Frascati Magazine #2 by Frascati Theater

Magazine voor avondmensen over het werk van opmerkelijke, nieuwe en vooraanstaande theatermakers en choreografen in Frascati

Juridisch geweten van de wereld Interview met Fatou Bensouda, aanklager bij het Internationaal Strafhof in Den Haag

‘Kunst kijken is naar jezelf kijken’ Frascati en Holland Festival vinden elkaar in grensoverschrijdend theater

‘De hoop ligt bij de kleine initiatieven’ De Warme Winkel en Dood Paard gaan urban indoor farmen

VRUCHTVLEES (cover) DOOD PAARD & DE WARME WINKEL april 2013

SMALL WORLD BOOGAERDT/ VANDERSCHOOT februari 2013

Frascati Magazine

Februari - Juni 2013

TSJECHOV ERIK WHIEN / TONEELGROEP OOSTPOOL februari 2013

Frascati Magazine

THE COMING STORM FORCED ENTERTAINMENT maart 2013

Februari - Juni 2013

DE LAATSTE DANS Tg. Ilay april 2013

Frascati Magazine

DE BAARD VAN GOD HOTEL MODERN maart 2013

Februari - Juni 2013

Nabij Voorwoord

Begin december 2012 was Frascati de locatie voor Moving Meetings. Van over de hele wereld kwamen programmeurs naar Amsterdam om theatermakers te ontmoeten en voorstellingen te bezoeken. Hun bewondering voor de kunstenaars en hun werk werd niet onder stoelen of banken gestoken. Het Nederlands theater geldt als voorbeeld in de landen waar het theater bloeit als nooit tevoren. Ik was trots op de uitgesproken kracht van ‘ons’ theater: compromisloos, eigenzinnig, intelligent, persoonlijk en tegelijk midden in de wereld. In die decembermaand contrasteerde het hartverwarmende enthousiasme van mijn internationale collega’s sterk met de kilte die ons te wachten staat. De grote vraagtekens die aanhoudend worden geplaatst bij de rol van kunst in de samenleving, opgeteld bij de ongekende sanering van het kunstenveld, leidt bij ons tot grote twijfels. Kwade tongen beweren dat er zich een onoverbrugbare kloof bevindt tussen het theater en het publiek, tussen u en mij. ‘Dat de kunst zich heeft vervreemd van de samenleving’. Het zijn grote woorden, waar ik vraagtekens bij zet wanneer ik me u, het betrokken publiek van Frascati voor ogen haal. Maar weifelend als we zijn laten we ons op een dwaalspoor

zetten. We proberen ons te herbronnen en zoeken krampachtig aansluiting bij ‘de markt’. Maar wie is de markt? Het publiek. En wat wilt u? Toch niet iets waar u op zit te wachten? Een als voorstelling verpakte uitkomst van een representatief publieksonderzoek? Ik vrees dat u daar uw deur niet voor uit komt. Ik geloof dat we juist nu, in een onzekere wereld, snakken naar een bevlogen betoog, een gearticuleerde beweging of een scherp contrasterend beeld. Naar kunst die zich compromisloos uitspreekt, stelling neemt en confronteert. In Frascati dus geen aangeharkt theater maar voorstellingen die durven prikkelen en provoceren, die elk op een unieke manier trachten om samen met het publiek antwoorden te formuleren op de grote vragen waar we ons mee geconfronteerd weten. En om nieuwe gebieden te onderzoeken is het volgens mij cruciaal dat we buiten de bestaande kaders durven te denken. Het vraagt om risico’s nemen en het zekere achter ons laten. Van de kunstenaar, maar niet in de laatste plaats van u, het publiek. Dat is geen onoverbrugbare kloof maar een betrokken dialoog in nabijheid. Mark Timmer, artistiek directeur

Frascati Magazine

GARRY DAVIS Marjolijn van Heemstra mei 2013

Februari - Juni 2013

Frascati experimenteert met Layar Een aantal pagina’s in dit tweede nummer van Frascati Magazine is verrijkt met layar. Dit biedt ons de mogelijkheid om extra informatie, trailers van voorstellingen en aanbiedingen toe te voegen aan de artikelen en interviews. De komende tijd zullen we dit vaker en meer gaan doen, ook op ons andere drukwerk zoals flyers en maandladders.

Houd bij het lezen van dit magazine dus je smartphone of tablet bij de hand en maak kennis met de Libanese theatermaker Rabih Mroué, bekijk de trailer van Tsjechov of beleef Halina’s La voix humaine. Artistiek directeur Mark Timmer vertelt kort over zes verschillende voorstellingen en waarom je daar naartoe moet gaan.

Februari - Juni 2013

Frascati Magazine

Monika Gintersdorfer and Knut Klaßen create internationally acclaimed performances with dancers from countries including the Ivory Coast and frequently with artists who are superstars in their native countries. In contrast to many other artists, they do not envisage any cultural exchange. The goal is precisely to display all of the differences, misunderstandings and contradictions between ‘white’ and ‘black’ realistically on stage, without judgement or the imposition of any interpretation. The duo has won various prizes, including the Impulse Festival 2009 prize and the prize for the best German dance troupe of 2010. In The International Criminal Court the German, Congolese and Ivorian actors express the occasionally conflicting views on this unique institute, in an alternation of dialogue and silent performance.

‘Een rol die de werkelijkheid niet beïnvloedt, is geen rol’ Februari - Juni 2013

THE INTERNATIONAL CRIMINAL COURT GINTERSDORFER/KLASSEN (DE) in coproductie met FRASCATI PRODUCTIES wo 1 & do 2 mei Frascati 1, 20:30

‘De redactie zegt: hoe onwaarschijnlijker hoe beter. Zoals ze willen!’

daagse leven behandelen, het leven Gintersdorfer/Klaßen maakt dat de intelligentsia leeft en dat niet ter sprake komt bij de andere energieke dans over complexe gezelschappen doordat zij volslamaatschappelijke thema’s gen on-intelligent en gedeeltelijk onbegaafd zijn. (...) Ach, wat heb jij een rol in Drie zusters! Wat een rol! Als je tien roebel geeft krijg je hem, tekst: Bas van Peijpe anders geef ik hem aan een andere actrice. Dit seizoen sta ik Drie zusters nog niet af. Het kan beter nog wat liggen, wat uitzweten, of, zoals de koopmansvrouwen zeggen als ze de pirog opdienen – laat hem nog wat uitzuchten.’

Een jaar later, in september 1900, heeft Tsjechov de tekst van Drie zusters af. Het schrijven heeft hem veel moeite gekost. Hij is ontevreden. ‘Het stuk is gecompliceerd als Het Berlijnse duo Monika Gintersdorfer een roman, de stemming is moordend, triester dan triest’, schrijften hij Knut Klaßen baart al enkele jaren aan een actrice in Petersburg. Zijn inter nationaal opzien met energieke Loek Zonneveld is theaterverslaggever. eigen stemming is pessimistisch. Hij publiceert onder andere in De Groene waarin gevoelige Olga klaagt tot overmaat van voorstellingen ramp Amsterdammer, de Theater Maker enmaatop over ‘stroefheid’ in hun relatie. schappelijke Ze zijn eigen website www.loekzonneveld.nl thema’s onverhuld op de corresponderen nu bijna dagelijks. planken worden voorstelToneelgroepgebracht. Oostpool maaktDe levendig, Op 27 september 1900 schrijft Tsjeactueel theater voor een breed publiek. lingen dragen als Am Ende des chov in Jalta aan Olga in Moskou: Een vastenamen kern van jonge, talentvolle ‘Mijn allerliefste Olja, mijn heerlijk wordt Minute telkens aangevuld met Westerns makers en Jede mit einem wisselende gastspelers en -regisseurs. actricetje, vanwaar die toon, die Illegalen Huisregisseur ist besserErikals wählen en worden Whien (1978) maakte bij zure, klagelijke stemming? Ik weet Oostpool eerder de succesvolle voorstelniet meer wat ik je moet zeggen, gemaakt lingen in samenwerking met De Misantroop, Boiling Frog,topdansers Van behalve dat éne dat ik al tienduibrug af gezien en Tweede Natuur. In In mei en dj’s uitdede Ivoriaanse clubscene. zend maal tegen je heb gezegd en september was bij Frascati zijn bejubelde presenteren ze bijTillFrascati huntenieuwste voorstelling the fat lady sings zien. waarschijnlijk nog lang zal blijven zeggen: namelijk dat ik van je voorstelling, houd over het Internationaal TSJECHOV – en meer niet. Wanneer wij nu niet WHIEN / TONEELGROEP OOSTPOOL Strafhof inERIK Den Haag. bij elkaar zijn ben jij noch ik daar di 19 t/m wo 27 feb (beh. zo, ma) Frascati 1, 20:30 schuld aan, maar de boze duivel, die in mij bacillen heeft gelegdDe enband met Ivoorkust stamt uit 2002, toen de echtgeNagesprek zich in dat land bevond terwijl er noot in jou de liefde voor de kunst.’ En devan Gintersdorfer Op donderdag 21 februari is na afloop een burgeroorlog uitbrak. Om aandacht te vragen voor volgende dag, 28 september 1900, van de voorstelling een nagesprek met het conflict organiseerde schrijft hij: ‘Jullie moeten het hedeno.a. Erik Whien.zij in Duitsland korte acties in

Waarom is dit wat voor mij?

geen van allen meer ergens voor deugen! O zo!’ En een dag later: ‘Als meer dan de helft van de spelers steeds maar de juiste toon niet te pakken kan krijgen, is daar het stuk de schuld van. Je zou voor altijd de zorgen over het al of niet succes opzij moeten schuiven. Dat moet je niet kunnen schelen.’

de openbare ruimte. Elke dag werden situaties uit het door oorlog geteisterde land 1-op-1 ‘getransponeerd’ naar de straten van Hamburg, zoals ongezien over straat sluipen, wegvluchten of ilegale benzine verkopen. Een snelle, directe manier van werken waarbij tegenstrijdigheden niet worden weggepoetst maar getoond en ‘uitgespeeld’ – dat kenmerkt ook het latere werk van de groep. In de bekroonde voorstelling Othello, c’est qui? (2009) gingen de Ivoriaanse danser Franck Edmond Yao en de Duitse actrice Cornalia Dörr op zoek naar Othello, elk vanuit hun eigen culturele achtergrond. Al snel bleek dat de ‘Afrikaan’ Othello in Afrika nauwelijks bekend is, en dat Yao Afrikaanser is dan Shakespeare’s personage. Dergelijke confrontaties vormen vaker de motor in het werk van Gintersdorfer en Klaßen. In hun serie Logobiontmoetingen, naar de gelijknamige virtuoze straatdans uit Ivoorkust, deelt Yao het podium met telkens een andere Europese danser of acteur. Hij probeert hen de dansen uit het Logobi-repertoire te leren, wat maar ten dele lukt. Zowel de pogingen als het mislukken daarvan, vertellen een verhaal. Het publiek leert beide performers kennen als uniek individu, met elk een eigen culturele achtergrond, verankerd in hun lichaam.

Deze vorm kreeg een vervolg in Très, très fort (2009), waarin dansers de lichaamstaal van Afrikaanse machthebbers naar het podium vertaalden. Am Ende des Westerns (2011) toonde op vergelijkbare wijze de fysieke weerslag van een andere roerige periode in Ivoorkust, de maanden in 2011 waarin twee partijen de overwinning van de verkiezingen claimden. Op het podium vertolkten dansers deze schizofrene situatie door te proberen twee tegenstrijdige bewegingen tegelijk uit te voeren. Naast voorstellingen waarin het leven in al zijn tegenstrijdigheid op het podium wordt geplaatst, maakt het gezelschap ook werk waarin juist fictie en rollenspel centraal staan. Hiervoor putten ze uit de Coupé Decalé, een combinatie van muziek, dans en publiek rollenspel, ontwikkeld in het Parijse clubcircuit door een groep waar ook Yao deel van uitmaakt. Tijdens hun shows creëren deze zelfbenoemde supersterren een denkbeeldige parallelle maatschappij, waarin migranten de topposities bekleden. De leden luisteren naar namen als Lino Versace en Le Molare, dragen dure kleren en trakteren iedereen op contant geld en champagne. De groep geniet grote populariteit in heel West-Afrika met hun parodie op de uitwassen van de West-Europese consumptiemaatschap-

pij en hun creatieve verzet tegen het imago van de kansloze migrant. Deze shows vormen het uitgangspunt voor voorstellingen als Betrügen (2009), Die Welt ist eine Kopie (2010) en La Jet Set (2012). Voor Gintersdorfer toont de uitbundige mix van politiek, vermaak en rollenspel de subversieve kracht van theater: ‘Een rol die de werkelijkheid niet beïnvloedt, is geen rol,‘ aldus de regisseuse. Deze uitspraak zou het motto kunnen zijn van het Internationaal Strafhof in Den Haag, het onderwerp van de nieuwste voorstelling van Gintersdorfer/Klaßen. Want ook de rechtspraak kent nauw omschreven rollen en regels, ontworpen om de werkelijkheid te beïnvloeden. Uitgangspunt van de voorstelling is het proces tegen de voormalige Ivoriaanse president Laurent Gbagbo. De Duitse, Congolese en Ivoriaanse spelers vertolken vanuit hun persoonlijke achtergrond de soms conflicterende visies op het Strafhof, waar individuen tegenover de wereldgemeenschap staan, idealisme tegenover weerbarstige praktijk en dikwijls Afrika tegenover Europa. Zoals bij het Strafhof op gevoelige momenten het geluid op de publieke tribune wordt uitgezet, wisselen ook hier dialoog en stilte elkaar ritmisch af.

Volg de repetities via

Het werkt als volgt: De pagina’s waarop layar is toegepast zijn voorzien van het volgende logo:

1: Download de gratis layar app op je smartphone of tablet 2: Klik op het scanicoon 3: Houd telefoon of tablet boven de pagina’s die zijn verrijkt met layar en raak je scherm aan 4: Volg de verdere instructies op je scherm

Frascati Magazine

EEN POPPENHUIS MAREN E. BJØRSETH april 2013

Februari - Juni 2013

‘Een rol die de werkelijkheid niet beïnvloedt, is geen rol’ Gintersdorfer/Klaßen maakt energieke dans over complexe maatschappelijke thema’s Bas van Peijpe Pagina 12

‘De hoop ligt bij de kleine initiatieven’ De Warme Winkel en Dood Paard gaan urban indoor farmen Marijn van der Jagt Pagina 40

Het juridisch geweten van de wereld Interview met Fatou Bensouda, aanklager bij het Internationaal Strafhof in Den Haag Robert Dulmers Pagina 14

‘We willen in deze wereld nergens verantwoordelijkheid voor nemen’ Ton Lutz Prijs-winnaar Maren E. Bjørseth zet repertoire naar haar hand Simone van Saarloos Pagina 50

‘Een Lolita gaat in eerste instantie over melancholie en eenzaamheid’ Bernard Dewulf bewerkte Lolita voor regisseuse Julie van den Berghe Steven Heene Pagina 24

Meisje Over de actualiteit van Een Poppenhuis Hassnae Bouazza Pagina 54

Frascati Magazine

Magazine voor avondmensen Issue #2

Lolita, Lola, Lo Over romans, herinneringen en het fictieve verleden Arie Storm Pagina 26

De beeldengoochelaar Libanese theatermaker Rabih Mroué vertelt de waarheid met fictie Chris van der Heijden Pagina 56

‘Het stuk moet nog wat liggen en uitzweten’ Over de ‘Russische Monty Python’ Anton Tsjechov Loek Zonneveld Pagina 28

Het voortdurende gevecht tegen cynisme Marjolijn van Heemstra bezocht acteur, vredesactivist en eerste Wereldburger Garry Davis (91) Pagina 64

‘Kunst kijken is naar jezelf kijken’ Frascati en Holland Festival vinden elkaar in grensoverschrijdend theater Saskia Naafs Pagina 36

‘Ik blijf niet op afstand’ Khadija Massaoudi over haar Likeminds-voorstelling Kitsune Hassan Bahara Pagina 66

The continuing drama of untied ends Een column van Tim Etchells bij The Coming Storm Pagina 38

Praktische informatie Pagina 72 Maandoverzicht februari-juni 2013 Pagina 78

Frascati Magazine

Gintersdorfer/Klaßen maakt energieke dans over complexe maatschappelijke thema’s tekst: Bas van Peijpe

Het Berlijnse duo Monika Gintersdorfer en Knut Klaßen baart al enkele jaren internationaal opzien met energieke voorstellingen waarin gevoelige maatschappelijke thema’s onverhuld op de planken worden gebracht. De voorstellingen dragen namen als Am Ende des Westerns en Jede Minute mit einem Illegalen ist besser als wählen en worden gemaakt in samenwerking met topdansers en dj’s uit de Ivoriaanse clubscene. In mei presenteren ze bij Frascati hun nieuwste voorstelling, over het Internationaal Strafhof in Den Haag. De band met Ivoorkust stamt uit 2002, toen de echtgenoot van Gintersdorfer zich in dat land bevond terwijl er een burgeroorlog uitbrak. Om aandacht te vragen voor het conflict organiseerde zij in Duitsland korte acties in

‘Een rol die de werkelijkheid niet beïnvloedt, is geen rol’

Februari - Juni 2013

Frascati Magazine

ÂŠ Joost van den Broek

Het juridisch geweten van de wereld

Interview met Fatou Bensouda, aanklager bij het Internationaal Strafhof in Den Haag tekst: Robert Dulmers

Februari - Juni 2013

De komende negen jaar wil ze ‘een hele lijst’ van staatshoofden en legerleiders voor de rechter slepen. En daarmee de geloofwaardigheid van het Strafhof redden. Robert Dulmers sprak uitgebreid met Fatou Bensouda, Sinds een half jaar is zij aanklager bij het hoogste gerechtelijk instituut voor misdaden tegen de menselijkheid. ‘I am a proud African woman,’ zal ze even later zeggen. Prosecutor Fatou Bensouda (Banjul, Gambia, 1961) snelt haar secretarissen voorbij en duikt in haar Haagse kantoor op haar computer. Een werveling van kleuren; bedrukt gewaad in blauw – zoals West-Afrikanen dat trots dragen. ‘Ben zo bij je!’ roept ze nog. Dat duurt een tijdje. ’s-Werelds hoogste aanklager – en volgens Time Magazine een van de 100 Most Influential People in the World - jaagt achter rebellenleiders en staatshoofden. Zoals Omar al-Bashir, president van Soedan. ‘Voortvluchtig’ staat er achter zijn naam. ‘Gezocht wegens misdaden tegen de menselijkheid: moord, uitroeiing, marteling, verkrachting.’ Twee dozijn andere politieke en militaire leiders heeft ze op de korrel. Negen arrestatiebevelen staan uit, aan een handvol andere is ze bezig. Laurent Gbagbo, ex-president van Ivoorkust, zit sinds vorig jaar in de Scheveningse strafgevangenis in afwachting van zijn proces. ‘Je kunt nu binnenkomen!’ roept ze en tikt de email uit. Waar was U mee bezig? vraag ik. ‘Preparing arrests,’ zegt ze. Brede glimlach. Sinds 15 juni is Fatou Bensouda het juridische geweten van de wereld. De komende negen jaar zal ze, zoals het heet in het Statuut van Rome dat het Internationaal Strafhof (ICC) in het leven riep: ‘de meest ernstige misdaden die de Internationale Gemeenschap als geheel betreffen’ onderzoeken en vervolgen. Op verzoek van de 121 lidstaten die tot op heden het Statuut ondertekenden (Heel Zuid-Amerika, bijna heel Europa en grofweg de helft van de Afrikaanse landen. Rusland en de VS tekenden, maar ratificeerden niet; 41 staten deden geen van beide, waaronder India en China). Op verzoek van de VN-Veiligheidsraad. Of geheel op eigen initiatief – vandaar die Time Top 100.

‘De impact van het vonnis was dat, ver van Lubanga, ver van de Democratische Republiek Congo, andere staten begonnen zijn met het demobiliseren van kinderen.’

voor de slachtoffers

Wat was uw reden om te solliciteren?

Ik betrap me op de neiging haar te tutoyeren. Want van hoog tot laag hebben de medewerkers in het met prikkeldraad en schrikdraad beveiligde voormalige KPN-gebouw op de grens van Den Haag en Voorburg het eenvoudigweg over ‘Fatou’. Fatou dit, Fatou dat; al bekleedde ze in haar vaderland Gambia een hoge ministerspost. ‘De sfeer is nu totaal anders dan onder haar voorganger,’ zegt een naaste medewerker. ‘Ze heeft een bijzonder talent om soepel met mensen om te gaan.’ Het is een understatement: voorganger Luis Moreno Ocampo werd door velen gezien als arrogant en eigengereid. En daarenboven: joeg de Afrikaanse lidstaten tegen zich in het harnas door zich eenzijdig op Afrika te richten – en onderzoek naar misdaden in Afghanistan, Colombia, Georgië en Irak toen de kans zich voordeed niet op te pakken. Toen de Argentijn in 2009 tegen het uitdrukkelijke verzoek van de Afrikaanse Unie, op dat moment in een beslissende fase van onderhandelingen over vrede in Soedan, het arrestatiebevel tegen president Omar alBashir uitvaardigde, daalde de relatie tussen Afrika en het ICC tot een dieptepunt. Achter de schermen bereidden lidstaten vorig jaar in alle stilte de benoeming van Bensouda voor, die in de acht jaren dat ze in Den Haag Deputy Prosecutor was de reputatie had opgebouwd even diplomatiek te zijn als vastberaden. Dat ze vrouw is en Afrikaans was mooi meegenomen. Met vooronderzoek naar Colombia en Georgië is ze begonnen. De verwachtingen zijn hooggespannen: het is aan Fatou Bensouda om de aangetaste reputatie van het Strafhof te redden.

‘Alle slachtoffers. De slachtoffers van deze zware misdaden. De slachtoffers zijn meestal de meest kwetsbare mensen in de samenleving: vrouwen en kinderen. Velen zijn slachtoffer van seksueel geweld. Ik begon mijn professionele carrière in Gambia en als een teenager werkte ik als griffier bij de rechtbank en in de rechtszaal woonde ik zaken bij waarin vrouwen en kinderen het slachtoffer waren van geweld. Er waren maar weinig vrouwelijke advocaten en vrijwel geen vrouwelijke rechters. En, daar al zittende, dacht ik: dit is wat ik wil doen. Niet dat de mannen het slecht deden – dat wil ik absoluut niet beweren – maar ik dacht dat het voor mij als vrouw makkelijker was om de brug te slaan naar de slachtoffers.

Van harte gefeliciteerd met uw benoeming. ‘Thank you very much.’

Ik heb het gevoel dat ik er voor ze moet zijn. Dat gevoel is er sinds ik een meisje was. Je kan me beschrijven als ‘victim-oriented’; ik kies de kant van de slachtoffers. Er was, in Gambia, deze zaak, ik zie het nog voor me: een vrouw die keer op keer door haar man misbruikt was. Wanneer ze uiteindelijk aangifte doet, zegt de politie: dit is een civiele zaak, we kunnen niet tussenbeide komen en steeds maar weer wordt het getrivialiseerd en zeggen ze: je echtgenoot mag dit doen. Het is bijna een recht, weet je. En ook al was ik erg jong, vanaf dat moment wist ik: dit is fout. Deze vrouw zou in staat moeten zijn om ergens haar recht te halen. Het is maar een voorbeeld, want het is alomtegenwoordig. Ik denk dat ik als vrouw het verschil kan maken. En nu, in het bijzonder op dit internationale niveau, waar je te maken hebt met geweldige misdaden, met gruweldaden waarvoor woorden tekort schieten, daden die hoofdzakelijk vrouwen en kinderen treffen, ben ik alleen

Februari - Juni 2013

Fatou Bom Bensouda (Banjul 1961) bekleedde diverse hoge juridische functies in Gambia en was daar enige tijd minister van justitie. Ze werkte als adviseur en aanklager bij het Rwanda-tribunaal en daarna als plaatsvervangend aanklager bij het Internationaal Strafhof. In juni 2012 volgde zij Luis Moreno-Ocampo op als aanklager. Bensouda ontving verschillende prijzen en onderscheidingen voor haar juridisch werk, waaronder de Internationale Juristenprijs van de Internationale commissie van juristen. Time magazine plaatste haar in de top-100 van meest invloedrijke mensen ter wereld. Schrijver en journalist Robert Dulmers publiceerde over uiteenlopende onderwerpen in onder andere Vrij Nederland, De Groene Amsterdammer, NRC Handelsblad, Knack en Reformatorisch Dagblad. Begin jaren negentig deed hij vanuit het voormalig Joegoslavië verslag van de burgeroorlog daar. Over zijn ervaringen schreef hij de autobiografische roman Zwart. Hij studeerde theologie aan het Vaticaan en schreef tijdens de laatste levensjaren van Paus Johannes Paulus II het boek Wachten op witte rook.

maar meer gemotiveerd om door te pakken – want het is iets dat ik gedurende mijn hele carrière al gedaan heb: opkomen voor vrouwenrechten.’ Negenennegentig procent van de oorlogsmisdaden wordt begaan door Male Chauvinistic Pigs. ‘Het zijn jouw woorden. Het overgrote deel. Maar dat wil niet zeggen dat vrouwen die misdaden plegen vrijuit gaan. Mijn drive is het Recht, mijn drive is bewijslast. En mijn drive is om te tonen dat eenieder die dit soort misdaden pleegt rekenschap moet afleggen.’ minister, advocaat, aanklager Ze groeit op in ‘a very supportive familly’ in Banjul, de piepkleine hoofdstad van nog geen 35.000 inwoners, waar de rivier de Gambia uitmondt in de Atlantische oceaan. Haar vader is moslim en ze wordt opgevoed door zijn twee vrouwen, tezamen met een groot aantal broers en zussen. ‘Het was een harmonieus gezin; anders dan bij veel polygame families heerste er geen rivaliteit; eerder een geest van redelijkheid en samen delen. Iets dat in Afrika sowieso minder de uitzondering is dan de regel. Maar, misschien atypisch is dat onze ouders er op stonden dat we studeerden. Ook de meisjes. Met name de meisjes. Je werd opgevoed om na te denken wat jij, als individu, kon bijdragen tot de samenleving. Ik heb die verlichte geest die in ons gezin heerste met beide handen aangegrepen. In het Westen heerst vaak het idee dat alle vrouwen in Afrika worden onderdrukt; dat ze geen kansen krijgen. En natuurlijk: we hebben niet dezelfde mogelijkheden die jullie in het Westen hebben, veel faciliteiten zijn gewoonweg niet aanwezig. Maar ik kan je ook vertellen dat er veel gemeenschappen in Afrika zijn die vergevorderd zijn wanneer het aankomt op leiderschap

door vrouwen. Sterker: er is een behoorlijk aantal stammen waar het erfrecht via de vrouwelijke linie loopt en de vrouw aan het hoofd van de familie staat. West- Afrika kent een behoorlijk aantal vrouwelijke leiders, waarvan de president van Liberia, Ellen Johnson Sirleaf verreweg de bekendste is, maar zeker niet de enige. De overtuiging dat vrouwen goede leiders kunnen zijn, is deel van de cultuur, deel van de waarden die je hebt als samenleving.’ Ze studeert in Nigeria en later op Malta, waar ze afstudeert in het Internationale Zeerecht – Hugo de Groot’s Mare Liberum en aanverwant: een van de grondslagen van het latere Internationale Volkerenrecht. Terug in Gambia maakt ze carrière: van Openbaar Aanklager tot Advocaat-Generaal en, tenslotte, in 1998, Minister van Justitie. Dat laatste op verzoek van President Yahya Jammeh, de door een staatsgreep aan de macht gekomen ex-juntaleider, inmiddels driemaal min of meer democratisch herkozen in wat wel ‘de laatste dictatuur van West-Afrika’ wordt genoemd. Een heikele positie, al zegt ze dat niet met zoveel woorden. ‘Mijn President vroeg het mij persoonlijk. Weigeren zou…hoe zal ik het zeggen… het weglopen voor je verantwoordelijkheid zijn. Ik besefte dat ik de kans kreeg om als Minister van Justitie, de Wet te verdedigen. Ik heb geprobeerd wat ik moest doen; niet enkel garanderen dat er recht gepleegd werd in de rechtbanken, maar ook de mogelijkheden scheppen dat de faciliteiten werden opgezet waarin rechters en advocaten daadwerkelijk in staat zouden zijn om recht te plegen. Dát was mijn rol als Minister van Justitie.’ Lang zal het niet goed gaan: Yahya Jammeh heeft zo z’n eigen ideeën over de rol van het recht en in 2000 wordt ze gedwongen op te stappen. Ze trekt zich terug uit het openbare leven, begint als advocaat en werkt naar verluidt

‘Tegen iedereen die zegt dat we ons te eenzijdig richten op Afrika zeg ik: we vervolgen misdaden daar waar ze zijn.’

zelfs even op een bank. Vreemd genoeg – of veelbetekenend – laat het intermezzo met Jammeh haar reputatie onaangetast. ‘Ik refereer in deze kwestie altijd naar mijn track-record:,’ zegt ze. ‘I have tried to uphold the Law.’ Lang houdt ze het niet vol aan de balie. Het vervolgen van misdaden zit haar in ’t bloed. ‘Yes, I always go back’. En ze vertrekt naar het Rwanda-tribunaal van de Verenigde Naties, eerst in Kigali, later in Arusha. Dood en verminking zijn overal. ‘Je kunt het je niet voorstellen… Het was massief. Voor het eerst in m’n leven had ik te maken met honderden daders. Met ontelbare aantallen slachtoffers. Hoeveel ervaring ik ook had in het verleden: dit was onvoorstelbaar. Wreedheden die je je niet voor kunt stellen, die je niet kunt bevatten, waarvan je niet gedacht had dat ze konden bestaan. Waar je ook ging, je kwam de slachtoffers van genocide tegen. In de interviews die je afnam, in de verklaringen die je optekende, maar ook dichtbij: je naaste medewerkers ter plaatse, je hulp in de huishouding. Het was enorm en ik vroeg me af: hoe ga ik hier mee om?’

‘Ja, daar zit je dan. Het is vaak niet makkelijk, omdat je te maken hebt met medemensen die iets vreselijks is overkomen. En die, zoals je zegt, soms erg emotioneel kunnen zijn. Soms zijn mensen compleet van slag en duurt het twee, drie dagen voordat je de feiten boven tafel krijgt. Natuurlijk: je werkt in een team, met je tolken, met je analisten, maar de verhalen neem je mee naar huis, die blijven bij je, het is niet zo dat je die op je bureau achterlaat. Voor je ’s avonds in slaap valt, denk je er aan. Heb je medelijden, grijpt het je aan. Of eigenlijk: het grootste deel van de tijd ben je aangedaan. Maar emotioneel zijn helpt de zaak niet vooruit. Uiteindelijk is de vraag: hoe vertaal ik die emotie? Hoe kan ik al die verhalen die ik hoor vertalen in een zaak die ik de rechters kan voorleggen?’ Je gebruikt je scherpe verstand en je ervaring om het Recht te doen zegenvieren. ‘Het Recht, inderdaad. Daar is dit allemaal om te doen. Het is the Rule of Law. De scheidslijn tussen hen die de macht uitoefenen en hen die het slachtoffer zijn, is de Wet.’

Hoe ging je er mee om?

Een permanent, internationaal strafhof

‘Je weet: de slachtoffers vragen om gerechtigheid en al je gedachten en je daden moeten daarop zijn gericht. Hoe kan ik daaraan bijdragen? En het is zeer belangrijk dat je de mensen die die misdaden pleegden inderdaad te pakken krijgt.’

Rwanda was een goede voorbereiding op Den Haag, vind ze. ‘Het heeft me voor deze baan klaargestoomd. Internationale strafrechtpleging is iets dat je meezuigt, dat aan je trekt. Hier in Den Haag hebben we een hele lijst van voortvluchtigen die ik zo snel als mogelijk voor het gerecht wil brengen. Plegers van de allerzwaarste misdaden. We hebben de Soedanese president Omar al-Bashir, die gezocht wordt wegens genocide; we hebben ºJoseph Kony van het Verzetsleger van de Heer, die we zoeken voor misdaden tegen de menselijkheid, voor moord, ontvoering en seksueel geweld; we hebben Bosco

Daar zit je dan, tegenover slachtoffers zonder ledematen, die huilen, stil zijn of bang voor je zijn. En misschien vind je troost in het feit dat je je job zo goed als mogelijk probeert uit te voeren.

Februari - Juni 2013

extra progamma Rond de voorstelling The International Criminal Court organiseert Frascati i.s.m. het ICC en journalist Robert Dulmers een extra programma (o.v.b.)

Ntaganda, rebellenleider in het Grote-Merengebied, die gezocht wordt wegens het inzetten van kindsoldaten, maar die we nu ook willen wegens moord, verkrachting en seksuele slavernij. Het is een lange lijst.’ Een tè lange lijst volgens velen. Het ICC is op de kop af tien jaar in sessie. Van de 29 gedagvaarden staan er vijf terecht, zitten er vijf in voorarrest, zijn er vier van rechtsvervolging ontslagen, zijn twaalf voortvluchtig en drie dood. Slechts één verdachte, de Congolese rebellenleider Thomas Lubanga, is, in juli van dit jaar, veroordeeld tot veertien jaar cel. ‘Allereerst: wijzelf kunnen niet arresteren. Het Strafhof heeft geen leger en geen politie; dat was van meet af aan ook de taak niet van het ICC. We zijn opgericht om onderzoek en vervolging ter hand te nemen, en arrestatiebevelen uitvaardigen is wat we doen. Het uitvoeren daarvan is aan de 121 verdragsstaten. En die zijn er mee bezig. Ik heb op dit moment voldoende politieke steun. Steeds meer staten tonen zich bereid om onze bevelen uit te voeren. Onlangs heeft Malawi geweigerd een top van de Afrikaanse Unie te huisvesten vanwege de komst van Al-Bashir. ‘We zullen hem arresteren en naar Den Haag sturen,’ verklaarde Malawi. Congo heeft al drie van zijn onderdanen aan het ICC uitgeleverd, Botswana werkt mee. Je moet begrijpen: het ICC is een vrijwillige organisatie. Je tekent en ratificeert zo’n verdrag met open ogen, niemand dwingt je. Ik heb het gevoel dat je dat onderschat. Want ik redeneer: wat motiveert een staat om toe te treden en het Statuut van Rome te ondertekenen? Wat daar in Rome gebeurde, de geboorte van het ICC, was big. Het oprichten van een permanent, internationaal hof om met zware misdaden af te rekenen, was van historische proportie. Het idee stamt al uit 1919, vlak na de Eerste Wereldoorlog. Na de eerste rechtszaken, de Processen van Neurenberg, kwam alles

weer tot stilstand, totdat in de jaren ’80 en ’90 het idee weer werd opgepikt. Het Joegoslavië Tribunaal en later het Rwanda Tribunaal en het Sierra Leone Tribunaal zetten het internationale strafrecht stevig in de steigers. Maar dit zijn ad-hoc rechtbanken en hun mandaat stopt. En zoals jij en ik helaas maar al te goed weten: oorlogsmisdaden stoppen niet. Maar de ad-hoc tribunalen hebben laten zien dat het recht uiteindelijk de misdaad straft. Soms duurt het een tijd; mensen als Karadzic en Mladic waren zestien jaar voortvluchtig: vandaag staan ze voor de rechter.’ De kritiek van Afrikaanse leiders was dat het Strafhof zich te eenzijdig op Afrika richt. Meer dan eens werd het ICC beschuldigd van neokolonialisme. ‘Afrika begrijpt dat het een orgaan als het ICC nodig heeft. Het heeft van meet af aan begrepen dat een Internationaal Strafhof van grote waarde zou zijn om de misdaden in Afrika het hoofd te bieden. Want je moet beseffen dat daar waar het geweld plaatsvindt de gewone instituties die misdaden moeten beteugelen vaak zo goed als non-existent zijn. Soms is ook de politieke situatie van dien aard dat het voor een staat moeilijk, zo niet onmogelijk is om met daders af te rekenen. Soms ontbreekt ook de wil. Vorig jaar vroeg Ivoorkust – geen verdragsstaat – ons om tussenbeide te komen; afgelopen maand kwam Mali naar mijn bureau met het verzoek tot interventie. Tegen iedereen die zegt dat we ons te eenzijdig richten op Afrika zeg ik: we vervolgen misdaden daar waar ze zijn. Onze criteria zijn niet geografisch.’ de machtige schaduw van het hof Israël en Soedan hebben de VN geïnformeerd niet langer van plan te zijn toe te treden tot het ICC en zullen het ver-

‘Het oprichten ven een permanent, internationaal hof om met zware misdaden af te rekenen, was van historische proportie. Het idee stamt al uit 1919, vlak na de Eerste Wereldoorlog.’

drag niet ratificeren. China en India tekenden sowieso al niet. Alleen wanneer de VN-Veiligheidsraad beslist dat de misdrijven die zijn begaan ‘een bedreiging zijn voor de internationale vrede en veiligheid’ kan je daders vervolgen desnoods tegen de wil van die bedoelde staten. ‘Het loutere feit dat je niet tekent of ratificeert, betekent niet dat je ontsnapt aan het Strafhof, ik hoop dat je dat beseft. Libië is geen verdragsstaat, Soedan is geen verdragsstaat; de Veiligheidsraad heeft ons gevraagd een zaak te starten. Als je ‘t me op de man af vraagt: ja, ik denk dat dit hof uiteindelijk universele jurisdictie verkrijgt. Het hangt van de timing van staten af, maar het Strafhof kan wachten. We zijn een permanent hof, we hebben tijd. De legitimiteit van het ICC is nu gegrondvest. We hebben ons gevestigd als een speler op het internationale toneel. Ik denk dat daarnaast de geloofwaardigheid van het hof steeds sterker zal worden. Er zullen meer successen komen.’ In het Grote Merengebied is de klopjacht op Joseph Kony sinds twee weken in volle gang. Een troepenmacht van de Afrikaanse Unie, bestaande uit militairen uit Oeganda, Zuid-Soedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek, zit naar eigen zeggen de leider van het Verzetsleger van de Heer op de hielen en verwacht hem binnen twee maanden over te kunnen dragen aan Den Haag. Drones zijn in de lucht en Special Forces uit de VS opereren naar verluidt tot in Darfur in West-Soedan. Iets verderop, in Khartoem, hangt Omar al-Bashir het arrestatiebevel van het ICC boven het hoofd. In buurland Libië, intussen, wacht het Strafhof al maanden op de uitlevering van Kaddafi’s zoon Saif al-Islam. ‘Het net sluit zich,’ zegt de Prosecutor, ‘Het is slechts een kwestie van tijd. De plaats waar ze zich kunnen verschuilen, wordt kleiner en kleiner.’

Maar minstens zo belangrijk vindt ze wat Ban Ki-moon noemt ‘The Shadow of the Court’. ‘Met diezelfde ene veroordeling van Thomas Lubanga waarover je net wat schamperde, heeft het ICC een niet mis te verstaan signaal afgegeven over het rekruteren van kindsoldaten – een misdaad die een hele generatie van kinderen betreft. De impact van het vonnis was dat, ver van Lubanga, ver van de Democratische Republiek Congo, andere staten begonnen zijn met het demobiliseren van kinderen. Alleen al Nepal heeft sindsdien 3.000 kinderen ontwapend. De Speciale Afgezant van de VN voor Kinderen in Gewapende Conflicten vertelde me dat ze de Lubanga-zaak gebruikt in haar onderhandelingen over demobilisatie.’ ‘Executies In Gambia Na Twintig Jaar Zonder Doodstraf’ kopten de kranten eind augustus. Acht mannen en een vrouw werden uit hun cellen gehaald en terechtgesteld. In een poging ‘het land te ontdoen van alle criminelen’, voert president Yahya Jammeh een geheel eigen wijze van rechtspleging in. Na een internationale storm van protest bond de even excentrieke als flamboyante president – die ooit zwoer ‘alle homo’s te zullen onthoofden’, net zo makkelijk weer in en negenendertig doodvonnissen zijn tot nader order opgeschort. Ik zeg Fatou dat ik als homo eigenlijk niet zo’n zin heb om m’n hoofd te verliezen. Dat zal zo’n vaart niet lopen, begrijp ik, Jammeh roept wel vaker dingen. Maar voor ’t overige: ‘… Laat het duidelijk zijn dat ik geen mensenrechtenactivist ben; ik ben Prosecutor. Een Aanklager met een mandaat, onder een statuut. En dit mandaat is het onderzoeken van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide. Nu ja, toegegeven: in zekere zin ben ik misschien wèl een mensenrechtenactivist, want de misdaden die ik vervolg zijn ten diepste een verkrachting

Februari - Juni 2013

van de mensenrechten van een persoon. Maar je kunt van mij niet verwachten dat ik vanaf deze stoel spreek over welke activiteit van staten dan ook die buiten mijn mandaat vallen. Inderdaad: ik heb ooit gezegd te zullen vechten voor gerechtigheid voor alle Afrikanen – en ik zal, altijd en overal, voor gerechtigheid strijden. Maar ik denk niet dat het fair is om vanaf deze stoel welk staatshoofd dan ook te kritiseren op een gebied van mensenrechten dat buiten mijn mandaat valt: het zou niet juist zijn voor een Aanklager van het ICC.’ Ik ga ervan uit dat je hierin je persoonlijke opinie moet scheiden van je beroepsmatige? ‘Precies! En ik denk dat ik mijn achterban geen dienst bewijs wanneer ik mijn persoonlijke mening begin te ventileren. Stel dat ik destijds een persoonlijke mening had gegeven in de situatie rond de presidentsverkiezingen in Ivoorkust; luttele jaren later komt de zaak op mijn bureau en vraagt Ivoorkust me het vroegere staatshoofd te vervolgen - wat zou ik dan doen? Je zult me vanuit deze officiële positie die ik bekleed nimmer een staatshoofd zien aanvallen, welke reputatie ze ook mogen hebben. Maar ik zal niet aarzelen me uit te spreken als er reden is te geloven dat dergelijke misdaden gepleegd worden in welk van de verdragsstaten dan ook, inclusief Gambia – dat moge duidelijk zijn.’ Afrika ontwaakt Langzaam maar zeker verdwijnen de dictaturen uit Afrika, constateert ze, die weg is al ingeslagen. ‘De afgelopen jaren hebben we de overgang naar democratische rechtsstaten links en rechts zien plaatsvinden. In sommige gevallen niet zonder initiële moeilijkheden, zoals in Ivoor-

kust; in meer en meer gevallen soepel, zoals in Senegal, Liberia en Ghana. Ik verwacht hetzelfde in Ethiopië. De verkiezingen verlopen beter en beter, zelfs in die landen die een geschiedenis hebben waarin staatshoofden voortijdig sterven en er onmiddellijk een burgeroorlog uitbreekt die voortduurt en voortduurt. Nu wordt de ene leider soepel opgevolgd door de volgende, er waren dit jaar als ik me niet vergis achttien democratische verkiezingen in Afrika. Het is niet langer alles doom and gloom. Staat het continent op het punt van een renaissance, van een ontwakend zelfbewustzijn? Het antwoord is volmondig ja! En ik ben me zeer bewust van de symbolische betekenis van mijn benoeming. Op dit moment is Afrika een goede plaats om te zijn. We zijn begonnen kritisch naar onszelf te kijken, naar wat we fout deden en er heerst een positieve energie om het nu beter te doen. Afrika is een rijk continent; rijk aan grondstoffen, maar rijk ook aan culturen. Dat zijn dingen die we kunnen maximaliseren, die we te gelde kunnen maken. De diversiteit is enorm, dat heeft men in het Westen vaak niet door. Alleen in mijn land zijn er op een bevolking van anderhalf miljoen minstens zes, zeven verschillende etnische groepen. In Nigeria meer dan tweehonderd! Maar die verscheidenheid scheidt ons niet, maar brengt ons samen; hoe verschillend ook: Afrikanen voelen zich Afrikaan. Ik ben trots een vrouw te zijn; ik ben trots een Afrikaan te zijn. We zijn in het decennium van Afrika, je hoeft geen twintig, dertig jaar meer te wachten; het is begonnen. En je zult meer van ons zien, niet alleen in de zin van economische ontwikkeling, maar ook in de zin van democratisering. We zullen onze cultuur tonen en onze ware kleuren, dat is wat er gebeurt in Afrika de komende tien jaar, so watch out!’ Deze tekst verscheen eerder in De Groene Amsterdammer.

ÂŠ Blommers & Schumm

Frascati Magazine

Februari - Juni 2013

tg ilay Als geen ander weet de innemende, gepassioneerde en sterk geëngageerde theatermaker Ilay den Boer (Jeruzalem, 1986) grote maatschappelijke onderwerpen terug te brengen tot de kern: relaties tussen mensen. En als geen ander weet hij daarbij de scheidslijn tussen acteurs en publiek, tussen spel en realiteit op te heffen. Wie de afgelopen jaren een kaartje kocht voor een van zijn veelgeprezen voorstellingen, kon aanschuiven bij een beladen Bar-Mitswa maaltijd met moeder Den Boer, belandde middenin een felle discussie tussen vader en zoon over de staat Israël, of ging mee op een busreis, zoals de oma van Ilay die tijdens de Tweede Wereldoorlog moest maken. ‘Een toonbeeld van toneel over grote vragen en grote conflicten,’ oordeelde NRC Handelsblad. Vele prijzen en lovende recensies verder, presenteert Den Boer dit seizoen het laatste deel uit zijn zesdelige reeks Het Beloofde Feest: De laatste Dans Ditmaal heet hij ons welkom op zijn eigen bruiloft. Een bruiloft na een Grote Verwoesting, in een wereld waar nationaliteit en identiteit opnieuw moeten worden uitgevonden. Een feest waarin de belofte van geluk, vrede en harmonie eindelijk uit lijken te komen. Maar als de geschiedenis ons iets heeft geleerd, is het wel dat ze zich niet zomaar laat uitwissen. Acteur Tim Murck speelde in verschillende theaterproducties, waaronder Dat Smoel van Het Nationale Toneel, Romeo over Julia in regie van Marcus Azzini en verschillende voorstellingen van Lucas de Man. Daarnaast was hij te zien in een aantal televisieseries, waaronder SpangaS en Feuten. Komend seizoen speelt Murck mee in De Laatste Dans. DE LAATSTE DANS Tg Ilay première do 11 apr wo 10 t/m za 13 apr Frascati 1, 20:30 Nagesprek Op vrijdag 12 april is er na afloop van de voorstelling een nagesprek met o.a. Ilay den Boer.

Frascati Magazine

‘Een lolita gaat in eerste instantie over melancholie en eenzaamheid’ Bernard Dewulf bewerkte voor regisseuse Julie van den Berghe de beroemde roman van Nabokov. tekst: Steven Heene

Verboden liefdes zijn van alle tijden. Maar een van de meest complexe, en meest problematische, is zonder twijfel die tussen een volwassene en een prille tiener. De Russische schrijver Vladimir Nabokov schreef er in 1955 een literair meesterwerk over: Lolita. Bernard Dewulf bewerkte de roman tot twee nauw verbonden monologen, waarin de man en de vrouw terugblikken op een even ongrijpbare, schuldige als paradijselijke tijd. Op vraag van regisseuse Julie Van den Berghe ging schrijver en dramaturg Bernard Dewulf aan de slag om een nieuw toneelstuk te schrijven, geïnspireerd door het oorspronkelijke thema. Met één

groot verschil qua uitgangspunt: in deze interpretatie, Een lolita getiteld, is het meisje van weleer een volwassen vrouw geworden die terugblikt op die verboden relatie. Maar ook de man, de ‘dader’, komt uitgebreid aan het woord. Respectievelijk zijn ze nu ongeveer 50 en 70 jaar oud, twee monologen voor twee complexe personages waar Els Dottermans en Frank Focketyn hun tanden mogen inzetten. Bernard Dewulf: ‘De opdracht was duidelijk: er zijn twee hoofdpersonages, niet één. Dat is al een belangrijk verschil, want bij Nabokov zie je alles door de ogen van Humbert Humbert, de man. Maar sowieso werk je in een andere context als je voor het toneel schrijft, in plaats van een roman. Ik vind het boek van Nabokov een absoluut standaardwerk in de wereldliteratuur, maar als je het begint te lezen op theatrale mogelijkheden, komt de roman er nogal bekaaid af. Juist omdat het zo volstrekt literair is. Nabokov slaagt erin om een onwaarschijnlijk gegeven geloofwaardig te maken met zijn briljante pen, maar schraap

Februari - Juni 2013

daar alle literatuur af, en je houdt een triviaal verhaaltje over. Zoals je dat bij andere meesterwerken ook hebt, Madame Bovary bijvoorbeeld. Dat soort van literatuur werkt alleen maar in de vorm waarin het geschreven is: als roman.’

‘Wat wel belangrijk is om te weten: Een lolita gaat in eerste instantie over melancholie en eenzaamheid. Verwacht dus geen oordeel over, of veroordeling van, fenomenen als pedofilie of efebofilie (de wetenschappelijke term voor seksuele aantrekkingskracht bij volwassenen voor jongens en meisjes tussen 10 en 14 jaar - SH). Samen met de regisseuse, Julie Van den Berghe, hoop ik dat het publiek dat soort van benadering gaandeweg vergeet. In wezen is het een verhaal over een sublieme ervaring, en over de vraag: wat daarna? Wat nu? Het gaat over twee mensen die ooit de passie van hun leven hebben gedeeld, de vrouw weliswaar op extreem jonge leeftijd, en je leert hen kennen als de feiten al vele jaren oud zijn. Met als belangrijke vraag die zij zich stellen: hoe overleven we dit?’ ‘Ik besef dat er heel wat controverse bestaat rond een onderwerp als pedofilie, en al zeker in de huidige

‘De grote kracht van literatuur, en van theater, is juist dat je van ‘gruwel’ ook een andere, onverwachte kant kunt laten zien.’

‘Ik moest, als toneelschrijver, dus op zoek naar twee stemmen voor het toneel. Twee getuigenissen die elk hun versie van een gemeenschappelijk verhaal vertellen. Voor het relaas van de vrouw had ik daarbij nog een andere inspiratiebron, namelijk een boek van de Italiaanse schrijfster Pia Pera: Dagboek van Lo. Zij heeft de roman van Nabokov geïnterpreteerd door een dagboek te schrijven vanuit het standpunt van het jonge meisje, wanneer ze nog 12 of 13 jaar is. Het boek heeft bijlange niet dezelfde literaire kwaliteit als de oorspronkelijke roman, maar het hielp toch enigszins om me in te leven in de psyche van een lolitameisje. Want ik geef toe: het schrijven van de mannelijke monoloog verliep iets vlotter. Omdat ik zelf een man ben uiteraard, maar ook omdat er meer bronnen zijn die iets vertellen over het standpunt van de zogenaamde dader, die per definitie al volwassen is.’

tijdsgeest. Maar samen met Julie is ervoor gekozen om, voor deze voorstelling, iets van schoonheid te zoeken in dit soort van menselijke verhouding. Er is in de pers de voorbije tijd veel aandacht geweest voor de afschuwelijke kant van pedofiliezaken — en die kant is uiteraard zeer reëel. Ik heb zelf bij wijze van voorbereiding nogal wat websites bezocht over het onderwerp en ik had het er telkens opnieuw erg moeilijk mee. En zelfs als ik een prachtig boek als Lolita lees, kan ik er — in de feiten — niet bij, bij wat er in dat verhaal gebeurt. Je moet je dat eens voorstellen: als Nabokov zijn verhaal begint, is dat kind nog maar 11 ½ jaar… Ik ben zelf vader van een 13-jarig meisje, ik gruw van de gedachte alleen al. Maar de grote kracht van literatuur, en van theater, is juist dat je van ‘gruwel’ ook een andere, onverwachte kant kunt laten zien. Een kant die ik bevestigd kreeg van mensen die beroepshalve met pedofiliezaken geconfronteerd worden, onder wie een advocate. Zij vertelde dat er, tussen alle lelijke verhalen, soms ook erg ontroerende getuigenissen zijn. Verhalen van een oprechte schoonheid. En ja, in elke vorm van schoonheid is de beschadiging vlakbij, toch?’ ‘De man in het stuk is zonder twijfel kapot van wat er is gebeurd. Ik laat als auteur in het midden of zijn handelingen een vast patroon hebben gevolgd, of niet. Dus ook: of er nog andere meisjes waren, of niet. Omdat het daar niet over gaat. In die ene relatie met dat specifieke meisje vond deze man de volledige verwezenlijking van zijn zogenaamde afwijking. Daarom zegt hij, ergens in het stuk: ‘Na jou was mijn leven eigenlijk afgelopen, was ik dood’. En dat is dan weer wel belangrijk als gegeven: deze man is niet in staat om met vrouwen van zijn eigen leeftijd om te gaan. Hij is misogyn, zonder enige twijfel (‘misogynie’ betekent vrouwenhaat - SH). Maar het stuk zit, hoop ik, niet vast in psychologische details die duiding geven aan het gedrag van de personages. Het heeft nog steeds een mate van literariteit: zowel de vrouw als de man zijn goed ter tale en kunnen goed beschrijven wat er gebeurd is. Al schuilt er in hun formuleringen

Frascati Magazine

ook een vorm van zelfbegoocheling, denk ik: ze gebruiken hun woorden evengoed als sluier, dus niet alleen om de toehoorder te informeren. Het blijft dubbelzinnig.’ ‘Voor de vrouw is het alsof alles gisteren pas is gebeurd. Tegelijk lijkt het erop dat zij er beter in is geslaagd dan de man om nog een eigen leven te leiden. Maar ook bij haar weet je nooit 100% zeker hoe ze er tegenaan kijkt. Zo zegt ze ergens: ‘Je hebt me alles gegeven. Je hebt me alles ontnomen’. Dat vind ik het mooie aan schrijven voor theater: je kunt verschillende registers tegelijk bespelen. Een personage kan een anekdote vertellen, en daarna iets beschouwends, en dan weer een verhaal. Je kunt twee personages elkaar ook laten tegenspreken. Enzovoort. Dat maakt

het zo boeiend. Dat en het feit dat voor theater schrijven een groepsproces is, samen met de regisseur, de dramaturg en de acteurs. Ik kijk al heel erg uit naar de eerste lezing eind augustus. Wie weet: misschien wordt het nog een totaal ander stuk dan de versie die nu op tafel ligt. Het heeft in die zin iets dienstbaars, een toneelstuk schrijven. Maar het is ook erg prettig om niet altijd eenzaam in je schrijfkamer te zitten.’ Deze tekst verscheen eerder in het NTGent tijdschrift. Julie Van den Berghe (BE, 1981) volgde de Regieopleiding van de Amsterdamse Theaterschool en voerde eerder fraaie regies bij Frascati. Messen in Hennen en Het meisje dat te veel van lucifers hield staan velen nog op het netvlies. Zij sloeg inmiddels haar vleugels uit en werkt nu ook bij NTGent en Münchner Kammerspiele.

Steven Heene (Gent, 1969) is artistiek coördinator en programmeur bij NTGent. Als journalist en theaterrecensent schreef hij voor o.a. Etcetera, Ons Erfdeel, rekto: verso, De Groene Amsterdammer en verschillende dagbladen. Bernard Dewulf is schrijver. Hij publiceerde onder meer Waar de egel gaat (bekroond met ASLK-prijs voor het literaire debuut 1995) en Bijlichtingen. Ook vertaalde hij het klassieke toneelstuk Alcestis, in de bewerking van Ted Hughes. Met Kleine dagen won Dewulf de Libris Literatuur Prijs 2010. EEN LOLITA JULIE VAN DEN BERGHE / NTGENT (BE) wo 29 & do 30 mei Frascati 1, 20:30 theater do 30 mei cursus Kijk! Theater 19:00 Waarom is dit wat voor mij?

Lolita, Lola, Lo Over romans, herinneringen en het fictieve verleden tekst: Arie Storm

Schrijver Arie Storm noemde zijn dochter Lolita, naar de roman waar hij als jongen zo van onder de indruk was. Nu schrijft hij zelf een roman over zijn jeugd, en merkt dat herinneren nooit alleen maar herinneren is. Zeker voor een schrijver.

Ik ben geboren in Den Haag, opgegroeid in de Schilderswijk, die sombere buurt. Ik woonde tijdens mijn jeugd in een krot; de hele buurt stond vol met die bouwvallen. De mensen huurden er en woonden er de huizen verder uit. Ze braken de boel binnen af en maakten er compleet iets anders van. Ze bouwden in de woonkamer eigenhandig met bruin hardboard, waar een geplastificeerde laag overheen zat, en met wat ondersteunende dwarsbalkjes, een huisbar. Een wankele constructie. Daar hingen ze geluidsboxen boven en de hele dag klonk vervolgens de stem van Tammy Wynette door de ruimte: ‘Stand by your man.’ De Schilderswijkers verfden de muren

en de plafonds van hun woon- en slaapkamers oranje en donkergroen en bruin en paars en hardroze. Ondanks al dat kleurgebruik bleef het er somber, duister, in de zomer scheen de zon, elders, daar hadden wij heel lang nauwelijks weet van. Dat besef kwam pas geleidelijk. In mijn bed, in mijn jongenskamer, las ik over de wereld, en ik hoef me niet eens erg in te spannen om mezelf voor me te zien; ik las Maarten ’t Hart, Maarten Biesheuvel, J.D. Salinger en ook al vrij snel Nabokov. Ik was vermoedelijk de enige persoon in de hele buurt die een boek las; ik las Lolita vroeg in de ochtend, om vijf, zes uur; het was in de uren voor

Februari - Juni 2013

vaker terug aan die tijd, zeker nu ik een roman aan het schrijven ben over die jeugd. Titel: Luisteren hoe huizen ademen.

Nabokov heeft eens opgemerkt dat de kwaliteit van een literaire tekst wordt bepaald door de stijl en de structuur ervan, niet door de ideeën en de opvattingen die erin zitten. Een roman moet je, wil je er zo veel mogelijk uit halen, je zo compleet mogelijk eigen maken; je moet de wereld ervan verkennen, proeven en voelen, en je identificeren, niet met de personages, maar met dat universum dat door de schrijver is gecreëerd. Je eigent je die roman toe, zoals ik me het verleden toeeigen, en zoals Humbert Humbert zich een liefde voor Lolita toe-eigent, een liefde die nooit heeft bestaan, maar die hij nodig heeft om zichzelf van zijn schuld te ontlasten, zoals ik me probeer te ontlasten van de schuld die voor mij mijn verleden is. Want dat is voor mij herinneren en schrijven, en dat gaat ook op voor Humbert Humbert: schrijven lijkt op bekennen, maar in werkelijkheid is het jezelf van alles vrijpleiten.

ik naar school ging, de middelbare school op de Bezuidenhoutseweg een heel andere omgeving, ja, een heel andere wereld dan die waarin ik altijd had verkeerd. De muren van mijn kamer waren poreus, vanuit de tuin kropen door spleten en kieren en gleuven soms bruine naaktslakken naar binnen, en wanneer ik ontwaakte, zag ik ze, als er genoeg licht was, zitten: onverwacht grote, vochtige en glibberige beesten die een spoor trokken over het behang. Den Haag ligt aan de zee, buiten krijsten zeemeeuwen. Langzaam werd de omgeving om me heen wakker, zoals ze nu wakker wordt, in mijn geheugen; naarmate ik ouder word, denk ik

Nabokov had in zijn romans een voorkeur voor het onbetrouwbare vertelperspectief; Humbert Humbert liegt voortdurend. Maar hij doet dat zo gedetailleerd en zintuiglijk (bij Nabokov is alles beeld; je kunt elke passage bij hem voor je zien; je móét het voor je zien) dat je hem wilt geloven. Er zijn mensen die denken dat Lolita de grootste liefdesroman van de twintigste eeuw is. Zij vergissen zich. Humbert Humbert kent de liefde niet. Of misschien hebben ze op een andere manier gelijk dan ze denken. Nabokov was een door en door nostalgische schrijver. Hij probeerde een verleden op te roepen dat in werkelijkheid nooit zó heeft bestaan. Zijn liefde voor dat verzonnen verleden was onbegrensd. Zoals de Spaanse schrijver Javier Marías opmerkt: Nabokov keerde als volwassen man nooit terug naar zijn geboorteland Rusland en ook heeft hij nooit zijn eerste jeugdliefde Tamara teruggezien of het moet zijn in zijn even kunstmatige als emotionerende boeken. ik spreid een plattegrond uit van de Schilderswijk in Den Haag. Het is

een oude kaart, uit de jaren zeventig. Ik tuur en ik tuur ernaar. Zo dwaal ik door mijn verleden. Ik zal zorgen dat het er mooi uitziet, dat is wel het minste wat ik kan doen. En dan wordt er aangebeld. Ik vouw de kaart op en loop naar de deur. Daar staat ze. Mijn dochter. Nu veertien jaar oud. Lolita. Lola. Lo. Ze kijkt naar mij, en achter mij, ons huis in, en ik heb de indruk dat ze rechtstreeks haar eigen verleden in kijkt. Arie Storm (Den Haag 1963) is schrijver en literatuurcriticus. Hij schrijft romans en publiceert in onder andere Het Parool en Vrij Nederland. Ook is hij regelmatig te horen als literatuurrecensent in de TROS Nieuwsshow op radio 1.

Frascati Magazine

‘Het stuk moet nog wat liggen en uitzweten’ Over de ‘Russische Monty Python’ Anton Tsjechov tekst: Loek Zonneveld

Februari - Juni 2013

Vlijmscherp maar vol humor en mededogen portretteerde Anton Tsjechov de ploeterende mens die blijft dromen van een ander leven. Toneelgroep Oostpool trakteert het publiek op een hartverwarmende parade van kleurrijke karakters uit het minder bekende werk van de Russische meester. Naast vijf eenakters putte de groep uit reisverslagen uit Siberië, korte verhalen en brieven aan o.a. Maxim Gorki en Stanislavski. Loek Zonneveld belicht de ‘Russische Monty Python’.

De vaudevilleteksten van Anton Tsjechov zijn de moestuin die knorrend soest in de schaduw van de boomgaard die z’n avondvullende toneelstukken zijn. Tsjechovs brieven zijn het melancholisch en mopperig commentaar op hemzelf en zijn Umwelt. Voor zover na te gaan schrijft Tsjechov zijn eerste vaudeville (of farce) in januari 1884 voor het blad Boedilnik (Wekker) onder het pseudoniem ‘broer van mijn broer’ en met als titel Onreine treurspelers en melaatse dramaturgen en als ondertitel ‘een heel erg verschrikkelijk schandalig afgrijselijke trrragedie in veel bedrijven en nog meer scènes.’ De tekst (vijf pagina’s) begint zo: ‘Epiloog (liever Proloog maar de redactie zegt: hoe onwaarschijnlijker hoe beter. Zoals ze willen!).’ Toneelaanwijzing: ‘De krater van een vulkaan. Tarnovski, een hartverscheurend heerschap, zit, onder het bloed, aan een bureau. Op zijn schouders rust geen hoofd maar een schedel. In zijn mond brandt lava. Uit zijn neusgaten springen minachtend glimlachende groene duiveltjes. Hij doopt zijn pen niet in de inktpot maar in de lava waarin door heksen wordt geroerd. Hij bijt op zijn pen.’ Tarnovski: ‘Potverdrrrie. Wat kan een mens nog schrijven? Ik kan niks bedenken! Hm ... Aan de slag, grote hersens!’

Dit wordt geschreven vier jaar voor Alfred Jarry in Parijs Ubu Roi bedenkt. En 1884 is het jaar waarin Tsjechovs eerste bundel korte verhalen verschijnt. Hij heeft een reputatie hoog te houden. Dat schijnt hem niet te deren. Yolanda Bloemen en Marja Wiebes, die deze tekst in 1996 voor het eerst vertalen, noemen Onreine treurspelers ‘een voorloper van absurdistische schrijvers als Charms’ en ‘een Russische Monty Python’. In datzelfde jaar 1884 schrijft Tsjechov nóg een vaudeville, Door vragen wordt men wijs, anderhalve pagina, gepubliceerd onder het pseudoniem ‘de man zonder milt’. Tegen het eind van 1884 werkt hij zijn korte verhaal In de herfst (1883) om tot de eenakter Langs de grote weg (in Nederland bekend geworden door de legendarische uitvoering van ‘t Barre Land). De censor verbiedt het spelen van dit stuk meteen vanwege het ‘duistere en onfrisse’ karakter van de tekst. Om kort te gaan: Tsjechov struikelt zichzelf in de jaren tachtig van de negentiende eeuw als het ware de Russische podia op en tegen 1890, als de meer legendarische titels van zijn vaudevilles zijn verschenen, is hij de meest gespeelde toneelschrijver van Rusland. Altijd wordt wel

Frascati Magazine

De censor verbiedt het spelen van dit stuk meteen vanwege het ‘duistere en onfrisse’ karakter van de tekst. ergens een farce van hem gegeven. De beer bijvoorbeeld, met dat uit de hand lopende duel tussen een schuldeiser en een deftige dame. Of Het aanzoek, over de zenuwachtige minnaar die door een minimale verspreking van de door hem aanbeden jonge vrouw volledig het amoureuze doel van zijn visite vergeet. Of Het jubileum waarin een argeloze bankemployé wordt lastig gevallen met staatszaken die de arme man in het geheel niet aangaan. En niet te vergeten de door echtelijke doodsangsten bezwangerde lezing Over de schadelijkheid van tabak. En de briljante alleenspraak van de toneelspeler tegen het gapend graf van een lege toneelzaal-bij-nacht, Zwanezang. Al deze mini-drama’s – en de vijf die hij er in de loop der jaren nog aan toevoegt – dragen bij aan de populariteit van zijn korte verhalen waar de stof voor de farces vandaan komt. De vaudevilles zijn tevens gefundenes fressen voor de rijke amateurtoneelcultuur van Rusland in het fin-de-siècle, voor de spelerstroepen die het beheer hebben over al die verenigingsgebouwen in de provinciesteden, waar op den duur de garnizoenssoldaten uit Drie zusters worden ingekwartierd. Tsjechov leert het vak van toneelschrijven van de volkskunstenaar, de Russische circusclown, de balagan. Maar zíjn clown is de in het drinken van wodka onderlegde en desalniettemin verbaal

zeer begaafde oudere broer van die slapstickartiest. Tsjechov heeft in november 1884 juist zijn eenakter Aan de grote weg voltooid, als hij in een brief voor het eerst over zijn longziekte schrijft. Hij correspondeert in dat jaar veel met Nikolaj Alexandrovitsj Lejkin, redacteur van het populaire weekblad Oskolki (Splinters) in Petersburg, een van zijn belangrijke opdrachtgevers. Op 10 december 1884 schrijft Tsjechov aan Lejkin: ‘Er zijn alweer drie dagen voorbij sinds ik zó maar ineens bloed heb opgegeven. De bloedspuwing belet mij te schrijven en zal me ook beletten om naar Petersburg te komen.’ Het was het begin van wat pas in 1897 zal worden gediagnostiseerd als tuberculose, emfyseem en steeds heftiger longfalen, kwalen die de constitutie van de in 1884 nog vierentwintigjarige arts en schrijver in de twintig jaar die volgen steeds verder slopen. In de mate dat zijn fysieke toestand in die twee decennia verslechtert, maakt hij er in zijn correspondentie steeds minder gewag van. Hij wijt zijn langzame productie en de vertragingen in het schrijven in toenemende mate aan zulke banale zaken als het weer, aan de vele gasten die hij krijgt en vooral aan zijn luiheid. Hij schrijft daarover (en vooral niet over zijn longen) in duizenden brieven, kaarten en telegrammen waarmee

Toneelgroep Oostpool presenteert een avond met de vaudevilles en brieven van Anton Tsjechov

ÂŠ Esther Noyons / Annaleen Louwes

Februari - Juni 2013

Frascati Magazine

Hij heeft een reputatie hoog te houden. Dat schijnt hem niet te deren. hij het contact met de buitenwereld onderhoudt. Vanwege zijn almaar verslechterende gezondheid doet hij dat in 1897 vanaf de Franse Rivièra, daarna nog vrijwel uitsluitend vanaf de Krim, vanuit zijn nieuwe woonplaats Jalta. Hij is ondertussen huis-schrijver van het Moskous Kunst Theater van Konstantin Sergejevitsj Stanislawski. De grote liefde van zijn leven is sinds 1900 de steractrice aldaar, Olga Knipper, met wie hij in 1901 in het diepst geheim trouwt. Met haar schrijft hij het meest, soms dagelijks. Die brieven, waarvan maar ongeveer eentiende in 1955 is uitgegeven in de Russische Bibliotheek in de vertaling van Tom Eekman (1923-2012), vormen, aldus samensteller Eekman, een rijke bron van informatie over Tsjechovs leven, ‘de gedachten die hem bezig hielden, van de sociale en literaire entourage waarin hij zich bevond en van zijn werkwijze.’ Over dat laatste informeert Tsjechov ons in een soort literair bandstoten: door de aanwijzingen die hij collega-schrijvers geeft, krijgen we een beeld van zijn letterkundig credo. Op 3 september 1899 schrijft Tsjechov aan Maxim Gorki: ‘Schrap waar mogelijk de bepalingen bij zelfstandige naamwoorden en werkwoorden. Er staan bij jou zoveel bijvoeglijke naamwoorden dat de lezer vermoeid raakt. Het

is begrijpelijk als ik schrijf: De man ging op het gras zitten. Omgekeerd is het moeilijk te begrijpen wanneer ik schrijf: Een lange man van middelbare leeftijd met smalle borst en een rossige baard ging zitten op het groene, reeds door wandelaars platgetrapte gras, hij ging zachtjes zitten, verlegen en angstig om zich heenkijkend. Dat kunnen de hersens van een lezer niet zo ineens verwerken. En dan nog iets: je bent van nature lyricus, het timbre van je innerlijk is zacht. Zou je componist zijn, dan zou je vermijden marsen te schrijven, daar ligt je talent niet. Derhalve raad ik je aan de schoften, loeders en schurftige fielten ook in ruime mate te schrappen.’ Voor zijn grote liefde Olga Knipper is hij in de jaren voor hun verloving (in 1900) op een lieve manier een strenge leraar. Wanneer Tsjechov uit telegrammen en uit de kranten afleidt dat het succes van Oom Wanja in het najaar van 1899 niet zo stormachtig is als dat van De Meeuw een jaar eerder, schrijft hij op 30 oktober 1899 uit Jalta naar Olga in Moskou: ‘Ja, actricetje, jullie Kunsttheatermensen zijn al niet tevreden meer met een gewoon, middelmatig succes, jullie moeten gedaver, kanonnades, dynamiet hebben. Jullie zijn bedorven, verdoofd door de langdurige gesprekken over successen, volle en niet volle zalen, jullie zijn al vergiftigd door die opium en over twee of drie jaar zullen jullie

Februari - Juni 2013

‘De redactie zegt: hoe onwaarschijnlijker hoe beter. Zoals ze willen!’ geen van allen meer ergens voor deugen! O zo!’ En een dag later: ‘Als meer dan de helft van de spelers steeds maar de juiste toon niet te pakken kan krijgen, is daar het stuk de schuld van. Je zou voor altijd de zorgen over het al of niet succes opzij moeten schuiven. Dat moet je niet kunnen schelen.’ Een jaar later, in september 1900, heeft Tsjechov de tekst van Drie zusters af. Het schrijven heeft hem veel moeite gekost. Hij is ontevreden. ‘Het stuk is gecompliceerd als een roman, de stemming is moordend, triester dan triest’, schrijft hij aan een actrice in Petersburg. Zijn eigen stemming is pessimistisch. Olga klaagt tot overmaat van ramp over ‘stroefheid’ in hun relatie. Ze corresponderen nu bijna dagelijks. Op 27 september 1900 schrijft Tsjechov in Jalta aan Olga in Moskou: ‘Mijn allerliefste Olja, mijn heerlijk actricetje, vanwaar die toon, die zure, klagelijke stemming? Ik weet niet meer wat ik je moet zeggen, behalve dat éne dat ik al tienduizend maal tegen je heb gezegd en waarschijnlijk nog lang zal blijven zeggen: namelijk dat ik van je houd – en meer niet. Wanneer wij nu niet bij elkaar zijn ben jij noch ik daar schuld aan, maar de boze duivel, die in mij bacillen heeft gelegd en in jou de liefde voor de kunst.’ En de volgende dag, 28 september 1900, schrijft hij: ‘Jullie moeten het heden-

daagse leven behandelen, het leven dat de intelligentsia leeft en dat niet ter sprake komt bij de andere gezelschappen doordat zij volslagen on-intelligent en gedeeltelijk onbegaafd zijn. (...) Ach, wat heb jij een rol in Drie zusters! Wat een rol! Als je tien roebel geeft krijg je hem, anders geef ik hem aan een andere actrice. Dit seizoen sta ik Drie zusters nog niet af. Het kan beter nog wat liggen, wat uitzweten, of, zoals de koopmansvrouwen zeggen als ze de pirog opdienen – laat hem nog wat uitzuchten.’

Loek Zonneveld is theaterverslaggever. Hij publiceert onder andere in De Groene Amsterdammer, de Theater Maker en op zijn eigen website www.loekzonneveld.nl Toneelgroep Oostpool maakt levendig, actueel theater voor een breed publiek. Een vaste kern van jonge, talentvolle makers wordt telkens aangevuld met wisselende gastspelers en -regisseurs. Huisregisseur Erik Whien (1978) maakte bij Oostpool eerder de succesvolle voorstellingen De Misantroop, Boiling Frog, Van de brug af gezien en Tweede Natuur. In september was bij Frascati zijn bejubelde voorstelling Till the fat lady sings te zien. TSJECHOV Erik Whien / Toneelgroep Oostpool di 19 t/m wo 27 feb (beh. zo, ma) Frascati 1, 20:30 Nagesprek Op donderdag 21 februari is na afloop van de voorstelling een nagesprek met o.a. Erik Whien.

Volg de repetities via

ÂŠ Blommers & Schumm

Frascati Magazine

Februari - Juni 2013

wunderbaum Het collectief Wunderbaum maakt documentair theater. Bij voorkeur niet in de zaal, maar op locatie, daar waar de thema’s uit de media dagelijkse realiteit zijn. Zo reisden twee leden als seksen drankbeluste voetbalsupporters af naar de Zwarte Zee, voor de voorstelling Beertourist. In Venlo ontvingen zij hun publiek in een feesttent, voor een voorstelling over de reële problemen die mensen in de armen van extreme politici drijven. Bij andere gelegenheden dook de groep op in shoppingmalls, in een sloopflat in Rotterdam-Zuid of op een plein in Teheran. En voor de minder avontuurlijken spelen ze ook af en toe in het theater. Wunderbaum ontving verschillende prijzen en wordt internationaal geroemd om haar betrokken en ongepolijste manier van werken. Middenin het huidige crisisklimaat onderneemt Wunderbaum de komende jaren een omvangrijk maatschappelijk project: The New Forest. Vanuit het hart van Rotterdam wordt gebouwd aan een futuristische nederzetting, een fysiek en virtueel laboratorium voor de samenleving van morgen. De documentaire voorstelling Het Begin vormt de kick-off van dit ambitieuze project en wordt gemaakt samen met socioloog Willem Schinkel. De komende jaren worden in The New Forest actuele thema’s als democratie, gezondheidszorg, wetgeving, energie, gedragscodes, leefbaarheid en seks onder handen genomen. Het project verenigt uiteenlopende maatschappelijke krachten als het bedrijfsleven, wetenschap, onderwijs, openbaar bestuur, kunst en publiek. In mei 2013 wordt The New Forest officieel geopend in het betonnen hart van Rotterdam. THE NEW FOREST – HET BEGIN Wunderbaum di 12 t/m wo 13 feb Frascati 1, 20:30

Frascati Magazine

Even voorstellen Holland Festivaldirecteur Annet Lekkerkerker: ‘Ik kom wat kunst betreft uit een gezegende omgeving. Ik ben opgegroeid met literatuur en beeldende kunst. Ik weet nog goed dat ik als 16-jarige in het Stedelijk Museum kwam en daar twee schilderijen van Anselm Kiefer zag, Innenraum en Hermannsslacht. Ik vond het bij de eerste aanblik afschuwelijk, megalomaan. Had er meteen een sterke mening over, zoals dat gaat op die leeftijd. Totdat ik beter keek en erover las. Toen besefte ik dat het werken van grote waarde zijn. Die ervaring heeft me geleerd dat een heftige eerste indruk goed is, ook al is die negatief. Goede kunst maakt je van een toeschouwer tot een beschouwer. Kunst kijken is naar jezelf en naar de je omringende wereld kijken.’ Frascatidirecteur Mark Timmer: ‘In ons Brabantse gezin, en het dorp waar ik vandaan kom, was kunst niet echt aan de orde van de dag. Af en toe ging ik als kleine jongen naar mijn oom in Zutphen die als kunstschilder leefde te midden van zijn eigen werk. Een onbekende wereld die ik niet begreep maar die me mateloos intrigeerde. Ik was er lang van overtuigd dat ik een keurige zakelijke baan zou krijgen, maar na een jaar als personeel- en organisatieadviseur gewerkt te hebben, was ik diep ongelukkig. Het roer ging radicaal om en ik melde me aan bij de Toneelacademie Maastricht. Pas daar viel alles samen. Ik genoot met volle teugen. Na mijn afstuderen heb ik een aantal jaar voorstellingen geregisseerd. Onder

‘Kunst kijken is naar jezelf kijken’ tekst: Saskia Naafs

het motto ‘je moet niet doen waar je goed in bent, maar waar je het beste in bent’ maakte ik een nieuwe overstap. Ik werd artistiek leider van theater Plaza Futura in Eindhoven.‘ De samenwerking Lekkerkerker: ‘Frascati en Holland Festival hebben een gezamenlijke interesse in de internationale podiumkunsten. HF haalt vaak voorstellingen van nieuwe makers, in nieuwe vormen naar Amsterdam. Voor ons is het logisch om met een theater als Frascati samen te werken. Een goede manier om het HF-publiek kennis te laten maken met dit theater. Zeker nu het aantal kleinere podia is uitgedund, hoop ik dat meer mensen de weg naar Frascati zullen vinden.’ Timmer: ‘Frascati staat in het Amsterdamse bekend om zijn vernieuwende en eigentijdse theater. We zijn er voor gevestigde namen, maar zeker ook voor nieuwkomers. Tijdens een festival kun je nog net iets meer risico nemen en verder gaan op internationaal gebied. In Frascati kunnen we tijdens HF nog avontuurlijker programmeren.’ Het programma

In juni houdt Frascati traditiegetrouw twee weken vrij voor het Holland Festival. Holland Festivaldirecteur Annet Lekkerkerker en Artistiek directeur van Frascati Mark Timmer vertellen waarom. ‘Tijdens HF kunnen we nog avontuurlijker programmeren.’

Timmer: ‘De losse eindjes aan het programma worden as we speak vastgeknoopt. Over de inhoud kunnen we niet veel prijs geven, wel dat het thema verbonden is aan een specifiek continent. Dit jaar hebben we vier voorstellingen in Frascati tijdens HF. Dat is best ambitieus als je nagaat dat het bijna tien procent van het totaalaanbod is. Al in het najaar ga je samenzitten om te bedenken wat je naar Amsterdam kunt halen. Er is geen bepaald type voorstelling waar we naar op zoek zijn. Wel moet het een maker zijn met een eigen taal. Iemand die nieuwe invulling geeft aan theater, met een voorstelling die het engagement niet schuwt en durft te schuren. Theater dat aan alle kanten de grenzen opzoekt.’ Internationale podiumkunsten in Amsterdam Lekkerkerker: ‘We zijn de culturele hoofdstad van Nederland. Voor het culturele klimaat is het

Februari - Juni 2013

ontzettend belangrijk om over de grenzen te blijven kijken. Dat is wat Amsterdam cachet geeft, het een hoofdstad van wereldklasse maakt. De reflex op de bezuinigingen had kunnen zijn: ‘waar zijn die internationale podiumkunsten voor nodig? Eigen mensen eerst.’ Maar dat zou erg onverstandig zijn geweest, voor een bloeiend nationaal kunstklimaat is een internationale blik nodig. HF haalt namen naar Nederland die hier anders niet te zien zouden zijn.’ Timmer: ‘Nederland was lang gidsland op het gebied van theater. In de jaren negentig was er een periode dat we iets te veel naar binnen gekeerd waren. De laatste jaren is de blik weer duidelijk naar buiten gericht. In economisch moeilijke tijden is het van belang internationaal samen te werken juist om werk te kunnen produceren.

Frascati en Holland Festival vinden elkaar in grensoverschrijdend theater

over hun eigen grenzen te kijken. Het vergroot je afzetgebied.’ Timmer: ‘Voorheen hadden we tijdens het HF An Academy. Met Amsterdamse kunstenaars bezochten we voorstellingen en spraken met de internationale makers. We hadden tevens Frascati Sessies, workshops met internationale makers. Een bijzondere sessie was met de Franse kunstenaar Jean Michel Bruyère die drie weken lang onderzoek deed naar illegale vluchtelingen in de Bijlmer samen met Amsterdamse kunstenaars.’ Lekkerkerker: ‘Nog steeds geven ieder jaar deelnemers aan het HF masterclasses aan studenten van de Theaterschool. Ook zijn er publiek toegankelijke workshops waarop iedereen zich in kan schrijven.’ HF hoogtepunten Lekkerkerker: ‘Afgelopen jaar kwam de Zuid-Afrikaan William Kentridge zijn voorstelling afmaken in Frascati. Wij hadden de wereldpremière. Het was fantastisch. Hij zei naderhand zelf ook: zo mooi als in Amsterdam is het niet meer geweest. Frascati is heel gastvrij. De makers gaan altijd gelukkig naar huis.’ Timmer: ‘Het decor van de voorstelling moesten we met een schoenlepel naar binnen wringen, zo groot was het. Ik herinner me ook de voorstelling van de Japanner Toshiki Okada. Scènes in een fabriek waarin de anonieme medewerkers wanhopig een gemeenschapsgevoel proberen te vormen. Een uitzendkracht vertrekt na twee maanden en geeft een ontroerende over the top afscheidsspeech. En Eine Kirche der Angst vor dem Fremden in mir van Christoph Schlingensief zal me voor altijd bijblijven. De regisseur was ziek en wist dat hij zou sterven. Het was een aangrijpend psychoanalytisch ritueel over kunst, de dood en verlossing.

Buitenlands bezoek Timmer: ‘Bezoekers uit het buitenland krijgen vaak de A-merken voorgeschoteld. Ik zou ze laten zien wat daarachter gebeurt. Ze meenemen naar plekken als het Veem Theater en Appel Arts Centre.’ Lekkerkerker: ‘Ik laat internationale gasten de breedte van Amsterdam zien. De Stadsschouwburg, het Stedelijk en de Nederlandse Opera, maar ook Frascati. Ik zou ze juist naar Nederlandse voorstellingen sturen. Zelf probeer ik zo vaak mogelijk een voorstelling in Frascati te bezoeken. Mightysociety van Eric de Vroedt moet ik bijvoorbeeld echt nog gaan zien. Net zoals de nieuwe voorstelling van Marjolijn van Heemstra en Helling van Maren E. Bjørseth.’ Timmer: ‘Dat is een jonge theatermaakster, vorig jaar afgestudeerd met een bewerking van Henrik Ibsens Nora. Ze zal de komende jaren verbonden zijn aan Frascati.

Lekkerkerker: ‘Afgelopen jaar speelde voor het eerst Nederlands theatergezelschap Wunderbaum op het Holland Festival. Internationale programmeurs komen daar speciaal naar kijken. De praktijk van Nederlandse theatermakers is steeds internationaler aan het worden. Het is verfrissend voor makers om

Kruisbestuiving Saskia Naafs is free-lance onderzoeker en journalist. Ze schrijft over uiteenlopende onderwerpen voor onder andere Het Parool en over muziek voor de online magazines www.mixedgrill.nl en www.roarezine.nl. HOLLAND FESTIVAL za 1 t/m wo 26 juni Vanaf 6 februari is het volledige programma te vinden op www.hollandfestival.nl

Frascati Magazine

Een column van Tim Etchells bij de nieuwste voorstelling van Forced Entertainment, The Coming Storm tekst: Tim Etchells

The continuing drama of untied ends

We are travelling on the underground together. Chatting away, exchanging stories. At a certain point we reach the station where X has to depart. He’s half way through something; a recollection of childhood, something about an old woman who lived in the house across the street. ‘Doesn’t matter,’ he says, ‘I’ll tell you another time,’ and then he exits the carriage, laughing, and I know he won’t tell me, and that I won’t remember to ask. Instead the story stays with me, in its unfinished form. The woman’s unduly youthful face, her garden that smelled of juniper and the gray cats that seemed to patrol the space marked out by its walls. The Coming Storm is a show made of stories though they’re not so much told as unsystematically unraveled and then chaotically re-woven. A small number of the stories in the performance get completed, and a few you can easily guess the ending of, even though the telling is abandoned far from the point of arrival. More often than not though the stories get cut off at a place where we’d never know

Februari - Juni 2013

The incomplete narrative in this sense is always a proposition, an initial set of co-ordinates, tensions or possibilities which, we might expect, will play through in the next phases of what happens. But instead of playing through, in a work like The Coming Storm, these energies will be sublimated – cut off or interrupted on the one hand, or abandoned altogether on the other, as performers find other things to do – and these narratives persist nonetheless. There are untied ends flailing in space, echoes and tangles which continue long after an initial sound, colouring what happens in the performance, affecting how we read what transpires, affecting stories which come afterwards.

what was supposed to come next. There’s a teasing aspect to this process of course, and a frustration built into the thwarting or truncating of narrative arcs. Mostly though, what the cutting off, mashing and colliding of incomplete narratives produces – for me at least – is a feeling of freedom. Instead of tidy but rather cramped closure, well-packed or neatly rounded argument and coming to conclusion(s), in this piece there are sparks as there were in the story I half heard on my underground train journey; the dynamic unruly flurry of the possible, the continuing drama of untied ends. Sitting in the dark we’re gifted the void space of the story that is missing in which to do our own telling.

There’s a joy in making a piece like The Coming Storm in that it celebrates a level of carnivalesque reversal and upheaval. The best and serious intentions of one performer frequently biting the dust thanks to the contrary and less than worthy mischief of another. There’s a fluid balance (not really a balance at all, more like a war) between order and disorder, coherence and incoherence, ‘readability’ and libidinous anarchy. As director in the group process of making a piece like this I know that I’m not really on one side or another, and certainly not attempting to draw things to their sensible conclusion; I’m rather more locked in the role of a cruel referee determined to get the most incident from the drawn-out conflict and the ongoing tension. My favourite moments in this performance are those held in a kind of impossible suspension – like the earnest but upbeat narrative from Robin and Terry about the possibility of an optimistic story on the TV news, being told in one part of the stage, whilst elsewhere Richard spins through a farcical comedy routine about a failed suicide – desultory sack on head, a rope in his hand and nowhere to suspend it from. I love the other kinds of incompletion in this too – the tonal one especially, which in its contradiction devils any chance of ‘reading correctly’ what’s going on. Again, in the incommensurable narratives or energies – the tragic and the comic intertwined – there’s something true to our lives here.

Forced Entertainment is een groep van zes theatermakers onder artistieke leiding van regisseur Tim Etchells. Sinds 1984 verkent het kunstenaarscollectief diverse vormen van theater, installatie, nieuwe media en film en is de groep een graag geziene gast op festivals en in theaters over de hele wereld. In hun werk verhalen zij op een toegankelijke en uitdagende manier over de mythes, dromen en nachtmerries van de hedendaagse verstedelijkte samenleving. Met The comming storm creëert Forced Entertainment live op het toneel een epische vertelling: bloemrijk, ambitieus, vol tegenstrijdigheden en onverwachte wendingen. Ernst en ironie wisselen elkaar soepel af terwijl persoonlijke anekdotes vermengd raken met half-herinnerde romans, niet-bestaande films en verknipte sprookjes. Dit alles begeleid én onderbroken door live muziek, dans en practical jokes. Forced Entertainment is a company of six theatre-makers under the artistic leadership of director Tim Etchells. Since 1984, the artists’ collective has explored various forms of theatre, installation art, new media and film, and the group is a welcome guest at festivals and theatres all over the world. They refer to the myths, dreams and nightmares of modern urban society in their work in an accessible and challenging manner. With The coming storm they create an epic tale, live on stage: rich, ambitious, full of contradictions and unexpected turns. Gravity and irony alternate while personal anecdotes become intertwined with half-remembered novels, non-existent films and fragmented fairytales. This is all accompanied and interrupted by live music, dance and practical jokes. The coming storm is Forced Entertainment at its best – trademark black humour, a collage of arresting images and an anarchic performance style. THE COMING STORM Forced Entertainment (UK) vr 1 t/m za 2 mrt Frascati 1, 20:30 Frascati Foreign Friends (p. 74) Waarom is dit wat voor mij?

Frascati Magazine

‘De hoop ligt bij de kleine initiatieven’ De Warme Winkel en Dood Paard over urban indoor farming en hun voorstelling Vruchtvlees tekst: Marijn van der Jagt

Overal schieten kleinschalige, collectieve initiatieven als paddenstoelen uit de grond, als zelfredzaam antwoord op de economische, ecologische en maatschappelijke crises. Voor de locatievoorstelling Vruchtvlees stichten de acteurscollectieven Dood Paard en De Warme Winkel een tijdelijke leefgemeenschap in een leegstaand kantoorpand. Hier gaan ze een inpandige akker bewerken, op zoek naar de grenzen van hun idealisme. ‘Hoe veel zijn we bereid om in te leveren voor een ideaal?’

Met z’n zessen staan we ineens door het raam te turen. Naar een vierkante meter met plantjes, tussen de parkeerplekken langs de Amsterdamse gracht. Het was Manja Topper die wees op het ‘boomtuintje’ voor de deur van het kantoor van Dood Paard, dat bewoners om een boom heen hebben aangelegd. ‘Kijk, hoe verzorgd,’ zegt Topper, ‘heel anders dan als er alleen maar hondendrollen zouden liggen. Het ziet er liefdevol uit.’ Sinds ze bezig zijn met hun eerste gezamenlijke voorstelling zijn ze bij Dood Paard en bij De Warme Winkel gespitst op al het groen in de stad. Vruchtvlees is vooralsnog de titel van deze coproductie die vijf theatermakers van de twee gezelschappen aan het maken zijn. De middag van het interview hebben ze erover vergaderd, in het kantoor waar Dood Paard nog even zit. In januari verhuist de groep naar het pand van Frascati, en bij het

Februari - Juni 2013

Frascati Magazine

Februari - Juni 2013

‘Het gedrag van die woekerplant kan je terugvertalen naar de woekeraars in onze maatschappij.’

koffiezetten in de keuken heeft Gillis Biesheuvel enthousiast verteld over deze fysieke verbintenis met het theater waar de groep nu ook in letterlijke zin ‘huisgezelschap’ wordt. ‘We hadden het leuk gevonden om daar met meer theatermakers te gaan zitten’, zegt Biesheuvel. Een van de groepen waar Dood Paard aan dacht was De Warme Winkel, maar dat gezelschap bleek al plannen te hebben om in Utrecht subsidie aan te vragen. Toch gaan de twee groepen nu samen een ruimte betrekken. Voor hun coproductie die in april 2013 uitkomt zoeken ze een leegstaand kantoorpand, waar ze iets willen bedrijven dat ‘urban indoor farming’ heet. Ze gaan planten en gewassen verbouwen, en te midden van dit eigenhandig opgekweekte groen hun voorstelling spelen. Ter verduidelijking leest Jeroen de Man een A4-tje voor waarop het plan voor Vruchtvlees beschreven staat: ‘Vanaf de allereerste repetitiedag bewerken theatermakers Vincent Rietveld, Gillis Biesheuvel, Manja Topper, Kuno Bakker en Jeroen de Man ditmaal geen boek of toneelstuk, maar een akker. Een stedelijke akker, een inpandige akker – ze gaan urban indoor farmen. Met twee linkerhanden of met aangeboren groene vingers. De makers gaan lessen volgen bij biologen en tuinders, vinden tips en trucs bij grootmoeders wijsheden uit de huis-tuin-en-keukenboekjes van weleer, van alles kan tot inspiratie dienen voor de voorstelling, maar ook zeker het planten zelf.’ De Man leest voor met een plechtige, trotse stem, maar als hij aankomt bij een zin met ‘theatergroep De Warme Winkel en toneelgezelschap Dood Paard’, laat hij het papier zakken voor een kritische kanttekening: ‘Dit vind ik al een discussie waard, want waarom heten jullie ‘toneelgezelschap’ en wij ‘theater-

groep’?’ Zijn Warme Winkel-collega Rietveld weet het antwoord: ‘Omdat Dood Paard toneelstukken maakt en wij theater.’ Na een korte denkpauze betoont De Man zich tevreden met deze verklaring. ‘Oké’, zegt hij toegeeflijk. ‘Check!’ roept Biesheuvel concluderend. Discussiepunt getackeld, zo makkelijk kan het gaan. Hun onderlinge overeenkomsten brachten de twee groepen ertoe om samen een voorstelling te gaan maken, maar evengoed hun onderlinge verschillen. De Warme Winkel en Dood Paard zijn allebei acteurscollectieven die hun voorstellingen zonder regisseur tot stand brengen. Rietveld: ‘Onze mentaliteit is hetzelfde: alles zelf bedenken en maken, zelf verantwoordelijk willen zijn voor wat je straks op het podium staat te doen.’ Bakker: ‘Er is veel herkenning, maar tegelijk zijn jullie heel anders: jullie voorstellingen zijn veel beeldender. Bij ons is tekst altijd de leidraad en in wat wij maken is het aandeel van de tekst ook veel groter.’ Rietveld: ‘Wij werken meer collageachtig, en hopen altijd dat in de uiteindelijke montage van geïmproviseerde scènes een soort inhoud boven komt drijven.’ In de voorbereiding van hun coproductie rees de vraag welke manier van werken het meest geschikt zou zijn. Rietveld: ‘Wij doen bij De Warme Winkel de hele tijd acts voor elkaar. Ik kon me niet voorstelling dat we dat nu samen met Dood Paard zouden gaan doen. De meerwaarde van zo’n samenwerking is dat je allebei iets maakt wat je niet zou doen zonder de ander. Daarom hebben we afgesproken dat we met z’n vijven een nieuw gezelschap zijn.’ De Man: ‘Als twee partijen bij elkaar komen, kun je met elkaar gaan onderhandelen:

Frascati Magazine

‘Hoe moet dat, snoeien? Wat moet ik snoeien, en waarmee? En waar moet ik op uit zijn met dat snoeien?’

een beetje van jullie en een beetje van ons. Maar wat ik heel leuk vind aan ons plan voor het indoor farmen is dat we voor de derde weg hebben gekozen: een nieuw gezelschap, en eigenlijk ook een nieuw theatergenre.’ Maatschappelijke ontwikkelingen brachten hen op het spoor van het fenomeen urban farming. Bakker: ‘In een gesprek over de wereld waarin we nu leven, kwamen we erop dat de toekomst niet zo zeer beïnvloed gaat worden door een grote omwenteling van bovenaf, maar dat de vernieuwing van onderaf moet komen. De hoop ligt volgens ons bij de kleine initiatieven, die samen een verandering teweeg kunnen brengen. Urban farming is daar een voorbeeld van. We zitten wereldwijd met die economische crisis, en een beeld voor die crisis vind je in Detroit. Daar staan nu gigantische, uit overmoed gebouwde fabrieken helemaal leeg, en op dat braakliggende terrein, met al die verlaten gebouwen en parkeerplaatsen, zijn mensen aan het boeren geslagen. Dus de plaatselijke bevolking neemt dat terrein zo langzamerhand weer terug.’ Vincent Rietveld: ‘Je ziet zulke initiatieven ook in de Nederlandse steden. In Amsterdam-West heb je de Hallen, ook zo’n bouwproject dat al jaren stilstaat. Daar is op initiatief van de buurtbewoners een grasmat neergelegd met plekken waar iedereen een tuintje kan beginnen. En in Rotterdam is iemand begonnen dergelijke bewonersinitiatieven commercieel uit te buiten, dus dat gaat verder dan hobbyisme.’ Topper: ‘Al pratend kwamen we met het ene na het andere verhaal over wat wij zélf hebben meegemaakt

Februari - Juni 2013

‘Als je dag en nacht lampen laat branden op de biologische groente, hoeveel energie gebruik je dan eigenlijk?’

wanneer wij op onze eigen kleine schaal aan het tuinieren waren. In de tuin, in de plantenbak op ons balkonnetje, of in het parkje aan de overkant van de straat. Ik weet bijvoorbeeld nooit wat nou onkruid is en wat een ‘plant’. Op een gegeven moment zag ik: wat wij onkruid noemen, dat groeit altijd zó (ze spreidt haar armen naar twee kanten breed uit - MvdJ) over iedereen heen. Gauw veel ruimte innemen op de grond, zodat daar niemand anders kan groeien, dan héél snel omhoog, en dan komt een piepklein bloemetje, maar met héél veel pluisjes. Dat is dus een woekeraar. Daar kan je reuze tolerant voor zijn, maar dan wordt het al gauw heel saai met alleen maar dat onkruid. Toen dachten we: dat gedrag van planten is eigenlijk een heel mooie manier om het over de menselijke samenleving te hebben.’ Biesheuvel: ‘Het gedrag van die woekerplant kan je terugvertalen naar de woekeraars in onze maatschappij. En schimmels zijn dan de parasieten in een menselijke samenleving. Daarbij kun je je afvragen hoe belangrijk ze zijn voor het geheel.’ Bakker: ‘Het gesprek ging ook over vervreemding; hoe onthand je je kan voelen tegenover de natuur in je eigen omgeving. Ik heb een tuin met bomen en druivenplanten, en dat moet op een gegeven moment gesnoeid. Daar zie ik enorm tegenop, want hoe moet dat, snoeien? Wat moet ik snoeien, en waarmee? En waar moet ik op uit zijn met dat snoeien?’ Rietveld: ‘Ik heb zelf zeventien jaar op een boerderij gewoond, maar mijn zoontje, die opgegroeid is in de stad, weet niet eens dat een appel van een boom komt. Dus wij zijn op ons dakterras spinazie gaan kweken, en zonnebloemen en radijsjes. Inmiddels vindt mijn zoontje er niks meer aan,

en nu doe ik het in m’n eentje.’ Bakker: ‘Ik heb al heel lang een fantasie over een kruidentuin, dat ik zo bij het koken even wat handen kruiden kan pakken.’ De Man: ‘En dat gaan wij nu doen: eten wat we zelf hebben verbouwd. Daar krijg je toch een onwijze kick van?’ Bakker: ‘Het sluit aan bij nieuwe stromingen in de economie en de wetenschap die zeggen: we moeten voor onze productiesystemen meer gaan kijken naar de ecosystemen uit de natuur, anders werkt het niet op deze aarde. Cyclisch, zonder afval, heel efficiënt. Dus van de planten- en dierenwereld valt heel veel te leren.’ De Man: ‘We wilden Vruchtvlees eerst spelen in een tuin, maar we gaan in het voorjaar in première dus dan kan je niet echt een buitenvoorstelling maken. Zo kwamen we op een plantenkas in een kantoor. Manja en ik zijn naar een informatiedag gegaan in de Bijlmer die heette: “Van kantoor naar kas”. Het was een rondetafelgesprek met een vastgoedondernemer, een architect, een tuinder en iemand van het stadsdeelkantoor. Zij gingen allemaal oplossingen bedenken voor dat gebied, wat daar allemaal mee kan.’ Biesheuvel: ‘Bij de Zuidas heeft twee zomers een maïsveld tussen de gebouwen gestaan.’ Topper: ‘Er staat ontzettend veel leeg, en als kantoren leeg staan, devalueert de waarde van die gebouwen. Dus projectontwikkelaars zijn er ook bij gebaat dat er initiatieven komen voor de buurt, om hun kantoren weer in waarde te doen stijgen.’ De Man: ‘Maar de mensen op die bijeenkomst zeiden allemaal: voor het geld moet je het niet doen. Want het is niet echt rendabel, akkerbouw in de stad. Het grote goed is toch het sociale kapitaal, de cohesie die het in de buurt brengt.’

Frascati Magazine

‘Met al die verlaten gebouwen en parkeerplaatsen, zijn mensen aan het boeren geslagen.’

Over cohesie gesproken: de vijf theatermakers zijn ook benieuwd wat het urban indoor farming-project gaat opleveren voor de samenhang in hun eigen gelegenheidsgezelschap. Biesheuvel: ‘Het is leuk om te proberen zelfvoorzienend te zijn, want er zullen vast belangen gaan botsen. In onze kantoorkas creëren we toch een miniwereld waarin verschillende behoeftes leven.’ De Man: ‘Er zijn nuttige behoeftes, maar ook esthetische. We kunnen op die paar vierkante meter nou wel weer tomatenplanten neerzetten, maar we kunnen ook de allermooiste bloemen gaan kweken.’ Biesheuvel: ‘We leven in een tijd waarin van alles geproduceerd wordt wat we helemaal niet nodig hebben, maar de behoefte aan al die spullen is er wel. Je wilt tóch die nieuwste telefoon, je wilt in dat mooie huis wonen en in die ene auto rondrijden. Het lijkt mij interessant om onze behoeftes opnieuw in kaart te brengen en in die kleine ruimte van onze kantoorkas te kijken waar we tegenaan lopen. Waar handhaaf je jouw principes, en waar knijp je een oogje dicht?’ Topper: ‘Het gaat ons ook om de hypocrisie die je tegenkomt bij een begrip als “biologisch eten”. Als je dag en nacht lampen laat branden op de biologische groente, hoeveel energie gebruik je dan eigenlijk? En wordt die energie opgewekt met een fiets, of is het gewoon lekker veel elektriciteit verbruiken?’ Bakker: ‘De vraag die wij ons stellen is waarom er in Nederland zo weinig wordt gedaan op het gebied van groene daken en natuurvriendelijk produceren, terwijl het allemaal voor het grijpen ligt. Maar het is interessanter om dan naar jezelf te kijken: waarom lukt dat bij mij niet? We wíllen ons consumptiegedrag best veranderen, en tot op zekere

hoogte kúnnen we dat ook. Maar hoe veel zijn we bereid om in te leveren voor een ideaal? En wanneer kom je op het punt dat je zegt: dit vind ik toch wel erg handig om wel te hebben?’ Biesheuvel: ‘Misschien wil iemand in een hoekje wel wietplanten neerzetten, wat anderen dan weer onzin vinden.’ Topper: ‘We zullen wel wiet móeten verbouwen! We hebben toch eigen inkomsten nodig?’ Biesheuvel: ‘En gaan we dat dan op natuurlijke wijze kweken?’ Topper: ‘Welnee, dat gaat veel te langzaam. Dat moeten we kunstmatig wel een beetje oppompen.’ De Man: ‘En dan na afloop van de voorstelling zakjes wiet verkopen, tegen coffeeshopprijzen? Zou dat mogen?’ Terwijl het gezelschap het alternatief bespreekt van een publieksdonatie in ruil voor eigengeteelde Nederwiet, trekken de twee leden van De Warme Winkel hun jassen aan. Ze moeten naar de kringloopwinkel waar hun nieuwste voorstelling Jandergrouwnd speelt. Intussen gaat bij Dood Paard het fantaseren door. ‘Mogen er ook dieren rondlopen in onze kas?’ vraagt Biesheuvel, ‘Voor de bemesting en zo?’ Ze hebben in elk geval insecten nodig, stelt Topper, anders kunnen de planten zich niet voortplanten. De interviewster loopt samen met Rietveld en De Man de deur uit, wanneer we Biesheuvel nog dromerig horen zeggen: ‘Ik dacht meer aan geiten. Of konijnen. En dat we er af en toe eentje opeten…’ Het loopt inderdaad al tegen etenstijd. Buiten heeft de winterschemering al ingezet. Een loslopende hond struint door het zo liefdevol aangelegde boomtuintje tussen de parkeerplaatsen langs de gracht en gaat met een bibberende staart bovenop de plantjes zitten.

Februari - Juni 2013

De Warme Winkel heeft een liefde voor geschiedenis en een grote fascinatie voor de eigen onoverzichtelijke en veelvormige tijd. Onverschrokken voeren zij hun publiek langs stijlen, vormen, verwachtingen en clichés in een speelse zoektocht met een hoge inzet: het heroveren van de cultuur. Vorig voorjaar speelde De Warme Winkel de bejubelde voorstelling Luitenantenduetten in een atoombunker in het Vondelpark. Het Parool schreef over hun voorstelling San Francisco: ‘De Warme Winkel maakt misschien wel het ultieme statement over de crisis. Meer dan verbeeldingskracht en relativering zijn niet nodig.’ De jury van het Nederlands Theater Festival 2012 selecteerde maar liefst twee voorstellingen van De Warme Winkel: Alma en Viva la naturisteraçion! De voorstelling San Francisco werd ook nog eens geselecteerd voor het Vlaams Theater Festival 2012. Elke voorstelling van het Amsterdamse theatergezelschap Dood Paard is een uitdrukkelijke poging van de spelers om zich tot de wereld van nu te verhouden. Of het nou om Shakespeare, Rob de Graaf of een zelfgemaakte tekstcollage gaat, de vragen die gesteld worden zijn altijd deze: wat weten we, waar staan we en wat vinden we? Eerder speelde Dood Paard onder meer de succesvolle voorstellingen Reigen van Arthur Schnitzler, Freetown van Rob de Graaf, Othello (bye bye) van William Shakespeare en De Perzen van Aeschylus. Sinds december 2012 huist het gezelschap in het gebouw van Frascati. Marijn van der Jagt is free-lance (theater) journalist en dramaturg VRUCHTVLEES Dood Paard & De Warme Winkel première do 4 april vr 29 mrt t/m do 18 apr (beh. zo & ma) locatie nnb, 20:30 Waarom is dit wat voor mij?

In februari speelt Dood Paard nog eenmaal de geprezen voorstelling In die nag, over een gezin dat een nieuwe start probeert te maken in een ver, vreemd land. Het Parool schreef over deze voorstelling: ‘In vorm en spel is dit Dood Paard op z’n best.’ In mei presenteert de groep een speciale en feestelijke editie van Stock: the best of Dood Paard and Freinds Voorstellingen, lezingen van gloednieuw werk en hooggeëerde gasten zijn te zien in alle zalen van Frascati. IN DIE NAG Dood Paard vr 8 & za 9 feb Frascati 2, 21:00 STOCK: THE BEST OF DOOD PAARD AND FRIENDS Dood Paard wo 8 t/m za 11 mei Frascati 1, 2 & 3

ÂŠ Blommers & Schumm

Frascati Magazine

Februari - Juni 2013

Maatschappij Discordia Toneelspelen is voor Maatschappij Discordia: samen hardop nadenken. Samen met het publiek wel te verstaan, over onze cultuur, onze tijd, ons mens-zijn. Met hun inmiddels beroemde ‘transparante’ speelstijl maken zij de klassiekers uit het toneelrepertoire tot een venster op de wereld van vandaag. Acteurs glijden soepel in en uit hun rol en tonen de verschillende kanten van een personage van Shakespeare, de actuele betekenis van De Kersentuin of de vele lagen in een tekst van Thomas Bernhard. Het collectief maakt al dertig jaar sprankelend, hartverwarmend denktoneel en lijkt niet van plan daar binnenkort mee op te houden. Maatschappij Discordia bestaat momenteel uit Annette Kouwenhoven, Matthias de Koning, Jorn Heijdenrijk, Miranda Prein en Jan Joris Lamers. De komende maanden staan twee voorstellingen op stapel. Twee of drie dingen die ik (niet) van haar weet is het derde deel in de serie Weiblicher Akt, waarin Kouwenhoven en Prein zich verdiepen in de vrouwelijke verschijningsvorm van het verschijnsel ‘mens’. In The very faculties of eyes and ears blijkt het werk van Shakespeare sporen te dragen van legendes die soms teruggaan tot het oude Griekenland, Egypte of Assyrië. Wat hebben deze eeuwenoude symbolen, personages en verhaalstructuren ons vandaag de dag te vertellen? TWEE OF DRIE DINGEN DIE IK (NIET) VAN HAAR WEET Maatschappij Discordia di 29 jan t/m za 2 feb DER SCHEIN TRÜGT MAATSCHAPPIJ DISCORDIA vr 1 & za 2 mrt THE VERY FACULTIES OF EYES AND EARS Maatschappij Discordia di 12 t/m za 23 mrt (beh. zo & ma)

Februari - Juni 2013

‘We willen in deze wereld nergens verantwoordelijkheid voor nemen’ Ton Lutz Prijs-winnaar Maren E. Bjørseth zet repertoire naar haar hand tekst: Simone van Saarloos

De Noorse Maren E. Bjørseth (1984) volgde de Regieopleiding aan de Amsterdamse Toneelschool. Haar afstudeervoorstelling, een eigenzinnige bewerking van Een Poppenhuis van Hendrik Ibsen, werd bekroond met de Ton Lutz Prijs. Dit seizoen maakt zij haar eerste voorstelling bij Frascati en is ook Een Poppenhuis nog eenmaal te zien. Een gesprek met een idealist tegen beter weten in.

Vier jaar geleden verhuisde je vanuit Noorwegen naar Amsterdam voor de Regieopleiding. Tijdens je studie regisseerde je Terrorisme en zette je een gemoderniseerde Nora neer in Een Poppenhuis. ‘In Noorwegen zou ik Een Poppenhuis niet gemaakt hebben. Altijd speelt er daar wel ergens Een Poppenhuis en iedereen kent het stuk: je staat dan zo in de schaduw van een traditie. We hebben het wel een keer in Noorwegen opgevoerd. En ook in Duitsland. Bij het nagesprek bleken er allemaal studenten in de zaal te zitten die héél erg bezig waren met de emancipatie van de vrouw, maar voor mij gaat onze voorstelling daar totaal niet over. Het is een verhaal over valsheid, het belang van geld en façade in de samenleving. Ik wil de relatie tussen maatschappij en individu onderzoeken. Kiezen mensen voor de situatie waarin ze zich bevinden, of wordt dat hen opgelegd? Wat willen de mensen eigenlijk van elkaar? En wat verwacht de maatschappij van hen?’

‘Volgens mij speelt Nora haar rol zo goed, dat ze niet anders weet. Ik vraag me af of haar bejubelde vertrek aan het eind wel een werkelijke bevrijding is. Het stoort me vooral dat ze alles achterlaat. We willen in deze wereld nergens verantwoordelijkheid voor nemen.’ Toch lijkt het personage in je nieuwe voorstelling Helling – naar een roman en toneelstuk van de Noorse schrijver Carl Frode Tiller – soms vooral slachtoffer van de situatie. ‘Toen ik de debuutroman van Tiller destijds las, ging ik helemaal mee in de naïeve, associatieve vertelling van een jongen die in een psychiatrische inrichting belandt. Ik ging zo op in zijn verhaal, dat ik hem alleen als slachtoffer van de omstandigheden zag. Ik betrapte mezelf op een soort grenzeloze sympathie die voorbij ging aan zijn eigen verantwoordelijkheid, maar ook aan de mijne. Wie is de dader, de schuldige? Die onoplosbare vraag zat ook in Terrorisme en in Een Poppenhuis.’

Frascati Magazine

‘Helling maakte me ervan bewust dat alles wat je doet met iets anders verbonden is. We hebben een onontwarbare invloed op elkaar, zoals ook individu en maatschappij verweven zijn. De heel kleine dingen doen ertoe. Daarom wilde ik dit stuk vertalen en opvoeren. Ik ben een Noor, en dus een sociaaldemocraat tot op het bot: we kunnen een betere wereld maken als we dat met z’n allen maar willen.’ Ben je na vier jaar Amsterdam ook een beetje Nederlands? ‘Ik voel me thuis in zowel Noorwegen als Nederland, maar ben ook altijd een beetje een vreemde. Ik ben een kameleon, vind het fijn om vanuit mijn eigenheid veel verschillende dingen te proberen. Natuurlijk ben ik gevoelig voor maatschappelijke verwachtingen. Ik ben achtentwintig en vijf jaar samen met mijn vriend. Je wordt dan geacht aan kinderen en samenwonen te denken. Die druk van de samenleving – dit is het pad en dat moet je gaan – daar word ik recalcitrant van: laat mij nog maar even rondzwerven.’ Je personages zet je daarentegen wel vast. Nora draait als een ballerina bovenop een muziekdoosje, en de hoofdpersoon in Helling zit gevangen in zijn hoofd. ‘Ik houd van die beperking in ruimte, dat maakt het spannend en uitdagend. In theater kan alles: als ik een theezakje laat zien en zeg dat dit de wereld is, dan is dat zo. Tegelijkertijd zijn er praktische beperkingen. Het moeilijke aan regisseren is dat je zowel flexibel als eigen moet zijn. Inhoudelijk mag je je ziel niet verkopen, maar de omstandigheden bepalen ook. Vaak zorgen beperkingen voor een uitdaging en pakt het beter uit dan je vooraf had kunnen bedenken. Bijvoorbeeld bij de poster van Helling: het beeld dat we oorspronkelijk wilden, kon om praktische reden niet worden gerealiseerd. Nu zien we een man die in een soort wolk verandert. Er groeit een donkere massa uit hem waar hij geen controle over heeft. De wolk lijkt ook wel op de inktvlek van een Rorschachtest. Heel toepasselijk, achteraf. Ik ben dus wel

voor beperking. Als je alle kleuren tegelijk mengt, wordt het wit en krijg je niets.’ Zie je de bezuinigingen op de kunst ook als een vruchtbare beperking? ‘Het is vooral de bijkomende mentaliteit die zo eng is: dat we de kunst, als samenleving, niet belangrijk vinden. Ik was er een week verdrietig van, alsof ik liefdesverdriet had: jullie willen ons gewoon niet hebben en ik weet niet hoe ik het goed kan maken. Daarna werd ik kwaad, want in een maatschappij zonder ruimte voor fantasie en verbeelding – zonder dat het alleen entertainment wordt – wil ik niet leven. Theater wil iets vertellen. Vermaak is niet het enige doel, dat krijg je erbij. Want als ik heb gelachen tijdens een voorstelling, of werd verrast, dringt het vaak dieper binnen en denk ik er langer over na. Dat ervaar ik graag. En je probeert natuurlijk altijd iets te maken wat je zelf heel graag wilt zien.’ Anders dan de meeste jonge makers van Frascati werk je aan de hand van repertoire, bekende teksten. ‘Ik verander wel het één en ander: ik wil met een tekst mijn eigen verhaal vertellen. Een Poppenhuis moet Ibsen én Maren zijn. Ik houd niet van realistisch spel, maar van een beetje vreemd en absurd. In Een Poppenhuis heb ik 40% van de tekst geschrapt om alle ouderwetse hoffelijkheid eruit te halen. En waar het specifiek over ‘vrouwen’ gaat, maak ik er ‘mensen’ van. In Helling drinkt de vader van de verteller zelfgestookte drank. Dat is in Noorwegen kenmerkend voor bepaalde armoeiige white trash-milieus. Die nationale gewoontes haal ik eruit. Het is niet mijn missie iets over Noorwegen te zeggen. Helling gaat gewoon over mensen – en met mensen gaat het meestal niet zo goed.’ ‘Toch ben ik een optimist. Want in je achterhoofd weet je: de wereld is kut en alles gaat naar de klote, maar je moet onverbiddelijk blijven proberen. Ik kan niet leven, of regisseren, als ik niet denk dat het beter kan: dat is mijn levensleugen.’

‘In je achterhoofd weet je: de wereld is kut en alles gaat naar de klote, maar je moet onverbiddelijk blijven proberen.’

Februari - Juni 2013

‘Ik ben een Noor, en dus een sociaaldemocraat tot op het bot: we kunnen een betere wereld maken als we dat met z’n allen maar willen.’

Maren E. Bjørseth (Noorwegen, 1984) studeerde zomer 2012 af aan de Amsterdamse regieopleiding met haar bewerking van Een Poppenhuis. Ze kreeg er de ITs Ton Lutz Award 2012 voor. De jury schreef: ‘Muzikaal, prachtig vormgegeven, sexy’. In februari 2013 presenteert Bjørseth haar eerste voorstelling bij Frascati Producties: Helling, Een zwarte en brutale vertelling over goed en kwaad. in april tonen we nog eenmaal haar bejubelde afstudeervoorstelling. Simone van Saarloos (1990) studeerde filosofie en literatuurwetenschap en was lid van de Frascati Breakin’ Walls jongerenredactie. Nu recenseert ze fictie voor Volkskrant Boeken en publiceert ze verhalen in onder meer Das Magazin en De Revisor. HELLING FRASCATI PRODUCTIES / MAREN E. BJØRSETH première do 31 jan di 29 jan t/m za 2 feb & wo 6 t/m za 9 feb Frascati WG, 20:30 Waarom is dit wat voor mij?

EEN POPPENHUIS (HENRIK IBSEN) MAREN E. BJØRSETH / REGIEOPLEIDING AHK vr 26 & za 27 apr Frascati 1, 20:30 Nagesprek Op vrijdag 26 april is na afloop van de voorstelling een nagesprek met Ibsen-kenner Rob van der Zalm.

Frascati Magazine

Meisje Over de actualiteit van Een Poppenhuis tekst: Hassnae Bouazza

In april is bij Frascati nog eenmaal de bekroonde afstudeervoorstelling Een Poppenhuis van Maren E. Bjørseth te zien. Volgens Hassnae Bouazza is Ibsens tekst uit 1879 helaas nog altijd actueel. Hopeloos ouderwets zou Henrik Ibsens stuk Een Poppenhuis zijn, maar Maren E. Bjørseth zag dat vast anders toen ze besloot een nieuwe, gelauwerde, versie uit te brengen. Het oorspronkelijke stuk was destijds controversieel, omdat het een kritische beschouwing is van de traditionele rolverdelingen tussen man en vrouw en een pleidooi voor individuele vrijheid. Niks ouderwets, maar nog zeer actueel, want hoewel de emancipatiestrijd volgens velen al is gestreden, duurt die tussen de beide seksen, hoe onuitgesproken en subtiel soms ook, nog in alle hevigheid voort.

mer voor zodat haar man zich slim en beschermend kan voelen. Een breekbare vrouw die nergens is zonder hem en die kan schuilen onder zijn ‘grote vleugels’. Een passé beeld? Let maar eens op hoe vaak volwassen vrouwen, niet zelden vijftig jaar en ouder, zichzelf een ‘meisje’ noemen. Als op het eind de façade van huiselijk geluk in elkaar gestort is, heeft de meisjesvrouw plaats gemaakt voor een volwassen vrouw die niet langer een rol wil spelen. De blije grijns heeft plaatsgemaakt voor de groeven van het leven. Nora kiest ervoor alles in de steek te laten: haar man, haar huis en haar kinderen. Genoeg mensen die haar keus zullen begrijpen haar man te verlaten. Maar hoeveel van ons vinden het acceptabel dat een moeder haar kinderen verlaat, omdat ze eerst zichzelf wil hervinden?

En dan heb ik het niet eens over het gebrek aan vrouwen aan de top of de gerede klacht dat zij minder betaald krijgen dan mannen in gelijke functies. Mannen en vrouwen voelen zich veilig in de gebruikelijke rolverdeling, en wie daar bewust van af stapt, wordt al snel raar aangekeken. Door beide kampen, want wie denkt dat vrouwen graag vrij willen breken, vergist zich deerlijk.

Nog altijd is de meest vanzelfsprekende positie van de vrouw bij de kinderen. Bij echtscheidingen krijgen moeders doorgaans de voogdij en moeten vaders zich tevreden stellen met een weekend in de twee weken. Vaders die bewust voor het vaderschap kiezen en minder gaan werken, zijn zo bijzonder dat er een speciale naam is voor hun dag met de kinderen: ‘papadag’. Zodat we vooral niet vergeten hoe speciaal het is dat een man anno 2013 ervoor kiest tijd door te brengen met zijn kinderen.

In Een Poppenhuis speelt Nora de rol van meegaande meisjesvrouw met verve: ze doet zich wat dom-

Op mannen die de rollen omdraaien en het huishouden en de zorg voor de kinderen op zich nemen,

wordt toch een beetje neergekeken. Dat vrouwen zich laten onderhouden door hun partner, is geen probleem, maar andersom wringt het toch bij veel mensen – de vrouwen om te beginnen. Dat onderhouden is sowieso een pijnpunt: gelijkheid betekent bij scheiding dat de man, indien van toepassing, óók recht heeft op alimentatie van zijn voormalige echtgenote. Zelfs de meest doorgewinterde feministe moet bij dat vooruitzicht slikken en met weemoed terugdenken aan de tijd dat alleen mannen die verplichting hadden. Ja, die rationele rolverdelingen zitten dieper dan we denken of willen. Niks ouderwets dus, Een Poppenhuis is nog altijd actueel. Hassnae Bouazza (Marokko 1973) is journalist, columnist, vertaler en programmamaker. Ze schrijft stukken over de Arabische wereld voor Vrij Nederland en opiniestukken in NRC Handelsblad, de Volkskrant en de website Frontaal Naakt. Regelmatig verschijnt ze in de media om commentaar te leveren op de actualiteit en zaken te duiden. Zo is ze te horen bij BNR Radio en VPRO’s Bureau Buitenland op Radio 1. Ook tg STAN speelt dit seizoen een bewerking van Een Poppenhuis, onder de naam Nora. Hun (Engelstalige) voorstelling is in mei bij Frascati te zien.

ÂŠ Robert van der Ree

Frascati Magazine

De beeldengoochelaar

een ontmoeting met Rabih Mroué

tekst: Chris van der Heijden

Februari - Juni 2013

Hij is in hart en nieren kunstenaar. Hij is het zelfs op het gezicht. Althans, als je van het cliché uitgaat. Lange, warrige haren. Baardje. Ogen tussen fel en dromerig. Gedreven. Verstrooid. Verlegen. Overtuigd. Een hoofd vol tegenstellingen. Hij is een zoeker maar ook een weter. Iemand die zeker is van zijn zaak maar toch alles op losse schroeven zet. Met deze en andere tegenstellingen speelt hij – en dat in onophoudelijke afwisseling. Tijdens het gesprek. In zijn werk. In zijn gedachten. Zijn naam: Rabih Mroué. Libanees. 45 jaar. In kringen van de Westerse avant-garde, zeker in Nederland, bekend en geliefd. Had in 2010 in de BAK, basis voor actuele kunst in Utrecht, een grote tentoonstelling. Kreeg in 2011 de Prins Claus Prijs. Gaf in afgelopen maanden les bij theaterschool Dasarts in Amsterdam. Maar is al meer dan twintig jaar actief, ruim tien jaar daarvan buiten de grenzen van zijn land. Met succes. Rabih Mroué is een man met een boodschap. Nou ja, ‘boodschap’. Dat is wat veel gezegd. Het is meer een thema, een verhaal, een fascinatie, ja misschien wel obsessie. Hij cirkelt rond dat thema, draait het om, blaast het op, licht het uit. Conclusies zijn er niet. Wel gedachten, vragen, suggesties en vooral beelden, heel veel beelden. Bewegende, menselijke, stille. Foto, film, theater, noem maar op. Het loopt allemaal door elkaar, het is allemaal anders, allemaal hetzelfde. Performance? Zeker, maar er zijn ook tentoonstellingen. Theater? Het speelt zich lang niet altijd op een toneel af. Wat dan wel? Mroué zelf spreekt liever van iets als zoektocht. Waarnaar? Het meest eerlijke antwoord is: naar zichzelf, naar alle beelden, ervaringen, gedachten en verlangens die in de loop van een woelige jeugd in een kunstzinnige geest zijn geslopen en bij de meesten van ons ongestructureerd, op onverwachte momenten en in flarden naar buiten komen – als in dromen. Mroué neemt met zoveel chaos geen genoegen. Hij structureert. Verbeeldt. Performt. Maakt de flarden van zijn leven tot kunst. En dat doet hij, voor wie het begrijpen wil, prachtig. OORLOG, LEVEN, KUNST

Hoe kan je waarheid vinden in een stortvloed van tekst en beeld? De Libanese theatermaker Rabih Mroué (Beiroet, 1967) leerde in zijn jeugd de praktische betekenis kennen van deze filosofische vraag. Hij groeide op in het door burgeroorlog verscheurde Libanon, waar elke partij met geweld en propaganda zijn eigen waarheid uitdroeg. In zijn voorstellingen neemt Mroué fragmenten – krantenberichten, foto’s, film en ander gevonden materiaal – als startpunt voor even vermakelijke als scherpe beschouwingen over ‘waarheidsconstructie’, waarbij hij ook juist zijn fantasie de vrije loop laat. Kan een kunstenaar door middel van fictie de waarheid vertellen? In zijn eigen land kan Mroué’s kritische werk vaak alleen in privévoorstellingen worden vertoond. In 2011 kreeg hij de Prins Clausprijs voor de ‘radicale bevraging van geheugen, macht, en de constructie van de waarheid’. Mroué stond in 2009 al in Frascati met de bejubelende lectureperformance Theatre with dirty feet. Nu is hij terug met Riding on a cloud. In deze voorstelling staat zijn jongere broer Yasser ook op het podium, de dichter die door een sluipschutter in het hoofd werd geschoten en sindsdien lijdt aan afasie. How can you find truth in an avalanche of words and pictures? In his youth, the Lebanese theatre-maker Rabih Mroué (Beirut, 1967) learned the practical meaning of this philosophical question. He grew up in a Lebanon torn by civil war, where evey side disseminated its own truth with violence and propaganda. In his performances, Mroué uses fragments of news articles, photographs, film and other material as a starting point for illustrations of ‘truth construction’ that are as entertaining as they are incisive, and in which he gives his imagination free reign. Can an artists use fiction to tell the truth? In his own country it is often only possible to perform his work in private shows. In 2011, he was awarded the Prince Claus prize for the ‘radical examination of memory, power and the construction of the truth’. Mroué was on stage in Frascati in 2009 with the acclaimed lectureperformance Theatre with dirty feet. Now he is back with Riding on a cloud. In this performance he is accompanied on stage by his younger brother Yasser, the poet who was shot in the head by a sniper and has suffered from aphasia ever since.

Utrecht 2010. Bij BAK is zijn eerste solotentoonstelling te zien. Titel, althans oorspronkelijke titel (die in de loop van de tijd, veelzeggend voor Mroué’s zoekende geest, veranderde, daarover verderop): I, the Undersigned. Het is verre van zijn eerste werk maar wel z’n meest interessante, ook z’n meest becommentarieerde en meest informatieve, al is het alleen maar omdat hier een aantal werken zijn samengebracht: vier oude en twee nieuwe. Een van de nieuwe tentoonstellingen is getiteld Grandfather, Father and Son en vertelt, zoals de titel al zegt,

Frascati Magazine

‘Ik was net klaar met mijn studie [theater], opeens was het vrede. Een andere wereld. Dat was pas een schok.’

het familieverhaal. Het is onmiskenbaar een mooi verhaal, dramatisch ook – en veelzeggend. Het raakt zijn thema in het hart. Libanon. Oorlog. Hoe ga je daarmee om? Wat is leven, wat denken, wat kunst tijdens en na de totale chaos? Ik overviel Mroué door eerst en vooral daarnaar te vragen. Naar zijn grootvader. Vader. Familie. Privéleven. Dat is hij naar eigen zeggen niet gewend. Er wordt meestal gesproken over kunst. Over bedoelingen. Technieken. Traditie. Maar mijn invalshoek is een andere. Ik ben vooral geïnteresseerd in de geschiedenis van zijn land die voor mij het verhaal is van zijn kunst dat op zijn beurt weer het verhaal is van een leven. Ik wil weten hoe iemand met zo’n geschiedenis, zo’n land, zo’n leven omgaat, in het bijzonder welke instrumenten hij bij die omgang gebruikt: film, boek, foto, hout, karton, moderne media, alles. Vandaar mijn op het eerste gezicht platte vragen, te beginnen bij het begin: de ook in genoemde tentoonstelling verbeelde (groot)vader. Het verhaal van Mroué’s grootvader en vader is in een notendop het verhaal van Libanon en daarmee inderdaad de opmaat van kleinzoons kunst. De grootvader werd geboren in 1907 of 1908 in Haddatha, in het Zuiden. Zijn vader was een sjeik, dat wil zeggen een geestelijk en wereldlijk leider. Gewoonlijk gaat die titel over van vader op zoon en dus was de zoon, de grootvader van Mroué dus, eveneens voorbestemd om sjeik te worden. Dat gebeurde niet. Want kort na de Tweede Wereldoorlog kreeg hij het Communistisch Manifest in handen. Het veranderde zijn leven. Maar niet alleen dat van hem. Het veranderde ook het leven van zijn kinderen en kleinkinderen. Want de grootvader werd een van de intellectuele voormannen van de Libanese Communistische Partij. Hij woonde in een huis vol boeken en interesseerde zich in het bijzonder voor onderwerpen die in verband met de Islam gewoonlijk niet ter sprake komen – materialisme bijvoorbeeld. Daar ook werd hij te midden van de chaos van een land in burgeroorlog (1975-1990) vermoord. Dat gebeurde in februari 1987. De grootvader was rond de tachtig, de kleinzoon bijna twintig. ‘Hij deed een dutje in zijn slaapkamer. Twee mannen belden aan. Ze waren gewapend. Ze zeiden mijn grootmoeder dat ze hem om een handtekening voor een of andere petitie wilden vragen. Mijn grootmoeder vroeg of ze hun wapens achter wilden laten. Dat deden ze. Maar een van hen had nog een handwapen bij zich. Met een demper. Hij vermoordde mijn grootvader.’ Heeft dat je leven getekend? ‘Niet echt. Niet speciaal. Het tekende wel onze familie. Zoals ook zijn communisme ons tekende. Enkelen van ons studeerden in Rusland. Na zijn dood was het volgens sommigen beter uit Libanon te vertrekken. We waren tenslotte communisten. En nog bekend ook.’ En de oorlog? Zou je zeggen dat de oorlog je leven getekend heeft? ‘Wat een gekke vraag. Wat denk je? Ik was acht toen hij

Februari - Juni 2013

begon en drieëntwintig toe hij eindigde. Ik ben de oorlog. De schok kwam toen de oorlog stopte. Toen Oost- en West-Beiroet weer verbonden werden. Ik was net klaar met mijn studie [theater], opeens was het vrede. Een andere wereld. Dat was pas een schok.’

‘Met activisme houdt kunst op kunst te zijn. Vandaar mijn mengsel.’

Heb je deelgenomen of ben je altijd een toeschouwer geweest? ‘We namen allemaal deel. Je kon niet anders. Ik was lid van de communistische partij. Ik was activist.’ Vocht je? ‘Nee, dat niet. Uit principe niet. Deed mijn grootvader ook niet. Wij waren vreedzaam. Dat botste wel eens met de principes van de partij.’ HET SPEL VAN DE KUNSTENAAR In de tentoonstelling over de grootvader, de vader en de kleinzoon wordt niet alleen verteld over de enorme bibliotheek van eerstgenoemde maar ook over het boek dat de vader in 1979 begon te schrijven. Het gaat over de wiskundige rij van Leonardo van Pisa ofwel Fibonnaci. In die rij is elk element steeds de som van de twee voorgaande elementen, dus 1, 2, 3, 5, 8 enzovoort. In de tentoonstellingstekst geeft Mroué dit boek een centrale plaats en schrijft: ‘In 1982 verneemt de Israëlische regering dat de vader op het punt staat zijn project te voltooien en valt Libanon binnen, met het doel de voltooiing van het werk te voorkomen... Maar de vader zet door, sterker nog: hij doet dat met des te meer kracht, de Israëlische troepen omsingelen de stad waarin hij werkt en beginnen deze (Beirut) zelfs van alle kanten te bombarderen, uit de lucht, vanaf zee, vanaf land. Maar de vader stopt niet. Hij schrijft door en door en geeft zijn boek uiteindelijk als titel Variaties op een thema van Fibonacci. Aldus verslaat hij de Israëliërs, door een boek te schrijven waar niemand iets aan heeft. Niemand behalve hijzelf.’ Een boek waar niemand iets aan heeft. Niemand behalve de schrijver zelf. Het is Mroué ten voeten uit. Het persoonlijke en het historische lopen door elkaar. Ik is wij en wij ben ik. Het onpersoonlijke is persoonlijk en andersom. Aldus het spel. Zijn kunst. In Lund, Zweden, begon de solotentoonstelling die in Utrecht voor het eerst te zien was, met foto’s van een gebombardeerde stad en twee monitoren waarop een vrouw ‘Rabih, Rabih’ schreeuwt. Het zijn beelden uit een film die Mroué in 2007 maakte, Je veux voir. In deze film reist Catherine Deneuve als zichzelf door het door de (Israëlisch-Libanese) oorlog van 2006 verwoeste Libanon. In een van de scènes loopt ze door een verwoest dorp. Ze is haar gids (Rabih Mroué, eveneens als zichzelf) uit het oog verloren en roept zijn naam. Een tekst geeft uitleg: ‘Ik had een beeld of plot in een verhalende film kunnen zijn. Ik had overal & op elk moment kunnen zijn als

Frascati Magazine

Catherine mijn naam niet twee keer uitgeroepen had: ‘Rabih, Rabih.’’ KUNST ALS NOODZAKELIJKE OMWEG Dit staat ook te lezen in een boek dat zojuist over Mroué verscheen, het eerste deel in een door BAK uitgegeven verzameling artikelen (Rabih Mroué. A BAK critical reader in Artists’ Practice, Post Editions Rotterdam). Daarin worden talloze aspecten van Mroué’s werk uitgelicht, besproken en geanalyseerd. Foto’s, beelden, fragmenten, wie het werk niet kent en wil kennen, kan met dit boek alle kanten op. Het geeft ook de context. Met enkele anderen behoorde Mroué tot een groep jongeren die na afloop van de burgeroorlog regelmatig bijeenkwam. Op zoek naar een vorm zogezegd. Een van degenen die hen daarbij inspireerde was de ongeveer dertig jaar oudere (geb. 1948), Libanese schrijver en intellectueel Elias Khoury. Hij was het ook die Mroué zijn internationale bekendheid bezorgde, namelijk door samen met hem de video-performance Three posters te maken – ook onderdeel van genoemde solotentoonstelling overigens. Onderwerp ervan is de suicide-bomber Jamal Sati. Hij blies zichzelf op in een Israëlisch militair hoofdkwartier in Zuid Libanon. In de eerste film zien we beelden van hem, vlak voor zijn daad. De tweede film bestaat uit een interview met Khoury en Mroué. De derde uit een presentatie van Mroué: als martelaar. Martelaar. Bom. Moordenaar. Was hij dat? Had hij dat kunnen zijn? Het antwoord is complex. Te complex voor eenduidige woorden, te complex ook voor een interview. Vandaar de noodzaak van een omweg: kunst. Three posters was een succes maar werd na 11 september door Mroué toch stopgezet. Het werd te verwarrend. Hij wilde de wanhoop, de twijfel, de mogelijkheden onderzoeken, niet alleen van de zelfmoordenaar maar ook van zijn omgeving, in het bijzonder van hemzelf, Rabih Mroué. Maar van een experiment bleef na de aanslag op de Twin Towers niets over. De wereld werd verdeeld in goeden c.q. wij versus terroristen ofwel zij. Zwart & wit. En dat terwijl Mroué juist het enorme gebied daartussen wilde verkennen. Na 9/11 was daarvoor geen ruimte meer. ‘Jamal Sati was geen terrorist. Hoe kon het? Hij pleegde de aanslag in zijn eigen land. Die aanslag was gericht tegen militairen. De terroristen waren de Israëliërs, de bezetters. Niet Sati. Hij was een held. Konden, wilden wij ook zo’n held zijn? Dat was de vraag. Het antwoord was nee. En toch...’

KUNST EN ACTIVISME ‘Op de festivals waar we na 9/11 Three posters vertoonden, werd dat totaal niet begrepen. Men was eigenlijk slechts in één ding geïnteresseerd: terroristen. Politieke feiten. Geschiedenis. Dat telde. Het ging niet meer om

Daarom gaat het, dat ‘en toch’. Deze woorden vormen de horizon van de kunst. Zij openen de deur naar het avontuur.

Februari - Juni 2013

ons zoeken en de verbeelding daarvan in theater, film en fotografie.’ We bladeren samen door een zojuist over hem gepubliceerde reader en blijven steken bij drie pagina’s van de hand van Walid Raad. Hij was een van degenen met wie Mroué destijds, jaren negentig, in Beirut bijeenkwam om te filosoferen over de wereld die na de oorlog zou kunnen komen. Raad leeft tegenwoordig in New York en houdt zich bezig met dezelfde thematiek als Mroué: de oorlog van destijds, de huidige omgang ermee, de verwerking ervan. Vandaar dat hij in die reader de hoofdstuktitels van de dissertatie van Mroué’s vrouw over de crisis in het Libanees theater combineert met verwijzingen naar een van Mroué’s andere werken, Who’s afraid of representation uit 2004. Een van die combinaties bevat een verwijzing naar Jalal Toufic, ook alweer een van die experimentele Libanezen die een kleine twintig jaar geleden op zoek gingen naar een uitweg uit de leegte. ‘Toufic is degene die het idee lanceerde dat de traditie zich terugtrekt als er een ramp plaatsvindt. Dat is waarmee wij te maken hebben. Allemaal. We moeten een lange weg afleggen, een omweg om terug te vinden waar we begonnen zijn. Mijn vrouw spreekt van ‘La crise du théatre au Liban’, ik van representatie. Het gaat niet om de dingen die zijn of waren, het gaat om het enige dat rest: de verbeeldingen. Zij zijn nodig om terug te vinden wat verloren ging. Beelden. Herinneringen. Zij zijn het enige wat we hebben.

Chris van der Heijden is schrijver, journalist en historicus. Hij is als onerzoeker crossmediale kwaliteitsjournalistiek verbonden aan de Hogeschool Utrecht. Sinds de jaren zeventig schrijft hij over tal van politieke en culturele onderwerpen voor uiteenlopende media, waaronder Vrij Nederland, NRC Handelsblad, Algemeen Dagblad en De Groene Amsterdammer. Ook werkte hij jarenlang als programmamaker voor verschillende omroepen. In 2011 promoveerde Van der Heijden op zijn studie Dat nooit meer. De nasleep van WO II. RIDING ON A CLOUD RABIH MROUÉ (LB) di 12 & wo 13 mrt Frascati 2, 21:00 in English Nagesprek Op dinsdag 12 maart is na afloop van de voorstelling een nagesprek. Riding on a cloud wordt in Frascati gepresenteerd in het kader van Ervaar daar hier theater. ERVAAR DAAR HIER THEATER Het project Ervaar daar hier theater presenteert vijf bijzondere theateren dansvoorstellingen uit regio’s met theatertradities waarmee het Nederlandse publiek niet of nauwelijks bekend is. Kijk voor meer informatie op www.ervaardaarhier.nl. Ontmoet Rabih Mroué via

Maar dat is vreemd, zeg ik met verwijzing naar de naamsverandering van de tentoonstelling die in 2010 in Utrecht begon. Want deze was nog niet verplaatst, naar Londen, of de titel I, the Undersigned werd doorgestreept en vervangen door de kreet die precies op dat moment door heel de Arabische wereld ging: The People Are Demanding. Later werd de titel nogmaals veranderd, nu naar Will the Spring Visit us? Hoe is zoveel activisme te rijmen met de door de kunst vereiste omweg? ‘Dat is niet eenvoudig. Het viel me op dat er in de oorspronkelijke tentoonstelling wel erg veel sprake was van een ik terwijl diezelfde ik onmiskenbaar deel uitmaakt van de wij die op dat moment, tijdens de Arabische lente, van zich deed spreken. Ik wilde, ik kon niet achterblijven. Als zoiets gebeurt, kan je niet doen alsof je neus bloedt. Tegelijkertijd moet je activisme voorkomen. Met activisme houdt kunst op kunst te zijn. Vandaar mijn mengsel. Een activistische titel bij een performance die verre van dat is.’ Aldus bewijst Rabih Mroué dat hij is zoals gezegd: kunstenaar in hart en nieren Een zoeker maar ook een weter. Iemand die zeker is van zijn zaak en alles op losse schroeven zet. Het minste dat je daarom van hem kan zeggen is dat hij uitdaagt.

ÂŠ Blommers & Schumm

Frascati Magazine

Februari - Juni 2013

Andrea BožiC´, Robert Pravda & Julia Willms / Tilt Choreografe Andrea Božic´, beeldend kunstenaar Julia Willms en geluidskunstenaar Robert Pravda maken intelligente, speels-filosofische voorstellingen die de waarneming aangenaam ontregelen. Vrolijk demonteren zij datgene wat we doorgaans ‘de werkelijkheid’ noemen, om te laten zien dat niets is wat het op het eerste gezicht lijkt. Al jaren wordt Božic´ internationaal geprezen om haar inventief gebruik van (live) video. Haar voorstellingen dragen titels als Ways to multiply yourself en It’s me but I’m no longer there. In 2011 maakte zij Marslanding, waarin het publiek ‘live’ getuige kon zijn van de eerste menselijke missie naar de rode planeet. Sinds kort werkt het drietal onder de naam stichting Tilt. In maart presenteren zij Intergalactic, een spiegelpaleis van dans, muziek en videoprojecties waarin opnieuw verschillende realiteiten vernuftig door elkaar lopen, tot alle grenzen vervagen en niets nog lijkt vast te staan. De voorstelling is geïnspireerd op een fantastisch verhaal van Jorge Louis Borges, over een geheim genootschap dat een nieuwe wereld verzint, die vervolgens realiteit wordt. In april is nog eenmaal Lithium te zien, de energieke, bezwerende danstrip die Božic´ maakte met vijf topdansers van Emio Greco | PC. INTERGALACTIC ´, Robert Pravda Andrea BožiC & Julia Willms / Tilt in coproductie met Frascati Producties première vr 7 mrt do 7 t/m za 9 mrt Frascati 2, 21:00 LITHIUM ´ / ICKamsterdam Andrea BožiC in coproductie met Frascati Producties di 23 & wo 24 apr Frascati 1, 20:30

Frascati Magazine

Het voortdurende gevecht tegen cynisme Marjolijn van Heemstra bezocht acteur, vredesactivist en eerste Wereldburger Garry Davis (91) Tekst: Marjolijn van Heemstra

Ik glimlach zo vriendelijk mogelijk. De afgelopen uren heb ik gemerkt dat dat de beste ontwapeningstechniek is. Als ik maar lang genoeg glimlach, glimlacht Garry uiteindelijk wel terug. Het is niet de eerste keer dat hij mij gek noemt, en ook niet de tweede, ik ben de tel kwijtgeraakt. Hij vond het gestoord dat ik helemaal naar Amerika vloog om hem op te zoeken, dat ik zijn verhaal wilde horen terwijl ik ook zijn boeken had kunnen lezen, hij vond het compleet geschift dat ik de universele verklaring van de rechten van de mens niet uit mijn hoofd ken, dat ik voorstellingen maak over verbinding tussen mensen en zo weinig weet. Ik vertelde hem over het citaat van Marc Bloch dat ik twee jaar geleden

las: â&#x20AC;&#x2DC;Mensen zijn meer kinderen van hun tijd, dan kinderen van hun ouders.â&#x20AC;&#x2122; En hoe deze uitspraak er voor heeft gezorgd dat ik nu hier zit. Omdat ik plotseling anders ging denken over verbondenheid en toebehoren. Ik had familie altijd gezien als iets verticaals, een toebehoren aan generaties voor ons en na ons. Nu zag ik een horizontale lijn; een toebehoren aan mensen die je op dit moment omringen, met wie je niet je genen maar je tijd deelt.

die zich op zijn 91-ste nog zo hartstochtelijk inzet voor het verbinden van mensen, omdat hij zestig jaar geleden aan de wieg stond van de beweging van wereldburgerschap, omdat hij alles heeft meegemaakt, de opkomst en ondergang van de vredesbeweging en nooit een dag heeft verzuimd om zich in te zetten voor zijn ideaal. Ik heb gezegd dat ik zijn verhaal hoopvol vindt en dat ik graag van hem wil leren hoe je ervoor zorgt nooit cynisch te worden.

Ik vertelde over het drieluik dat ik nu maak, waarvoor ik mensen bezocht die op dezelfde dag werden geboren als ik maar op een andere plek in de wereld om er achter te komen wat het betekent om tijd te delen en hoe ik nu het laatste deel van het drieluik over hem wil maken, omdat ik niemand ken

Garry hoorde het allemaal gelaten aan en tikte na mijn verhaal met zijn wijsvinger tegen zijn voorhoofd. Hartstikke gek. Hij kon me alles vertellen, zei hij, maar alleen als ik beloofde alles wat hij zei te onthouden. En eerst moest hij oefenen op zijn trompet.

Februari - Juni 2013

‘Ga jij mij spelen in het theater?’ Garry laat zijn trompet zakken en kijkt me verbijsterd aan. Ik knik. Dat was ik wel van plan. Garry schudt zijn hoofd. ‘Ik ben een man van eenennegentig,’ schreeuwt hij. Hij schuifelt op zijn witte gympen naar de keuken. ‘Ga je dan zo lopen? Zo krom?’ Ik zeg dat ik dat nog niet weet. Dat de hele voorstelling nog niet bestaat maar dat ik het graag wil proberen.

koop met korting via

‘Je bent gek,’ zegt Garry. Out of your mind.

Nu staat Garry in de keuken met een glas water. Hij wil weten of ik een pruik ga dragen als ik hem speel. Hij wijst naar het spierwitte haar dat in een lange staart in zijn nek hangt. ‘Je kunt me niet geloofwaardig spelen zonder die staart.’ Voor ik iets terug kan zeggen loopt hij naar de trap, zet met moeite een voet op de onderste trede en draait zich dan ongeduldig om. ‘Jij wilde toch alles weten? Nou, loop dan mee.’ Langzaam klimmen we naar de eerste verdieping, waar Garry een piepkleine werkkamer heeft. Hij hijst zich in een stoel en begint met praten. Over de bommen die hij op Duitsland gooide in de Tweede Wereldoorlog, over zijn broer die toen omkwam, over het verlangen naar vrede dat hem nooit meer losliet, over Einstein en Eleonore Roose-

velt, die hem steunden, over de jaren dat hij met een zelfgemaakt paspoort over de wereld reisde, over het voortdurende gevecht tegen cynisme, over volharding en wanhoop. Hij praat tot mijn oren suizen, tot ik het benauwd krijg in de kleine kamer, tot zijn stem hees is en het geheugen van mijn voicerecorder vol. Drie dagen praat hij, tot ik weg moet en hij mij bij vertrek toebijt dat het gestoord is dat ik nu alweer weg ga. Waarom is dit wat voor mij?

Marjolijn van Heemstra (1981) studeerde godsdienstwetenschappen en ontwikkelde zich in korte tijd tot een veelgeprezen dichter, prozaschrijver, columnist en theatermaker. In 2010 publiceerde zij de online dichtbundel Als Mozes had doorgevraagd en onlangs de roman De laatste Aedema, over de laatste telg van een oud adelijk geslacht. Vanaf 2013 is Van Heemstra opgenomen in het ensemble van het Ro theater. Garry Davisis haar laatste voorstelling bij Frascati Producties, een ontroerende voorstelling over volhardendheid en optimisme. Over de (on)mogelijkheid precies naar je idealen te leven en over de kracht van theater. Na Family ’81 (2011) en Mahabharata (2012) is Garry Davis het slot van een drieluik over verbondenheid in een geglobaliseerde wereld. GARRY davis Marjolijn van Heemstra / Ro theater in coproductie met Frascati Producties do 16 t/m za 18 mei, wo 22 & do 23 mei Frascati 1, 21:00

Frascati Magazine

‘Ik blijf niet op afstand’ Khadija Massaoudi over haar Likemindsvoorstelling Kitsune tekst: Hassan Bahara

Sommige recensenten vinden haar te open en direct. Maar voor theateren televisiemaker Khadija Massaoudi is openheid de enige manier om met het leven om te gaan: met je verleden, met je angsten en met de mensen om je heen. Alleen dan kan liefde bloeien. Ook de personages in haar nieuwste voorstelling, Kitsune, nemen geen blad voor de mond. ‘Drie Nederlanders. Ze vluchten weg uit hun thuisland, komen in Japan terecht, en melden zich aan voor een realityshow. Twee mannen, één vrouw. De vrouw staat voor Kitsune, de sluwe, manipulatieve vos. Een van de mannen staat voor een ander mythisch wezen, de goeiige karper. De andere man staat voor het mythisch wezen van de trotste draak. Er ontstaat een driehoeksverhouding. De karper houdt van de vos, maar de vos beantwoordt die liefde niet. De vos houdt

Februari - Juni 2013

Theater- en tv-maker Khadija Massaoudi (1978) is geboren en getogen in Amsterdam. Bij Likeminds speelde ze o.a. in Macbeth en Wees een Koning (one woman show). Onder regie van Oscar van Woensel maakte ze de Likeminds-voorstelling Anderen. Verder is ze bekend van televisieprogramma’s als Tante in Marokko, de Meiden van Haram en GONZO (NTR) Schrijver, journalist en columnist Hassan Bahara (1978) publiceert onder andere in NRC Handelsblad, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer. Ook schreef hij de roman Een verhaal uit de stad Damsko.

van de draak, maar de draak laat de vos niet toe.’ Aan het woord is theatermaakster Khadija Massaoudi, naar eigen zeggen ‘verliefd op de liefde,’ met al zijn mooie en lelijke kanten. Veel liefdesverhoudingen worden bepaald door angst, is haar opgevallen. ‘Angst is de moeder van alle negatieve gevoelens. Zodra je de angst hebt om verdriet te krijgen in een relatie dan gebeurt er van alles. Het leidt tot jaloezie, je wordt manipulatief.’ Dit proces moet te zien zijn in Kitsune. Naast haarzelf staan Mustafa Duygulu en Mads Wittermans op het podium, de regiebegeleiding is in handen van Marien Jongewaard. Door de turbulente driehoeksverhouding heen moet de angst schemeren. ‘De drie personages zijn gevlucht voor trauma’s uit hun verleden. Voor mij staat vast: wat je vroeger hebt meegemaakt, is altijd bepalend. Het maakt je tot wie je nu bent. Dat moet je onder ogen zien, goedschiks of kwaadschiks.’ ‘Mijn vorige voorstelling heet Op de liefde, godverdomme (2012). Dat is een ode aan de liefde. ‘Doe er iets mee!’ is daarin mijn boodschap. In plaats van dat mensen zich er aan

Frascati Magazine

‘De karper houdt van de vos, maar de vos beantwoordt die liefde niet. De vos houdt van de draak, maar de draak laat de vos niet toe.’ De drie personages in haar voorstelling zullen elkaar ‘kapot maken.’ Het zal geen happy end hebben.

overgeven, maken ze elkaar kapot met onzekerheden. Een recensent die deze voorstelling besprak, schreef dat ik ‘op gloeiende wijze’ speelde. En hij had het over ongemakkelijke spanningen van haar/ mijn intieme bekentenissen. Kennelijk worden sommige mensen ongemakkelijk wanneer ik zo openlijk over de liefde spreek.’ Dit is de stijl die ze in de afgelopen drie jaar ontwikkeld heeft: direct en zonder een blad voor de mond. In Doorbraak (2010) voert ze een fysieke en psychische uitputtingsslag met medespeelster Jihane el Fahidi. Twee drukbezette vrouwen proberen uit de ratrace van werk en gezin te breken. Het zijn wederom thema’s die dichtbij Massaoudi’s persoonlijke leven liggen. Ze toont ze in al hun lelijke en mooie kanten. Emotie gaat voor ratio, zegt Massaoudi over haar toneelstukken. Ze legt het uit aan de hand van het tvwerk dat ze naast haar theaterwerk verricht. Voor haar programma GONZO bezocht ze een hospice, een instelling met een huiselijke sfeer die zich in terminale zorg heeft gespecialiseerd. ‘Daar wonen mensen voor wie het einde nabij is. Ik volgde een vrouw die nog maar heel kort

Februari - Juni 2013

te leven had. Ik kende haar niet, maar ze was heel erg open naar mij toe. Dat komt omdat ik ook erg open naar haar was. Ik blijf niet op afstand. Ik heb heel lang met haar gepraat, bij haar in bed geslapen en ik heb met haar gehuild. Zo functioneer ik. Totale openheid. Dan krijg je totale openheid terug.’ Dat hoopt ze ook met Kitsune te bewerkstelligen. De drie personages zullen elkaar ‘kapot maken.’ Het wordt fysiek, direct en schaamteloos en het zal geen happy end hebben. Wel humor, maar geen vrolijke loutering. Dat hoeft ook niet, volgens Massaoudi. Het belangrijkste is dat je door de voorstelling geraakt bent, dat er een moment is gecreëerd waarin de personages volledige openheid en kwetsbaarheid hebben getoond, en dat die kwetsbaarheid herkend is en die openheid gewaardeerd. ‘Ik ben bijna klaar met schrijven. Ik moet alleen nog een paar lijnen bewerken. Het liefst was ik er nu al meteen mee aan de slag gegaan. Het lekker uitvechten met de mannen. Voor mij is dit de eerste keer dat ik met Duygulu, Wittermans en Jongewaard ga werken. Ik ben enorm benieuwd naar onze interactie.’

Likeminds is een collectief van cultureel diverse kunstenaars die een stem geven aan de stadscultuur van nu. Jonge multi-talenten krijgen de gelegenheid zich te ontwikkelen tot professionele theatermakers en vertellen de verhalen van een snel veranderende wereld. Onder de naam Factory bieden Likeminds en Frascati vanaf januari 2013 een professioneel platform waar jongeren tussen 16 en 23 jaar uit de hele stad hun talenten kunnen ontwikkelen. Binnen Factory werken jongeren in workshops, werkplaatsen en volwaardige producties met professionele theatermakers van Likeminds en Frascati. Centraal staat zowel de wederzijdse kruisbestuiving als het artistieke eindproduct. Daarnaast leren de jonge talenten hun persoonlijke verhaal te vertellen met theater als medium. Het werk wordt gepresenteerd op het Breakin’Walls Festival, een halfjaarlijks jongerenfestival van Frascati met de edities Winter (november) en Spring (april). KITSUNE Likeminds première do 28 feb di 26 feb t/m za 2 mrt Frascati 2, 21:00 Nagesprek & Frascatique Op vrijdag 1 maart is na afloop van de voorstelling een nagesprek met Khadija Massaoudi. Na afloop Frascatique feestje hosted by Likeminds.

ÂŠ Blommers & Schumm

Frascati Magazine

Februari - Juni 2013

Emio Greco | PC Topkwaliteit, voor minder doen Emio Greco en Pieter C. Scholten het niet. Dat geldt voor het ongekende niveau van hun dansers, voor de uitgekiende vormgeving en voor de tijd en zorg die ze aan hun voorstellingen besteden. Eind jaren negentig zette het toen kersverse duo de danswereld op zijn kop met voorstellingen waarin het virtuoze, geladen en tegelijk kwetsbare lichaam van Greco centraal stond. Volgens de pers was er een halfgod opgestaan. Vele voorstellingen en (internationale) prijzen volgden, evenals uitstapjes naar opera, muziek, film en locatieprojecten. De afgelopen jaren maakten Greco en Scholten onder meer een groots drieluik naar Dante’s Divina Comedia en stichten een centrum voor dansonderzoek en talentontwikkeling (ICK Amsterdam). Het duet Rocco werd onderscheiden met de VSCD Zwaan voor meest indrukwekkende dansproductie 2012. In maart 2013 is de voorstelling nog eenmaal bij Frascati te zien. Twee dansers in een boksring verbeelden de broederliefde in al zijn facetten: de genegenheid en de afgunst, het androgyne en het incestueuze. Ze zijn Kaïn en Abel, Romulus en Remus, Laurel en Hardy. Voor deze voorstelling lieten Greco en Scholten zich inspireren door de beroemde film Rocco e i suoi fratelli van Luchino Visconti en onderzochten zij de parallellen tussen bokser en danser: de kracht, virtuositeit, fysieke overgave en broederlijke band met de ander. ‘Actie en reflectie, die elkaar met de snelheid van een split second afwisselen’ – Eindhovens Dagblad ROCCO Emio Greco | PC / ICK Amsterdam di 19 & wo 20 mrt Frascati 1, 20:30

Frascati Magazine

Frascati Café Goed eten voor weinig geld Eten en drinken voor de voorstelling kan in Frascati Café: een Amsterdams (eet-)café met een frisse, kosmopolitische uitstraling, naast Frascati. Door de eenvoudige keukenfilosofie: goed eten voor weinig geld, bestel je een hoofdgerecht al vanaf € 10,-. In de zomer kan je lekker buiten eten en binnen kijk je je ogen uit naar de Wunderkammer: een kunstwerk vol rekwisieten uit theatervoorstellingen die in Frascati gespeeld hebben. www.frascaticafe.nl

Frascatique hosted by Vrijdagavondfeestjes in Frascati Café Bij de dansavonden van Frascatique is het elke keer weer raak! Iedere editie wordt namelijk gehost door een van onze vaste bespelers. Zo zorgde Toneelgroep Oostpool voor een swingende avond met DJ Lisa Schaduw (Knuckle Duster Agency), ging na afloop van Kassys het dak er af met DJ Alec Smart en trommelde Dion Vincken van Cirque Exentrique zo hard dat de kerstversiering naar beneden kwam. Frascatique is iedere laatste vrijdag van de maand na afloop van de voorstelling en is gratis toegankelijk. Frascatique vr 25 jan: hosted by Bambie vr 1 mrt: hosted by Likeminds vr 29 mrt: hosted by Don’t Hit Mama vr 26 apr: hosted by Maren E. Bjørseth

Februari - Juni 2013

Nagesprekken en extra programma’s Frascati biedt graag extra informatie of, zo je wilt, extra stof tot nadenken. Daarom nodigen we regelmatig diverse mensen uit om na afloop van de voorstelling met publiek en makers na te praten. Komend half jaar doen we dat met o.a. Jetse Batelaan, Erik Whien, een deskundige in de Japanse cultuur, Ilay den Boer en Ibsen-kenner Rob van der Zalm. februari

april

wo 6 SMALL WORLD Boogaerdt/vanderSchooT Nagesprek o.l.v. regisseur Jetse Batelaan.

vr 12 DE LAATSTE DANS Tg Ilay Nagesprek met o.a. theatermaker Ilay den Boer.

do 21 TSJECHOV Toneelgroep Oostpool Nagesprek met o.a. regisseur Erik Whien.

vr 26 Een poppenhuis Maren e. Bjørseth Nagesprek met Ibsen– kenner Rob van der Zalm

Maart

Mei

vr 1 KITSUNE Likeminds Nagesprek met regisseur Khadija Massaoudi.

Extra progamma Rond de voorstelling The International Criminal Court organiseert Frascati i.s.m. het ICC en journalist Robert Dulmers een extra programma (o.v.b.). Wil je wekelijks op de hoogte gehouden worden van alle activiteiten in Frascati, meld je dan aan voor onze nieuwsbrieven via www.theaterfrascati.nl.

di 12 Riding on a cloud Rabih mroué Nagesprek

Frascati Magazine

Frascati Foreign Friends Programme (Inter)national Theatre & Dance selection for non-dutch speakers

Frascati has come up with a new selection of absolute must-see performances particularly suitable for non-Dutch speakers. An exciting list of the work of some of the most highly renowned theatre-makers and choreographers from the Netherlands and far beyond. let’s meet at frascati! Would you like to meet other Foreign Friends in Amsterdam in Frascati? Join us for a free drink after the special selected shows in our café on Wednesday or Friday. Just show your free drink ticket at the bar, which you will receive when you join our Meet&Greet. Or come to our Dutch Dinners before the show. What do I have to do? Simple: Subscribe to our ‘invite only’ Foreign Friends newsletter and we’ll keep you updated on the programme, Meet&Greets and the Dutch Dinners. Plus you’ll receive the special ticket price link and your free drink pass. 1. Follow Frascati on Facebook 2. Subscribe to the Foreign Friends newsletter 3. Surf to www.theaterfrascati.nl/ foreignfriends We will keep you posted. See you at Frascati, Gezellig!

PROGRAMME FEB – MAY 2013: Performances with a *: Frascati Foreign Friends meeting afterwards, or FFFood first. The Coming Storm Forced Entertainment (UK) Fr 1* & Sa 2 March Frascati 1, 8.30 pm € 17 / 13,5 theatre in English The Coming Storm is Forced Entertainment at its best – trademark black humour, a collage of arresting images and an anarchic performance style. Rocco Emio Greco | PC (IT/NL) Tu 19 & We 20* March Frascati 1, 8.30 pm € 17 / 13,5 dance Two dancers challenge one another in a boxing ring. Think of: telling blows, lighting footwork and virtuoso tactics.

La voix Humaine Ivo Van Hove / Toneelgroep Amsterdam (NL) We 3* April Frascati 1, 8.30 pm € 17 / 13,5 theatre in Dutch / English surtitles A poignant monologue by star actress Halina Reijn. ‘Her performance In La voix humaine is surprisingly restrained. It is as if a whole new aspect of her talent is being revealed.’ – Trouw Nora tg STAN (BE) Fr 24* & Sa 25 May Frascati 1, 8.30 pm € 17 / 13,5 theatre in English One of the best theatre companies from Belgium perform Ibsen’s A Doll’s House, in which the protagonist, Nora Helmer, is aroused from her comfortable existence as a housewife and mother. A Taste Of Something Raw From 13 to 16 February, together with de Brakke Grond Frascati will be organising the dance and performance festival for young, up-and-coming choreographers. A must-see for everyone who likes a bit of adventure!

LA VOIX HUMAINE Ivo van Hove / Toneelgroep Amsterdam wo 3 t/m za 6 apr Frascati 1, 20:30 - € 17 / 13,5 theater / wo 3 April with English surtitles / 70 min.

Weinig voorstellingen waren de afgelopen seizoenen zo succesvol als La voix humaine: avond aan avond uitverkocht, uitgenodigd door het New Island Festival in New York en genomineerd voor de Toneel Publieksprijs. Voor het eerst is deze veelgeprezen, ingetogen monoloog van Halina Reijn te zien in de intimiteit van de kleine zaal. ‘Halina Reijn koppelt in haar rijke, indringende spel de stadia die de vrouw doormaakt, aan evenzoveel spelregisters die iedere keer weer verrassen. *****’ – NRC Handelsblad ‘Halina Reijn speelt de pannen van het dak’ – Knack Frascati en Toneelgroep Amsterdam werken intensief samen op het gebied van talentontwikkeling. Onder de titel TA2 kunnen jonge regisseurs

hun talent verder ontwikkelen. Daarnaast presenteert Toneelgroep Amsterdam voorstellingen voor de vlakke vloer in Frascati 1.

fotoexpositie inbetweens Jan Versweyveld FOAM – Toneelgroep Amsterdam vr 25 jan – zo 17 mrt 2013

Few performances were as successful in recent seasons as La voix humaine: sold-out night after night, invited by the New Island Festival in New York and nominated for the Toneel Publieksprijs (theatre audience prize). This is the first time this much-praised, subdued monologue by Halina Reijn is being performed in the intimacy of the small theatre.

Foam en Toneelgroep Amsterdam presenteren samen de tentoonstelling Inbetweens van Jan Versweyveld, scenograaf en huisfotograaf van Toneelgroep Amsterdam.

‘In her layered, penetrating performance, Halina Reijn connects the stages that the woman experiences to dramatic registers that never fail to surprise. *****’ – NRC Handelsblad

Ga samen naar Inbetweens Bovenstaande foto van Halina Reijn is ook onderdeel van Inbetweens. Op vertoon van je kaartje voor La Voix Humaine mag je iemand gratis meenemen naar de tentoonstelling in FOAM. (Een ouderwetse twee-voor-deprijs-van-een-actie dus). Halina Reijn via

‘Halina Reijn blows the roof off’ – Knack

Frascati Magazine

Adressen Frascati

Frascati 1,2 & 3 Nes 63 1012 KD Amsterdam Frascati WG M.v.B. Bastiaansestraat 54 1054 SP Amsterdam Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond Nes 45 1012 KD Amsterdam Kaarten kopen en reserveren Direct online kopen met € 2,- korting per ticket Telefonisch reserveren ma t/m vr vanaf 10 uur t 020 626 68 66 Kassa’s Kassa Frascati: Nes 63 open di t/m za vanaf 17.00 uur t 020 626 68 66 Kassa Frascati WG: M. v. B. Bastiaansestraat 54 open bij voorstellingen van 19:30 tot aanvang t 020 683 23 04 Kassa De Brakke Grond, Rode Zaal & Expo Zaal: Nes 45, open bij voorstellingen van 19:30 tot aanvang t 020 622 90 14 Kortingen Ben je in het bezit van een Stadspas, een CJP of ben je jonger dan 27 jaar, dan betaal € 3,50 minder. Ook groepen vanaf 10 personen krijgen € 3,50 korting per persoon. Studenten van alle kunstvakopleidingen krijgen € 5,- korting op een voorstellingskaart, geldend vanaf een half uur voor aanvang van de voorstelling. Reserveren is dan niet mogelijk. Groepen vanaf 10 personen jonger dan 27 jaar krijgen eveneens € 5,- korting op een voorstellingskaart.

Vol? Toch langskomen! inschrijven op de wachtlijst vanaf een uur voor aanvang bij de desbetreffende avondkassa.

Colofon

Last minute ticket shop Frascati biedt regelmatig kaarten met 50% korting aan via de Last minute ticket shop op het Leidseplein.

Redactie: Kiki Stoffels & Bas van Peijpe

OP DE HOOGTE BLIJVEN? Geef je op voor het magazine, de maandladder en de nieuwsbrief op www.theaterfrascati.nl FRASCATI HUREN Frascati is gevestigd in een voormalig veilinghuis. De grote monumentale theaterzaal met zijn privé-loges zorgt voor een unieke sfeer. De prachtige locatie huisvest verder nog twee kleinere zalen, een vergaderruimte en een inpandig café-restaurant met buitenterras. Het is mogelijk één of meerdere zalen te huren. De zalen beschikken over hoogwaardige theatertechnische faciliteiten, waardoor ze uitermate geschikt zijn voor (boek)presentaties, lezingen, debatten en congressen. Frascati is gevestigd in de Nes, één van de oudste straatjes van Amsterdam. Deze straat is goed bereikbaar met het openbaar vervoer en ligt op ongeveer 5 minuten loopafstand van het Centraal Station. Ook zijn er diverse parkeermogelijkheden in de buurt. Een aanvraag ontvangen we graag op verhuur@theaterfrascati. nl..Beschrijf kort om wat voor soort gelegenheid het gaat, voor hoeveel personen, mogelijke data & tijden, welke voorzieningen je nodig denkt te hebben (microfoons, beamer, licht e.d.) en of er optredens plaatsvinden.

Frascati Magazine #2: februari t/m juni 2013

Aan dit nummer werkten mee: Nicolette Aschermann, Hassan Bahara, Hassnae Bouazza, José Cutileiro, Elke Decoker, Robert Dulmers, Tim Etchells, Marjolijn van Heemstra, Steven Heene, Chris van der Heijden, Marijn van der Jagt, Saskia Naafs, Dood Paard, Kiki Rosingh, Simone van Saarloos, Arie Storm, Mark Timmer, Loek Zonneveld Vormgeving: De Designpolitie, Amsterdam www.designpolitie.nl Frascati, Amsterdam Uitgave: januari 2013 Oplage: 25.000 Druk: Senefelder Misset De Groene Amsterdammer Frascati werkt met enige regelmaat samen met De Groene Amsterdammer bij de totstandkoming van inhoudelijke programma’s. Dit magazine werd eveneens mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van De Groene.

Frascati wordt structureel ondersteund door:

Verschillende producties en programma’s in Frascati worden ondersteund door: Ervaar Daar Hier Theater Jeugd theaterschool Amsterdam

spel Klaske Bruinsma, Gerindo Kartadinata, Ingejan Ligthart Schenk en Jochem Stavenuiter eindregie Jetse Batelaan

In het Stijlboek van de Japanse krijgsadel staan wel 100 voorschriften die een beetje samoerai ter harte dient te nemen: ‘Heldendaden zijn een lust voor het oog’, ‘Trouw is niet abstract, maar ligt voor de hand’ of ‘Gebrek aan tact is een moreel tekort’. In Bambie (17) de samoerai zoeken vier hedendaagse krijgers houvast in deze eeuwenoude voorschriften. Hoe kunnen zij invulling geven aan schijnbaar achterhaalde begrippen als mannelijkheid, eergevoel en moraal? Valt er voor een moderne samoerai – letterlijk ‘hij die dient’ – nog wat te dienen? Bambie onderneemt een queeste naar het antwoord, met zwaardgevechten, bloemschikkunst en ander (quasi) Japans vertoon.

première vr 25 jan di 22 jan t/m za 2 feb (beh. zo & ma) Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 try-out 22 t/m 24 jan € 12 mime

BAMBIE (17) DE SAMOERAI BAMBIE

tekst Carl Frode Tiller vertaling Tom Kleijn & Maren E. Bjørseth regie Maren E. Bjørseth spel Thomas Höppener, Rick Paul van Mulligen & Keja Kwestro vormgeving Marjolijn Brouwer

Ik ben alleen maar de buurman van de wereld

Helling is een zwarte en brutale vertelling over een fataal gebrek aan zorg. De voorstelling wordt een oefening in empathie, een caleidoscopisch verhaal over goed en kwaad. In een naïeve, directe taal neemt de Noorse auteur Carl Frode Tiller ons mee in een associatieve rollercoaster van halve herinneringen, verwarrende gevoelens en schokkende gebeurtenissen. Maren E. Bjørseth regisseert de tekst als stemmen in ons hoofd. Ook wij horen het tintelen van binnen, alsof er insecten in ons lichaam wonen. Een portret van een verwoeste ziel.

première do 31 jan di 29 jan t/m za 2 feb & wo 6 t/m za 9 feb NB! Frascati WG, 20:30 € 11 / 7,5 try-out 29 & 30 jan: € 6 theater / 90 min.

HELLING FRASCATI PRODUCTIES / MAREN E. BJØRSETH

AGENDA februari

met Annette Kouwenhoven en Miranda Prein achter de knoppen Jan Joris Lamers met dank aan Ester Severi

Twee of drie dingen die ik (niet) van haar weet is het derde deel in de serie Weiblicher Akt, waarin Annette Kouwenhoven en Miranda Prein de – puur door toevalligheid – voor hen vrouwelijk uitgevallen vorm proberen te beschrijven. In de eerste twee delen daalden zij de DNA-trap af en stonden met blote voeten in de drabbige onderstroom van uiterlijk vertoon. In deel 3 gaat het om ‘de dingen die gebeuren als je niet aan ze denkt’. Want je kan wel alles in de gaten willen houden, maar misschien mis je dan nét die ene belangrijke schakel. Het gaat Annette en Miranda niet langer om de verschillen tussen vrouwen en mannen. Want doen die er werkelijk toe?

di 29 jan t/m za 2 feb Frascati 3, 21:00 € 15 / 11,5 theater

TWEE OF DRIE DINGEN DIE IK (NIET) VAN HAAR WEET MAATSCHAPPIJ DISCORDIA

met & door Suzan Boogaerdt, Erika Cederqvist, Marie Groothof, Floor van Leeuwen en Bianca van der Schoot regie Sanne van Rijn

‘Dit toevluchtsoord van plastic biedt een overzichtelijke schijnwerkelijkheid.’ – Telegraaf

Vroeger vertelden mensen elkaar duistere verhalen over de grote onbekende wereld. Maar sinds Walt Disney zijn sprookjes vrolijke, overzichtelijke avonturen met een happy end. Is de werkelijkheid te complex geworden om over te vertellen? Wordt de wereld een pretpark? Of dwalen we als figuranten rond in een eindeloze virtuele realityshow? Boogaerdt/ VanderSchoot presenteert een zelfgemaakte pretmachine met smakelijke eenheidsworsten en bange dwergen. Small world is de tweede voorstelling in hun serie over de hedendaagse spektakelmaatschappij.

di 5 t/m za 9 feb Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 mime / 60 min. wo 6 feb nagesprek o.l.v. Jetse Batelaan do 7 feb inleiding en eten met de makers 18:00, € 30 (incl. voorst.)

SMALL WORLD BOOGAERDT/VANDERSCHOOT

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

van & met Manja Topper, Gillis Biesheuvel, Marien Jongewaard en Joachim Robbrecht tekst Rob de Graaf

‘In vorm en spel is dit Dood Paard op z’n best.’ – Het Parool

14 T/M 16 FEBRUARI 2013

ORMANCE

IN & DE FR B AS RA CA KK TI E GR ON D

DANS & PERF

TE OF AW A TASETHING R SOM

van & met Walter Bart, Wine Dierickx, Matijs Jansen, Maartje Remmers, Marleen Scholten.

Middenin het huidige crisisklimaat onderneemt Wunderbaum een omvangrijk maatschappelijk project: The New Forest. Vanuit het hart van Rotterdam wordt de komende jaren gebouwd aan een futuristische nederzetting, een fysiek en virtueel laboratorium voor de samenleving van morgen. De documentaire voorstelling Het Begin vormt de kick-off van dit ambitieuze project en wordt gemaakt samen met socioloog Willem Schinkel. De komende jaren worden in The New Forest actuele thema’s als democratie, gezondheidszorg, wetgeving, energie, gedragscodes, leefbaarheid en seks onder handen genomen. Het project verenigt uiteenlopende maatschappelijke krachten als het bedrijfsleven, wetenschap, onderwijs, openbaar bestuur, kunst en publiek. In mei 2013 wordt The New Forest officieel geopend in het betonnen hart van Rotterdam.

di 12 & wo 13 feb Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 theater

Een gezin dat wordt bijeengehouden door gefnuikte ambities zoekt zijn toevlucht in een ver, vreemd land. Maar onvermijdelijk komt het besef dat ook in Zuid-Afrika de lucht schraal is, de grond hard en het leven zwaar. Dit land biedt geen zonovergoten zwembadideaal maar een bezorgd bestaan in het white trashcaravanpark. Geïnspireerd door onder andere Eugene O’Neills drama Long day’s journey into night maakt Dood Paard een stuk over afkeer en verbondenheid, over de gevangenis die werkelijkheid heet en over een elementaire levenskracht die tot op het allerlaatst blijft bestaan. Wat er vandaag niet is, dat kan morgen toch nog komen…

vr 8 & za 9 feb Frascati 2, 21:00 € 15 / 11,5 theater / 90 min.

THE NEW FOREST – HET BEGIN WUNDERBAUM

IN DIE NAG DOOD PAARD

De twaalfde editie van het spraakmakende dansen performancefestival Something Raw vindt dit jaar niet in februari maar in oktober plaats. Zo lang laten we je echter niet in de kou staan: van 14 tot 16 februari bieden we een avontuurlijke vooruitblik naar het programma van oktober. Drie avonden lang tonen we voorstellingen en korte toonmomenten van jonge choreografen. Allen gaan ze op zoek naar nieuwe manieren om de theaterruimte te manipuleren en het publiek heel direct en zintuiglijk te betrekken bij hun werk. Rodrigo Sobarzo bracht voor zijn performance vele uren onder water door, Benjamin Vandewalle neemt je mee doorheen een landschap van schuivende muren en dansers, de SNDO-studenten gaan aan de slag met de Japanse choreografe Hisako Horikawa. Setareh Fatehi Irani en Fleur van den Berg krijgen in Fraslab V carte blanche om iets bij ons in huis te creëren.

do 14 t/m za 16 feb Frascati & De Brakke Grond

A TASTE OF SOMETHING RAW

concept Benjamin Vandewalle & Erki De Vries choreografie Benjamin Vandewalle door & met Anton Boon, Marisa Cabal/Tale Dolven, Robin Jonsson, Benjamin Vandewalle, Erki De Vries

Elke voorstelling van Birdwatching kan bijgewoond worden door 13 personen.

In deze speelse installatie word je op een bewegend platform langs een landschap van witte muren en lichamen vervoerd. Verken met de makers de grenzen van het oriënteringsvermogen en ontdek ongekende vormen van waarneming. Laat je meevoeren op een trip door een zintuiglijk universum waarin niets vaststaat… Tijdens de voorstelling van een uur later kan je het proces van buitenaf meemaken.

do 14 & vr 15 feb, 17:00, 18:00, 19:00, 21:00 & 22:00; za 16 feb, 16:00, 17:00, 18:00, 20:00 & 21:00 Frascati 2 € 12 onderdeel van A Taste of Something Raw installatie & performance / language no problem / 30 min.

BIRDWATCHING BENJAMIN VANDEWALLE & ERKI DE VRIES (BE)

Februari - Juni 2013

do 14 feb De Brakke Grond, Rode Zaal, 22:00 € 12 performance / language no problem

INSERT PICTURE HERE SOETKIN DEMEY (BE)

concept & performance Rodrigo Sobarzo de Larraechea

In Apnea verkent Rodrigo Sobarzo de ervaring van ondergedompeld te zijn. Geluidsgolven creëren een ruimte als onder water. Hoe beweegt een lichaam onder zo extreme omstandigheden? Welke gedachten borrelen naar boven in dit vacuüm? Sobarzo neemt zijn publiek mee in een letterlijk adembenemende performance.

première do 14 feb wo 13 t/m za 16 feb De Brakke Grond, Expozaal, 20:30 € 12 performance / language no problem / ca. 60 min.

APNEA RODRIGO SOBARZO (CL/NL) / HET VEEM THEATER

Fraslab is het experimentele laboratorium van Frascati. Theatermakers en choreografen werken voor korte tijd in onze studio en presenteren aan het eind korte proefjes of nieuw werk. Zowel jong talent als meer ervaren makers komen aan bod. In Fraslab V krijgen Setareh Fatehi Irani en Fleur van den Berg carte blanche.

do 14 t/m za 16 feb Frascati 3, 19:00 € 12 dans & performance

FRASLAB V FRASCATI PRODUCTIES

ONDERDEEL VAN A TASTE OF SOMETHING RAW

Soetkin Demey maakt indringende, persoonlijke voorstellingen over de relatie tussen het lichaam en het ongrijpbare ‘ik’ dat daarbinnen leeft. Insert picture here start vanuit haar ervaringen met anorexia. Nieuwsgierig naar de begrenzing van haar wezen geeft zij zichzelf een tweede huid van tape. De voorstelling werd in 2010 bekroond met de IT’s Guest Award. Tijdens een residentie bij De Brakke Grond werkte Demey verder op dit thema, samen met het Amsterdamse kunstenaarsduo L.A. Raeven. Het resultaat is te zien onder de titel DSM-IV-TR 307.1.

vr 15 feb, 22:00; za 16 feb, 19:00 De Brakke Grond, Rode Zaal € 12 performance / language no problem

DSM-IV-TR 307.1 SOETKIN DEMEY (BE)

De studenten van de School voor Nieuwe Dansontwikkeling betrekken een leegstaand pand in Amsterdam-Noord. Zes weken zullen ze werken onder leiding van de eigenzinnige Japanse muzikante en choreografe Hisako Horikawa. Het resultaat wordt getoond tijdens A Taste of Something Raw.

za 16 feb Frascati 1, 22:00 € 12 dans & performance / language no problem

HISAKO HORIKAWA & SNDO STUDENTS

ONDERDEEL VAN A TASTE OF SOMETHING RAW

AGENDA februari

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

Kan je groots en meeslepend leven van 9 tot 5? In Kringloop slijten drie mannen hun dagen in een wereld vol boeken. De boeken zijn hun werk, hun houvast en hun habitat. De dagelijkse routine wordt bepaald door raadselachtige maar onwrikbare regels, zorgvuldig bewaakt

première wo 20 feb di 19 t/m do 21 feb Frascati 2, 21:00 € 15 / 11,5 try-out di 19 feb € 10 mime / 60 min.

KRINGLOOP WAK

met & door Dorus van der Meer, Bart Strijbos en Roel Voorbij regie Henk Zwart

‘A classic clown trio, like the Three Stooges or Marx Brothers.’ – Total Theatre Review

door het drietal zelf. Maar de verleiding om eens een andere afslag te nemen is niet altijd te bedwingen. Dan ontspoort de zaak en dendert een andere werkelijkheid hun veilige wereld binnen. Kringloop toont de dilemma’s van de kleine, alledaagse mens volgens de beste clownstraditie: balancerend tussen humor en tragiek, vol zelfspot en tintelend absurdisme.

teksten Anton Tsjechov regie Erik Whien met Bram Coopmans, Bram van der Heijden, Wendell Jaspers, Kirsten Mulder en Stefan Rokebrand

‘Ik ben maar één keer gelukkig geweest in mijn leven – onder een paraplu.’ – Anton Tsjechov

Failliete landeigenaren, wanhopige weduwen, kansloze meisjes en mannetjesputters met korte lontjes bevolken het oeuvre van Anton Tsjechov. Vlijmscherp maar vol humor en mededogen portretteerde de Russische schrijver de ploeterende mens die blijft dromen van een ander leven. Toneelgroep Oostpool beperkt zich ditmaal niet tot een van de klassiekers, maar trakteert het publiek op een hartverwarmende parade van kleurrijke karakters uit het minder bekende werk van de Russische meester. Naast vijf eenakters putte de groep uit reisverslagen uit Siberië, korte verhalen en brieven aan o.a. Maxim Gorki en Stanislavski.

do 21 feb nagesprek met Erik Whien

di 19 t/m wo 27 feb (beh zo, ma) Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 theater / 70 min.

TSJECHOV ERIK WHIEN / TONEELGROEP OOSTPOOL

concept & tekst Khadija Massaoudi regiebegeleiding Marien Jongewaard spel Mustafa Duygulu, Khadija Massaoudi & Mads Wittermans

Uit de honderden aanmeldingen voor een Japanse realityshow zijn drie westerlingen gekozen en in een huis gestopt. Hun karakters blijken opvallende overeenkomsten te vertonen met drie figuren uit de Japanse mythologie, de vos Kitsune (狐), de karper Koi (鯉) en de draak Derkein (竜). Al snel loopt de groepsdruk op en komen de onderlinge relaties steeds meer onder spanning te staan. Direct en assertief als ze zijn, gaan de deelnemers emotioneel en fysiek tot het uiterste. De mythische Kitsune, Koi en Derkein blijken ook vandaag de dag nog onder ons te zijn.

vr 1 mrt nagesprek met een deskundige op het gebied van de Japanse taal en cultuur & Frascatique feestje hosted by Likeminds

première do 28 feb di 26 feb t/m za 2 mrt Frascati 2, 21:00 € 15 / 11,5 try-out di 26 & wo 27 feb € 10 theater

KITSUNE LIKEMINDS

Februari - Juni 2013

regie Tim Etchells met & door Robin Arthur, Phil Hayes, Richard Lowdon, Claire Marshall, Cathy Naden & Terry O’Connor

‘A powerful and important piece of theatre ****’ What’s on Stage

met Annette Kouwenhoven, Matthias de Koning, Jorn Heijdenrijk, Miranda Prein & Jan Joris Lamers

Der Schein trügt van Thomas Bernhard (19311989) is een portret van de broederlijke maar tweedrachtige verhouding tussen Karl en Robert, een artiest en een toneelspeler. ‘We mogen ons niet laten omgooien / vooral nu niet / in deze vreselijke tijd / misschien is het helemaal niet zo vreselijk / op de virtuositeit komt het aan / op karakter.’

vr 1 & za 2 mrt Frascati 3, 21:00 € 15 / 11,5 theater

Niemand weet waar het met de wereld naartoe gaat, maar dat we nieuwe verhalen over de werkelijkheid nodig hebben, lijkt zeker. Het internationaal vermaarde Forced Entertainment creëert live op het toneel een epische vertelling: bloemrijk, ambitieus, vol tegenstrijdigheden en onverwachte wendingen. Ernst en ironie dansen met elkaar terwijl persoonlijke anekdotes vermengd raken met half-herinnerde romans, niet-bestaande films en verknipte sprookjes. Dit alles begeleid én onderbroken door live muziek, dans en practical jokes.

vr 1 & za 2 mrt Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 theater / in het Engels / 105 min.

DER SCHEIN TRÜGT MAATSCHAPPIJ DISCORDIA

THE COMING STORM FORCED ENTERTAINMENT (UK)

AGENDA maart

makers Herman Helle, Arlène Hoornweg & Pauline Kalker spel Herman Helle & Arlène Hoornweg

Een meisje van acht verliest haar vader. Een jonge vrouw verliest haar moeder. Een man herinnert zich de heimwee naar Indië die in zijn ouderlijk huis heerste. In deze nieuwe voorstelling nemen de spelers van Hotel Modern een persoonlijke ingang tot een thema waar we allemaal mee te maken krijgen: verlies. Spullen raken beladen met betekenis maar blijven ook gewoon spullen. De tijd vaagt als een storm hele werelden weg, waarna nieuwe werelden ontstaan. Hoe kan je heimwee en herinnering toelaten zonder er door bevangen te raken?

di 5 t/m za 16 mrt (beh. zo & ma) Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 theater / 60 min. do 7 mrt cursus Kijk! theater 19:00

DE BAARD VAN GOD HOTEL MODERN

Het werk van de Zweedse Gunilla Heilborn baadt in typisch noordelijke droge humor en ironie, maar ook in ontroerende lichtheid en menselijkheid. This is not a love story is een road movie en dansvoorstelling tegelijk. Samen met twee dansers trok Heilborn van Tromsö in het noorden naar Lissabon in het zuiden. Die ervaring vertaalde ze naar een dromerig duet waarin absurdistische dialogen, zweverige danspasjes en Zweedse muziek elkaar afwisselen. Op het podium staan twee onwillige helden: Kowalski en Vera. Ze mijmeren over waar ze thuishoren en formuleren gedachten over de tijd die voorbij gaat. Een overweldigend gevoel van vrijheid overkomt hen…

di 5 mrt Frascati 2, 20:30 € 17 / 13,5 theater & dans / in het Engels / 55 min. di 5 mrt cursus Kijk! Dans 19:00

THIS IS NOT A LOVE STORY GUNILLA HEILBORN (SE)

regie Gunilla Heilborn choreografie & tekst Gunilla Heilborn, Johan Thelander en Kristiina Viiala dans Johan Thelander en Kristiina Viiala

‘A glorious gem’ – Svenska Dagbladet

‘When the duo dances, lightly, artlessly and freely, the irony falls away, exposing the unassuming person beneath. Pure perfection.’ – Dagens Nyheter

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

concept & choreografie Andrea Božic´ concept & video Julia Willms concept & geluid Robert Pravda coproductie WEB (Frascati, wp Zimmer, Vooruit, Le Vivat) & ICK met steun van DasArts mede mogelijk gemaakt door Fonds Podiumkunsten, Amsterdam Fonds voor de Kunst en SNSReaal Fonds

Choreografe Andrea Božic´ maakt intelligente, speels-filosofische voorstellingen die de waarneming aangenaam ontregelen. Intergalactic is geïnspireerd op het beroemde verhaal Tlön Uqbar, Orbis Tertius van Jorge Luis Borges, waarin verschillende realiteiten vernuftig door elkaar lopen. Ook Božic´ creëert een dubbele wereld: de theaterzaal van Frascati wordt voor Intergalactic nog eens verdubbeld als miniatuur op het toneel. Als in een spiegelpaleis lopen dans, muziek, video projecties en tekst over van de minirealiteit naar de echte realiteit, tot alle grenzen vervagen en niets nog lijkt vast te staan…

première do 7 mrt do 7 t/m za 9 mrt Frascati 2, 21:00 € 15 / 11,5 dans & performance

INTERGALACTIC (AN ATTEMPT TO OVERCOME THE BINARY) ANDREA BOŽIC´ / STICHTING TILT in coproductie met FRASCATI PRODUCTIES

concept & regie Rabih Mroué met Rabih Mroué & Yasser Mroué in het kader van Ervaar Daar Hier Theater

Hoe kan je waarheid vinden in een stortvloed van tekst en beeld? De Libanese theatermaker Rabih Mroué groeide op in het door burgeroorlog verscheurde Libanon en leerde de praktische betekenis kennen van deze filosofische vraag. In zijn voorstellingen neemt Mroué fragmenten – krantenberichten, foto’s, film en ander gevonden materiaal – als startpunt voor even vermakelijke als scherpe beschouwingen over ‘waarheidsconstructie’. Kan een kunstenaar door middel van fictie de waarheid vertellen? In deze voorstelling staat zijn jongere broer Yasser ook op het podium, de dichter die door een sluipschutter in het hoofd werd geschoten en sindsdien lijdt aan afasie.

di 12 mrt nagesprek

di 12 & wo 13 mrt Frascati 2, 21:00 € 17 / 13,5 theater / in het Engels

RIDING ON A CLOUD RABIH MROUÉ (LB)

met Annette Kouwenhoven, Matthias de Koning, Jorn Heijdenrijk, Miranda Prein en Jan Joris Lamers

Verhalen verdwijnen niet, ze veranderen enkel van vorm en betekenis met het verstrijken van de tijd. Ook de stukken van Shakespeare blijken sporen te dragen van veel oudere legendes. Personages als Lear en Hamlet hebben een ‘stamboom’ die in sommige gevallen teruggaat tot het oude Griekenland, Egypte of Assyrië. Aan de hand van enkele korte scènes van Shakespeare tracht Maatschappij Discordia de vinger te leggen op deze erfenis van symbolen, personages en verhaalstructuren. Wat vertellen ze ons vandaag de dag?

première di 12 mrt di 12 t/m za 23 mrt (beh. zo & ma) Frascati 3, 21:00 € 15 / 11,5 theater

THE VERY FACULTIES OF EYES AND EARS MAATSCHAPPIJ DISCORDIA

Februari - Juni 2013

van & met Naomi Velissariou, Ludwig Bindervoet, Thomas Dudkiewicz, Marijn Alexander de Jong & Jimi Zoet

Een oorverdovend beeldende bewerking van de moderne klassieker Kwartet van Heiner Müller. Hard, traag en hilarisch grijpt een death metal-band om zich heen op zoek naar liefde en zin. Atonaal losgezongen van de realiteit en meegezogen in de MTV-nachtmerrie die Müller in 1981 al voorspelde. Kwartet is een powerballad, waarin Velissariou en de vier mannen van performancecollectief Urland een krachtige beeldentaal loslaten op deze postmoderne literaire tekst bij uitstek. Ditmaal is het de death metal die het stuk over de oorlog tussen de seksen op zijn grondvesten doet trillen.

do 14 t/m za 16 mrt Frascati 2, 21:30 € 15 / 11,5 theater & performance / 90 min.

KWARTET NAOMI VELISSARIOU / URLAND in coproductie met FRASCATI PRODUCTIES

Twee boksers, twee broers. In Rocco verbeelden twee dansers de broederliefde in al zijn facetten: de genegenheid en de afgunst, het androgyne en het incestueuze. Ze zijn Kaïn en Abel, Romulus en Remus, Laurel en Hardy. Voor deze voorstelling lieten Emio

di 19 & wo 20 mrt Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 dans / language no problem / 70 min.

ROCCO EMIO GRECO | PC / ICKAMSTERDAM

AGENDA maart

choreografie Emio Greco en Pieter C. Scholten dans Dereck Cayla en Christian Guerematch

Greco en Pieter C. Scholten zich inspireren door de beroemde film Rocco e i suoi fratelli van Luchino Visconti en onderzochten zij de parallellen tussen bokser en danser: de kracht, virtuositeit, fysieke overgave en broederlijke band met de ander. Rocco won de VSCD Zwaan voor meest indrukwekkende dansproductie 2012 en is nu nog eenmaal te zien in Frascati. ‘Actie en reflectie, die elkaar met de snelheid van een split second afwisselen’ – Eindhovens Dagblad

do 21 t/m za 23 mrt Frascati 2, 21:00 € 11 / 7,5 dans / max 120 min.

choreografie Marina Colomina performance Marina Colomina, Lisa Vereertbrugghen & Marta Ziólek

RE ADJUSTMENT S

choreografie & performance Nina Djekic´

BOUQUET

choreografie & performance Clara Amaral & Carles Casallachs

I WEAR MY HEART ON MY SLEEVE

De School voor Nieuwe Dansontwikkeling presenteert onverschrokken experimenten van de nieuwste generatie afstuderende vrije dansmakers: I wear my heart on my sleeve van Clara Amaral en Carles Casallachs, Bouquet van Nina Djekic´ en re adjustment s van Marina Colomina.

TRIPLE BILL SNDO: THE HAT CAME OUT OF THE RABBIT CLARA AMARAL, CARLES CASALLACHS , MARINA COLOMINA & NINA DJEKIC´ / SNDO

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

door Bart Deuss, Carlos Lagoeiro & Nita Liem dans André ‘Drosha’ Grekhov, Björn Tsie Chin Jong, Sayonara Prika e.a., onder wie per stad wisselende lokale danstalenten

In Axé! laten zij het publiek proeven van deze vitale kracht, die de pijn en de schoonheid, de kwetsbaarheid en de veerkracht van het leven met elkaar verbindt.

Kom uit je stoel en laat je meeslepen in deze theatrale clubavond, waar spelers, dansers en publiek samen het leven vieren. Don’t Hit Mama en Teatro Munganga reisden naar Brazilië en dompelden zich onder in de rituelen van de candomblé, een levendige religieuze traditie met Afrikaanse en Christelijke wortels. Als cadeau voor de thuisblijvers namen zij de ‘Axé’ mee terug, een positieve levensenergie die wordt opgeroepen met zang, dans en percussie.

première vr 29 mrt vr 29 & za 30 mrt Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 dans & theater / language no problem

AXÉ! DON’T HIT MAMA / TEATRO MUNGANGA

Hoe nu verder met de wereld? Of misschien eerst: waar staan we en hoe is dat zo gekomen? De Koe presenteert de Grande Finale van haar even grootse als lichtvoetige geschiedenis van Het Westen. In Wit keken de spelers terug op de wereld van hun jeugd, vol persoonlijke en maatschappelijke idealen. In Rood stond het stormachtige maar vluchtige leven van Elisabeth Taylor model voor de moderne westerse levenshouding. Zwart richtte zich op de hoopvolle culturele wedergeboorte van de renaissance. Nu vervlechten de spelers de delen nog eenmaal tot een vrolijk meanderende stroom vol persoonlijke herinneringen,

vr 22 t/m zo 24 mrt Frascati 1, 19:00 € 17 / 13,5 onderdeel vam de serie Vlaamse Klassiekers theater / 270 min. (incl. pauze)

DE WEDEROPBOUW VAN HET WESTEN: WIT, ROOD, ZWART CIE. DE KOE

van en met Natali Broods, Peter Van den Eede, Pol Geusens, Bram De Vreese en Willem de Wolf van Stefaan Van Brabandt

‘De Koe op haar best: absurd, komisch, tragisch, filosofisch, maatschappijkritisch en heerlijk grotesk.’ – Knack

‘Ook nu weer staan Natali Broods, Peter Van den Eede en de Nederlander Willem de Wolf als min of meer zichzelf op een rommelig toneel en geven ze al babbelend en kibbelend een magistrale tekst prijs. (…) Zwart is, ondanks het onderwerp, bovenal geestig. Langzaam maar zeker lopen de onderhuidse spanningen op. Opdat de drie kunnen uitblinken in verbaasde gezichten, grote gebaren en subtiele sneren. Dat cultuurgeschiedenis nog eens zo leuk kon zijn.’ – de Volkskrant

politieke anekdotes, historische gebeurtenissen en onverwachte filosofische inzichten.

Februari - Juni 2013

van en met Vincent Rietveld, Gillis Biesheuvel, Manja Topper, Kuno Bakker en Jeroen De Man

De theatermakers van De Warme Winkel en Dood Paard zijn gewend een boek te bewerken, een toneelstuk, of een zelfgemaakte tekstcollage. Deze keer bewerken ze iets heel anders, een akker. Een stedelijke akker: in leegstaande kantoren produceren ze groenten, bloemen en kruiden. Ter voorbereiding volgen ze les bij tuinders en bestuderen ze grootmoeders wijsheden. En alles kan tot inspiratie leiden, zeker de planten zelf. Vul de maatschappelijke relevantie maar in: woekerplanten, exotische planten, eetbare planten. Hete Europese hangijzers komen aan bod, maar waar in Europa ieder zijn eigen taal spreekt, is de taal van de tuin universeel.

première do 4 april vr 29 mrt t/m do 18 apr (beh. zo & ma) locatie nnb, 20:30 € 17 / 13,5 try-out vr 29 & do 30 mrt + di 2 & wo 3 apr € 12 theater

VRUCHTVLEES DOOD PAARD & DE WARME WINKEL

Voor het eerst is deze veelgeprezen, ingetogen monoloog van Halina Reijn te zien in de intimiteit van de kleine zaal. Een vrouw belt voor de laatste keer met haar ex-geliefde. Vergeefs probeert zij de lijn open te houden, eerst nog optimistisch en vanuit ontkenning, later wanhopiger en zelfdestructief. Langzaam daagt het besef dat zij voor het eerst in haar leven helemaal op zichzelf is aangewezen.

wo 3 t/m za 6 apr Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 theater / op wo 3 april met Engelse boventiteling / 70 min.

LA VOIX HUMAINE IVO VAN HOVE / TONEELGROEP AMSTERDAM

AGENDA april

tekst Jean Cocteau vertaling Halina Reijn, Peter van Kraaij regie Ivo van Hove spel Halina Reijn

‘Halina Reijn speelt de pannen van het dak’ – Knack

‘Halina Reijn koppelt in haar rijke, indringende spel de stadia die de vrouw doormaakt, aan evenzoveel spelregisters die iedere keer weer verrassen. *****’ – NRC Handelsblad

tekst Arnon Grunberg spel Sabri Saad El Hamus regie Titus Muizelaar (o.v.) dramaturgie Florian Hellwig

Arnon Grunberg gaf toestemming aan De Nieuw Amsterdam om zijn tekst De Mensheid zij geprezen (Lof der Zotheid 2001) voor toneel te bewerken. Sabri Saad El Hamus brengt deze eigentijdse satirische repliek op Erasmus als een monoloog. Eén acteur spreekt met meerdere stemmen, zonder dat altijd duidelijk is wie aan het woord is: de mensheid, haar verdediger, de aanklager of diens getuigen. Want de mens is stichter van vrede en schoonheid en tegelijkertijd aanjager van oorlog en verwoesting. Engel en duivel in één persoon. Dat is de dialectiek van de moderne mens, die net als Hamlet een zoekende twijfelaar is.

première do 4 apr wo 3 t/m za 6 apr Frascati 2, 21:00 € 15 / 11,5 try-out wo 3 apr € 10 theater

PAX HOMINIS: DE MENSHEID ZIJ GEPREZEN DE NIEUW AMSTERDAM

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

regie & concept Ilay den Boer tekst Joeri Vos spel Tim Murck, Jack Vecht, Sofie Joan Wouters, Lucien Rentmeester & Matthijs IJgosse

Stel je een nieuwe wereld voor. Een wereld waarin alle machtsverhoudingen zijn verschoven en de omgeving die je nu nog zo veilig lijkt, volledig is verwoest. Een wereld waarin geen land en geen mens meer vertrouwd zijn. En stap dan binnen op de bruiloft van Ilay den Boer. Een feest waar familie en vrienden samenkomen om te vieren, te eten, te drinken en te dansen ter ere van de liefde tussen twee mensen. Maar waar naarmate de avond vordert ook het pijnlijke verleden steeds meer komt bovendrijven... Deze ogenschijnlijk liefdevolle familiebijeenkomst ontaardt in een web van conflicten en onbegrip. De laatste dans vormt de climax van de indrukwekkende reeks voorstellingen Het Beloofde Feest.

vr 12 apr nagesprek

première do 11 apr wo 10 t/m za 13 apr Frascati 1, 20:30 € 15 / 11,5 try-out wo 10 apr € 10 theater

DE LAATSTE DANS TG ILAY

Mr Jones is een nieuwe tekst van Rik van den Bos, in samenspraak met Naomi Velissariou geschreven en losjes geïnspireerd op Le Bel Indifferent: de hommage van Jean Cocteau

vr 12 april Frascati 2 € 13 / 9,5 theater / 50 min.

MR JONES FRASCATI PRODUCTIES / NAOMI VELISSARIOU

‘Ontwapenend en sterk theater.’ – deredactie.be over La mélancholie des dragons

Philippe Quesne maakt innemende, grappige voorstellingen over de hedendaagse mens. Het is kritisch theater dat raakt dankzij een ontwapenende naïviteit. Eerder maakte hij La mélancholie des dragons, over zes hardrockers die rondrijden met een mobiel attractiepark en autopech krijgen. Bij Frascati was eerder zijn performance L’Effet de Serge te zien, over een man die in zijn appartement korte performances in elkaar knutselt om te ontkomen aan de dagelijkse sleur. Zijn nieuwste voorstelling maakte Quesne in Tokyo, met vier jonge Japanse actrices. Het belooft opnieuw aandoenlijk, grappig en verrassend actueel te worden.

wo 10 & do 11 apr Frascati 2, 21:00 € 17 / 13,5 theater

Frascati presenteert graag de theatermakers van de toekomst. En dan niet alleen uit de Randstad. Voor het derde jaar op rij tonen we in Frascati WG in twee avonden voorstellingen van veelbelovende studenten van de opleidingen ‘regie’ en ‘theatraal performer’ van de Toneelacademie Maastricht. Op beide avonden volg je een route waarin diverse voorstellingen na elkaar te zien zijn. De selectie wordt t.z.t. bekend gemaakt

do 5 & vr 6 apr NB! Frascati WG, 20:00 € 11 / 7,5 theater

ANAMORPHOSIS アナモルフォーシス PHILIPPE QUESNE / VIVARIUM STUDIO (FR)

FUTURE THEATRE: RETOURTJE AMSTERDAM-MAASTRICHT III TONEELACADEMIE MAASTRICHT

tekst Rik van den Bos regie & spel Naomi Velissariou contrabas Hannes d’Hoine eindregie Abke Haring

aan Edith Piaf. Mr Jones werd een geheel nieuw werk. Een tribute aan Amy Winehouse. Een muzikale solo met live contrabas van Hannes d’Hoine (bekend van Die Anarchistische Abend Unterhaltung) en een pruik van ten tenminste 50 meter. Een sterke solo over een vrouw die wacht, op alles, maar vooral op een man.

concept, regie & vormgeving Philippe Quesne spel Ami Chong, Yuko Kibiki, Makiko Murata, Mao Nakamura

tekst Sadettin Kirmiziyüz & Casper Vandeputte regie Casper Vandeputte spel Sadettin Kirmiziyüz spel & muziek The Sadists

‘Diepgravend topamusement*****’ – NRC Handelsblad

Welkom op de generale repetitie van een echte Turkse bruiloft, met The Sadists als verkeerd geboekte band. Vorig jaar emigreerde het zusje van Sadettin Kırmızıyüz vanuit Zutphen naar Istanbul om daar te trouwen met de man van haar dromen. Met gemengde gevoelens had zij afscheid genomen van haar geboorteland Nederland, waar zij zich als gesluierde moslima al jaren niet meer echt welkom voelde. Haar verhaal vormt het uitgangspunt voor een voorstelling over samenleven, echte liefde en keuzes die een leven kunnen veranderen.

wo 17 & do 18 apr Frascati 1, 20:00 € 17 / 13,5 / 9,5 (<27) onderdeel van Breakin’Walls Spring theater / duur 85 min.

SOMEDAYMYPRINCEWILL.COM SADETTIN KIRMIZYÜZ / TROUBLE MAN in coproductie met FRASCATI PRODUCTIES

Opnieuw grijpt de jongerenredactie van Breakin’Walls vier dagen de macht in Frascati. Met voorstellingen, jongerenproducties, late nights, live art, discussies en feestjes voor een jong publiek. Breakin’Walls is binnen Frascati hét label voor festivals, voorstellingen en sideshows voor jonge Amsterdammers. Er zijn festivaledities in november (BW WINTER) en april (BW SPRING) en diverse programma’s (BW Sideshows) door het jaar heen. Het programma wordt mede-geselecteerd en samengesteld door een redactie van kritische jongeren tussen de 16 en 23 jaar. Binnen Breakin’Walls worden in samenwerking met Stichting Likeminds ook volwaardige producties gemaakt, waarbij jongeren met talent in dans of theater samenwerken met professionele theatermakers van Frascati.

di 16 t/m za 20 apr Frascati 1, 2 & 3

BREAKIN’WALLS SPRING

Februari - Juni 2013

choreografie Ugo Dehaes i.s.m. Natasha Pire dans Silke Dendooven, Aster Henderieckx, Myrthe Holemans, Laetitia Janssens, Olivia Kastoun, Rune Leysen, Ella Nilis, Flo Van Genechten en Anouschka Van Keulen

Twee jaar geleden maakte Ugo Dehaes indruk met WOMEN, een stuk voor acht danseressen tussen de 34 en 56 jaar oud. In een speelse choreografie toonden zij vele facetten van hun vrouw-zijn, met als enige soundtrack de eigen ademhaling. Ditmaal staan er geen ervaren danseressen op het podium, in deze ‘prequel’ wordt de show gestolen door jonge meisjes tussen de 10 en 14 jaar. De vorm voelt vertrouwd, maar GIRLS is geen kopie van de voorganger. Niet zozeer de choreografie staat centraal, wel de hartstocht van de groep en de hartslag van ieder individu. In al hun kracht en kwetsbaarheid.

vr 19 apr Frascati 1, 20:00 € 15 / 11,5; <27 € 9,5 onderdeel van Breakin’Walls Spring dans

GIRLS FABULEUS / UGO DEHAES (BE)

VOC staat doorgaans voor Vereenigde Oost-Indische Compagnie, de legendarische onderneming die symbool werd voor de Hollandse handelsgeest. ‘VOC-mentaliteit’ is

di 16 t/m do 18 apr Frascati 2, 21:30 € 15 / 11,5; <27 € 9,5 onderdeel van Breakin’Walls Spring dans

VICTORY OVER CRISIS FRASCATI PRODUCTIES IN COPRODUCTIE MET SOLID GROUND MOVEMENT

AGENDA april een gevleugeld begrip geworden. Dansgroep Solid Ground Movement start een trilogie over VOC, maar heeft die drie befaamde letters van een nieuwe betekenis voorzien: Victory Over Crisis. De groep is een initiatief van Bryan Druiventak en Alida Dors, die in oktober de Prijs Nederlandse Dansdagen Maastricht ontving. De jonge hiphopdansers van Solid Ground Movement gaan een samenwerking aan met danstalenten van Frascati’s jongerenproducties. Je mag hiphop met diepgang verwachten, vermengd met andere dansstijlen en kunstdisciplines.

TEKST AAN TAFEL

Het programma wordt t.z.t. via de site bekend gemaakt. De toegangsprijs is inclusief maaltijd en wijn. Reserveren is noodzakelijk en mogelijk tot een dag voor aanvang.

Voor de tweede maal organiseert Frascati een speciale Play with Food Junior in het kader van Breakin’Walls. Enkele piepjonge talenten schreven een nieuwe, korte tekst. Acteurs uit het jongerentraject van Frascati lezen voor, terwijl jij eet. Kom en laat je verrassen door misschien wel de toneelschrijvers van de toekomst.

vr 19 & za 20 apr Frascati 2, 18:30 onderdeel van Breakin’Walls Spring Tekstlezing & diner

PLAY WITH FOOD JUNIOR II FRASCATI PRODUCTIES / BREAKIN’WALLS

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

666 jaar geleden: tien jonge mensen verlaten Florence, op de vlucht voor de pestepidemie en economische teloorgang. In een buitenverblijf vertellen ze elkaar dagelijks tien verhalen, steeds met een nieuw thema. Zo verdrijven ze hun zorgen. Ziehier de korte inhoud van Decamerone, het befaamde werk van de middeleeuwse Italiaanse schrijver Giovanni Boccaccio (1313-1375). Als medicijn tegen het onbehagen van de huidige tijd, vertelden jongeren van nu tijdens Breakin’Walls Late Nights (wintereditie 2012) met beeld, tekst, muziek, poëzie, dans of film hún verhalen. Vier thema’s uit de vertellingen van Boccaccio waren uitgangspunt. In het vervolg Decamerone 2013 komen de vier volgende thema’s aan bod.

wo 17 t/m vr 19 apr Frascati 3, 22:30 gratis onderdeel van Breakin’Walls Spring

BW LATE NIGHT: DECAMERONE 2013 LIKEMINDS I.S.M. FRASCATI PRODUCTIES

concept & choreografie Andrea Božic´ i.s.m. beeldend kunstenaar Julia Willms componist Robert Pravda dansers Victor Callens, Dereck Cayla, Vincent Colomes, Sawami Fukuoka, Neda Hadji-Mirzaei en Suzan Tunca met steun van het VSB fonds

‘Een pakkende dramaturgie’ – De Volkskrant

Lithium is een energieke, bezwerende danstrip in een deels reële, deels virtuele ruimte. Vijf topdansers van het vooraanstaande gezelschap Emio Greco | PC wekken energie op met hun ritmisch klappen en stampen. De energie stroomt door hun lijven, groeit hun boven het hoofd en lijkt de ruimte zelf te vervormen. Ook op afstand blijven ze verbonden, als een batterij met meerdere polen, tot dansers, licht, geluid en video voor de ogen van het publiek transformeren tot één groot levend organisme.

di 23 & wo 24 apr Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 dans / 60 min.

LITHIUM ANDREA BOŽIC´ / ICKAMSTERDAM in coproductie met FRASCATI PRODUCTIES

‘Een blijmakend mooi brok toneel (…). Zo aanstekelijk dat je er als kijker gretig in mee gaat.’ – De Theaterkrant

Een Poppenhuis (1879) van Henrik Ibsen is hopeloos ouderwets. Een toneelstuk vol gedateerde plotlijnen over zwakke vrouwen en vervalste handtekeningen. Waarom zou je dit stuk nog willen opvoeren? Omdat het over Nora gaat. Nora is minnares, moeder, mens. Ze komt uit 1879, maar is van 2013. In Een Poppenhuis zijn vijf mensen die desperaat op zoek zijn naar balans, gevoel, liefde en hun plek in deze wereld. Ze verlangen allen naar het onmogelijke, een wonder. Een Poppenhuis van de Noorse Maren E. Bjørseth werd bekroond met de ITs Ton Lutz Award 2012.

vr 26 apr nagesprek met Ibsen-kenner Rob van der Zalm

vr 26 & za 27 apr Frascati 1, 20:30 € 15 / 11,5 theater / 90 min.

EEN POPPENHUIS (HENRIK IBSEN) MAREN E. BJØRSETH / REGIEOPLEIDING AHK

tekst Henrik Ibsen vertaling Karst Woudstra bewerking Maren E. Bjørseth & Rezy Schumacher regie Maren E. Bjørseth spel Thomas Höppener, Steven Joles, Keja Kwestro, Tobias Nierop, Sanne Vanderbruggen

concept & regie Edit Kaldor tekst i.s.m. Rob de Graaf

Er zijn onderwerpen die te akelig lijken om je toe te verhouden. Zo ook het onderwerp van Woe, kindermishandeling. Toch doen de drie tieners op het toneel een poging. Hun materiaal is documentair, hun methode is een spel waarin ‘griezelen’ wordt afgewisseld met oefeningen in empathie, voor slachtoffers, daders en getuigen. Tussen alle emotie proberen ze ruimte te maken voor inzicht in de dynamiek en patronen die vaak aan kindermishandeling ten grondslag liggen. Door hun bevindingen in een bredere context te plaatsen, trachten ze een zinvol wereldbeeld te scheppen.

wo 24 t/m za 27 april Frascati 2, 21.00 € 15 / 11,5 theater / in English

WOE EDIT KALDOR

Februari - Juni 2013

Bij de processen van het Internationaal Strafhof in Den Haag staan individuen tegenover de wereldgemeenschap, idealisme tegenover weerbarstige praktijk en dikwijls Afrika tegenover Europa. Het Duitse kunstenaarsduo Monika Gintersdorfer en Knut Klaßen baseert zich voor hun nieuwste creatie op het proces tegen de aangeklaagde voormalige Ivoriaanse president Laurent Gbagbo. De Duitse,

vr 3 & za 4 mei Frascati 1 theater & dans / in het Frans & Engels / 105 min.

THE INTERNATIONAL CRIMINAL COURT GINTERSDORFER / KLASSEN (DE) in coproductie met FRASCATI PRODUCTIES

AGENDA mei

met Gotta Depri, Ted Gaier, Hauke Heumann, Lassana Kamagate, Papy Mbwiti, Eric Parfait Francis Taregue alias SKelly, Lena Wicke-Aengenheyster & Franck Edmond Yao alias Gadoukou la Star met de steun van het ‘Culture Programme’ van de Europese Unie

Congolese en Ivoriaanse spelers vertolken vanuit hun persoonlijke achtergrond de soms conflicterende visies op dit unieke instituut. Zoals bij het Strafhof op gevoelige momenten het geluid op de publieke tribune wordt uitgezet, wisselen ook hier dialoog en stille performance elkaar af.

Sadettin Kırmızıyüz heeft de afgelopen jaren theaterliefhebbers verwend met een vierluik over zijn ervaringen als kind van migranten. Sadettin beschreef de komst van zijn ouders van Turkije naar Nederland, de pelgrimstocht die hij met zijn vader maakte naar Mekka, portretteerde de complexe relatie tussen hemzelf en zijn broer – ‘knuffelallochtoon’ versus ‘probleemallochtoon’ – en ten slotte liet hij zien hoe zijn zus, een overtuigde moslima, emigreerde naar Turkije om daar te trouwen met de man van haar dromen. Het leverde indringend en bij tijden ontroerend theater op. Op uitnodiging van Frascati maakt Kırmızıyüz nu een nieuwe voorstelling in het kader van Theater na de Dam, het jaarlijkse programma rondom de Dodenherdenking.

wo 1 t/m za 4 mei theater

NIEUW WERK SADETTIN KIRMIZIYÜZ

In 2010 werd Theater Na de Dam voor het eerst gehouden. Het was een groot succes, de twee opvolgende edities trokken steeds meer publiek. Het theater blijkt een prachtige plaats te zijn voor verschillende verhalen en perspectieven, voor verbeelding en empathie: hier wordt geschiedenis levend gemaakt.

Aansluitend op de Dodenherdenking op 4 mei zijn in verscheidene theaters voorstellingen te zien die reflecteren op de Tweede Wereldoorlog en de onderdrukking van andersdenkenden in algemene zin. Nieuwe maar ook reeds bestaande producties, waarin jonge en oude theatermakers laten zien hoe zij zich verhouden tot die complexe historische periode. In Frascati wordt onder meer een nieuwe voorstelling van Sadettin Kırmızıyüz getoond. Het overige programma wordt later bekendgemaakt.

za 4 mei Frascati 1, 2 & 3

THEATER NA DE DAM

choreografie Tiziana Bolfe (IT), Aleksander Georgiev (MK/BG), Iza Szostak (PL), Imre Vass (HU), Jesús de Vega (SP/NL) and Petra Zanki (HR).

Zes veelbelovende dansmakers werden geselecteerd voor een talentontwikkelingstraject vanuit ICK Amsterdam. Ze werden intensief begeleid door o.a. Sara Shelton Mann, Lucy Cash en Emio Greco en volgden workshops en bijeenkomsten in Bassano del Grappa, Amsterdam, Zagreb en Poznan. In zes bijzondere presentaties tonen zij hun ervaringen.

do 2 & vr 3 mei dans

SPAZIO IN FRASCATI ICK AMSTERDAM

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

Wat gebeurt er wanneer je je ogen sluit tijdens een dansvoorstelling? Kan je een choreografie voor je zien door de bewegingen enkel te horen? In dit poëtische en speelse duet betoveren de jonge choreografen Albert Quesada en Vera Tussing de zintuigen met licht, schaduw, stem en muziek. Drie verschillende muziekstukken vormen de basis: een pianosonate van Beethoven, een rocksong en een operaduet uit Carmen.

di 14 mei cursus Kijk! Dans 19:00

di 14 mei Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 dans / 80 min.

TRILOGY ALBERT QUESADA & VERA TUSSING (ES/DE)

In januari 2013 is Dood Paard ingetrokken bij Frascati. Ze bespelen niet alleen het theater, maar houden ook kantoor aan huis en hebben hun repetitieruimte in de Nes. Het begin van een bijzondere samenwerking die ook voor ons publiek niet onopgemerkt zal blijven. In de maand mei presenteren we daarom een speciale en feestelijke editie van Stock: the best of Dood Paard and friends. Voorstellingen, lezingen van gloednieuw werk en hooggeëerde gasten zijn te zien in alle zalen van Frascati.

wo 8 t/m za 11 mei Frascati 1, 2 & 3

STOCK: THE BEST OF DOOD PAARD AND FRIENDS DOOD PAARD

van Jan Martens & Peter Seynaeve met Viktor Caudron & Steven Michel

Na de succesvolle liefdesduetten a small guide on how to treat your lifetime companion en sweat baby sweat (samen als To love Duets in januari 2013 in Frascati te zien) en de ontregelende solo BIS voor Truus Bronkhorst, brengt choreograaf Jan Martens samen met regisseur Peter Seynaeve een nieuw theaterduet voor een volwassen man en een jongen. Ze spelen een spel, strijden met ongelijke wapens, tasten grenzen af. Victor is een klein verhaal over groot en eerlijk, sterk en onschuldig, maar vooral dichtbij willen zijn. Een intiem portret van een relatie.

wo 15 t/m za 18 mei Frascati 2, 20:00 € 15 / 11,5 theater & dans / 60 min.

VICTOR JAN MARTENS & PETER SEYNAEVE / CAMPO (BE) in coproductie met FRASCATI PRODUCTIES

van & met Kuno Bakker, Manja Topper, Gillis Biesheuvel & gasten

‘Een geile cirkel van lust en plezier… Kuno Bakker, Gillis Biesheuvel en Manja Topper spelen alsof ze van geiligheid niet meer weten hoe te stoppen met schmieren, grappen of krijsen. Gastacteurs zijn de jonge Thirsa van Til en Warme Winkelman Vincent Rietveld. Met zijn vijven spelen ze zonder uitzondering tien lollige, waarvan een paar uitzinnige, seksdates.’ – De Volkskrant over REIGEN ad lib

Februari - Juni 2013

van & met Garry Davis & Marjolijn van Heemstra

‘Als de realiteit je niet bevalt, niet vechten, maar een nieuwe maken,’ aldus de 91-jarige acteur, globalist en vredesactivist Garry Davis. Na gediend te hebben in WO II verscheurde hij zijn Amerikaanse paspoort en riep zichzelf uit tot eerste officiële wereldburger. Tienduizenden volgden zijn voorbeeld. Marjolijn van Heemstra bracht een weekend met hem door en maakte een ontroerende voorstelling over volhardendheid en optimisme. Over de (on)mogelijkheid precies naar je idealen te leven en over de kracht van theater. Na Family ’81 (2011) en Mahabharata (2012) is Garry Davis het slot van een drieluik over verbondenheid in een geglobaliseerde wereld.

do 16 t/m za 18 mei, wo 22 & do 23 mei Frascati 1, 21:00 € 15 / 11,5 theater / 90 min.

GARRY DAVIS MARJOLIJN VAN HEEMSTRA / RO THEATER in coproductie met FRASCATI PRODUCTIES

AGENDA mei

De mad scientists van oneseconds en PIPS:lab hebben een spookhuis gebouwd, een interactief labyrint met een psychologische twist. Een prototype werd getest tijdens Breakin’Walls SPRING 2012 en van de bezoekers is sindsdien niets meer vernomen. De hele winter is in het diepste geheim verder gesleuteld aan deze monsterlijke installatie. Wie niet bang is voor een confrontatie met zichzelf, mag naar binnen… concept & uitvoering oneseconds & PIPS:lab

tekst Thomas Bernhard van en met Jolente De Keersmaeker, Sara De Roo en Damiaan De Schrijver decor Matthias De Koning

première 23 mei wo 22 t/m za 25 mei Frascati 3, doorlopend van 19:30 tot 22:30 € 11 / 7,5 theaterinstallatie / 30 min.

SPOOKHUIS ONESECONDS / PIPS:LAB

Voor tg STAN is Thomas Bernhard een scherprechter. Hij plooit en breekt taal, legt zout op slakken, steekt vingers in wonden, sloopt heilige huizen en spaart daarbij god, gebod noch zichzelf. Steeds weer onderzoekt hij het geweten van het individu, van de politiek en in het bijzonder van kunst en cultuur. In Bernhard 3 nog geen titel voltooit STAN haar trilogie rond deze meester van de overdrijving en virtuoos van de omkering.

di 21 & wo 22 mei Brakke Grond Expozaal, 20:30 € 17 / 13,5 onderdeel van de serie Vlaamse Klassiekers theater

BERNHARD 3 NOG GEEN TITEL TG STAN (BE)

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

van en met Wine Dierickx, Jolente De Keersmaeker, Tiago Rodrigues en Frank Vercruyssen tekst Henrik Ibsen

Tg STAN brengt met Nora een bewerking van Henrik Ibsens Een Poppenhuis uit 1879. Het stuk werd geschreven in een tijd van Europese revolte en beschrijft hoe hoofdpersonage Nora Helmer ontwaakt uit haar rol van dienstbare echtgenote en slaafse huismoeder om haar onafhankelijkheid te bevechten. Vanaf de première zorgde dit thema voor flinke controverse: de traditionele rollen van man en vrouw werden genadeloos gefileerd en daar was de negentiende-eeuwse samenleving niet van gediend. Tg STAN raakte in de ban van het stuk en maakt er een hedendaags verhaal van over morele neerbuigendheid en maatschappelijke schijnheiligheid.

vr 24 & za 25 mei Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 onderdeel van de serie Vlaamse Klassiekers theater / in het Engels

NORA TG STAN (BE)

tekst Bernard DeWulf regie Julie Van den Berghe spel Els Dottermans, Frank Focketyn, Johan Van Overbeke en Alain Le Grelle

‘Door Van den Berghes heldere regie en het knappe spel van Dottermans en Focketeyn weet NTGent Nabokovs verhaal een nieuwe, universele lading te geven.’ – Trouw

Verboden liefdes zijn van alle tijden. Een van de meest complexe is zonder twijfel die tussen een volwassene en een jonge puber. In Een lolita spelen Els Dottermans en Frank Focketyn twee nauw met elkaar verbonden monologen. Zij is een vrouw die terugkijkt op haar relatie als jong meisje met een oudere man. Hij blikt terug op een even ongrijpbare, schuldige als paradijselijke tijd. De titel verwijst naar Vladimir Nabokovs roman Lolita (1955), over de relatie tussen een volwassene en een tiener. Het boek doet al meer dan een halve eeuw stof opwaaien en de titelheldin werd een cultureel archetype, symbool voor een meisje in de levensfase van ontluikende seksualiteit.

do 30 mei cursus Kijk! Theater 19:00

wo 29 & do 30 mei Frascati 1, 20:30 € 17 / 13,5 theater

EEN LOLITA JULIE VAN DEN BERGHE / NTGENT (BE)

van & met Laura van Dolron & gasten

Het afgelopen jaar sloot Laura van Dolron het seizoen af met Wat mij lief is: een festival met haar lievelingsvoorstellingen en een rockend randprogramma. Ook dit jaar bezet Van Dolron Frascati vlak voor de zomer begint. Ze gaat op reis en neemt mee...: voorstellingen, dromerige debatten, verhitte discussies, voorstellen voor een betere wereld en niet te vergeten haar vrienden en helden. Kijk voor het actuele programma op de website van Frascati.

wo 29 mei t/m za 1 juni Frascati 2, 21:00 € 15 / 11,5 theater

NIEUW WERK LAURA VAN DOLRON

Fotografie maandoverzichten Amaury Avermaeteus, Caroline Bijl, Magda Bizarro, Stefan Bohlin, Pierre Borasci, Koen Broos, Vincent Carmiggelt, Phile Deprez, Hugo Glendinning, Joost de Haas, Jorn Heijdenrijk, Carli Hermes, www.hisakoenmadrid.blogspot. nl, John Hodgkiss, Jochem Jurgens, Shira Klasmer, Barbara Klemm, Anna van Kooij, Sybren Kuiper, Klaartje Lambrechts, Jean van Lingen, Annaleen Louwens, Sanne Peper, Michael Premo, Robert van der Ree, Maarten van Schaik, Jaap Scheeren, Solid Ground Movement, Cornelie Tollens, Marc Vandermeulen, Ben Verduin, Jan Versweyveld, Erki De Vries, Aisha Zeijpveld, Laurent Ziegler

Februari - Juni 2013

AFSTUDEERVOORSTELLINGEN REGIEOPLEIDING AHK EVA TIJKEN, OLIVIER DIEPENHORST & KARLIJN KISTEMAKER

SNDO FINALS SNDO GRADUATE STUDENTS

De School voor Nieuwe Dansontwikkeling (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) presenteert de nieuwste generatie dansmakers. Negen afstuderende choreografen tonen hun werk. Op het programma staan Clara Amaral, Esther Arribas, Carles Casellachs, Marina Colomina, Nina Djekic, Vincent Riebeek, Olga Tsvetkova, Lisa Vereertbrugghen en Marta Ziolek.

di 11, wo 12, vr 14 & za 15 juni dans & performance / in English

IT’S TIME FOR FESTIVALS

Drie studenten van de regieopleiding van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten presenteren hun afstudeervoorstelling.

wo 29 mei t/m za 1 juni & wo 26 juni (Eva Tijken) ma 10 t/m do 13 & do 27 juni (Olivier Diepenhorst) vr 21 t/m di 25 juni (Karlijn Kistemaker) NB! Frascati WG 25, 26 & 27 juni onderdeel van het ITs festival

Laat je nu al verrassen door de grote namen van de toekomst. Van 21 t/m 28 juni staan de Amsterdamse podia ter beschikking van jonge theateren danstalenten uit binnen- en buitenland. Zij presenteren zich aan liefhebbers en tevens aan programmeurs en pers. Het ITs Festival is al bijna een kwart eeuw dé springplank richting de beroepspraktijk voor pas afgestudeerde makers. Artistiek leider van het festival is regisseur en acteur Theu Boermans. Voor de dansprogrammering tekent Tim Persent, danser bij LeineRoebana

Frascati en het Holland Festival zetten de succesvolle samenwerking van de afgelopen jaren voort. Ook dit jaar presenteert het Holland Festival in Frascati opzienbarende internationale voorstellingen. De programmering komt tot stand in samenwerking met Frascati. De selectie wordt in het voorjaar bekend gemaakt.

za 1 t/m wo 18 juni

ITS FESTIVAL AMSTERDAM VR 21 T/M VR 28 JUNI

IT’S TIME FOR FESTIVALS

HOLLAND FESTIVAL

AGENDA juni

TI C K G ET O S ED O KO NL I PE NE R €2

INTERGALACTIC (AN ATTEMPT TO OVERCOME THE BINARY) ANDREA BOŽIC´ / TILT maart 2013