่างกายหรือการรับรู้ ผูป้ ว่ ยกลุม่ นีจ้ งึ มัก จะมีแนวโน้มการดูแลสุขภาพช่องปากได้ไม่ดเี ท่าทีค่ วร มีโอกาส ที่จะเกิดโรคหรือภาวะแทรกซ้อนที่ส่งผลต่อสุขภาพโดยรวมใน ภายหลังได้ เช่น การติดเชือ้ การส�ำลักเอาเชือ้ ลงสูป่ อด (Aspiration pneumonia) การขาดสารอาหารจากการรับประทานอาหารไม่ ได้เนื่องจากความเจ็บปวด ไม่สบายในช่องปาก และในบางราย อาจมีการต่อต้านจนท�ำให้ผู้ดูแลเกิดความล�ำบากใจ เหนื่อยล้า

หรือถึงขั้นมีภาวะซึมเศร้าได้ ทีมหมอครอบครัวจึงต้องรับหน้าที่ ส�ำคัญในการดูแลและสร้างเสริมสุขภาพเพือ่ คงคุณภาพชีวติ ทัง้ ของผูป้ ว่ ยและผูด้ แู ลให้สมบูรณ์ในระยะยาว การได้ออกไปเยีย่ ม บ้านพบปะพูดคุย สังเกตสภาพความเป็นอยูข่ องผูป้ ว่ ยและผูด้ แู ล ก็เป็นหนึ่งในขั้นตอนการเริ่มต้นที่ส�ำคัญ เมือ่ คุณหนูอย่างเราๆ ต้องออกไปเดินนอกสถานพยาบาล ย่อมต้องมีการ “จัดกระเป๋า” เพือ่ ให้การท�ำงานสะดวกดูดี มีสไตล์ การเตรียมตัวเพือ่ เยีย่ มบ้านผูป้ ว่ ยครัง้ แรก ควรเตรียมอุปกรณ์ไป เพื่อการตรวจประเมินสภาพช่องปากวางแผนการรักษา ให้การ ดูแลอนามัยช่องปากผู้ป่วย ให้ทันตสุขศึกษาแก่ผู้ป่วยและผู้ ดูแล ควรเตรียมอุปกรณ์เท่าที่จ�ำเป็นพอที่จะท�ำงานได้อย่างมี ประสิทธิภาพ ไม่หนักจนเกินไป ของบางอย่างอาจขอยืมหรือ ดัดแปลงจากเครือ่ งใช้ในบ้านผูป้ ว่ ยได้ อุปกรณ์ทสี่ ามารถเตรียม ไปได้ ได้แก่

70 THAI DENTAL MAGAZINE

กระจกส่องปากชนิดมีไฟฉายในตัว : เป็น อุปกรณ์ตวั เลือกทีอ่ าจเตรียมไปใช้ในกรณีทเี่ ราต้องการตรวจ บริเวณต่างๆ ทีม่ องเห็นได้ยาก อุปกรณ์นปี้ ระกอบด้วยกระจก ส่องปากชนิดใช้แล้วทิ้ง เสียบกับด้ามที่มีหลอดไฟ ที่ปลายซึ่ง สามารถใช้ซำ�้ ได้ชว่ ยลดปริมาณและน�ำ้ หนักของอุปกรณ์ทเี่ รา เตรียมไปได้พอสมควร

แสงสว่าง : ไฟฉายขนาดพกพา ชนิดที่ใช้หลอด LED จะให้ความสว่างทีเ่ หมาะสมพอทีจ่ ะเห็นสภาพในช่อง ปากอย่างชัดเจนได้

ผ้าก๊อซปราศจากเชื้อหรือส�ำลีพันก้านด้ามยาว ใช้ ในการกวาดเอาเศษอาหารชิ้นใหญ่ๆ ที่ตกค้างตามกระพุ้งแก้ม เพดานปากออกก่อนที่จะแปรงฟัน ในผู้ป่วยสูงอายุหรือผู้ป่วยที่ มีความผิดปกติของระบบประสาทหรือมีภาวะอื่นๆ ที่ท�ำให้การ ท�ำงานของกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการกลืนไม่สมบูรณ์ เราอาจ พบว่ามีเศษอาหารเหลือตกค้างบริเวณร่องข้างกระพุ้งแก้มได้

Retractor : อาจใช้แปรงสีฟันชนิดด้ามอ่อนที่ สามารถดัดให้โค้งงอได้ วิธีการท�ำให้ด้ามโค้งงอท�ำได้โดย การใช้ไดร์เป่าผมเป่าให้ร้อน หรือลนด้วยน�้ำร้อนแล้วค่อย ดัดให้ โค้งงอ สามารถใช้แหวกแก้มผู้ป่วยขณะตรวจหรือ แปรงฟันได้ การพันผ้าก๊อซที่ด้ามให้หนาขึ้นยังสามารถใช้ เป็นแท่นกัดในกรณีที่กล้ามเนื้อเกร็งมาก ไม่ยอมอ้าปาก ด้วยตนเอง

น�ำ้ เกลือ ใช้ในการชุบผ้าก๊อซ ส�ำลีพนั ก้านหรือแปรงสีฟนั ก่อนใช้ในช่องปากผู้ป่วย แปรงสีฟัน ควรเป็นชนิดขนนุ่มพิเศษ หัวแปรงเล็กเพื่อ ให้เข้าถึงบริเวณต่างๆ ได้ง่ายขึ้น โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีการสูญ เสียฟันบางซี่ไป หรืออาจใช้แปรงสีฟันของเด็กที่มีด้ามจับยาว พอถนัดมือก็ได้การแปรงฟันให้ผู้ป่วยจะท�ำหลังจากที่ได้ก�ำจัด เอาเศษอาหารชิ้นใหญ่ๆ ตามกระพุ้งแก้มหรือเพดานปากออก เรียบร้อยแล้ว หลังจากนั้นจึงใช้แปรงสีฟันชุบน�้ำเกลือหมาดๆ แปรงเอาคราบจุลินทรีย์ที่ฟันออกไปแล้วจึงแปรงลิ้นตาม แปรงซอกฟันขนาดต่างๆ ท�ำความสะอาดบริเวณ ช่องว่างระหว่างซี่ฟัน

Tips : การพันผ้าก๊อซทีด่ า้ มจะต้องพันด้วยเทปทีช่ นั้ แรกก่อนเพื่อป้องกันไม่ให้ผ้าก๊อซเลื่อนหลุดออกจากด้าม ขณะท�ำงานได้ และจะต้องพันเก็บปลายด้ามแปรงสีฟัน เพื่อป้องกันการกระแทกท�ำให้เกิดการบาดเจ็บในช่องปาก ของผู้ป่วย

ยาสีฟัน Fluoride พยายามหลีกเลี่ยงชนิดที่มีส่วน ผสมของ Sodium Lauryl Sulfate (SLS-free) ซึ่งเป็นสารที่ใส่ เพื่อให้เกิดฟองในยาสีฟัน แต่อาจท�ำให้เกิดการระคายเคืองใน ช่องปากของผู้ป่วยบางกลุ่มได้โดยเฉพาะกลุ่มที่ป่วยเรื้อรังจน 71

อ้างอิง

เปราะบางมากๆ ในกรณีที่ไม่สามารถหาได้ อาจใช้ยาสีฟันส�ำหรับเด็กที่ไม่ใช่สูตรเย็นซ่า เลือกชนิดส�ำหรับเด็กอายุ 6 ปีขึ้นไปเพื่อให้ได้ ความปริมาณเข้มข้นของ Fluoride ทีเ่ หมาะสม การใช้ยาสีฟนั อาจใช้หลังจากทีแ่ ปรงก�ำจัดเอา คราบจุลินทรีย์ออกเรียบร้อยแล้วจึงค่อยป้าย ยาสีฟันบางๆ ให้ทั่วๆ โดยไม่ต้องบ้วนออก Fluoride Varnish หรือยาสีฟัน Sodium fluoride ที่มีความเข้มข้นสูง ใช้ป้าย ที่ฟันหลังจากแปรงก�ำจัดคราบจุลินทรีย์เสร็จ ส�ำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงโรคฟันผุสูง น�ำ้ ยาบ้วนปาก Chlorhexidine และขวด Spray ส�ำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยง โรคปริทันต์ หรือผู้ป่วยที่ใส่ท่อทางเดินหายใจ หรือใส่สายยางให้อาหาร เพือ่ ควบคุมปริมาณ เชือ้ ให้ได้มากทีส่ ดุ เนือ่ งจากเชือ้ ในบริเวณช่อง ปากและคอหอยเป็นสาเหตุให้เกิดการติดเชือ้ ในปอดได้หากมีการส�ำลักเอาเชือ้ ลงไป ในกรณี ทีผ่ ปู้ ว่ ยสามารถบ้วนเองได้ แนะน�ำให้บว้ นเอง แต่ตอ้ งเว้นระยะให้หา่ งจากการใช้ยาสีฟนั อย่าง น้อย 30 นาที ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถบ้วน เองได้ หรือมีปัญหาการกลืน ควรใส่น�้ำยาใน ขวด Spray แล้วใช้วิธีพ่นจะปลอดภัยกว่า

Kelly G, Jones V, Davies R; All Wales SIG; Dysphagia and oral health. Recommendation for the dental team for the management of oral health care of children and adults with dysphagia. 2014 April: 1-31. Lewis A, Fricker A; Better oral health in residential care.Adelaide: SA dental service; 2009. The All Wales Special Interest Group; Guidelines for the delivery of a domiciliary oral health care service. Journal of Disability and oral health. 2006; 7: 166-172.

Water based moisturizer เช่น KY-gel ใช้ทาริมฝีปากเพื่อเพิ่มความ ชุ่มชื้น ซึ่งจะปลอดภัยกว่าการใช้ Petroleum based moisturizer เช่น Vaseline ซึ่งมีโอกาสกลายเป็นสิ่งแปลกปลอมตกค้างและติดเชื้อในปอด ได้หากมีการส�ำลักลงไป อุปกรณ์อื่นๆ เช่น ถุงแดงส�ำหรับใส่ขยะติดเชื้อ ถุงมือตรวจโรค น�้ำยา Alcohol ล้างมือ นอกจากนี้ ยังมีของทีไ่ ม่จำ� เป็นต้องหิว้ ไปแต่สามารถหาได้หรือดัดแปลง จากสิ่งของในบ้านผู้ป่วยได้ เช่น หมอนอิง เพือ่ ใช้ในการปรับระดับผูป้ ว่ ยทีต่ ดิ เตียงให้อยูท่ รี่ ะดับ 30-45 องศา แก้วน�้ำ 2 ใบส�ำหรับใส่น�้ำเกลือ ใบแรกเป็นน�้ำเกลือสะอาด ใบที่สอง เป็นน�้ำเกลือที่ใช้ล้างสิ่งสกปรกออกจากแปรงสีฟัน ผ้าขนหนู ใช้ปทู บี่ ริเวณหน้าอกผูป้ ว่ ย คอยซับเศษอาหาร น�ำ้ ลายผูป้ ว่ ย ขันบ้วน ในกรณีที่ผู้ป่วยสามารถบ้วนเองได้ การเยี่ยมบ้านครั้งแรกจะท�ำเพื่อเก็บข้อมูล ประเมินผู้ป่วยและผู้ดูแล ทั้งเรื่องความเสี่ยง ความรุนแรงของโรคหรือภาวะที่ผู้ป่วยประสบอยู่ ความ ร่วมมือ ความดูแลเอาใจใส่ ความยากง่ายต่อการจัดการผู้ป่วย นอกจาก นี้ยังสามารถประเมินเพื่อวางแผนการรักษาและแผนการดูแลที่เหมาะสม ส�ำหรับผู้ป่วยแต่ละคนได้ หากผู้ป่วยจ�ำเป็นต้องได้รับการรักษาและเป็น หัตถการที่ประเมินแล้วว่าสามารถท�ำที่บ้านของผู้ป่วยได้อย่างปลอดภัยก็ อาจเตรียมอุปกรณ์เฉพาะงานนั้นๆ มาด้วยในการเยี่ยมบ้านครั้งถัดไปได้ หรือหากมีการรักษาใดๆ ที่เกินขีดความสามารถ อาจต้องมีการประสาน งานเพื่อส่งต่อผู้ป่วย การเยี่ยมบ้านในแต่ละครั้ง ควรมีการประเมินความ เปลี่ยนแปลงในด้านต่างๆ ทั้งในตัวผู้ป่วยและผู้ดูแลด้วย เพื่อให้มั่นใจว่า ผู้ป่วยหรือผู้ดูแลจะสามารถดูแลรักษาสุขภาพตนเองได้ในระยะยาวได้

72 THAI DENTAL MAGAZINE

คดีสภา

เรื่อง ทันตแพทย์จีรศักดิ์ ทิพย์สุนทรชัย

“ป้าเป็นอัลไซเมอร์ หรือเปล่า”

คุณป้าลืม เลือนราง อายุอานามเกือบ 80 ปีแล้ว ใส่ฟันเทียมแบบถอดได้ทั้ง ฟัน บนและฟันล่าง ต่อมาฟันเทียมด้านบนของ คุณป้าหักกลางเพดานเป็น 2 ชิน ้ ขาดจากกัน จึงไปหาคุณหมอสาว สวยเสมอ ทีค ่ ลินก ิ เพือ ่ ปรึกษาเกี่ยวกับการซ่อมฟันเทียมดังกล่าว คุณหมอสาวได้แนะน�ำว่าควรท�ำฟันเทียม ชิ้นใหม่ทั้งบนและล่าง เนื่องจากฟันเทียม ล่างทีใ่ ช้งานอยูส ่ ก ึ และหลวมมาก หากท�ำฟัน เทียมเฉพาะด้านบนเพียงชิน ้ เดียวจะท�ำให้ ฟัน เทียมอันใหม่ ไม่สามารถใช้งานได้ดี คุณป้าลืม ยังไม่พร้อมท�ำการรักษาจึงขอไปตัดสินใจ ก่อน โดยแจ้งว่าจะไปหากาวยึดฟันเทียมแทน แต่ก็ไม่สามารถหาซื้อกาวติดฟันเทียมได้ แต่ไปๆ มาๆ คุณป้าลืมก็ไปร้องเรียนคุณหมอ สาว...เกิดอะไรยังไง อ่านต่อได้เลย...

หลังจากทีค่ ณ ุ ป้าลืมได้ พบและคุยกับคุณหมอ สาวตามข้างต้นคุณป้า ก็กลับมาพบคุณหมอสาวอีกครัง้ พร้อม ทัง้ ถือฟิลม์ เอกซเรย์มาด้วย คราวนีค้ ณ ุ ป้าถามคุณหมอว่าจะท�ำฟันเทียมทัง้ บน และล่าง โดยไม่ตอ้ งถอนฟันข้างซ้ายได้ หรือไม่ คุณหมอบอกว่าท�ำได้ และแจ้ง ค่าท�ำฟันเทียมบนในราคา 8,000 บาท และฟันเทียมล่างในราคา 9,400 บาท รวมเป็นเงิน 17,500 บาท คุณป้าจึงขอก ลับไปตัดสินใจก่อน หนึง่ สัปดาห์ตอ่ มา คุณป้าลืมก็มาที่คลินิกพร้อมกับบุตร ชายโดยไม่ได้นัดหมายล่วงหน้าคุณ หมอสาวถึงไม่สามารถให้การรักษาใน วันนั้นได้ จึงได้นัดหมายให้มาใหม่ ถึงวันนัด คุณป้าลืมมาเพียง คนเดียว ก่อนท�ำการรักษาคุณหมอสาวได้อธิบายขั้นตอนการ ท�ำฟันเทียมและย�้ำค่าใช้จ่ายในการท�ำฟันเทียมทั้งบนและล่าง ในราคา 17,500 บาท ต่อมาคุณป้าลืมต้องการท�ำฟันเทียมบนอย่างเดียวในราคา 8,000 บาทและขอคืนเงิน เมือ่ ตกลงกันไม่ได้ คุณป้าก็ไปยืน่ เรือ่ ง ร้องเรียนว่าจะยอมรับการรักษาโดยท�ำเฉพาะฟันเทียมบน เพราะ ฟันเทียมด้านล่างยังใช้งานได้ดี คุณป้าลืมร้องเรียนว่าคุณหมอ สาวพิมพ์ปากเฉพาะด้านบนเท่านั้น แถมในระหว่างการปรึกษา กัน คุณหมอสาวยังได้พูดว่า “ป้าเป็นอัลไซเมอร์หรือเปล่า” ด้วย เรือ่ งนีค้ ณ ุ หมอสาว ได้ยนื ยันว่าในวันทีค่ ณ ุ ป้ามาหาหมอคนเดียว นั้น ได้ชี้แจงให้คุณป้าลืมรับทราบทั้งขั้นตอนและค่าใช้จ่ายใน การท�ำฟันเทียมทั้งบนและล่าง ซึ่งคุณป้าลืมก็ตกลง คุณหมอจึง ได้พิมพ์ปากทั้งบนและล่าง คณะอนุกรรมการจรรยาบรรณได้พจิ ารณาหลักฐานทีค่ ณ ุ หมอสาวส่งมาให้ พบว่ามีแบบพิมพ์ฟันทั้งบนและล่าง 2 ชุด คือ มีทั้ง study model 1 ชุดและ working model อีก 1 ชุด และใน ใบเสร็จรับเงินทีค่ ลินกิ ออกให้คณ ุ ป้าก็ระบุคา่ ใช้จา่ ยในการท�ำฟัน เทียมบนราคา 8,000 บาท และล่างราคา 9,500 รวมเป็นเงิน 17,500 บาท และมียอดสรุปค่าใช้จ่ายคงเหลือ 16,000 บาท ซึ่ง หลังจากที่คุณป้ารับใบเสร็จแล้วก็มิได้ทักท้วงใดๆ นอกจากนี้ยัง

74 THAI DENTAL MAGAZINE

การที่คุณหมอสาวแจ้งขอหยุดการรักษาจึงมิใช่การปฏิเสธผู้ป่วย เพราะไม่อยากรักษาแต่เป็นเพราะผูป้ ว่ ยเปลีย่ นแผนการรักษา ซึง่ คุณหมอสาวไม่สามารถให้การรักษาตามที่ผู้ป่วยต้องการได้ โดย ค่าใช้จา่ ยทีท่ างคลินกิ เรียกเก็บจากผูป้ ว่ ยเป็นเพียงจ�ำนวนเงินบาง ส่วนของการท�ำฟันเทียมด้านบนและด้านล่างที่ตกลงกันไว้ตั้งแต่ ต้นและคุณหมอสาวได้ท�ำงานไปแล้วบางส่วน ซึ่งมีค่าใช้จ่ายใน การด�ำเนินงานและงานที่ท�ำเสร็จไปแล้วมีค่าใช้จ่ายเกินกว่าที่ เรียกเก็บจากผู้ป่วย ซึ่งคุณหมอสาวได้แจ้งให้ผู้ป่วยทราบว่ายินดี มอบงานที่ท�ำเสร็จไปแล้วให้แก่ผู้ป่วยเพื่อน�ำไปรักษาต่อที่คลินิก มีใบสั่งงานของคุณหมอสาวที่มีการส่งท�ำ Individual tray ฟัน อื่น ซึ่งหากคุณป้าน�ำไปรักษาต่อก็จะลดภาระค่าใช้จ่ายได้บาง บนและ survey ในฟันล่าง ไปยังแลบทันตกรรมแห่งหนึ่ง จาก ส่วนแต่คุณป้าปฏิเสธรับงานดังกล่าว ดังนั้นการประกอบวิชาชีพทันตกรรมของคุณหมอสาวดัง ข้อเท็จจริงและพยานหลักฐานดังกล่าว จึงเชื่อได้ว่าคุณหมอสาว ได้อธิบายขัน้ ตอนและค่าใช้จา่ ยในการท�ำฟันเทียมบนและล่างให้ กล่าว จึงมิได้ประพฤติผดิ จรรยาบรรณ แห่งวิชาชีพทันตกรรมตาม ข้อบังคับทันตแพทยสภาว่าด้วยจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพทันตกรรม คุณป้าทราบแล้วและมีการตกลงรับการรักษาแล้ว พ.ศ.2538 หมวด 2 ข้อ 8 ซึ่งก�ำหนดว่า “ผู้ประกอบวิชาชีพทันต กรรมต้องประกอบวิชาชีพทันตกรรมโดยค�ำนึงถึงความปลอดภัย ประเด็นพิจารณาว่า และความสิ้นเปลืองของผู้ป่วย” แต่อย่างใด การที่ผู้ป่วยต้องการท�ำฟันเทียมด้านบนเพียงด้านเดียว เพราะฟันเทียมล่างยังใช้งานได้ดีแต่คุณหมอสาวแนะน�ำให้ท�ำ ทั้งบนและล่าง เป็นการประกอบวิชาชีพทันตกรรมโดยค�ำนึงถึง ประเด็นพิจารณาว่า การที่คุณหมอสาวได้ถามผู้ป่วยว่าเป็นโรคอัลไซเมอร์หรือ ความปลอดภัยและสิ้นเปลืองของผู้ป่วยหรือไม่ จากข้อเท็จจริงและพยานหลักฐานที่ผู้ป่วยน�ำมาแสดง เปล่านั้น เป็นการปฏิบัติต่อผู้ป่วยโดยไม่สุภาพหรือไม่ ซึ่งประเด็น ุ หมอสาวยอมรับว่าได้ถามคุณป้าว่าเป็นอัลไซเมอร์หรือเปล่า ต่อคณะอนุกรรมการฯ พบว่าฟันเทียมบนหักขาดออกจากกัน นีค้ ณ และได้รับการบูรณะยึดติดกันแล้ว โดยคุณป้าน�ำไปซ่อมแถว จริง โดยคิดว่าไม่ได้เป็นการประชดประชันหรือต่อว่าคุณป้าลืม สะพานควายเพือ่ เก็บไว้สำ� รองใช้งาน ส่วนฟันล่างพบว่ามีรอยสึก แต่ประการใด เพราะเห็นว่าได้คุยเรื่องค่าใช้จ่ายในการรักษา จากการใช้งาน ซึ่งในวันที่มาพบคณะอนุกรรมการจรรยาบรรณ ย�้ำไปหลายครั้งมากแล้วแต่ผู้ป่วยก็ยังจ�ำไม่ได้ ซึ่งเมื่อพิจารณา คุณป้ามิได้ใช้งานฟันเทียมชุดดังกล่าวแล้ว โดยใช้ฟันเทียมชุด จากข้อเท็จจริงดังกล่าวเห็นว่าคุณหมอมิได้มีเจตนาต่อว่าหรือว่า ใหม่ทั้งบนและล่างที่ท�ำมาจากร้านแถวสะพานควาย อย่างไร กล่าวคุณป้าประกอบกับไม่พบพฤติการณ์อนื่ ใดทีแ่ สดงให้เห็นว่า ก็ตาม เมื่อพิจารณาจากสภาพฟันเทียมและช่องปากของคุณ คุณหมอสาวได้ปฏิบัติต่อผู้ป่วยโดยไม่สุภาพในขณะนั้น ดังนั้นการกระท�ำของคุณหมอสาวจึงมิได้ประพฤติผิด ป้าลืม เห็นว่าหากคุณป้าท�ำฟันบนเพียงชิน้ เดียวจะท�ำให้ฟนั เทียม บนอันใหม่ไม่สามารถใช้งานได้ดีและจะส่งผลต่อการบดเคี้ยว จรรยาบรรณแห่งวิชาชีพทันตกรรม ตามข้อบังคับทันตแพทยสภา ของคุณป้า เมื่อใช้งานต่อไปเรื่อยๆ ดังนั้นการประกอบวิชาชีพ ว่าด้วยจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพทันตกรรม พ.ศ.2538 หมวด 2 ทันตกรรมของคุณหมอสาวดังกล่าว จึงเป็นการค�ำนึงถึงความ ข้อ 6 ซึ่งก�ำหนดว่า “ผู้ประกอบวิชาชีพทันตกรรมต้องปฏิบัติต่อ ผู้ป่วยโดยสุภาพ มีน�้ำใจ มีมนุษยสัมพันธ์ท่ีดีและปราศจากการ ปลอดภัยและความสิ้นเปลืองของผู้ป่วยแล้ว บังคับขู่เข็ญ” แต่อย่างใด จากข้อเท็จจริงทั้งหมดคณะกรรมการ ทันตแพทยสภาได้พจิ ารณาและอภิปรายกันอย่างกว้างขวางแล้ว ประเด็นที่คุณป้าร้องเรียนว่า จึงมีมติยกข้อกล่าวหาแก่คุณหมอสาวในที่สุด คุณหมอสาวแจ้งขอหยุดการรักษาจึงต้องคืนเงินค่าท�ำฟัน เทียมบางส่วนหรือทั้งหมดที่คุณป้าช�ำระไปแล้วแต่คุณหมอสาว ปฏิเสธการคืนเงินให้แก่คณ ุ ป้านัน้ คณะอนุกรรมการจรรยาบรรณ ข้อคิดจากคดีนี้ เห็นว่าในระหว่างการรักษาซึ่งได้มีการพิมพ์ปากทั้งบนและล่าง หากพบว่าผู้ป่วยมีปัญหาความ โดยคุณหมอสาวได้สั่งงานไปที่แลบเพื่อท�ำฟันเทียมให้แก่คุณ จ�ำไม่ค่อยดีและมีแนวโน้มว่าจะเกิด ป้าแล้ว คุณป้าได้ติดต่อกลับมาที่คลินิกและยืนยันว่าจะท�ำฟัน เทียมด้านบนเพียงด้านเดียว จึงไม่เป็นไปตามแผนการรักษาที่ ข้อขัดแย้งในอนาคต ควรให้ผู้ป่วย ทันตแพทย์และผู้ป่วยตกลงกันตั้งแต่ต้นที่จะท�ำทั้งบนและล่าง

น�ำญาติมาร่วมรับฟังด้วยทุกครั้ง

ทันตแพทย์ไทย เอาอย่างไร กับอนาคตของวิชาชีพ สวัสดีครับท่านสมาชิกและทันตแพทย์ที่นับถือ

กว่าหนังสือฉบับนี้จะถึงมือ ท่าน เหตุการณ์ 2 เรื่องที่เป็น ประเด็นร้อนในวงการทันตแพทย์ คงคลีค่ ลายและประสบผลเป็นแนวทางการ ด�ำเนินงานไปแล้วทีร่ ะดับหนึง่ หากจะมอง และเรียนรู้จากเหตุการณ์ครั้งนี้ เป็นที่น่า สังเกตุวา่ ทัง้ 2 เรือ่ ง (X-ray และ CE) สะท้อน วิธคี ดิ และวิธแี ก้ปญ ั หาของคนทีเ่ ป็นทันตแพทย์ ซึ่งมีสารพัดค�ำวิจารณ์ 1. ความเห็นที่เกิดขึ้น และ การ เคลื่อนไหวที่เกิดขึ้น มาจากคน 400-500 คน ทีม่ ที งั้ ทันตแพทย์และผูท้ ไี่ ม่ใช่ทนั ตแพทย์ (บางคนเป็นคนทีอ่ ยูข่ า้ ง ๆ ทันตแพทย์ บาง คนเป็น Sale ขายเครื่องมือและวัสดุทันต กรรม) และการเสนอความเห็นส่วนใหญ่ เกิดบน Internet โดยเฉพาะ Program Line ซึ่งจ�ำนวนมากไม่ต้องรับผิดชอบในค�ำพูด และบ่อยครัง้ ทีไ่ ปละเมิดบุคคลอืน่ หรือ พูด ในข้อความที่ไม่เป็นจริง หรือ จ�ำเอาความ เห็นของคนอื่นที่ตนเองเห็นด้วยมาเขียนต่อ ก่อให้เกิดความสับสน และสร้างกระแสที่ ไม่เป็นประโยชน์ในทางสร้างสรรค์และไม่ การแก้ปัญหาด้วยปัญญา และขาดสติ 2. ทันตแพทย์ส่วนใหญ่ รอฟังความ เคลือ่ นไหวเงียบๆ ด้วยความหงุดหงิด และ หลายคนก็ขาดความอดทนอยากออกมา ร่วมด้วย แต่ก็ไม่รู้ว่าจะท�ำอย่างไร เพราะมี ทัง้ ทีเ่ ห็นด้วยและเห็นค้านในหลายๆ ประเด็น แต่ผทู้ ไี่ ม่เห็นด้วยไม่กล้าจะออกมาให้ความ เห็นต่างแน่นอน เพราะมีคนในวง Line วง ต่างๆ เหล่านั้นคอยรุมอยู่ 3. เหตุการณ์ครั้งนี้ ในความคิดของ คนบางกลุ่ม รู้สึกถึงความเก่งกาจ และ เป็นการต่อสู้ที่น่าได้รับค�ำชม แต่ไม่ใช่คน ส่วนมากแน่นอน และทันตแพทย์จ�ำนวน

มากก็เป็นห่วงในเรื่องภาพพจน์ของการ แสดงออกทีไ่ ม่เหมาะสมกับสติปัญญาของ วิญญูชนที่เป็นทันตแพทย์ 4. หากสังคมจะออกมาให้ความเห็น ต้าน หรือ NGO ออกมาชี้ว่า วิชาชีพ ทันตแพทย์ไม่รบั ผิดชอบความปลอดภัยของ ผูป้ ว่ ย ไม่ยอมรับมาตรการเพือ่ ความปลอดภัย ที่หน่วยงานภาครัฐก�ำหนด ทันตแพทย์ไม่ ยอมรับที่จะพัฒนาความรู้ ความสามารถ อย่างต่อเนือ่ ง กลุม่ ทีอ่ อกมาเคลือ่ นไหวและ เริ่มต้นการออกมาคัดค้านครัง้ นีจ้ ะสามารถ รับสถานการณ์นั้นได้ไหม ถึงเวลานั้น ทันตแพทย์ในวิชาชีพส่วนใหญ่ จะยังปล่อย ให้ภาพลักษณ์ของวิชาชีพเป็นเช่นนั้นไหม ที่น่าสนใจคือความเห็นในเชิงรัฐศาสตร์ซึ่ง ศาสตราจารย์ ทางด้านการเมืองการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ ที่ผู้เขียนรู้จักดี และสนใจ เฝ้าดูเหตุการณ์นี้ด้วยการเรียนรู้เป็น Case Study ท่านมีความเห็นว่า เรื่องนี้จะจบ อย่างไรก็ตาม คนที่ออกมาต่อต้านได้ในสิ่งที่ตนเอง ต้องการ คนที่อยู่เฉย ๆ ไม่ออกมาค้าน หรือ ออกมาร่วม ไม่สนใจว่าผลจะเป็นอย่างไร เพราะสามารถปฏิบัติตามได้ หรือ ปฏิบัติ อยู่แล้ว ไม่เห็นเดือดร้อนอะไรและผู้ที่ต้อง รับหน้าที่ในการเจรจากับหน่วยงานอื่นซึ่ง ก�ำลังสับสนว่าควรจะมีจุดยืนในระดับไหน ตั้งแต่ต่อต้านอย่างเต็มที่ หรือ มีการเจรจา ทีม่ คี วามอะลุม่ อล่วยเพือ่ ให้ได้รบั ข้อเสนอที่ ดีที่สุด หรือ ยอมรับโดยดุษฎีไม่ต้องต่อรอง อะไร เพราะวิชาชีพอืน่ ในสายการแพทย์ไม่ เห็นมีใครเดือดร้อนออกมาต่อต้านอะไรสัก ประเด็น ก็ตาม ในอนาคตวิชาชีพทันตแพทย์จะจัดการ อย่างไรกับเรื่องในลักษณะนี้ เพราะจะมี 76 THAI DENTAL MAGAZINE

ตามมมาอีกมากมาย เนือ่ งจากสังคมต้องการ ความปลอดภัยจากการรักษา ต้องการ ทันตแพทย์ที่ มีความรูท้ ที่ นั สมัย ถูกต้องมา เป็นที่พึ่งในการให้การรักษา ดังนั้นสังคม จะเรียกร้องให้มมี าตรการต่าง ๆ อีกมากออก มาเพื่อประกันความมั่นใจของพวกเขาใน ฐานะคนไข้ที่มารับการรักษาที่ไม่สามารถ จะรู้ได้ว่าอะไรที่ถูกต้องและปลอดภัย ซึ่ง แน่นอนทันตแพทย์ที่ต้องการอิสระในการ ประกอบวิชาชีพของตนโดยไม่ยอมรับความ เปลีย่ นแปลงที่มาออกกฎกติกาเพิ่มขึ้นกว่า ทีเ่ ป็นอยู่ ย่อมจะตัง้ ประเด็นต่อสูไ้ ด้ทกุ ครัง้ ถึงเวลานั้น วิชาชีพทันตแพทย์จะยอมรับ ได้ไหมกับ ภาพลักษณ์ที่ไม่ค่อยน่าเชื่อถือ และ ประชาชนเริ่มไปรับการรักษากับ ทันตแพทย์ในประเทศอื่น แม้จะมีค่ารักษา สูงกว่า แต่มคี วามมัน่ ใจในคุณภาพของการ รักษามากกว่า ทัง้ เรือ่ งความปลอดภัย ความ ทันสมัยของวิทยาการและภาพลักษณ์ทนี่ า่ เชือ่ ถือ และทันตแพทย์ในหลาย ๆ ประเทศ ก็อยากจะแย่งความ Popular และการเป็น Hub ทางทันตกรรมจากประเทศไทย ทุกท่านคงต้องช่วยกันคิด และ หาค�ำตอบ ให้กับความคิดนี้ เพราะนั่นคืออนาคตของ วิชาชีพทันตแพทย์ไทย และค�ำตอบนั้นไม่ ได้ขึ้นอยู่กับว่า ใครได้รับมากหรือน้อย ใน ข้อเรียกร้อง ใครจะต้องโดนผลกระทบบ้าง แต่นนั่ เป็นภาพลักษณ์ของวิชาชีพทีป่ ระชาชน ชาวไทยจะยอมรับใน ทันตแพทย์ไทยต่อไป อย่างไร ค�ำตอบอยู่ที่ตัวทุกท่านเอง ขอแสดงความนับถือ อดิเรก ศรีวัฒนาวงษา นายกทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์

านผูอ้ า่ นหลายท่านแปลกใจ ในความหลากหลายของ บทความแมกกาซี น เรา ดูเหมือน “จอมยุทธ์หมัดเมาเล่าไปทั่ว” ด้วยวัตถุประสงค์ของแมกกาซีนทีอ่ าสาเป็น “เวที” ที่จะ “แนะน�ำ” ให้ทันตแพทย์ได้รู้จัก กัน เราจึงตั้งใจน�ำเสนอการท�ำงานของ มหาวิทยาลัยต่างๆ การท�ำงานของทันตแพทย์ ในสามเหล่าทัพและต�ำรวจ และ เริม่ น�ำเสนอ รุกไปในภาคเอกชน และด้วยฐานทีม บรรณาธิการมาจากโรงพยาบาลชุมชน เครือข่ายด้านชุมชนเราถนัดที่สุด สมัยที่ ทีมทันตแพทย์ชุมชนจะต้องลงเยี่ยมบ้าน ต้องดูแลผู้สูงอายุติดเตียง ก็จะขอน�ำเสนอ สาระใหม่ๆให้สมาชิกทีท่ ำ� งานชุมชนด้วยค่ะ

เจ้าของ ทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ที่ปรึกษา ทพ.อดิเรก ศรีวัฒนาวงษา ศ.ทพ.ดร.ประสิทธิ์ ภวสันต์ ทญ.ดร.ญาดา ชัยบุตร ผศ.ทญ.ดร.ศิริจันทร์ เจียรพุฒิ

บทความเราเลยเป็น “กบ” ครึ่งบก ครึง่ น�ำ้ ครึง่ วิชาการ ครึง่ การใช้ชวี ติ และการ ท�ำงานในพืน้ ที่ และเมือ่ ท�ำไประยะหนึง่ เรา ปรับบทความให้คนไข้ ผูช้ ว่ ยก็อา่ นได้ในส่วน ต้นเล่มแรก เพื่อให้เป็นแมกกาซีนคู่คลินิก ทันตกรรม ในสมัยยุคไซเบอร์มาแรง เราก็ตาม อ่านบทความดีงามในไซเบอร์ พบเรือ่ งดีงาม ใดที่น่าจะเป็นประโยชน์กับสมาชิกก็ติดต่อ ขอต้นฉบับกันมา (เป็นที่ดีใจว่าท่านผู้เขียน ทั้งหลายล้วนใจกว้าง นอกจากได้บทความ แล้ว ได้ความรู้สึกที่ดีด้วยกันว่าได้ช่วยกัน น�ำเสนอสิง่ เป็นประโยชน์ให้หมูม่ วลสมาชิก) ฉบับหน้าเราจะสัมภาษณ์มมุ มองของ ประชาชนที่มีต่อระบบบริการทันตกรรมให้ ท่านลองพิจารณา ส่วนกินเทีย่ ว ตัง้ แต่ฉบับ หน้าเราจะไปคัดสรรร้านอาหารแถวสถาบัน การศึกษามาเล่าเพื่อท่านสมาชิกจะนัด reunion กัน เพิ่มความกว้างขวางของ นักเขียน ปรับมุมมองการคัดสรรบทความ เพือ่ ความสนุกสนานของการท�ำงานไปเรือ่ ยๆ ท�ำงานแบบสุขนิยม นับเป็นงานอดิเรกของ ทีมบรรณาธิการค่ะ ไม่ใช่กบธรรมดา นับว่า เราเป็นทีม “กบหรรษา” อารมณ์ดี มีสาระ (อวยกันเอง มีความสุข) เพื่อสร้างกระแส “แก้ปัญหาหมอ เถื่อน” เราจึงน�ำเสนอแนวทางการท�ำงาน

บรรณาธิการ ทญ.แพร จิตตินันทน์ กองบรรณาธิการ ทพ.ปริญญา อมรเศรษฐชัย ทญ.อภิญญา บุญจำ�รัส ทพ.สุธี สุขสุเดช ทญ.ดวงตา อิสสระพานิชกิจ ทญ.ธิติมา วิจิตรจรัลรุ่ง

ของมือปราบหมอฟันเถื่อนไซเบอร์ที่ผนึก ก�ำลังกับเจ้าหน้าที่ต�ำรวจมาเล่าให้ท่าน ฟังค่ะ ด้วยข้อจ�ำกัดของกฎหมายวิชาชีพ ทันตแพทยสภาไม่มอี ำ� นาจใดเลยนอกวิชาชีพ การแก้ปัญหาจัดฟันแฟชั่นที่ระบาดอย่าง รุนแรงออนไลน์ และในพื้นที่ ต้องประสาน งานกับพนักงานเจ้าหน้าที่ ต�ำรวจ สสจ. อย่างเป็นระบบ ใช้กฎหมายไซเบอร์ทคี่ า่ ปรับ ค่อนข้างสูง จึงมีโอกาสแก้ปัญหาได้บ้าง ท่านสมาชิกท่านใดทราบเบาะแส ช่วยกัน อ่านช่วยกันแจ้งนะคะ สังคมจะดี ต้องมี “เรา” ช่วยกัน ในยุคสมัยทีป่ ระชาชนเข้าถึงข่าวสาร ได้มากขึ้น ความคาดหวังต่อการรับบริการ สูงขึ้น การรักษาสถานะวิชาชีพที่รักของเรา ในสังคม เป็นเรื่องที่เราทุกคนต้องช่วยกัน ช่วงนี้มีความคิดที่แตกต่างกันของวิชาชีพ ทัง้ เรือ่ งเอกซเรย์ เรือ่ งการศึกษาต่อเนือ่ ง หาก มองสาระหลัก เราคิดไม่แตกต่างกันนัก ที่ ต่างกันคือการจัดการระบบซึ่งต้องอาศัย ความอดทน รับฟัง การเจรจา และมองกัน ในแง่ดี สถานะวิชาชีพในสังคมเปราะบาง เหมือนตุ๊กตาแก้ว หากเราท�ำร้าวฉานแล้ว ยากยิ่งจะกลับมาสวยงามดังเดิม ช่วยกัน นะคะ บรรณาธิการ

ทพ.กิตติธัช มงคลศิวะ ทญ.เดือน ปัญจปิยะกุล ทพ.สมดุลย์ หมั่นเพียรการ ทพ.อภิสิทธิ์ อารยะเจริญชัย ทพ.รุ่งกิจ หลีหเจริญกุล ทญ.ดุลยรัตน์ โถวประเสริฐ ทญ.วิชญา ลิขิตนุรักษ์ ทญ.ประภาสิริ เดี่ยวปรัชญารักษ์ ดร.พัฒนพงส์ จาติเกตุ

ทญ. แพร จิตตินันทน์

ติดต่อโฆษณาที่ คุณ ชิตศักดิ์ สุวรรณโมลี โทร.02-539-4748 ทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศไทยฯ 71 ลาดพร้าว 95 วังทองหลาง กรุงเทพฯ 10310 โทร. 02-5394748 แฟกซ์ 02-5141100 e-mail: thaidentalnet@gmail.com