MYTHOS - by Manolis Anastasakos by THE BLENDER GALLERY

MANOLIS ANASTASAKOS

2020

ΜΑΝΩΛΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΟΣ

2020

4 | MANOLIS ANASTASAKOS

Don’t you understand that we begin by telling children fables, and the fable is, taken as a whole, false, but there is truth in it also?

∆ε γνωρίζεις πως διηγούµαστε πρώτα πρώτα στα παιδιά µύθους, που στο σύνολό τους τίποτ’ άλλο δεν είναι παρά ένα ψέµα, έχουν όµως και κάποιες αλήθειες µέσα;

Plato Republic, 377a

Πλάτων Πολιτεία, 377a

Myths are still widely interpreted in conflicting ways: as collective dreams, as the outcome of a kind of esthetic play, or as the basis of ritual

Οι Μύθοι εξακολουθούν να ερµηνεύονται ευρέως µε αντιφατικούς τρόπους: ως συλλογικό φαντασιακό, ως το αποτέλεσµα ενός είδους αισθητικού έργου ή ως η βάση τελετουργίας.

Claude Lévi - Strauss “The Structural Study of Myth”, 1955

Κλώντ Λεβί - Στρως “The Structural Study of Myth”, 1955

MYTHOS | 5

The Blender Gallery In 2015, The Blender Gallery’s third year of operation, we hosted a solo exhibition of Manolis Anastasakos works entitled “Cosmos”. It was an exhibition of a socio-political nature that showed the balance between its nature and manifestations, as well as its technology and future paths. In that exhibition, we also admired what was then a unique work, with an abstract and pluralistic composition, entitled “Iliad”. It was a work that, unbeknownst to us then, was a strong omen predicting the “Mythos” series, with which Anastasakos has returned to our gallery, five years later. The “Mythos” series consists of works that people are called upon to analyze and inevitably to perceive in a manner different from what they are accustomed to. The time spent looking at these works more closely is of catalytic significance in discovering their aesthetic substance. Works with a deeper meaning, contemporary and timely, but also timeless, with a strong sociopolitical, archetypal and historical nature, reflect the artist’s profound study and full knowledge of every material he uses on his virtually monochrome palettes. His powerful message and the public’s familiarity now with his visual works, from painting and sculpture to cinematography and street art, have made him an artist of international renown who, in this exhibition, proposes to us a new vocabulary in art itself.

There is no doubt that Anastasakos art, always revealing and notional, aims to rearrange the viewer’s mental structure and world theory. Thematically, in the “Cosmos” series, we can discern a constant shift from the microcosm to the universe, a preoccupation with time, nature, society and technology, while in his new series “Mythos” – epic in extent and depth – he redefines humankind and world history on the level of myths, reevaluating the above in relation to the place and time in which they were seen. He hopes to unite diametric opposites: abstraction with pluralism on an unprecedented aesthetic level of visual experience. Somewhere here we are called upon to answer the question of whether the Cosmos created the Myths or Myths created the Cosmos.

Iason Theophanidis & Anastasia Kollakis - Theophanidi The directors of The Blender Gallery

6 | MANOLIS ANASTASAKOS

The Blender Gallery Τον τρίτο χρόνο λειτουργίας της η The Blender Gallery φιλοξένησε την ατοµική έκθεση του Μανώλη Αναστασάκου µε τίτλο “Cosmos”. Μια έκθεση µε κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα που ισορροπούσε τόσο στην φύση και τις εκφάνσεις της, όσο και στην τεχνολογία και στις µελλούµενες τροπές της. Στην εν λόγω έκθεση του 2015, θαυµάσαµε επίσης ένα έργο µοναδικής φύσεως τότε, µε αφαιρετικό και παράλληλα πλουραλιστικό χαρακτήρα στη σύνθεση του, µε τον τίτλο ‘Ιλιάδα’. Ένα έργο το οποίο αποτελούσε ερήµην µας έναν ηχηρό οιωνό της σειράς “Μύθος”, µε την οποία ο Αναστασάκος επιστρέφει στη γκαλερί µας, πέντε χρόνια µετά. Η σειρά Μύθος αποτελείται από έργα τα οποία το κοινό καλείται να αναλύσει και αναπόφευκτα να εµπεδώσει διαφορετικά απ’ ότι έχει συνηθίσει. Ο χρόνος θέασης των έργων αυτών έχει καταλυτική σηµασία στην αποκάλυψη της αισθητικής ουσίας τους. Έργα µε βαθύτερο νόηµα, σύγχρονα, επίκαιρα και συνάµα διαχρονικά, µε έντονο κοινωνικοπολιτικό, αρχετυπικό και ιστορικό χαρακτήρα, καθρεφτίζουν την βαθιά µελέτη και την άρτια γνώση του εικαστικού για το κάθε ένα υλικό που χρησιµοποιεί µέσα από τις σχεδόν µονοχρωµατικές του παλέτες. Ο ισχυρός του λόγος και τα οικεία πια στο κοινό του εικαστικά έργα, από την ζωγραφική και τη γλυπτική µέχρι τον κινηµατογράφο και την street art, τον καθιστούν έναν καλλιτέχνη διεθνούς αναγνωσιµότητας. που µας προτείνει σε αυτήν την έκθεση ένα νέο λεξιλόγιο στην ίδια την τέχνη.

∆εν υπάρχει αµφιβολία οτι η τέχνη του Αναστασάκου, πάντα αποκαλυπτική, πάντα εννοιολογική, αποσκοπεί στην αναδιάταξη της πνευµατικής δοµής και κοσµοθεωρίας του θεατή. Θεµατικά, στην σειρά “Κόσµος”, διακρίναµε µια διαρκή µετατόπιση από τον µικρόκοσµο στο συµπάν, µια ενασχόληση µε τον χρόνο, τη φύση, την κοινωνία και την τεχνολογία ενώ στη νέα – επική σε κλίµακα και βάθος – σειρά “Μύθος”, η ανθρωπότητα και η παγκόσµια ιστορία σε επίπεδο µύθων, επαναπροσδιορίζουν τα παραπάνω σε αναλογία χώρου και χρόνου θέασης. Προσδοκά να ενώσει τα εκ διαµέτρου αντίθετα. Την αφαίρεση µε τον πλουραλισµό µε µια πρωτόγνωρη σε αισθητικό επίπεδο οπτική εµπειρία. Με τα έργα του Αναστασάκου σε αυτήν τη νέα ατοµική του έκθεση, καλούµαστε να απαντήσουµε σε ερωτήµατα όπως, εάν ο Κόσµος δηµιούργησε τους Μύθους ή εάν οι Μύθοι τον Κόσµο µέσα από τον ανθρώπινο κυκλοέλικτο βίο. Εάν η απόσταση από το γενικό στο ειδικό και η πληροφορία από την γνώση είναι εφικτή διαµέσου αυτού του νέου εικαστικού λεξιλογίου.

Ιάσων Θεοφανίδης & Αναστασία Κολλάκη - Θεοφανίδη

Οι διευθυντές της The Blender Gallery MYTHOS | 7

Manolis Anastasakos Μanolis Anastasakos is a Greek artist. He was born in Athens in 1977. He completed his studies in applied arts, fine arts, art therapy and directing through various state scholarships and participations in European programs. Through his participation in numerous workshops, both in Greece and abroad, he gained an insight into the techniques of glassmaking and woodcarving. He also studied photography, scenography and iconography. He represented Greece in many solo and group exhibitions in Europe, Asia and the United States, where he received international acclaim and awards. He works across a wide range of disciplines such as painting, sculpture, illustration, engraving, directing, scenography, art curation. He is art director at the Center “biomimicry Greece, research and innovation” and in 2016 began his collaboration in the innovative program of NASA “space apps challenge country Greece”. He is a member of the visual arts institution “A.Tassos”. He has worked in film making projects and in theatres as a director and as stage designer, in publishing houses and in the TV industry. One of the highlights of his career was working in the department of sculpture, painting and scenography in the 28th closing ceremony of the Olympic Games in Athens (2004). His work is included in contemporary art museums collections in Greece and abroad, as well as in important private collections. Anastasakos is interested in street art, in terms of wall murals and art installations. In 2011 he achieved a distinction in the competition “ Art in the public urban space with painting on

8 | MANOLIS ANASTASAKOS

the walls of buildings in Athens ”, held by Athens School of Arts & the Ministry for the Environment, Energy & climate change. He played an active part in the realization of the mural artworks. Several monumental works of his have been displayed in public spaces, through European programs. His work has been presented internationally in press publications, newspaper covers, documentaries, interviews and film productions. One of the main concerns of the artist is why people tend to confuse security with happiness and in which way art can reshape the viewers’ spiritual configuration, depending on their sense of aesthetics and critical thinking. The artist claims he has not yet found an answer to this question, but he surely enjoys the pursuit of it.

Μανώλης Αναστασάκος Ο Μανώλης Αναστασάκος είναι Έλληνας καλλιτέχνης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Έχει πραγµατοποιήσεις τις σπουδές του στον τοµέα των καλών και εφαρµοσµένων τεχνών, την εικαστική θεραπεία και την σκηνοθεσία αποσπώντας κρατικές υποτροφίες και συµµετοχές σε ευρωπαϊκά προγράµµατα. Έχει µελετήσει σε εργαστηριακό επίπεδο εντός και εκτός Ελλάδος τις τεχνικές της υαλουργίας και ξυλογλυπτικής. Επίσης έχει µελετήσει και ασχοληθεί µε την φωτογραφία, τη σκηνογραφία και την αγιογραφία. Εχει συµµετάσχει και εκπροσωπήσει την Ελλάδα µε ατοµικές και οµαδικές εκθέσεις σε Ευρώπη, Ασία και Αµερική αποσπώντας διεθνή βραβεία και επαίνους για το έργο του. ∆ραστηριοποιείται ως ζωγράφος, τοιχογράφος, γλύπτης, εικονογράφος, χαράκτης, σκηνοθέτης, σκηνογράφος και επιµελητής εκθέσεων. Είναι καλλιτεχνικός διευθυντης στο Κέντρο “Βιοµιµητισµός Ελλάδος, έρευνας και καινοτοµίας” και το 2016 µέσω αυτού ξεκίνησε τη συνεργασία του στο καινοτόµο πρόγραµµα της NΑSA “space apps challenge country Greece”. Έχει εργαστεί για τον κινηµατογράφο και το θέατρο, για εκδοτικούς οίκους και στην τηλεόραση. Έχει λάβει µέρος στο τµήµα γλυπτικής, ζωγραφικής και σκηνογραφίας στην 28η τελετή έναρξης των Ολυµπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 2004. Είναι µέλος του ιδρύµατος εικαστικών τεχνών “Α.Τάσσος”. Έργα του βρίσκονται σε Μουσεία σύγχρονης τέχνης εντός και εκτός Ελλάδος και σε σηµαντικές ιδιωτικές συλλογές. Τον ενδιαφέρει η τέχνη του δρόµου σε επίπεδο τοιχογραφίας και µεγάλων εικαστι-

κών εγκαταστάσεων στον δηµόσιο χώρο. Το 2011 διακρίθηκε στον διαγωνισµό της Α.Σ.Κ.Τ. και του Υ.Π.Ε.Κ.Α. µε θέµα “εικαστικές παρεµβάσεις στον δηµόσιο χώρο µε ζωγραφική επί των τυφλών όψεων κτηρίων της Αθήνας” παίρνοντας ενεργό µέρος στην υλοποίηση των έργων. Αρκετά µνηµειακών διαστάσεων έργα του βρίσκονται στον δηµόσιο χώρο µέσω ευρωπαϊκών προγραµµάτων και κρατικών συνεργασιών. Το έργο του έχει προβληθεί και δηµοσιευθεί τόσο στον ελληνικό Τύπο όσο και στο εξωτερικό, µέσα από εξώφυλλα σε εφηµερίδες, σε αφιερώµατα σε ντοκιµαντέρ, σε συνεργασίες µε εκδοτικούς οίκους, σε συνεντεύξεις και κινηµατογραφικές παραγωγές. Στο επίκεντρο της εσωτερικής του ανησυχίας είναι η αναζήτηση της απάντησης πίσω από την τάση των ανθρώπων να συγχέουν την ασφάλεια µε την ευτυχία και µε ποιο τρόπο οι εικαστικές εκφάνσεις της τέχνης µπορούν να αναµορφώσουν την πνευµατική δοµή του εκάστοτε θεατή, µε γνώµονα την αισθητική και την κριτική σκέψη. ∆εν έχει ακόµα καταλήξει, αλλά είναι σίγουρο, ότι του αρέσει να αναζητά.

MYTHOS | 9

12 | MANOLIS ANASTASAKOS

Iliad Ιλιάδα MANOLIS ANASTASAKOS

Acrylic colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά, 312 x 132 cm MYTHOS | 13

Theogony - Cosmos d.n.a. Θεογονία - Κόσμος d.n.a. 14 | MANOLIS ANASTASAKOS

Oil colors and acrylics on canvas Λάδια και ακρυλικά χρώµατα σε καµβά, 150 x 60 cm MYTHOS

MYTHOS | 15

16 | MANOLIS ANASTASAKOS

Eros Έρως Acrylic colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 150 x 100 cm

MYTHOS | 17

18 | MANOLIS ANASTASAKOS

Orpheus Ορφέας Acrylic colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 120 x 191 cm

MYTHOS | 19

20 | MANOLIS ANASTASAKOS

Icarus Ίκαρος Acrylic colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 150 x 100 cm

MYTHOS | 21

22 | MANOLIS ANASTASAKOS

Hades - Hell Άδης - Κόλαση Acrylic colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 150 x 100 cm

MYTHOS | 23

Eros in love Ερωτευμένος Έρως

Acrylic colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 50 x 70 cm

24 | MANOLIS ANASTASAKOS

Epi Soi Chairei “In te si Rallegra” Επί σοι χαίρει

Acrylic colors on canvas, pressed on wood Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά πρεσαρισµένο σε ξύλο 59 x 49 cm

MYTHOS | 25

Goddess Nut swallows the god Ra Η θεά Νουτ καταπίνει τον θεό Ρα Acrylic colors on papyrus sheet Ακρυλικά χρώµατα σε χαρτί πάπυρου 40 x 58 cm

26 | MANOLIS ANASTASAKOS

Moment of Creation Η στιγμή της δημιουργίας Acrylic colors on papyrus sheet Ακρυλικά χρώµατα σε χαρτί πάπυρου 44 x 58 cm

MYTHOS | 27

Atlas Άτλαντας Acrylic on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 50 x 70 cm

28 | MANOLIS ANASTASAKOS

Chaos Χάος Acrylic on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 70 x 100 cm

MYTHOS | 29

Archetypal myths αnd leonardesque search in the work of Manolis Anastasakos “Painting is mental”

Leonardo da Vinci, Trattato della pittura, I.26 * The “Myth” series designed, in 2020, by Manolis Anastasakos for The Blender Gallery in Athens constitutes, from many viewpoints, a representative total of works from his entire artistic and simultaneously philosophical quest.

Although Anastasakos is still relatively young (born in 1977), he has had a particularly successful and multidimensional career on a global level, with exhibitions and works in Europe, America and Asia. The 21st century, to which he belongs de facto, with its globalization and multiculturalism, together with its postmodern and iconoclastic aesthetic, has received his works in an exceptionally positive way. Despite which he responds to these facts not by following the contemporary aesthetic fashion, but with absolutely original works, often seditious, but also structured on solid principles and viewpoints in the classical sense and thus contrary to our anti-classical era. His choices are related to the themes he explores in a consciously planned program and depicts using the technical style and broader artistic viewpoint that he dares to follow. Anastasakos engages in archetypal, global myths in order to reveal the substance of their wisdom, over and above their chronological and geographical limits, and to discover there his own personal philosophical truth. On the other hand, in the manner in which he depicts his myths, he is led again to stylistic choices that go beyond the optical viewpoint of our times and refer back to genuine artistic research, as personified by Leonardo da Vinci – at least for the modern age.

1 Leonardo da Vinci, Trattato della pittura, (edited by Mimma Doti Castelli), Prato 1997, p. 34.

30 | MANOLIS ANASTASAKOS

Anastasakos experiments with forms, themes, materials and instruments in such a way as to associate art with its fundamental concept, that of technique, but also with its product, the technology; in this sense he refers also to the archetypal figure of the creator, mythical Daedalus. He is certainly more engaged with the figure of Icarus, as seen in his sculptured depiction (Fig. 1), faceless and with wings that could in no way support his flight through the skies: his Icarus is more like a post-modern hero, who cannot or does not dare to risk high objectives or even come to terms with his fate, having understood his own hubris.

The timeless truth of the Myths

As a personality, however, Manolis is descended from another mythical figure, “resourceful” Odysseus. His dexterity in handling his themes connects him with the hero of the Homeric epics. However, our artist’s Trojan Horse (Fig. 2) is engaging, almost brilliant, in a rather self-sat-

isfied manner, as he does not want to hide, nor of course to defeat any city violently; his creator wants to conquer truth, in all its versions – in art, in philosophy, and in life itself – which is why he promotes it triumphantly, calling into the same search anyone else who needs to capture or even approach learning, in a voyage of self-knowledge. This is why his Traveler (Fig. 3), although self-proposed as another Odysseus, emerges as an amalgam of features, from the basic nude figure in the center and the supplementary motifs that together ultimately present a loving voyager, as every real search is essentially a search for love. Manolis’ searches challenge people looking at his works to experience what are often labyrinthine voyages, of both the eye – to discern iconographic features – and the mind – to understand the hidden or usually multiple meaning of his visual compositions. In his Labyrinth (Fig. 4) he depicts emblematically the chaotic construction of mythical Crete, a place from which the artist draws at least half his origin. Here again, as previously on the Trojan Horse, he has chosen bright texture and colour to depict a Labyrinth that is not dark and frightening, but on the contrary, attractive, as though challenging the observer to dare become involved in the labyrinthine path of the intellect. 3 MYTHOS | 31

The visual myths and symbols used by Anastasakos are drawn not only from ancient Greek mythology, but also from every philosophical scrutiny of the world, from the ancient civilizations of the East to Christian cosmology, with a selective approach to both the choice of ideas and their visual reconstruction. The composition with Androgynous (Fig. 5) essentially depicts Adam and Eve as isolated in two large sea shells representing the origin of life in a maritime environment. But in the way in which he has depicted them, as they converge visually with the dominance of colour, the vivid red and the anatomical rendering of the two figures drawn from Renaissance iconography, ultimately suggests to us an absolutely loving couple, and not necessarily the Adam and Eve of Christian literature. With a similar – and even more heretical – disposition, he constructs, literally, Eve isolated (Fig. 6). This is certainly not the traditional image of the first woman in Creation who precipitated the exit from Paradise, but rather a postmodern symbol of knowledge. Thus the apple – and by extension the risk of knowledge, “updated” for our digital era with a USB portal – is an object of pop aesthetics, as provocative as the female symbol to which he refers, and is like knowledge, since she removed man from the peace of paradise to “carry him away” onto the hazardous road of awareness. The myths of different peoples, religions and cultures converge from different paths to similar – if not identical – meanings regarding human nature and life. Whether as Eve or as Aphrodite, the element of Eros is, as antic-

32 | MANOLIS ANASTASAKOS

ipated, dominant in mythical explanations of human wandering. Eros has multiple manifestations and meanings, sometimes sensual and at others instructive. One such episode with Aphrodite, the goddess of love, punishing sacrilegious Eros (Fig. 7), is depicted by Anastasakos as combining the classical motif with post-modern aesthetics, thus transforming the ancient concept of love – both sacred (heavenly) and profane (earthly) – into a playful and iconic depiction. Manolis Anastasakos has thus occupied himself with myths and mythical figures repeatedly throughout his artistic career. And in this particular exhibition, he presents a number of isolated works that are complex structures of a sculptural nature. There are symbols referring to the universe – such as the Cosmos (page 83) and the Moon (page 82), as well as the alchemistic iconography juxtaposing the Sun and the Moon (page 62) and to momentous mythical historic events such as Noah’s Ark in the Flood (page 56), but with mythical historical figures, also symbolic, such as the Rodin-like Adam (page 58) and reclining Atlas (page 59), and also Socrates in provocative versions (page 80) – which make visible to the viewer iconographic and meaning-

ful conclusions on multiple levels. Anastasakos devotes himself consciously to “Chasing Archetypes” (page 65), composing in an inventive way elements contradictory between them, like the intangible and the material, for example “Love with Death” (page 78) or “Eros carrying the Earth” (page 60) like another Atlas. These archetypical symbols of Anastaskos’ visual mythology utilize skillfully the dynamism contained in their origin, and on the visual level, the eroticism of their shaping, such as the group “Adam and Eve” (page 54), the lyricism of mixing forms, such as “Epipsychidion” (page 50), but also the mood of light parody and deconstruction, such as in the utopian figure “Minotaur – fallen Angel” (page 64). 7

Also in the current exhibition “Myth”, Anastasakos presents as his central exhibit a programmed and cohesive series of works inspired by the myths of global mythology in a narrative pluralistic style. He creates images from the myths of mankind as a whole, with archetypical symbols, in an effort to decode their ancient meanings visually. In large paintings with a similar iconographic concept and stylistic rendering, he depicts the constitutional myths of various cultures that are, moreover, joined together by their timeless truth and instructive power. MYTHOS | 33

He selects mythical figures and tales from the ancient cultures and wise peoples of antiquity: from the Near East he represents Babylon (page 74), and the Epic of Gilgamesh (page 67); from Egypt the “Moment of Creation” (page 27) and “The goddess Nut swallowing the sun god Re” (page 26); while from distant China he presents to us the myths of Chang’e & Hou Yi (page 76), and the emperor Huangdi (page 73). The monochrome rendering of all these paintings is deliberate, as is the selection of a different colour for each theme, such as e.g. the bright yellow for the Chinese myths, the deep blue for Babylon and the feverish reddish-orange for Gilgamesh, as well as a special design and style concept, such as in the Egyptian myths referring to illustrated papyruses. Clearly targeted selections were likewise adopted in rendering the ancient Greek myths, which, as expected, constitute the majority in this particular series. In them are represented both groups of myths, such as those described in the great epics of the ancient poets, in the Theogony (page 14) and Iliad (page 13), as well as isolated mythical figures such as Atlas (page 28), Orpheus (page 19), Icarus (page 21), Hercules (page 69), and Arion (page 81). The myths of Eros are of repeated concern to the artist here as well (pages 17 & 24). Each of these paintings consists of partial episodes, in one large-scale composition of interconnected scenes. In other crucial myths that can also be found in different versions in many cultures, Anastasakos acts subversively, such as on the theme of Hades (page 23), which he invests with unexpected colour, as his personal interpretation, or in the Cataclysm (page 71), which he essentially updates with various human figures as though it was a contemporary human deluge of migrants and refugees. On the other hand, the concept of myth for Anastasakos bears traces of every essential interpretation of our world, not only as derived from ancient cultures, but also from the comforting value of religious iconography, such as e.g. in the scene “Εpi soi chairei // In te si Rallegra” (page 25), in which the Christian tradition is further enriched.

34 | MANOLIS ANASTASAKOS

Like the meaning of the myth precisely, its classical version comprises initiation; the painted Myths of Anastasakos – but also his work as a whole – presuppose the viewer’s initiation into his artistic style. Apart from the fact that, contrary to the etymological meaning of µύησις in Greek which means initiation (µυώ: close my eyes), what is required here is not merely an active vision, literally and figuratively, but also an intense personal effort to “see” these works fully and uninhibitedly by following the visual terms that they embody. Only then is it feasible to follow Manolis’ multi-level works, to “reveal” them on all levels and in their every detail. Here too, the artist’s visual system is a truly leonardesque concept.

The reverse “conceptual projection” according to Leonardo da Vinci Manolis Anastasakos is a versatile visual artist as well as a genuine interpreter of the natural and human world, in the Renaissance sense of “universal man” (homo universalis), in the style achieved most faithfully and passionately – but also sometimes almost catastrophically – by the artist-philosopher of the Renaissance, Leonardo da Vinci. The great initiator of the modern visual culture implored artists in his Treatise on painting (II.63): “Look at the walls that are full of stains or those built with multicolored stones (…) you might discover there replicas of landscapes adorned by mountains, rivers, rocks, trees, fields, valleys, hills. But you can also discern battles, people in very rapid action, faces with strange expressions, outfits and an endless variety of themes, which you can determine by giving them a completed form. Something similar happens to what we notice in bell-ringing: on walls and multicolored rocks: on mysterious sounds you can also distinguish whatever name and word your imagination submits to you. Do not distain the advice I am giving you, stop sometimes to look at stains on the walls, ashes from the fire, mud and other such things; by studying them carefully you will discover in them truly excellent ideas. (…) Because the undefinable deceives the brain and provides inspiration for the new”. ** This is about the significance that their strange and unsatisfied creator attached to random images, and not without reason. Leonardo thus proposes a method of “conceptual projection” to activate the artist’s imagination and inventiveness. From these so-called images of the natural world that await the artist’s active glance in order to be discovered, Leonardo produced archetypal images.

** Leonardo da Vinci, Trattato della pittura, (edited by Mimma Doti Castelli), Prato 1997, pp. 60-61.

These mythological paintings by Manolis Anastasakos require a similar – or rather reverse – vigilance and tactic, not by the artist while he is creating them, but by viewers in their visual reading and overall perception of them. That is, after their first overall impression of a basically monochrome painting, viewers must approach it to discover its individual scenes and figures, and all the descriptive wealth of the composition. Anastasakos has clearly left nothing to chance, but has depicted every image in his large paintings with absolute organization and detailed design. Composing skillfully, he renders with surprising clarity figures and episodes autonomously based on the linearity of the drawing, all of which simultaneously co-function in the context of the large image. At the same time, investing chromatically in his compositions in a similar manner, he succeeds in the co-articulation of partial motifs in an overall presentation that cannot be portrayed differently. These mythological paintings by Manolis move, on the one hand, between painterly abstraction and the full, non-pictorial visualization from a distance, and on the other, in design pluralism and the miniature viewpoint from close up. Thus, the general impression offers a minimalistic aesthetic, whereas observing them in sections from up close reveals a rich iconography. In the final analysis, this particularly revealing technique of the artist calls upon the viewer to go from the general to the particular, from the first level of general information to the second one of substantial understanding of the theme. This course is likewise compatible with the theme of myths, to provide the full viewpoint from which one should deepen every aspect and hidden meaning. If, then, from the impressive general image of the owhite-blue, green, yellow or oragne-red colour viewers pass into the details of the myths of Icarus, Hercules, Huangdi or Gilgamesh (Figs. 8-11 respectively), they will travel visually over the entire descriptive breadth of these stories. Our artist has rendered them by deriving iconographic borrowings from the full spectrum of art history, launching out essentially into a game of motifs with exceptional interest. MYTHOS | 35

36 | MANOLIS ANASTASAKOS

Anastasakos also supports this method of creating mythical images in an artistic form on the technical level – and not solely in his paintings with myths, but in all his works – since he has skills beyond drawing and painting, in sculpture and structures, in the applied arts and photography, in stage design and direction, in wall painting and graffiti. Furthermore, from the small scale and the easel paintings, he can work equally comfortably on a large scale and on works of a monumental conception. The latter, Anastasakos has become interested in presenting them publicly. With this prospect, his myths about the “Wisdom, the world and man” (Fig. 12) or about the Minotaur (Fig. 13) are included in the fabric of the city as major “street artworks”, while others, such as the one entitled “Outside the walls” (Fig. 14) with the figure of Atlas projected on the medieval walls of Heraklion Crete, thus bringing into public view and dialogue a mythical figure with historic material remains. In this case too, we shall dare to claim that Leonardo, who was searching for random images on walls, would be pleased to see the skillfully simulated images by Anastasakos, and based on a design supported by technology, projected on the fortifications.

MYTHOS | 37

The long-term and evolving “design” of Manolis Anastasakos Leonardo’s credo with regard to painting, i.e. that it is a mental not manual activity – according to the passage cited here – is also valid for drawing as the basis of all arts, in accordance with the Renaissance artistic viewpoint. In drawing, sometimes the concept takes the shape of the artist’s initial idea, and is thus intellectually innate and inherent. On the other hand, a design is not exhausted solely in the drawing of figures, but is also related to the general concept of the artistic work. Following these classical principles – not old-fashioned, but unfortunately overlooked today – Anastasakos creates his images on the basis of an organized, constantly evolving “design”, in the broadest sense. His long-term goal appears to be world’s overall understanding on the conjectural-philosophical level, expressed in the visual vocabulary and aesthetic viewpoint that he proposes to us through his works. In this iconolatric – and sometimes iconoclastic – effort, Anastasakos’ human figure, who is certainly his major protagonist, is part of the physical world as a whole. The myths 38 | MANOLIS ANASTASAKOS

are no more than “keys” to interpreting humankind’s adventure in the universe. He is also trying to explain this relationship by using the principle of the analogy of forms, based on the correspondence between the microcosm and the macrocosm. Here too, the artist has found help, as well as a field for expressing the theory of bio-morphism and bio-imitation. These eclectic relations liberate him mentally, and simultaneously inspire him visually, resulting in his acting as an alchemist of the image. What he is trying to achieve with his visual “anamorphosis” of the world and its total re-interpretation through the mythical tradition ranges from a daring to an extremely audacious undertaking. Attempting to blend largely contrasting situations – the minimal aesthetic with iconographic wealth of a baroque nature – is attributed to a struggle to overcome historical time, making its representations timeless, which in one sense constitutes artistic hubris. Wishing to find himself beyond historical time and articulating timeless truths visually, he is in danger of falling into a void. Our artist is competing with his own inexhaustible imagination that pushes him constantly into new artistic concepts, which are, however, in danger of remaining incomplete, not as deliberately unfinished works (in the kind of non finito), but as seminal ideas that have not found the necessary (historical) time to mature. Our artist must be self-disciplined so that his artistic plan can mature into a permanent and monumental work. His Myths, works with a truly monumental viewpoint, comprise a series already completed, but are simultaneously open to additions to his own solid artistic structure. In any case, the works of Manolis Anastasakos have a multi-level content, both morphologically and conceptually. This is why the viewer is not just permitted, but is emphatically obliged, to attempt multiple viewings and interpretations. This permanent and dynamic evolutionary quality of his work is what “justifies” the Leonardo-related origin of his artistic design as a whole, which at the same time, makes them so rivetingly interesting to his potential initiates, i.e. all of us.

Captions 1

Icarus Polyester, nickel plated plastic parts, steel, enamel color, aluminum 70 x 175 x 70 cm

Τrojan horse Golden leaves 18c, mirror glass, terracotta, clay, timber, aluminum, iron, bronze 17 x 16,5 x 32 cm

The traveler Wood, plexiglass, gesso, paper, acrylic colors, wood, plaster, shells 43 x 60 x 6 cm

Labyrinth Organic matter, acrylics, gesso, silicon, crystal resin, capacitor fuses, on wood 44 x 44 x 3,5 cm

Adam and Eva Crystal resin, plexi glass and sea shells with vitro colors 80 x 80cm

Eva Plastic, foam coat, acrylics colors, USB socket, on wood 12 x 16 x 21,5 cm

Venus punishing profane love Acrylics and oils on canvas. 160 χ 100 cm

Icarus From the “Mythos” series (page 21). Acrylic on canvas 100 x 150 cm

Hercules From the “Mythos” series (page 69 ). Acrylic on canvas 100 x 150 cm

10 Huangdi From the “Mythos” series (page 73). Graphite & acrylic on canvas 130 x 150 cm 11 Gilgamesh From the “Mythos” series (page 67). Acrylic on canvas 100 x 150 cm 12 The wisdom, the world and the man Mural in Athens, Greece 2015 Co-financed by Greece & the European Union 13 The Minotaur Mural in Crete, Greece 2018. Art, cultural, educational and social programme Curators: Eleni Koukou - Theofilos Tramboulis / Collaboration: Agios Nikolaos Municipality, PAODAN Athens School of Fine Arts (ASFA) Architects Association of the Lasithi Prefecture

Thodoris Koutsogiannis

14 Atlas TedX 2015: Beyond the walls: projection mapping on the Venetian Walls of Heraklion – Crete

Αrt historian MYTHOS | 39

Αρχετυπικοί μύθοι και λεοναρδική αναζήτηση στο έργο του Μανώλη Αναστασάκου “Η ζωγραφική είναι πνευματική”

Leonardo da Vinci, Πραγματεία περί ζωγραφικής, I.26 * Η σειρά “Μύθος”, που ο Μανώλης Αναστασάκος σχεδίασε το 2020 για την γκαλερί Blender στην Αθήνα, αποτελεί – από πολλές απόψεις – αντιπροσωπευτικό σύνολο έργων από την όλη καλλιτεχνική και συγχρόνως φιλοσοφική αναζήτηση του δηµιουργού.

Αν και σχετικά ακόµη νέος καλλιτέχνης (γεν. 1977), ο Μανώλης Αναστασάκος έχει διαγράψει µία ιδιαίτερα επιτυχηµένη και πολυδιάστατη πορεία, σε παγκόσµια κλίµακα, µε εκθέσεις και έργα σε Ευρώπη, Αµερική και Ασία. Ο 21ος αιώνας στον οποίο de facto ανήκει, της παγκοσµιοποίησης και της πολυπολιτισµικότητας, όπως επίσης της µεταµοντέρνας και εικονοκλαστικής αισθητικής, έχει υποδεχθεί τα έργα του µε τρόπο εξαιρετικά θετικό. Ωστόσο, ο ίδιος ανταποκρίνεται σε αυτά τα χαρακτηριστικά όχι ακολουθώντας τον σύγχρονο αισθητικό συρµό, αλλά µε έργο απολύτως πρωτότυπο, συχνά ανατρεπτικό, αλλά και δοµηµένο πάνω σε στέρεες αρχές και αντιλήψεις, κατά µία έννοια κλασικές – άρα αντίθετες µε την αντι-κλασική εποχή µας. Οι επιλογές του αυτές έχουν να κάνουν µε τα θέµατα που συνειδητά και προγραµµατικά ανιχνεύει, εικονοποιεί και ερµηνεύει, όπως επίσης και µε την τεχνοτροπία και ευρύτερη καλλιτεχνική αντίληψη που αποτολµά να ακολουθήσει. Ο Αναστασάκος ασχολείται µε αρχετυπικούς, παγκόσµιους µύθους, προκειµένου να αναχθεί στην ουσία της σοφίας τους, πέρα και πάνω από χρονικά και γεωγραφικά όρια, και να βρει εκεί την προσωπική του φιλοσοφική αλήθεια. Από την άλλη µεριά, στον τρόπο εικονοποίησης των µύθων του ανάγεται και πάλι σε τεχνοτροπικές επιλογές που υπερβαίνουν την εικαστική αντίληψη των καιρών µας και παραπέµπουν σε καθαυτό καλλιτεχνική έρευνα, όπως την έχει ενσαρκώσει – τουλάχιστον για τη νεωτερική εποχή – ο Leonardo da Vinci. * Leonardo da Vinci, Trattato della pittura, (επιµέλεια: Mimma Doti Castelli), Prato 1997, σελ. 34.

40 | MANOLIS ANASTASAKOS

Ο Αναστασάκος πειραµατίζεται µε µορφές και θέµατα, µε υλικά και µέσα, κατά τρόπο που συνδέει την τέχνη µε την πρωταρχική έννοιά της, αυτήν της τεχνικής, αλλά και µε την παράγωγή της τεχνολογία και υπό αυτή την έννοια παραπέµπει στην επίσης αρχετυπική µορφή του δηµιουργού, του µυθικού ∆αίδαλου. Τον Μανώλη βέβαια απασχολεί περισσότερο η µορφή του Ίκαρου, όπως η γλυπτή απόδοσή του (Εικ. 1), χωρίς πρόσωπο και µε φτερά που σε καµία περίπτωση δεν µπορούν να υποστηρίξουν την πτήση του στους αιθέρες: ο Ίκαρος του Αναστασάκου είναι µάλλον ένας µεταµοντέρνος ήρωας, που δεν µπορεί ή δεν θέλει να αποτολµήσει υψηλούς στόχους ή ακόµη έχει συµβιβαστεί µε το πεπρωµένο του, έχοντας πλέον επίγνωση της ύβρεως που διέπραξε.

Η διαχρονική αλήθεια των Μύθων

Ο ίδιος ωστόσο ο Μανώλης, ως προσωπικότητα, κατάγεται από µία άλλη µυθική περσόνα, από τον “πολύτροπο” Οδυσσέα. Η ευρηµατικότητά του στον χειρισµό των θεµάτων του τον συνδέει µε τον πολυµήχανο ήρωα των οµηρι-

κών επών. Ωστόσο, ο ∆ούρειος Ίππος (Εικ. 2) του καλλιτέχνη µας είναι θελκτικός, σχεδόν απαστράπτων, κατά τρόπο µάλλον αυτάρεσκο, καθώς δεν θέλει να κρυφτεί, ούτε βέβαια να αλώσει βίαια κάποια πολιτεία• ο δηµιουργός του θέλει να κατακτήσει την αλήθεια, σε όλες τις εκδοχές της – στην τέχνη, στη φιλοσοφία, στη ζωή την ίδια – γι’ αυτό και προβάλει θριαµβικά, καλώντας στην ίδια αναζήτηση όποιον άλλον έχει ανάγκη να κατακτήσει ή, έστω, να προσεγγίσει τη γνώση, σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Γι’ αυτό και ο Ταξιδιώτης του (Εικ. 3), αν και αυτο-προτείνεται ως άλλος Οδυσσέας, προκύπτει ως ένα αµάλγαµα στοιχείων, από τη βασική γυµνική µορφή στο κέντρο και από τα παραπληρωµατικά µοτίβα, που συνολικά παρουσιάζουν έναν ερωτικό, εν τέλει, ταξιδιώτη, όπως άλλωστε ερωτική στην ουσία της είναι κάθε αληθινή αναζήτηση.

3 MYTHOS | 41

Οι αναζητήσεις του Μανώλη προκαλούν τον θεατή των έργων του σε δαιδαλώδεις, πολλές φορές, διαδροµές, τόσο του µατιού – ώστε να διακρίνει ετερόκλητα εικονογραφικά στοιχεία – όσο και του νου, ώστε να κατανοήσει το κρυφό ή πολλαπλό, συνήθως, σηµαινόµενο των εικαστικών του συνθέσεων. Στον Λαβύρινθό του (Εικ. 4) οπτικοποιεί εµβληµατικά την χαοτική κατασκευή της µυθικής Κρήτης, τόπο άλλωστε απ’ όπου ο καλλιτέχνης έλκει, κατά το ήµισυ, την καταγωγή του. Και πάλι εδώ, όπως προηγουµένως και στον ∆ούρειο Ίππο, η λαµπερή υφή και χρωµατικότητα που επιλέγει αποδίδουν έναν Λαβύρινθο όχι σκοτεινό και τροµακτικό, αλλά αντίθετα ελκυστικό, σαν µία πρόκληση προς τον θεατή να αποτολµήσει την εµπλοκή στα λαβυρινθώδη µονοπάτια τη νόησης. Οι εικαστικοί µύθοι και τα σύµβολα του Αναστασάκου αντλούν όχι µόνον από την αρχαία ελληνική µυθολογία, αλλά εξίσου από κάθε φιλοσοφική θεώρηση του κόσµου, από τους αρχαίους πολιτισµούς της Ανατολής µέχρι την χριστιανική κοσµολογία, µε µία εκλεκτική προσέγγιση τόσο στην επιλογή ιδεών όσο και στην εικαστική αναµόρφωσή τους. Η σύνθεση µε το Ανδρόγυνο (Εικ. 5) παρουσιάζει ουσιαστικά τους Πρωτόπλαστους µεµονωµένους, σε δύο µεγάλα κοχύλια, που παραπέµπουν στην καταγωγή της ζωής από το θαλάσσιο περιβάλλον. Ο τρόπος όµως σύνθεσής τους, καθώς συγκλίνουν οπτικά, η κυρίαρχη χρωµατικότητα, µε το έντονο κόκκινο, και η ανατοµική απόδοση των δύο µορφών, που αντλεί από την αναγεννησιακή εικονογραφία, µας προτείνουν τελικά ένα ερωτικό ζεύγος, εν απολύτω, κι όχι απαραίτητα τους πρωτόπλαστους της χριστιανικής γραµµατείας. 42 | MANOLIS ANASTASAKOS

Με την ίδια – κι ακόµη πιο αιρετική – διάθεση κατασκευάζει, κυριολεκτικά, µεµονωµένα την Εύα (Εικ. 6). ∆εν πρόκειται βέβαια για την παραδεδοµένη εικόνα της γυναίκας από το ζεύγος των πρωτόπλαστων, αλλά για ένα µεταµοντέρνο σύµβολο της γνώσης, που προκάλεσε την έξοδο από τον Παράδεισο. Το µήλο λοιπόν και κατ’ επέκταση το διακύβευα της γνώσης, “επικαιροποιηµένο” για την ψηφιακή εποχή µας µε θύρα usb, είναι ένα αντικείµενο pop αισθητικής, προκλητικό όσο και το γυναικείο σύµβολο στο οποίο αναφέρεται, όπως άλλωστε και η γνώση, µιας και έβγαλε τον άνθρωπο από την παραδείσια γαλήνη του για να τον “παρασύρει” στον επικίνδυνο δρόµο της επίγνωσης. Οι µύθοι των διαφορετικών λαών, θρησκειών και πολιτισµών συγκλίνουν από διαφορετικές ατραπούς σε παρόµοια – αν όχι ταυτόσηµα – νοήµατα για την ανθρώπινη φύση και ζωή. Είτε ως Εύα είτε ως Αφροδίτη, το στοιχείο του Έρωτα είναι, αναµενόµενα, κυρίαρχο στις µυθικές εξηγήσεις της ανθρώπινης περιπλάνησης. Ο Έρωτας έχει πολλαπλές εκφάνσεις και νοηµατοδοτήσεις, άλλοτε ηδυπαθείς κι άλλοτε διδακτικές. Ένα τέτοιο επεισόδιο µε την θεά του έρωτα, την Αφροδίτη να τιµωρεί τον βέβηλο Έρωτα (Εικ. 7), εικονογραφεί

ο Αναστασάκος συνδυάζοντας κλασικά µοτίβα και µεταµοντέρνα αισθητική, µεταµορφώνοντας έτσι την αρχαία αντίληψη περί έρωτος – ιερού (ουράνιου) και βέβηλου (γήινου) – σε παιγνιώδη και iconic παράσταση. Ο Μανώλης Αναστασάκος λοιπόν έχει ασχοληθεί µε µύθους και µυθικές φιγούρες επανειληµµένα και σε όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής πορείας του.

Και στην προκείµενη έκθεση παρουσιάζει µία σειρά από µεµονωµένα έργα, σύνθετες κατασκευές γλυπτικού χαρακτήρα. Σύµβολα που παραπέµπουν στο σύµπαν – όπως ο Κόσµος (σελ. 83) και η Σελήνη (σελ. 82) ή και η αλχηµιστικής εικονογραφίας συµπαράθεση του Ήλιου µε τη Σελήνη (σελ. 62) – και σε µυθικά κοσµοϊστορικά γεγονότα – όπως η Κιβωτός του Κατακλυσµού (σελ. 56) – αλλά και µορφές, µυθικές και ιστορικές, επίσης συµβολικές – όπως οι ροντενικής υφής Πρωτόπλαστος (σελ. 58) και αναπαυόµενος Άτλας (σελ. 59), αλλά και ο Σωκράτης σε εκδοχές προβοκατόρικες (σελ. 80) – οπτικοποιούν στον θεατή εικονογραφικές και νοηµατικές συνάψεις σε πολλαπλά επίπεδα. Ο Αναστασάκος επιδίδεται συνειδητά σε ένα “Κυνήγι Αρχετύπων” (σελ. 65), συµφύροντας ευρηµατικά αντιθετικά µεταξύ τους στοιχεία, όπως το άυλο µε το υλικό, για παράδειγµα τον “Έρωτα µε τον Θάνατο” (σελ. 78) ή τον “Έρωτα να φέρει τη Γη” (σελ. 60) ως άλλος άτλαMYTHOS | 43

ντας. Αυτά τα αρχετυπικά σύµβολα της εικαστικής µυθολογίας του Αναστασάκου αξιοποιούν τεχνηέντως το δυναµισµό που ενέχει η καταγωγή τους και σε επίπεδο µορφοπλαστικό, τον ερωτισµό του πλασίµατός τους, όπως το σύµπλεγµα “Αδάµ και Εύα” (σελ. 54), τον λυρισµό της επιµειξίας των µορφών, όπως το “Επιψυχίδιον” (σελ. 50), αλλά και την ελαφρά διάθεση παρωδίας και αποδόµησης, όπως στη χιµαιρική µορφή “Μινώταυρου – εκπεσώντος Αγγέλου” (σελ. 64). Επιπλέον, στην τρέχουσα έκθεση “Μύθος” ο Αναστασάκος παρουσιάζει, ως κεντρικό έκθεµα, µία προγραµµατική και συνεκτική σειρά έργων του εµπνευσµένων από µύθους της παγκόσµιας µυθολογίας και µε αφηγηµατικό λόγο πλουραλιστικό. Εικονοποιεί πανανθρώπινους µύθους µε αρχετυπικά σύµβολα, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσει εικαστικά τα αρχέγονα νοήµατά τους. Σε µεγάλου µεγέθους πίνακες, µε οµοιογενή εικονογραφική αντίληψη και στυλιστική απόδοση, αποδίδει µύθους καταστατικούς διαφορετικών πολιτισµών, που όµως συνέχονται από την διαχρονική αλήθεια τους και τη διδακτική τους ισχύ. Επιλέγει µυθικές µορφές και ιστορίες από τους µακραίωνες πολιτισµούς και τους σοφούς λαούς της αρχαιότητας: από την Εγγύς Ανατολή αναπαριστά τη Βαβυλώνα (σελ. 74) και το έπος του Γκιλγκαµές (σελ. 67), από την Αίγυπτο τη “Στιγµή της ∆ηµιουργίας” (σελ. 27) και “Η θεά Νουτ να καταπίνει τον ήλιο (θεό Ρα)” (σελ. 26), ενώ από τη µακρινή Κίνα µάς παρουσιάζει τους µύθους του Chang’e & Hou Yi (σελ. 76) και του αυτοκράτορα Huangdi (σελ. 73). Η µονοχρωµατική απόδοση όλων των πινάκων είναι στοχευµένη, όπως επίσης και η επιλογή διαφορετικού χρώµατος ανά θέµα – όπως για παράδειγµα το λαµπερό κίτρινο χρώµα για τους κινέζικους µύθους, το βαθύ µπλε για τη Βαβυλώνα και το πυρετικό πορτοκαλοκόκκινο για το Γκιλγκαµές – καθώς και ιδιαίτερης σχεδιαστικής αντίληψης και υφής – όπως στην περίπτωση των αιγυπτιακών µύθων, που παραπέµπουν σε εικονογραφηµένους παπύρους. Επίσης σαφώς στοχευµένες επιλογές έχει υιοθετήσει στην απόδοση των αρχαιοελληνικών µύθων, που αποτελούν, αναµενόµενα, και την πλειοψηφία της συγκεκριµένης σειράς. 44 | MANOLIS ANASTASAKOS

Σε αυτούς αντιπροσωπεύονται τόσο οµάδες µύθων, όπως αυτοί περιγράφονται στα µεγάλα έπη των αρχαίων ποιητών, στη Θεογονία (σελ. 14) και την Ιλιάδα (σελ. 13), όσο και µεµονωµένες µυθικές µορφές, όπως ο Άτλας (σελ. 28), ο Ορφέας (σελ. 19), ο Ίκαρος (σελ. 21), ο Ηρακλής (σελ. 69), ο Αρίων (σελ. 81). Οι µύθοι του Έρωτα απασχολούν τον καλλιτέχνη και εδώ, επαναληπτικά (σελ. 17 & 24). Καθένας από τους πίνακες αυτούς απαρτίζεται από επιµέρους επεισόδια, σε µία µεγάλης κλίµακας σύνθεση από αλληλοσυνδεόµενες σκηνές. Σε άλλους µύθους κοµβικούς, που επιπλέον απαντώνται µε διαφορετικές εκδοχές σε πολλούς πολιτισµούς, ο Αναστασάκος δρα ανατρεπτικά, όπως στο θέµα του Άδη (σελ. 23), που τον επενδύει µε µια χρωµατικότητα όχι αναµενόµενη, αλλά ως προσωπική ερµηνεία του, ή στον Κατακλυσµό (σελ. 71), που ουσιαστικά τον επικαιροποιεί, µε διάσπαρτες ανθρώπινες µορφές ωσάν να πρόκειται για τον σύγχρονο ανθρώπινο κατακλυσµό των µεταναστών και των προσφύγων. Από την άλλη µεριά, η έννοια του µύθου για τον Αναστασάκο έχει ισχύ για κάθε ουσιαστική ερµηνεία του κόσµου µας, όχι µόνον προερχόµενη από τους αρχαίους πολιτισµούς, αλλά και από την παρηγορητική αξία της θρησκευτικής εικονογραφίας, όπως για παράδειγµα στη σκηνή “Επί σε χαίρε // In te si Rallegra” (σελ. 25), όπου βέβαια η χριστιανική παράδοση εµπλουτίζεται περαιτέρω. Όπως ακριβώς η έννοια του µύθου, στην κλασική του εκδοχή, συνίσταται στη µύηση, οι εικαστικοί Μύθοι του Αναστασάκου – αλλά και το έργο του εν συνόλω – προϋποθέτουν τη µύηση του θεατή στον καλλιτεχνικό τρόπο του. Μόνον που αντίθετα από την ετυµολογική σηµασία της µύησης (µυώ: κλείνω µάτια), εδώ απαιτείται όχι απλώς η ενεργή όραση, κυριολεκτικά και µεταφορικά, αλλά και η εντατική προσπάθεια να “δει” κανείς αυτά τα έργα ακολουθώντας πλήρως και χωρίς αναστολές τους οπτικούς όρους που έχουν ενσωµατώσει. Μόνον τότε είναι εφικτό τα πολυσήµαντα έργα του Μανώλη να “αποκαλυφθούν” σε όλα τους τα επίπεδα και µε κάθε τους λεπτοµέρεια. Και το εικαστικό σύστηµα του καλλιτέχνη εδώ είναι πραγµατικά λεοναρδικής αντίληψης.

Η ανάστροφη “νοητική προβολή” κατά Leonardo da Vinci Ο Μανώλης Αναστασάκος είναι ένας εικαστικός καλλιτέχνης πολυπράγµων, αλλά και γνήσιος ερευνητής του φυσικού και του ανθρώπινου κόσµου µε την αναγεννησιακή έννοια, του “καθολικού ανθρώπου” (homo universalis), στον τύπο που πραγµατώθηκε πιο πιστά και παθιασµένα – αλλά και σχεδόν καταστροφικά, κάποιες φορές – από τον καλλιτέχνη-φιλόσοφο της Αναγέννησης, τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ο µέγας µύστης του νεωτερικού οπτικού πολιτισµού προέτρεπε τους καλλιτέχνες, στην Πραγµατεία περί ζωγραφικής (II.63) του: “Πρόσεξε τους τοίχους που είναι γεµάτοι κηλίδες ή εκείνους που είναι χτισµένοι µε πολύχρωµες πέτρες (…) µπορεί να ανακαλύψεις εκεί οµοιώµατα τοπίων που τα στολίζουν βουνά, ποτάµια, βράχια, δέντρα, πεδιάδες, κοιλάδες, λόφοι. Αλλά µπορείς ακόµη να διακρίνεις µάχες, ανθρώπους σε δράση ταχύτατη, πρόσωπα µε παράξενες εκφράσεις, κοστούµια και µιαν ατελείωτη ποικιλία από θέµατα, που µπορείς να τα προσδιορίσεις δίνοντάς τους ολοκληρωµένη µορφή. Συµβαίνει µε τους τοίχους και τις πολύχρωµες πέτρες κάτι ανάλογο µε αυτό που παρατηρούµε στις κωδωνοκρουσίες: στους αξεδιάλυτους ήχους µπορείς κι εκεί να διακρίνεις ό,τι όνοµα και λέξη σου υποβάλλει η φαντασία σου. Μην περιφρονήσεις τη συµβουλή που σου δίνω, να σταµατάς καµιά φορά και να κοιτάζεις τις κηλίδες στους τοίχους, τις στάχτες της φωτιάς, τη λάσπη κι άλλα παρόµοια• µελετώντας τα προσεκτικά, θα ανακαλύψεις σε αυτά αληθινά έξοχες ιδέες. (…) Γιατί το απροσδιόριστο εξάπτει το νου και τροφοδοτεί την έµπνευση του καινούργιου”. **

** Leonardo da Vinci, Trattato della pittura, (επιµέλεια: Mimma Doti Castelli), Prato 1997, σελ. 60-61. Παραθέτω την ελληνική µετάφραση της Μαρίνας Λαµπράκη-Πλάκα, Οι πραγµατείες περί ζωγραφικής Αλµπέρτι και Λεονάρντο, Ηράκλειο Κρήτης 1988, σελ. 177-178.

Πρόκειται εδώ για τη σηµασία που ο παράξενος και ανικανοποίητος δηµιουργός έδινε, όχι άστοχα, στις τυχαίες εικόνες. Προτείνει λοιπόν ο Λεονάρντο µία µέθοδο “νοητικής προβολής” προκειµένου να ενεργοποιήσει την φαντασία και την επινοητικότητα του ζωγράφου. Από αυτές λοιπόν τις κεκαλυµµένες εικόνες του φυσικού κόσµου, που περιµένουν το ενεργό βλέµµα του καλλιτέχνη για να ανακαλυφθούν, ο Λεονάρντο παράγει αρχέτυπες εικόνες. Οι µυθολογικοί πίνακες του Μανώλη Αναστασάκου απαιτούν µία παρόµοια – µάλλον ανάστροφη – εγρήγορση και τακτική, όχι από τον ίδιο κατά τη δηµιουργία τους, αλλά από τον θεατή, κατά την οπτική ανάγνωση και συνολική πρόσληψή τους. Ο θεατής δηλαδή, µετά την πρώτη συνολική εντύπωση ενός κατά βάση µονοχρωµατικού πίνακα, πρέπει να πλησιάσει για να ανακαλύψει τις επιµέρους σκηνές και µορφές, όλο τον αφηγηµατικό πλούτο της σύνθεσης. Ο Αναστασάκος σαφώς και δεν αφήνει τίποτα στην τύχη του, αλλά οργανώνει την κάθε παράσταση των µεγάλων, σε πρώτη εντύπωση µονοχρωµατικών πινάκων του µε απόλυτη οργάνωση και λεπτοµερειακή σχεδίαση. Συνθέτοντας δεξιοτεχνικά, αποδίδει µε εκπληκτική σαφήνεια, βάσει της γραµµικότητας του σχεδίου, µορφές και επεισόδια αυτόνοµα, που συγχρόνως συλλειτουργούν στο πλαίσιο της µεγάλης εικόνας. Παράλληλα, επενδύοντας τις συνθέσεις του χρωµατικά κατά τρόπο οµοιογενή, επιτυγχάνει την συνάρθρωση των επιµέρους µοτίβων σε µία συνολική παράσταση, που δεν µπορεί να εικονοποιηθεί διαφορετικά. Αυτοί οι µυθολογικοί πίνακες του Μανώλη κινούνται ανάµεσα στην χρωµατική αφαίρεση και την πλήρη ανεικονικότητα εξ αποστάσεως από τη µια µεριά, και από την άλλη στον σχεδιαστικό πλουραλισµό και την µικρογραφική αντίληψη εκ του σύνεγγυς. Έτσι, η γενική εντύπωση προσφέρει µία µινιµαλιστική αισθητική, ενώ η τµηµατική παρατήρηση από κοντά αποκαλύπτει µία πληθωρική εικονογραφία. Σε τελική ανάλυση, αυτή η ιδιαίτερα ευρηµατική τεχνοτροπία του καλλιτέχνη καλεί τον MYTHOS | 45

46 | MANOLIS ANASTASAKOS

θεατή σε µία πορεία από το γενικό στο ειδικό, από την πρώτου βαθµού γενική πληροφορία στη δευτέρου επιπέδου ουσιαστική κατανόηση του θέµατος. Κι αυτή η πορεία συνάδει µε το ίδιο το θέµα των µύθων, για την πλήρη αντίληψη των οποίων οφείλει κανείς να εµβαθύνει σε κάθε πτυχή και κρυµµένο σηµαινόµενο.

Αν λοιπόν από την εντυπωσιακή γενική εικόνα του λευκού-γαλάζιου, του πράσινου, του κίτρινου ή του πορτοκαλί-κόκκινου περάσει κανείς στις λεπτοµέρειες των µύθων του του Ίκαρου, του Ηρακλή, του Huangdi ή του Γκιλγκαµές (Εικ. 8-11 αντίστοιχα), θα περιηγηθεί εικαστικά σε όλο το αφηγηµατικό εύρος των ιστοριών τους. Κι αυτές ο ζωγράφος µας τις έχει πλάσει αντλώντας εικονογραφικά δάνεια από όλο το εύρος της ιστορίας της τέχνης, αποδυόµενος ουσιαστικά σε ένα παιχνίδι µοτίβων εξαιρετικά ενδιαφέρον. Αυτό τον τρόπο φιλοτέχνησης των µυθικών εικόνων του ο Αναστασάκος τον υποστηρίζει και σε επίπεδο τεχνικής – κι όχι µόνον στους πίνακες µε τους µύθους του, αλλά σε όλα τα έργα του – καθώς έχει δεξιότητες πέραν του σχεδίου και της ζωγραφικής, στη γλυπτική και τις κατασκευές, στις εφαρµοσµένες τέχνες και τη φωτογραφία, στη σκηνογραφία και τη σκηνοθεσία, στην τοιχογραφία και τα γκράφιτι.

Κι ακόµη, από τη µικρή κλίµακα και τον καµβά σε τελάρο, µπορεί και δουλεύει εξίσου άνετα σε µεγάλη κλίµακα και σε έργα µε µνηµειακή αντίληψη. Τα τελευταία µάλιστα ο Αναστασάκος ενδιαφέρεται να τα παρουσιάζει δηµόσια. Με αυτή την προοπτική, οι µύθοι του για τη «Σοφία, τον κόσµο και τον άνδρα» (Εικ. 12) ή για τον Μινώταυρο (Εικ. 13) εντάσσονται στον ιστό της πόλης, ως µεγάλα “έργα του δρόµου”, ενώ άλλα, όπως το τιτλοφορούµενο “Πέρα από τα τείχη” (Εικ. 14), µε τη µορφή του Άτλαντα, προβάλλεται επάνω στα µεσαιωνικά τείχη στο Ηράκλειο της Κρήτης, φέρνοντας έτσι σε δηµόσια θέα και διάλογο µία µυθική φιγούρα µε ιστορικά υλικά λείψανα. Και σε ετούτη την περίπτωση θα τολµήσουµε να ισχυριστούµε ότι ο Λεονάρντο, που έψαχνε για τυχαίες εικόνες πάνω σε τοίχους, θα ήταν ευχαριστηµένος να δει πάνω στα τείχη τις τεχνηέντως πεποιηµένες και προβαλλόµενες εικόνες του Αναστασάκου, βάσει σχεδίου υποβοηθούµενου από την τεχνολογία.

MYTHOS | 47

Το διαρκές και εν εξελίξει “σχέδιο” του Μανώλη Αναστασάκου Το credo του Λεονάρντο για τη ζωγραφική, ότι είναι µια υπόθεση πνευµατική (κι όχι χειρωνακτική) – σύµφωνα µε το χωρίο που προτάσσεται εδώ – έχει ισχύ και για το σχέδιο, ως τη βάση άλλωστε – σύµφωνα µε την αναγεννησιακή καλλιτεχνική αντίληψη – όλων των τεχνών. ∆ια του σχεδίου άλλωστε µορφοποιείται η σύλληψη της πρωταρχικής καλλιτεχνικής ιδέας, άρα η πνευµατικότητά του είναι εγγενής και σύµφυτη. Από την άλλη µεριά, το σχέδιο δεν εξαντλείται µόνον στο σχεδιασµό µορφών, αλλά έχει να κάνει µε την εν γένει σύλληψη του καλλιτεχνικού έργου. Ακολουθώντας αυτές τις κλασικές – όχι αναχρονιστικές, αλλά δυστυχώς παραγνωρισµένες σήµερα – αρχές, ο Αναστασάκος οργανώνει την εικονοπλασία του βάσει ενός οργανωµένου, διαρκώς εξελισσόµενου “σχεδίου”, µε την ευρύτερη έννοια. Ο απώτερος στόχος του φαίνεται να είναι η κατανόηση σε επίπεδο νοητικό-φιλοσοφικό του κόσµου ολιστικά, εκφρασµένου µε το εικαστικό λεξιλόγιο και την αισθητική αντίληψη που µας προτείνει µε τα έργα του. Σε αυτή την εικονολατρική – κάποιες φορές και 48 | MANOLIS ANASTASAKOS

εικονοκλαστική – προσπάθειά του, ο άνθρωπος του Αναστασάκου, που σίγουρα αποτελεί τον µέγα πρωταγωνιστή του, εντάσσεται στην ολότητα του φυσικού κόσµου. Οι µύθοι δεν είναι παρά “κλειδιά” ερµηνείας της ανθρώπινης περιπέτειας µέσα στο σύµπαν. Τη σχέση αυτή προσπαθεί να εξηγήσει και µε την αρχή της αναλογίας των µορφών, βάσει της αντιστοίχισης µικρόκοσµου και µακρόκοσµου. Και εδώ ο Αναστασάκος έχει βρει βοήθεια αλλά και πεδίο έκφρασης στη θεωρία του βιοµορφισµού και βιοµιµητισµού. Αυτές οι εκλεκτικές συγγένειες τον απελευθερώνουν νοητικά και ταυτοχρόνως τον εµπνέουν εικαστικά, µε αποτέλεσµα να δρα ως ένας αλχηµιστής της εικόνας. Αυτό που προσπαθεί να πετύχει µε την εικαστική “αναµόρφωσή” του του κόσµου και την ολιστική επανερµηνεία του µέσω της µυθικής παράδοσης αποτελεί ένα τολµηρό – έως ακραία παράτολµο – εγχείρηµα. Επιχειρώντας να συγκεράσει αντιθετικές, εν πολλοίς, µεταξύ τους καταστάσεις – τη µίνιµαλ αισθητική µε τον εικονογραφικό πλούτο µπαρόκ χαρακτήρα – αποδύεται σε έναν αγώνα υπέρβασης του ιστορικού χρόνου, καθιστώντας τις παραστάσεις του αχρονικές, που κατά µία έννοια συνιστά καλλιτεχνική ύβρι. Θέλοντας να βρεθεί εκτός του ιστορικού χρόνου και να αρθρώσει, εικαστικά, διαχρονικές αλήθειες, κινδυνεύει να µετεωριστεί εν κενώ. Αντίπαλος για τον καλλιτέχνη µας είναι η ίδια η αστείρευτη ευρηµατικότητά του, που τον εξωθεί σε συνεχώς νέες καλλιτεχνικές συλλήψεις, οι οποίες όµως κινδυνεύουν να µείνουν ανολοκλήρωτες, όχι ως έργο (εσκεµµένα) non finito, αλλά ως σπερµατικές ιδέες που δεν βρίσκουν τον απαραίτητο (ιστορικό) χρόνο ωρίµανσης. Ο καλλιτέχνης µας οφείλει να αυτοπειθαρχηθεί, ώστε το καλλιτεχνικό “σχέδιό” του να µετουσιωθεί σε έργο διαρκές και µνηµειακό. Οι Μύθοι του, έργα µε πραγµατικά µνηµειακή αντίληψη, συναποτελούν σειρά ήδη ολοκληρωµένη, αλλά και συγχρόνως ανοικτή σε προσθήκες επί του ίδιου στέρεου καλλιτεχνικού οικοδοµήµατος. Σε κάθε περίπτωση, τα έργα του Μανώλη Αναστασάκου διαθέτουν πολυεπίπεδο περιεχόµενο, τόσο µορφολογικά όσο και εννοιολογικά. Γι’ αυτό και όχι απλώς επιτρέπουν, αλλά επιβάλλουν και µάλιστα εµφατικά στο θεατή να αποπειραθεί πολλαπλές θεάσεις και ερµηνείες. Αυτή η αέναη και δυναµική εξελιξιµότητα του έργου του είναι που “δικαιώνει” το λεοναρδικής καταγωγής καλλιτεχνικό σχέδιό του ως όλον, συγχρόνως δε που το καθιστά τόσο καθηλωτικά ενδιαφέρον για τους εν δυνάµει µύστες του, όλους εµάς. Θοδωρής Κουτσογιάννης

Λεζάντες 1

Ίκαρος Πολυεστέρας, επινικελωµένα πλαστικά µέρη, χάλυβας, χρώµα σµάλτου, αλουµίνιο. 70 x 175 x 70 εκ

Τρωικό άλογο Χρυσά φύλλα 18Κ, γυαλί καθρέφτη, τερακότα, πηλός, ξυλεία, αλουµίνιο, σίδηρος, χαλκός. 17 x 16,5 x 32 εκ

Ο ταξιδιώτης Ξύλο, plexiglas, γκέσο, χαρτί, ακρυλικά χρώµατα, ξύλο, γύψος, κοχύλια 43 x 60 x 6 εκ

Λαβύρινθος Οργανική ύλη, ακρυλικά, γκέσο , πυρίτιο, κρυσταλλική ρητίνη, ασφάλειες πυκνωτών, σε ξύλο 44 x 44 x 3,5 εκ

Αδάµ και Εύα Κρυσταλλική ρητίνη, plexiglas και θαλάσσια όστρακα µε χρώµατα βιτρό 80 x 80 εκ

Εύα Πλαστικό, αφρώδες υλικό, χρώµατα ακρυλικών, υποδοχή USB, σε ξύλο 12 x 16 x 21,5 εκ

Η Αφροδίτη τιµωρεί την βέβηλο έρωτα Ακρυλικά και ελαιοχρώµατα σε καµβά 160 x 100 εκ

Ίκαρος Από τη σειρά “Μύθος” (σελ. 21 ). Ακρυλικό σε καµβά 100 x 150 εκ

Ηρακλής Από τη σειρά “Μύθος” (σελ. 69). Ακρυλικό σε καµβά 100 x 15 0 εκ

10 Huangdi – Ο κίτρινος αυτοκράτορας Από τη σειρά “Μύθος” (σελ. 73). Γραφίτης & ακρυλικό σε καµβά 130 x 150 εκ 11 Γκιλγαµές Από τη σειρά “Μύθος” (σελ. 67). Ακρυλικό σε καµβά 100 x 150 εκ 12 Η σοφία, ο κόσµος και ο άνθρωπος Τοιχογραφία στην Αθήνα, Ελλάδα 2015 Συγχρηµατοδότηση από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση 13 Ο Μινώταυρος Τοιχογραφία στην Κρήτη, Ελλάδα 2018. Τέχνη, πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό πρόγραµµα Επιµελητές: Ελένη Κούκου - Θεόφιλος Τραµπούλης / Συνεργασία: ∆ήµος Αγίου Νικολάου, ΠΑΟ∆ΑΝ Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών (ASFA) Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νοµού Λασιθίου 14 Άτλαντας TedX 2015: Πέρα από τους τοίχους: Ψηφιακή προβολή στα Ενετικά Τείχη Ηρακλείου Κρήτης

Ιστορικός της τέχνης MYTHOS | 49

Epipsychidion Επιψυχίδιον Organic material, plaster, cement, chrome color, iron, neodymium magnets Οργανική ύλη, γύψος, τσιµέντο, χρώµιο και ακρυλικά χρώµατα, σίδερο, µαγνήτες νεοδυµίου 67 x 57 x 105 cm

50 | MANOLIS ANASTASAKOS

Detail

MYTHOS | 51

Dionysos - The holy child Διόνυσος - Το θείο βρέφος

52 | MANOLIS ANASTASAKOS

Organic material, plaster, acrylic and nickel - plated colors, iron, wood, cotton, plastic and silicon Οργανική ύλη, γύψος, ακρυλικά και νικέλιο, σίδερο, ξύλο, ύφασµα, πλαστικό και σιλικόνη 38 x 38 x 55 cm

MYTHOS | 53

Adam & Eve Αδάμ & Εύα Acrylic colors, sand, plaster Ακρυλικά χρώµατα, άµµος, γύψος 28 x 7 x 7 cm

54 | MANOLIS ANASTASAKOS

MYTHOS | 55

56 | MANOLIS ANASTASAKOS

Ark Κιβωτός Wood and iron Ξύλο και σίδερο 60 x 25 x 18 cm

MYTHOS | 57

First Man Ο πρώτος άνθρωπος Stannum with lead Κασσίτερος και µόλυβδος 10 x 14 x 16 cm 58 | MANOLIS ANASTASAKOS

Atlas reclining Άτλαντας αναπαυόμενος Clay, lacquer colors and marble Πηλός, Χρώµα Λάκκας και µάρµαρο 23,5 x 17 x 36 cm

MYTHOS | 59

Eros carrying the Earth Ο Έρως φέρων τη Γαία Bronze, resin, lacquer and acrylic colors Χαλκός, ρητίνη, χρώµα λάκκας και ακρυλικά 19 x 19 x 54 cm

60 | MANOLIS ANASTASAKOS

MYTHOS | 61

Sun & Moon Ήλιος & Σελήνη Bronze, crystal resin, wood and acrylic colors Χαλκός, κρυσταλλική ρητίνη, ξύλο και ακρυλικό χρώµα 40 x 40 cm

62 | MANOLIS ANASTASAKOS

Minotaur Fallen angel Μινώταυρος Έκπτωτος άγγελος Clay, gypsus, iron and neodymium magnets Πηλός, γύψος, σίδερο, µαγνήτες νεοδυµίου 20 x 11 x 32 cm

64 | MANOLIS ANASTASAKOS

Chasing archetypes Κυνηγώντας αρχέτυπα Resin, plastic, wood and acrylic colors Ρητίνη, πλαστικό, ξύλο και ακρυλικό χρώµα 20 x 20 x 23 cm

MYTHOS | 65

66 | MANOLIS ANASTASAKOS

Gilgamesh Γκιλγκαμές Acrylic colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 100 x 150 cm

MYTHOS | 67

68 | MANOLIS ANASTASAKOS

Hercules Ηρακλής Acrylic colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 100 x 150 cm

MYTHOS | 69

70 | MANOLIS ANASTASAKOS

Cataclysm Κατακλυσμός Oil colors on canvas Ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 100 x 150 cm

MYTHOS | 71

72 | MANOLIS ANASTASAKOS

Huangdi - The yellow emperor Huangdi - Ο κίτρινος αυτοκράτορας Graphite & acrylic on canvas Γραφίτης και ακρυλικά χρώµατα σε καµβά 150 x 130 cm

MYTHOS | 73

74 | MANOLIS ANASTASAKOS

Babylon Βαβυλώνα Acrylic and enamel colors on canvas 140x 140 cm Ακρυλικά και χρώµατα σµάλτου σε καµβά

76 | MANOLIS ANASTASAKOS

MYTHOS | 77

Chang’e & Hou Yi Graphite and acrylic colors on canvas 70 x100 cm Γραφίτης και ακρυλικά χρώµατα σε καµβά

78 | MANOLIS ANASTASAKOS

Love & Death Αγάπη & Θάνατος

MYTHOS | 79

Acrylic colors on ceramic plates Ακρυλικά χρώµατα σε κεραµικές πλάκες 45 x 90 cm

Black Socrates Sacred cynicism Μαύρος Σωκράτης Ιερός κυνισμός Acrylic colors and plaster Ακρυλικά χρώµατα και γύψος 166 x 35 x 35 cm

80 | MANOLIS ANASTASAKOS

Free Socrates Sweet cynicism Ελευθερώστε τον Σωκράτη Γλυκός Κυνισμός 120kg of sugar 120 κιλά ζάχαρη 166 x 35 x 35 cm

Arion Αρίων Acrylic on heavy coated carton pressed on wood Ακρυλικά χρώµατα σε χοντρό χαρτόνι πρεσαρισµένο σε ξύλο 50 x 70cm

MYTHOS | 81

La luna Σελήνη Aluminum, wood, lacquer color neodymium magnets Αλουµίνιο, ξύλο, χρώµα λάκκας, µαγνήτες νεοδυµίου 20 x 20 x 14,5 cm

82 | MANOLIS ANASTASAKOS

Cosmos Κόσμος Aluminum, wood, lacquer color neodymium magnets Αλουµίνιο, ξύλο, χρώµα λάκκας, µαγνήτες νεοδυµίου 20 x 20 x 24,5 cm

MYTHOS | 83

Medusa Μέδουσα Engraved marble Εγχάρακτο µάρµαρο 60 x 60 x 2 cm

84 | MANOLIS ANASTASAKOS

Basilisk Βασιλίσκος Engraved marble Εγχάρακτο µάρµαρο 60 x 60 x 2 cm

MYTHOS | 85

MANOLIS ANASTASAKOS ΜΥΤΗΟΣ

ΜΑΝΩΛΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΟΣ ΜΥΘΟΣ

The publication entitled “MYTHOS” will be materialized on the occasion of the namesake exhibition at The Blender Gallery, Glyfada, Greece.

Ο κατάλογος “ΜΥΘΟΣ” θα εκδοθεί µε την ευκαιρία της οµώνυµης έκθεσης του στη The Blender Gallery στη Γλυφάδα.

CATALOGUE CONTRIBUTORS

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

EDITOR

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Manolis Anastasakos

Μανώλης Αναστασάκος

EXHIBITION TEXTS

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Dr. Thodoris Koutsogiannis

∆ρ. Θοδωρής Κουτσογιάννης

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Judy Giannakopoulos

Τζούντυ Γιαννακοπούλου

DESIGN & IMAGE EDITING

ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΚΌΝΩΝ

Vagelis Gkravaritis | vgkravaritis.com

Βαγγέλης Γκραβαρίτης | vgkravaritis.com

m-anastasakos.com

PRINT & BOOK BINDING

ΕΚΤΥΠΩΣΗ & ΒΙΒΛΙΌΔΕΣΙΑ

AltaGrafico | altagrafico.com

PHOTOGRAPHS

ΦΩΤΌΓΡΑΦΙΣΗ ΕΡΓΩΝ

Katoufas brothers, Manolis Anastasakos, Yannis Poulimenos

Αδελφοί Κατούφα, Μανώλης Αναστασάκος, Γιάννης Πουληµένος

THE BLENDER GALLERY

theblendergallery.com

SPONSORS | XΌΡΗΓΌI

Melancholia Μελαγχολία imp edition