MAATSCHAPPELIJK VERSLAG 2011
Nieuwe verantwoordelijkheden, zelfde passie.
INHOUD
Inhoud MAATSCHAPPELIJK VERSLAG 2011 INTRODUCTIE
2
ECOLOGISCHE BETROKKENHEID
4
VERANTWOORD SPEL
6
SUBSIDIES
14
1 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Altruïsme, generositeit en verantwoordelijkheidszin. Een zeer humane… wetenschap.
2 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Elk jaar staat synoniem voor een nieuwe inspanning, een nieuw elan, nog meer enthousiasme, toewijding en filantropie. De Nationale Loterij heeft opnieuw de lat een beetje hoger gelegd en haar doelstellingen in termen van mecenaat overschreden. We hebben het spectrum van projecten die we subsidiëren nog verruimd en hebben ons voor al onze activiteiten in het bijzonder gericht op duurzame ontwikkeling. Zo hebben wij intensief gewerkt aan de bestrijding van gokverslaving alsook aan de begeleiding van pathologische spelers. Uiteindelijk staat bij de Nationale Loterij 'tevredenheid' niet gewoon synoniem voor trots. Elke stap vervult ons met een kostbaar gevoel: dat van een geslaagde missie.
3 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
IN 2011 GENOMEN INITIATIEVEN VOOR DE SENSIBILISERING VAN DE MEDEWERKERS INZAKE MILIEU OBJECTIEF “VERMINDERING VAN HET PAPIERVERBRUIK” VERBONDEN AAN DE GEMEENSCHAPPELIJKE BONUS 2011
verbonden aan de vermindering
verbruik ten opzichte van vorig jaar.
van het papierverbruik door alle
Het recto verso afdrukken wordt
printers van de Nationale Loterij.
steeds vaker gebruikt: van 8,02%
Er werd de medewerkers daarom
in het 2de trimester naar 11,96% in
gevraagd om elke dag aandachtig
het 3de trimester en 12,19% in het
te zijn voor bepaalde regels en
laatste trimester. Het is belangrijk
De Nationale Loterij is steeds
praktische tips die hen werden
dat deze inspanningen worden
bekommerd om het milieu en
meegegeven. Resultaat: voor het
verder gezet.
heeft daarom één van de gemeen-
hele jaar 2011 noteerde het bedrijf
schappelijke bonussen van 2011
een vermindering van het papier-
4 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
ECOLOGISCHE BETROKKENHEID
DEELNAME VAN HET BEDRIJF AAN DE NATIONALE ACTIE “DIKKE TRUIENDAG”
16 februari 2011 hieraan deel-
deze actie. In België was Earth
genomen. De verwarming werd
Hour 2011 een groot succes: meer
bijgevolg met enkele graden lager
dan 290 gemeenten, 550 bedrijven
gezet en dit zowel in de hoofdzetel,
en 230 verenigingen hebben zich
als in het logistiek centrum in Jette
ingezet en dit zonder de duizenden
Sinds enkele jaren, en ter gelegen-
en in de regionale kantoren. Dit
gezinnen mee te rekenen die ook
heid van de verjaardag van het
ecologisch gebaar in de winter is
hebben deelgenomen aan deze
Kyoto-protocol, nemen talrijke
een manier om te herinneren aan
actie van het WWF.
Vlaamse, Waalse en Brusselse
het engagement van de Nationale
scholen, bedrijven en overheden
Loterij wat betreft de vermindering
De werknemers van de Nationale
deel aan de “Dikke Truiendag”
van de CO2-uitstoot.
Loterij werden aangemoedigd om
waarbij de verwarming overdag 1 graad (of meer) wordt verlaagd. Deze actie wil iedereen aanzetten om het energieverbruik te verminderen. De uitdrukking “Dikke Truien” is symbolisch. Men
thuis massaal deel te nemen door
OPROEP GELANCEERD NAAR ALLE MEDEWERKERS OM DEEL TE NEMEN AAN DE INTERNATIONALE ACTIE “EARTH HOUR”
onnodige lichten en toestellen gedurende tenminste één uur uit te schakelen.
wil hiermee vooral zeggen dat het beter is om je warmer te kleden
Earth Hour is onderdeel van een
dan de verwarming voortdurend te
internationale campagne van het
verhogen.
WWF tegen de klimaatverandering. De bevolking, bedrijven, verenigin-
De Nationale Loterij besteedt
gen en overheden werden opgeroe-
ongeveer 28% van haar energie-
pen om op 26 maart 2011 het licht
uitgaven aan verwarming. De
gedurende een uur te doven en zo
verwarming is een belangrijke
hun steun te betuigen aan de strijd
bron van het broeikaseffect. De
tegen de opwarming van de aarde.
verbranding van fossiele bronnen om gebouwen te verwarmen is een
Het gaat om een symbolische
belangrijke oorzaak van de huidige
actie met als doel de bevolking
klimaatverandering. Elke actie die
ervan bewust te maken dat het
het gebruik van fossiele brandstof-
makkelijk is om ook je steentje
fen vermindert, draagt bij in de
bij te dragen tot de vermindering
strijd tegen de klimaatverandering.
van de negatieve gevolgen van de
Door de verwarming zelfs met
klimaatverandering.
amper 1 graad te verminderen, wordt reeds 6% energie bespaard.
Wereldwijd hebben meer dan 4000 steden in 125 landen deel-
De Nationale Loterij heeft op
genomen aan de derde editie van
5 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Informeren, beschermen. Consequent sensibilizeren opdat spelen leuk zou blijven.
6 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
VERANTWOORD SPEL
Certificaat “Responsible Gaming”: opvolging van aanbevelingen In het kader van de almaar
die gebieden nog beter zou gaan
dagelijkse werkzaamheden.
toenemende concurrentie in de
presteren.
De tijdens deze kennistests
wereld van de kansspelen is het
verkregen resultaten hebben
een absolute “must” geworden
In de loop van het jaar 2011 heeft
hun weerslag op de collectieve
voor de Nationale Loterij om het
de Nationale Loterij er hard aan
bonus over 2011 van de
certificaat “Responsible Gaming”
gewerkt om binnen de diverse
medewerkers van de Nationale
toegekend door de organisatie van
gebieden aan deze nieuwe normen
Loterij.
de Europese Loterijen “European
te kunnen voldoen, en heeft dat als
Er zijn feitelijk twee indicatoren
Lotteries” (EL) te behouden.
volgt aangepakt:
aan deze tests verbonden: het deelnamepercentage en de
Eind november 2010, na een
> Betreffende het wetenschap-
gemiddeld behaalde score.
onafhankelijke audit, mocht de
pelijk onderzoek naar de pro-
Het gewenste deelname-
Nationale Loterij officieel aankon-
blematiek rondom geldspelen:
percentage lag op 80%, terwijl
digen dat zij het certificaat had
de Nationale Loterij geeft een
82,2% van de personeelsleden
gekregen van verantwoord spel-
financiële bijdrage (1 310.000)
zich hebben ingeschreven en de
aanbieder als gedefinieerd door de
aan het onderzoek van de
kennistests over verantwoord
European Lotteries (EL), waarmee
Kliniek voor Pathologische
spel afgelegd. De doelstellingen
ze de enige officiële verantwoord
Spelverslaving. In dit verslag
voor deze indicator werden
spel-aanbieder werd in België.
zijn tevens de resultaten van
behaald.
dit onderzoek opgenomen. De
De gemiddeld verwachte
Om dit certificaat te bemachtigen
Nationale Loterij heeft aange-
score was 8/10. De gemiddeld
moest de Nationale Loterij aan-
geven het onderzoek in 2012
behaalde score is 8,8/10 (ofwel
tonen dat haar werkwijze geheel
te blijven ondersteunen, zodat
een lichte verbetering ten
in overeenstemming was met een
er nieuwe doelen nagestreefd
opzichte van 2010, toen het
reeks Europese normen, waarbij
kunnen worden.
behaalde gemiddelde 8,6/10
het vooral van belang was aan te tonen dat een aantal regels al
was) en ook hier werden de > Betreffende de opleiding van
lange tijd nageleefd werden binnen
medewerkers:
de onderneming.
elk jaar organiseert de Nationale
Naast deze eerste erkenning heeft
Loterij sensibilisatiesessies
het auditbureau een reeks aanvul-
voor al haar medewerkers
lende aanbevelingen gedaan die
via kennistests, zodat zij
tot aan het moment van de ‘Partial
een verantwoordelijke
Assessment’ nageleefd moesten
houding kunnen aannemen
worden opdat de onderneming op
bij de uitvoering van hun
doelstellingen voor deze
Er worden voortdurend meer maatregelen genomen om alle potentiële spelers te sensibiliseren.
7 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
indicator behaald. Daarnaast
van de risicofactoren als spel-
zijn er voor 2012 voor bepaalde
afhankelijkheid en de inzet
naar de behandelingen:
afdelingen specifieke trainingen
van de middelen om deze tot
de Nationale Loterij werkt actief
ter sensibilisering ingepland die
een minimum te beperken de
samen met de Kliniek voor
gegeven zullen worden door een
hoogste prioriteit. Ook in 2012
Spelverslaving om een beter
specialist.
worden deze waarden voort-
inzicht te krijgen in de invloed
durend geanalyseerd.
die kansspelen hebben op
> De programma’s voor de verkooppunten:
> Betreffende de verwijzingen
risicospelers. > Betreffende de kanalen voor
Voor 2012 is het doel een
de verkooppunten worden door
spel op afstand:
kwalitatieve studie op te zetten
de Nationale Loterij voortdurend
de spelmoderatoren die sinds
om meer kennis te vergaren aan
voorzien van de noodzakelijke
de lancering op het online
de hand waarvan het mogelijk
trainingen en van informatie-
platform worden toegepast,
wordt doelgerichter in te spelen
materiaal dat hen kan helpen
blijven de meest strenge van
op deze problematiek.
bij het verstevigen van de klant-
Europa. Bovendien staat voor
relatie. Voor de bewustwording
2012 opnieuw een analyse van
van minderjarigen is een ‘mys-
het gedrag van de spelers op het
voor spelers:
tery shopping’ georganiseerd
programma.
de Nationale Loterij zorgt ervoor
en heeft de Nationale Loterij vastgesteld dat het merendeel
> Betreffende de informatie
dat er altijd flyers liggen bij de > Betreffende reclame en
verkooppunten met informatie
van de online centra zich aan
marketing:
over spelbewustwording, vooral
de reclamebeperkingen houdt
de zelfregulerende code inzake
gericht op minderjarigen. Op
voor zover het verbod van de
reclame en marketing wordt
de site van de Nationale Loterij
verkoop aan minderjarigen in
regelmatig herzien om zeker
is aanvullende informatie te
het geding is. Toch vinden we dat
te zijn dat alle promotionele
vinden om het publiek correct
het aantal overtredingen inzake
berichten en acties minder-
te informeren over de winstkans
verkoop aan minderjarigen nog
jarigen en risicogroepen niet
van elk spel en de risico’s van
altijd te hoog is, zelfs nu we een
aanmoedigen om te gaan
verslaving, waarbij het verbod
significante daling constateren.
spelen.
van verkoop aan minder jarigen
De bewust wordingsacties
Om minderjarigen en jongeren
te allen tijde duidelijk vermeld
zullen dus in 2012 onverminderd
boven de 18 bewust te maken
wordt. In 2012 wordt er een
doorgaan, omdat de Nationale
van de risico’s van kansspelen
nieuwe campagne georgani-
Loterij dit percentage graag tot
zijn er ook acties georganiseerd
seerd in de verkooppunten.
nul teruggebracht wil zien.
rondom verantwoord spelen op de 5 grote festivals die in de loop
> Betreffende de ontwikkeling
> Betreffende de verplichting
van de zomer van 2011 gehouden
ten opzichte van de belangheb-
van nieuwe spelsoorten:
werden. Deze actie willen we in
bende partijen (stakeholders):
bij de ontwikkeling van deze
2012 herhalen.
aan de hand van dit jaarverslag
spelen hebben de evaluatie
8 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
worden belanghebbende
VERANTWOORD SPEL
partijen ingelicht over de initiatieven en de vorderingen op het gebied van het beleid van de onderneming ten aanzien van verantwoord spel. > Betreffende informatie, maatregelen en certificering: de Nationale Loterij draagt zorg voor de naleving van de certificeringsprocedure ten aanzien van de normen en zorgt er voor dat er een tussentijdse audit wordt uitgevoerd in september 2012. Deze certificering bewijst dat de Nationale Loterij het thema verantwoord spel ter harte neemt en dat zij haar maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt. Dit is een erezaak van de Nationale Loterij en haar personeel. Het feit dat de Nationale Loterij het certificaat heeft verworven betekent niet dat zij nu op haar lauweren kan gaan rusten; het wordt eerder gezien als een aanmoediging om steeds beter te doen op vlak van verantwoord spel. Gesterkt door deze erkenning blijft de Nationale Loterij voortdurend werken aan de verbetering van verantwoord spel.
9 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
HET “SELF-HELP” -PROJECT VAN DE KLINIEK VOOR SPELVERSLAVING DOSTOÏEVSKI VAN HET UNIVERSITAIR VERPLEGINGSCENTRUM BRUGMANN INLEIDING
(de afwezigheid van een gespecia-
Dostoïevski van het UVC Brugmann
liseerd centrum in de buurt of een
heeft een dergelijk “self-help”
Verslaafd zijn aan gokken en geld-
gebrek aan informatie) die de vraag
-programma ontworpen dat
spelen kan bijzonder nefast zijn en
naar hulp bemoeilijken. In deze
beschikbaar is op het internet. Het
talrijke negatieve gevolgen hebben
context bieden de zogenaamde
richt zich zowel tot personen die
zoals financiële (geldverlies, schul-
“self-help” -programma’s een
willen stoppen met spelen als tot
den, onbetaalde facturen, enz.),
interessant alternatief.
diegenen die gecontroleerd willen
echtelijke (conflicten, leugens, verbaal/fysiek geweld, scheidingen, enz.), sociale (conflicten, isolement, delicten, enz.), emotio-
leren spelen. Het bestaat uit zes
WAARUIT BESTAAT HET “SELF-HELP” -PROGRAMMA?
nele (depressie, stress, schaamte,
modules verspreid over vijf weken. Elke module behandelt een bepaald thema: het spelgedrag begrijpen (module 1), de motivatie om te ver-
enz.) of professionele problemen
Sinds enkele decennia zien we
anderen verhogen (module 2), wer-
(absenteïsme, te laat komen,
steeds meer behandelingen
ken aan de gedachten die aanzetten
leugens, ontslag, enz.). Er werden
opduiken waar weinig of geen
tot spelen (module 3), werken aan
bijgevolg individuele, familiale en/
professionele therapeuten aan te
risicosituaties (module 4), effectief
of groepstherapieën bedacht om
pas komen. Dit soort interventies,
veranderen (module 5) en vermij-
de slachtoffers van een dergelijke
“self-help” genaamd, gebeurt
den om te hervallen (module 6).
verslaving te helpen. Een groot
op basis van boeken of bijzonder
Elk van deze modules omvat een
aantal verslaafden volgt echter
gestructureerde internetsites die
gedeelte met specifieke informatie
geen therapie. Een mogelijke ver-
de patiënten door een gestandaar-
over het thema in kwestie en een
klaring hiervoor is dat deze perso-
diseerd behandelingsprogramma
praktisch gedeelte met oefeningen.
nen te maken kunnen hebben met
loodsen.
De deelnemers kunnen op elk
psychologische- (schaamtegevoel, depressie) en omgevingsfactoren
10 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
ogenblik terugkeren naar de vorige De Kliniek voor Spelverslaving
modules.
VERANTWOORD SPEL
EFFICIËNTIE VAN HET “SELF-HELP” -PROGRAMMA
twee groepen in. In een van deze
Referenties
groepen mogen de deelnemers onmiddellijk gebruik maken van het
> Copeland, J. & Martin, G. (2004).
Verschillende studies hebben de
programma terwijl de deelnemers
Web-based interventions for sub-
doeltreffendheid reeds aangetoond
uit de andere groep tijdelijk op
stance use disorders: a qualitative
van “self-help” -programma’s
een wachtlijst worden geplaatst.
review. Journal of substance abuse
die toegankelijk zijn via internet,
Alle deelnemers dienen een reeks
treatment, 26, 109-116.
en dit voor problemen in verband
vragenlijsten in te vullen die de
> Emmelkamps, P.M.G. (2005).
met angst, stress, slapeloos-
ernst van de spelverslaving aan-
Technological innovations in clini-
heid, hoofdpijn en eetstoornissen
geven. Deze vragenlijsten moeten
cal assessment and psychotherapy.
(Griffiths, 2008). Bovendien toont
ingevuld worden op het ogenblik
Psychotherapy&psychosomatics,
de literatuur aan dat “self-help”-
van de integratie in de studie, na
74(6), 336-343.
programma’s via het internet
5 weken en vervolgens na 3 maand.
> Griffiths K., & Christensen, H.
efficiënter zijn dan helemaal geen
De efficiëntie wordt gemeten aan
(2006). Review of randomized con-
behandeling en even doeltreffend
de hand van een vergelijking van de
trolled trials of internet interventi-
zijn als een live gesprek met een
antwoorden uit beide groepen.
ons for mental health and related
therapeut (Emmelkamp’s, 2005). Hiernaast duiden verschillende
conditions. Clinical psychologist,
BESLUIT
studies op een algemene vraag
10, 16-29. > Riper, H., Kramer, J., Smit, F.,
naar behandelingen die meteen
Bovenop de individuele consulta-
Conijn, B., Schippers, G., &
toegankelijk zijn via het internet
ties en de consultaties in groep
Cuijpers, P. (2007). Web-based
(Copeland en Martin, 2004; Riper
wil de Kliniek voor Spelverslaving
self-help for problem drinkers:
et al., 2007). Er werd tot op heden
Dostoïevski van het UVC Brugmann
a pragmatic randomized trial.
echter weinig onderzoek uitgevoerd
verschillende hulpmiddelen aanrei-
Addiction, 103, 218-227.
naar de efficiëntie van dit soort
ken door een “self-help” -behande-
> Raylu N, Oei T. & Loo, J. (2008).
behandeling bij spelers (Raylu et
ling te ontwikkelen die sinds eind
The current status and future
al., 2008). Er zijn dus meer studies
2011 beschikbaar is op de site van
direction of self-help treatments
nodig om de doeltreffendheid te
de Kliniek voor Spelverslaving zelf.
for problem gamblers. Clinical
bepalen van “self-help” -behande-
Dit programma zal tijdens de test-
Psychology Review, 28, 1372-1385.
lingen in het kader van een versla-
fase enkel toegankelijk zijn voor
ving aan geld- en kansspelen.
personen met een belangrijke spelverslaving op basis van een geïn-
Bijgevolg heeft de Kliniek voor
formeerde goedkeuring, samen
Spelverslaving Dostoïevski van
opgesteld met de deelnemer.
het UVC Brugmann een manier bedacht om de doeltreffendheid van het programma te evalueren. Dit houdt een willekeurige verdeling van de deelnemers in
11 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
BELANGRIJKSTE RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK UITGEVOERD DOOR DE KLINIEK VOOR SPELVERSLAVING DOSTOÏEVSKI (UVC BRUGMANN) VOOR HET JAAR 2011 INLEIDING
(Bechara, 2003; 2005). Anders
spenderen, te beperken. Dit advies
gezegd, het spelgedrag kan zoda-
lijkt eenvoudig te volgen maar het
Bij de meeste individuen zijn kans-
nig irreëel worden dat de negatieve
blijkt voor bepaalde personen zeer
en geldspelen een occasioneel en
gevolgen nog maar weinig impact
moeilijk tot soms onmogelijk.
recreatief gedrag. Voor sommigen
hebben. Zo ervaart de speler bij-
kunnen deze praktijken echter
voorbeeld tijdens het spel of in de
rampzalige gevolgen hebben.
minuten en uren die hierop volgen,
Indien de deelname aan geldspelen
vaak de hoop om te winnen, en/of
tot een verslaving leidt, komt de
de vreugde zodra hij wint en soms
Een mogelijke verklaring voor
zelfcontrole in gevaar en kan het
zelfs ontspanning of een nog beter
het verlies van het vermogen om
spel een echte plaag worden (bv.
gevoel. In geval van misbruik zorgt
hun gedrag te controleren, is het
problemen op financieel, familiaal
het spel echter voor stress door
feit dat spelers in moeilijkheden
of professioneel vlak).
de opeenstapeling van financiële
gebreken vertonen wat betreft de
SPELVERSLAVING EN BESLUITVORMING
problemen, de leugens tegen fami-
mechanismen die de besluitvor-
In deze context, en net zoals bij
lie en vrienden en de hoeveelheid
ming bepalen. Studies uitgevoerd
de inname van bepaalde stoffen
relationele moeilijkheden.
aan de Kliniek voor Spelverslaving Dostoïevski van het UVC Brugmann
(bv. alcohol, drugs), leidt een verslaving aan gok- en geldspelen
De oplossing voor dit probleem
en aan het Laboratoire de
tot een conflictueuze verhouding
schijnt evident: de spelers zouden
Psychologie Médicale van de
tussen de bevredigende gevolgen
hun spelgedrag moeten vermin-
Université Libre de Bruxelles tonen
op korte termijn en de mogelijks
deren door het budget en de tijd
aan dat gokverslaafden er de voor-
nefaste gevolgen op lange termijn
die ze aan geld- en gokspelen
keur aan geven nadelige keuzes te
12 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
VERANTWOORD SPEL
maken die leiden tot een hoge en
associëren (bv. blijdschap, plezier,
van deze testen tonen ook de graad
onzekere winst of verlies.
sterke emoties). Het feit dat een
van complexiteit aan wat betreft
pathologische speler volhardt in
de therapeutische behandeling
Een continue voorkeur voor dit
zijn positieve houding ten opzichte
van de gokverslaafde terwijl ze
soort beslissingen veroorzaakt
van het spel zou kunnen verklaren
ook de mogelijkheid bieden om
geldverlies op lange termijn. Met
waarom hij niet kan stoppen met
nieuwe pistes voor interventies te
behulp van beeldvorming door mid-
spelen, zelfs indien dit gedrag meer
ontdekken.
del van functionele magnetische
negatieve dan positieve gevolgen
resonantie heeft het team van
met zich meebrengt.
de Kliniek voor Spelverslaving Dostoïveski een opmerkelijke
Een ander belangrijk kenmerk van
ontdekking gedaan: pathologische
een gokverslaafde is dat hij zijn
spelers blijken, in vergelijking met
probleem moeilijk kan toegeven
recreatieve spelers, een grotere
en niet inziet dat zijn keuzes
activiteit te vertonen in de hersen-
vernietigend en nadelig zijn. De
zones die verband houden met het
onderzoekers van de Kliniek voor
belonen (bv. striatum), maar een
Spelverslaving stelden vast dat
zwakkere activiteit in de hersenzo-
pathologische spelers zeer zeker
nes die geassocieerd worden met
zijn van hun keuzes, zelfs indien
de waarschijnlijke gevolgen van
deze veel risico’s inhouden.
een beslissing (bv. insula, cortex orbitofrontal), en dit alvorens een
SAMENVATTING
gewaagde beslissing te nemen. Over het algemeen hebben deze
SPELVERSLAVING EN GEDRAG TEN OPZICHTE VAN GELD- EN KANSSPELEN
resultaten de neiging om aan te tonen dat de speler de controle verliest over zijn geld- en kansspel. De studies uitgevoerd door de Kliniek
Een gokverslaafde heeft de eigen-
voor Spelverslaving Dostoïevski
schap om te blijven spelen ook
tonen inderdaad aan dat de spelers
al lijdt hij of zij onder dit gedrag.
niet alleen nadelige beslissingen
Op die manier speelt de persoon
nemen, maar tevens positief
gewoon verder omdat hij positief
blijven staan ten opzichte van
blijft over zijn spelgedrag. Uit ver-
hun spelgedrag terwijl ze zich de
schillende studies concludeerden
negatieve gevolgen van hun keuzes
de onderzoekers van de Kliniek
moeilijk kunnen inbeelden. Dankzij
voor Spelverslaving dat proble-
deze gegevens kunnen de ontwik-
matische spelers hun spelgedrag
kelingen van gokverslavingen beter
louter met positieve elementen
verklaard worden. De resultaten
13 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Een belangrijk budget voor een brede waaier van projecten
14 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
SUBSIDIES
Ongeveer 30% van de winsten van de Nationale Loterij worden aangewend om projecten van algemeen nut te ondersteunen. Een welgekomen meevaller voor vele verenigingen!
DE VERDELING
De subsidies aan de federale overheid
Het koninklijk besluit van 28 juli
De subsidies die onder de bevoegd-
2011, gepubliceerd in het Belgisch
heid van de federale overheid
Deze subsidies en de subsidies
Staatsblad op 5 augustus 2011,
vallen, worden toegekend aan
toegekend aan projecten die onder
bepaalt de verdeling van het
door de wet beoogde materies
de bescherming van een minister
totale bedrag aan subsidies voor
zoals de Nationale Kas voor
van de federale regering staan,
2011, met name 225,3 miljoen
Rampenschade, het Belgisch
alsook projecten voor de renovatie
euro: 27,44% van dit bedrag,
Fonds voor de Voedselzekerheid
en restauratie van het nationaal
hetzij 1 61.822.320, werd aan de
of Ontwikkelingssamenwerking.
patrimonium, en projecten van
drie Gemeenschappen van het
Andere dotaties worden specifiek
maatschappelijke integratie en
land toegekend en 72,56%, hetzij
toebedeeld aan federale instel-
nationaal prestige worden in zes
1 163.477.680, aan de federale
lingen: het Belgische Rode
grote categorieën onderverdeeld:
overheid.
Kruis, Child Focus, het Centrum
humanitair, sociaal, cultuur,
voor Gelijkheid van Kansen en
wetenschap, sport en nationaal
voor Racismebestrijding, Bozar,
patrimonium.
De dotaties aan de Gemeenschappen
de Koninklijke Muntschouwburg, het Nationaal Orkest van België, …
De Duitstalige, Vlaamse en Franse Gemeenschappen beheren zelf de subsidies die verbonden zijn aan hun dotatie. De steeds terugkerende begunstigden van deze subsidies zijn verenigingen
Verdeling van het federaal budget 2011 volgens activiteitssectoren 2 163.477.680
0,93% 7,45% 3,36% 2,77%
53,96%
die ijveren voor materies waarvoor de Gemeenschappen bevoegd zijn: wetenschappelijk onderzoek, cultuur, sport (Adeps en Bloso), kleuters, steun aan jongeren, rusthuizen, bijzonder onderwijs, …
6,34%
● HUMANITAIR: 1 88.204.947 ● SOCIAAL: 1 41.193.506 ● CULTUUR: 1 10.363.691 ● WETENSCHAP: 1 4.532.061 ● SPORT : 1 5.485.061 ● NATIONAAL PATRIMONIUM: 1 12.186.000 ● ANDERE: 1 1.512.413
25,20%
15 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
OVERZICHT MET DE VERDELING VAN DE SUBSIDIES TOEGEKEND DOOR DE NATIONALE LOTERIJ IN 2011 (bedragen in euro)
1.
Materies die rechtstreeks door de wet bedoeld worden
1.1
Nationale Kas voor Rampenschade
1.2
Belgisch fonds voor de voedselzekerheid
17.353.000
1.3
Belgische Ontwikkelingssamenwerking (DGOS)
69.728.000
1.4
Deelstaten (27,44% = 1 61.822.320)
1.4.1
Duitstalige Gemeenschap
1.4.2
Vlaamse Gemeenschap
36.783.392
1.4.3
Franse Gemeenschap
24.517.889
2.
Specifieke dotaties
4.339.000
521.039
2.1
Instellingen en organisaties van bijzonder maatschappelijk belang
2.1.1
Belgische Rode Kruis
2.1.1.1
Werking
2.1.1.2
Project Belgische gerepatrieerden
2.1.2
Antigifcentrum
2.1.3
Koning Boudewijnstichting
12.147.581
2.1.4
Child Focus
1.300.000
2.1.5
Stichting Koningin Paola
2.1.6
Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding (bijzondere bijdrage)
2.1.7
Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen
100.000
2.1.8
Auschwitz in gedachtenis
250.000
2.1.9
Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid
300.000
2.2
Instellingen van bijzonder cultureel of wetenschappelijk belang
2.2.1
Koninklijke Muntschouwburg
2.2.1.1
Werking
750.000
2.2.1.2
Uitzonderlijke financiering van projecten
650.000
2.2.2
Paleis voor Schone Kunsten (Bozar)
2.765.000
2.2.3
Nationaal Orkest van België
1.395.000
2.2.4
Koninklijk Belgisch Filmarchief
2.2.5
Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique
2.2.6
Internationaal Centrum voor kankeronderzoek te Genève (bijzondere bijdrage)
2.2.7
Muziekkapel Koningin Elisabeth
2.2.8
Cre-ac-VZW
16 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
1.562.400 123.947 1.900.953
262.500 4.480.500
586.630 75.000 490.231 60.000 150.000
SUBSIDIES
(bedragen in euro)
3.
Subsidies onder bescherming van de Federale Regering
3.1
Onder bescherming van de Eerste Minister
100.000
3.2
Onder bescherming van de voogdijminister
1.000.000
3.3
Onder bescherming van de Minister van Wetenschapsbeleid
2.350.000
3.4
Onder bescherming van de Minister van Maatschappelijke Integratie
3.4.1
Armoedebestrijding
3.4.2
Opvangtehuizen
3.4.3
Armoedebestrijding en Transitwoningen
3.4.4
Onder bescherming van de Staatssecretaris voor Personen met een Handicap
100.000
3.5
Onder bescherming van de Minister van Klimaat en Energie
300.000
3.6
Onder bescherming van de Minister van Mobiliteit
450.000
3.7
Opvang en integratie van migranten en van erkende politieke vluchtelingen
3.8
Onder bescherming van de Minister van Ambtenarenzaken en Overheidsbedrijven
300.000
3.9
Onder bescherming van de Minister van Binnenlandse Zaken: Preventie- en veiligheidsassistenten
435.000
4.
Renovatie en restauratieprojecten
4.1
Regie der gebouwen (nationaal patrimonium)
5.
Maatschappelijke participatie
5.1
Open Stadion
5.2
Olympic Talents
1.250.000
5.3
BOIC (Olympische Spelen)
1.953.000
5.4
Europacollege
500.000
5.5
The Auschwitz-Birkenau Foundation
250.000
6.
Evenementen
6.1
Europalia
6.2
Flanders Fields Museum
300.000
6.3
Flagey VZW
300.000
6.4
Europamuseum
400.000
6.5
Internationale Tentoonstelling in 2017 te Luik
250.000
7.
Nationaal Prestige
8.
Buitengewone provisie
9.
Millennium Doelstellingen (projectenoproep)
Totaal
2.537.000 495.000 2.311.280
5.000.000
11.686.000 100.000
500.000
8.728.245 112.413 1.000.000 225.300.000
17 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Het dient vermeld te worden dat
voor de Voedselzekerheid met als
bij in de kosten van de aankoop, de
het bedrag van 1 112.413, dat toe-
objectief de overlevingskansen te
bouw of de renovatie van gebou-
gekend werd aan rubriek 8 van het
verzekeren van mensen bedreigd
wen, in de inrichting en de uitrus-
koninklijk besluit met betrekking
door hongersnood, ondervoeding,
ting van gebouwen maar biedt ze
tot de verdeling van het subsidie-
armoede en uitsluiting in landen
ook financiële steun bij de opstart
budget “Uitzonderlijke dotaties”,
met een voedseltekort.
van nieuwe verenigingen of aan
geen toewijzing heeft gekregen.
projecten waarvan de continuïteit
Tijdens de voorstelling van dit
Sinds 2006 werd er tevens extra
besluit ter goedkeuring van de
hulp toegekend aan de laureaten
leden van de ministerraad, heeft de
van een projectoproep met als
De Nationale Loterij steunt even-
regering van lopende zaken beslist
objectief de realisatie van de acht
eens OCMW's en biedt hen een
om de volgende regering over deze
Millenniumdoelstellingen voor
extra budget om het aantal drin-
toewijzing te laten beslissen.
Ontwikkeling. In 2011 hebben
gende slaapplaatsen voor daklozen
107 Belgische verenigingen deze
te verhogen.
DE STRIJD TEGEN DE ARMOEDE, EEN PRIORITAIRE DOELSTELLING VAN DE NATIONALE LOTERIJ
op langere termijn is verzekerd.
oproep beantwoord en 32 van hen zullen steun krijgen van de Nationale Loterij voor de verwezen-
SAMEN CREËREN WE KANSEN
lijking van hun project. In 2011 heeft de Nationale Loterij
Laten we het belang benadrukken
Op nationaal niveau
haar centrale missie verdergezet:
van de deelname van de Nationale
De armoedeproblematiek betreft
de herverdeling van een aanzienlijk
Loterij aan de strijd tegen de
niet enkel de zuiderse landen.
deel van haar winst in de vorm van
armoede.
Bij ons is armoede ook brandend
subsidies waardoor de Nationale
actueel. Dit wordt nog meer
Loterij zich profileert als “een
Op wereldniveau
vastgesteld in deze tijden van
bedrijf dat kansen creëert”.
België heeft zich het volgende tot
economische crisis. Volgens de
doel gesteld: “het begin van een
POD Maatschappelijke Integratie
Of het nu gaat om rechtstreekse
wereld zonder armoede waar elk
leeft 14,6% van de totale Belgische
subsidies of subsidies onder de
individu in vrede en veiligheid kan
bevolking in armoede hetzij, in
bescherming van een minister uit
leven en echte kansen krijgt om
absolute cijfers, 1.606.000 perso-
de federale regering, feit is dat de
zichzelf te ontplooien”.
nen. Velen onder hen beschikken
toegekende subsidies een brede
niet over menswaardig onderdak.
sector van activiteiten beslaan:
De Nationale Loterij speelt een
humanitair, sociaal, cultuur, sport
belangrijke rol in de verwezen-
Bij de verdeling van de subsidies
lijking van deze doelstelling. Ze
biedt de Nationale Loterij een
financiert niet alleen de Belgische
belangrijke financiële steun aan
Ontwikkelingssamenwerking, maar
de projecten die strijden tegen
steunt ook programma’s op lange
armoede, kwetsbaarheid en sociale
termijn van het Belgisch Fonds
uitsluiting. In dit opzicht draagt ze
18 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
en wetenschap.
SUBSIDIES
In 2011 kende de Nationale Loterij 225,3 miljoen euro toe in de vorm van subsidies om talrijke sociale projecten te verwezenlijken. Deze toekenning was mogelijk dankzij de inkomsten van trekkingen en krasbiljetten waardoor de Nationale Loterij en haar spelers “Samen kansen creëren”.
19 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Het subsidiebudget 2011 heeft voor een groot aantal organisaties de kans gecreëerd om hun projecten te realiseren:
> 10 DE CONDUITE
> BELGISCHE TRIATHLON EN DUATLON FEDERATIE
> ACADÉMIE ANDRÉ DELVAUX
> BELGISCHE UNIVERSITAIRE SPORTFEDERATIE
> ACADÉMIE ROYALE DE SCIENCES, DES LETTRES ET
> BELGIUM TO THE TOPS
DES BEAUX-ARTS DE BELGIQUE
> BIO-MENS
> ADITI
> BOND BETER LEEFMILIEU VLAANDEREN
> ANTWERPS PLATFORM GENERATIEARMEN
> BRAILLELIGA
> ANTWERPSE VOETBALSCHOOL
> BUDA KUNSTENCENTRUM VZW
> APIS BRUOC SELLA
> BUURTWERK 'T LAMPEKE
> ARM MOBIELTJE
> CANNELLE
> ASSOCIATION BELGE DES ÉCO-CONSEILLERS ET
> CAPRICORN TV
CONSEILLERS EN ENVIRONNEMENT
> CAW DE TERP
> ASSOCIATION CULTURELLE ET ARTISTIQUE D'UCCLE
> CEMO
> ASSOCIATION SOCIALISTE DE LA PERSONNE
> CENTRE CULTUREL RÉGIONAL ACTION SUD
HANDICAPÉE > ATELIER GROOT EILAND > AUSCHWITZ IN GEDACHTENIS - STUDIE EN DOCUMENTATIECENTRUM > AUSCHWITZ-BIRKENAU FOUNDATION/FUNDACJA > BADJE - BRUXELLES ACCUEIL ET DÉVELOPPEMENT POUR LA JEUNESSE ET L'ENFANCE > BASKET GROOT LEUVEN > BELGACOM LIÈGE BASKET > BELGIAN PARALYMPIC COMMITTEE > BELGISCH CENTRUM VOOR GELEIDEHONDEN > BELGISCH FONDS VOOR DE VOEDSELZEKERHEID > BELGISCH NETWERK ARMOEDEBESTRIJDING > BELGISCH OLYMPISCH EN INTERFEDERAAL COMITÉ (BOIC)
> CENTRE D'ACCOMPAGNEMENT ET DE FORMATION POUR ADULTES > CENTRE D'ART DIFFERENCIE > CENTRE DE CRÉATION, FORMATION ET DIFFUSION MULTIMEDIA DE LA COMMUNAUTE FRANÇAISE > CENTRE DE RECHERCHE ET D'INFORMATION DES ORGANISATIONS DE CONSOMMATEURS CRIOC > CENTRE D'ENTRAIDE LOCALE POUR L'INTÉGRATION SCOLAIRE ASSISTÉE > CENTRE D'ÉTUDES ET DE DOCUMENTATION SOCIALES DE LA PROVINCE DE LIÈGE > CENTRE INTERNATIONAL DE RECHERCHE SUR LE CANCER > CENTRE INTERNATIONAL POUR LA VILLE, L'ARCHITECTURE ET LE PAYSAGE
> BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA
> CENTRE MÉDICAL HÉLIPORTÉ
> BELGISCHE CONFEDERATIE VAN BLINDEN EN
> CENTRUM RONDE VAN VLAANDEREN
SLECHTZIENDEN > BELGISCHE HANDBALBOND > BELGISCHE REFERENTIECENTRUM VOOR DE EXPERTISE OVER CENTRAAL-AFRIKA AFGEKORT E-CA
20 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
> CENTRUM VOOR GELIJKHEID VAN KANSEN EN VOOR RACISMEBESTRIJDING > CENTRUM VOOR HEDENDAAGSE KUNSTEN WIELS
SUBSIDIES
> CERCLE HUMANISTE DE CERFONTAINE-FLORENNES-PHILIPPEVILLE-WALCOURT > CHILD FOCUS - EUROPEES CENTRUM VOOR VERMISTE EN SEKSUEEL UITGEBUITE KINDEREN > COALITION CLIMAT > COMPAGNIE TARTAREN
> FEDERATIE VAN BELGISCHE VERENIGINGEN VOOR NIERINSUFFICIENTEN > FÉDÉRATION DES TELES LOCALES WALLONIE-BRUXELLES > FÉDÉRATION EUROPÉENNE DES COMMUNAUTÉS DE SANT'EGIDIO
> COMPUTERS EN MULTIMEDIA OP SCHOOL EN THUIS (CST)
> FERME SAINT ACHAIRE
> CONCOURS DE PIANO DE LIÈGE
> FESTIVAL DE CANNES
> CONSEIL DES FEMMES FRANCOPHONES DE BELGIQUE
> FESTIVAL DE WALLONIE
(CFFB)
> FESTIVAL DU RIRE DE LIÈGE
> CONTIUS FOUNDATION
> FESTIVAL INTERNATIONAL DU FILM D'AMOUR
> COORDINATION ET INITIATIVES POUR ET AVEC
> FESTIVAL INTERNATIONAL DU FILM FRANCOPHONE
LES RÉFUGIÉS ET ÉTRANGERS > D.U.N.E - DÉPANNAGE D'URGENCE DE NUIT ET ÉCHANGES
> FESTIVAL VAN VLAANDEREN INTERNATIONAAL BRUSSEL-EUROPA > FIETSENWERK
> DE DUVE INSTITUTE
> FLAGEY
> DE KOUTER KIDS
> FOLKFESTIVAL DRANOUTER
> DE REGENBOOG
> FONDATION BOGHOSSIAN
> DE VRIENDEN VAN DE MOBIELE URGENTIE
> FONDATION BRUGMANN
GENEESKUNDE (MUG)
> FONDATION FOLON
> DEL DIFFUSION VILLERS
> FONDATION I SEE
> DIENAMO
> FONDATION PIERRE LAHAUT
> DIRECTORAAT GENERAAL VOOR
> FOYER SOCIO-CULTUREL DE PHILIPPEVILLE
ONTWIKKELINGSSAMENWERKING (DGOS) > DOKTERS VAN DE WERELD > DRRS - DE RADIGUES RIDER SCHOOL > ESPACES TOURISME & CULTURE > ETHISCH VEGETARISCH ALTERNATIEF - EVA > EURO SPACE SOCIETY
> GLOBAL RIVERS ENVIRONMENTAL EDUCATION NETWORK BELGIUM > GROUPEMENT D'ANIMATION SOCIO-CULTURELLE DE OIGNIES EN THIERACHE > GROUPEMENT DE REDÉPLOIEMENT ÉCONOMIQUE DU PAYS DE LIÈGE
> EUROFERIA ANDALUZA
> HAINAUT CULTURE ET DÉMOCRATIE ASBL
> EURO-KARTOENALE
> HEGGE POEDERLEE
> EUROPACOLLEGE
> HÉLIOTROPE
> EUROPALIA INTERNATIONAL
> HERMAN DE CROO CENTRUM
> EUROPAMUSEUM
> HET BELGISCHE RODE KRUIS
> EUROPEAN FESTIVALS ASSOCIATION
> HET GIELSBOS VZW
> EUROPEAN ORGANISATION FOR RESEARCH AND
> HOUTOPIA
TREATEMENT OF CANCER (EORTC)
> HUIS VAN CLARA
> EUROPEAN YOUTH FORUM
> HUIS VAN DE ARBEID
> EXPO MAASEIK
> HULPFONDS PRINS EN PRINSES ALEXANDER
> EXPOSANT D
VAN BELGIË
> EXTRA & ORDINARY PEOPLE !
> ICOM BELGIQUE
> FEDEMOT
> IDÉE FIXE
21 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
> IKEBANA
> KONINKLIJKE NATIONALE KAATSBOND
> IN FLANDERS FIELDS MUSEUM
> KONINKLIJKE VELOCLUB KOKSIJDE
> IN MONTE BLANDINIO
> KONINKLIJKE YACHT CLUB NIEUWPOORT
> INCLUSIE VLAANDEREN
> KRAUTGARTEN
> INSTITUUT VOOR DE GELIJKHEID VAN VROUWEN
> KRINGLOOPCENTRUM LEEFBAAR WONEN 'T RAD
EN MANNEN > INSTITUUT VOOR DUURZAME ONTWIKKELING > INSTITUUT VOOR MEDISCHE DRINGENDE HULPVERLENING
> KUL - ONDERZOEKSGROEP GEZINS- EN ORTHOPEDAGOGIEK > L' ENFANT DES ÉTOILES > L'ARCHIPEL IHP
> INTER-ENVIRONNEMENT WALLONIE
> LE 8ÈME JOUR
> INTERNATIONAAL GREGORIAANS FESTIVAL VAN WATOU
> LE CAIRN
> INTERNATIONAL MUSIC PROMOTION
> LES AMIS DU MUSÉE FÉLICIEN ROPS
> INTERNATIONALE INSTITUTEN VOOR FYSICA EN CHEMIE
> LES ATELIERS CRÉATIFS DE L'APEM-T21
GESTICHT DOOR E. SOLVAY > INTERNATIONALE MUZIEKWEDSTRIJD KONINGIN ELISABETH VAN BELGIE > INTRO
> LIVE ENTERTAINMENT FOUNDATION > LOCA LABORA 2 > MAISON D'INFORMATION ET D'ACCUEIL DES TROUBLES DE L'ALIMENTATION - MIATA
> JEUGD PARLEMENT JEUNESSE
> MAISONS D'ACCUEIL
> JONGE ONDERNEMINGEN
> MERCATOR 2012
> KAZERNE DOSSIN
> MILIEU- EN ZORGBOERDERIJ DE PALINGBEEK
> KINA
> MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP
> KINYONGA
> MINISTERIUM DER DEUTSCHPRACHIGEN GEMEINSCHAFT
> KONING BOUDEWIJNSTICHTING
> MUS-E BELGIUM
> KONINKLIJK BELGISCH FILMARCHIEF
> MUSÉE DE LA MÉDECINE
> KONINKLIJK BELGISCH INSTITUUT VOOR
> MUSIC FUND
NATUURWETENSCHAPPEN
> MUSICA MUNDI
> KONINKLIJK BELGISCH VOLLEYBAL VERBOND
> MUZIEKCENTRUM TE BIJLOKE GENT
> KONINKLIJK MUSEUM VOOR MIDDEN-AFRIKA
> MUZIEKKAPEL KONINGIN ELISABETH
> KONINKLIJK WERK DER WIEGJES PRINSES PAOLA
> NADAAR
> KONINKLIJKE AUTOMOBIELCLUB VAN BELGIE
> NASCI
> KONINKLIJKE BELGISCHE ATLETIEKBOND
> NATIONAAL CENTRUM TER VOORKOMING EN
> KONINKLIJKE BELGISCHE BASKETBAL BOND - “K B B B”
BEHANDELING VAN INTOXICATIES
> KONINKLIJKE BELGISCHE DUIVENLIEFHEBBERSBOND
> NATIONAAL ORKEST VAN BELGIE
> KONINKLIJKE BELGISCHE HOCKEY BOND
> NATIONALE KAS VOOR RAMPENSCHADE
> KONINKLIJKE BELGISCHE JUDO BOND
> NATURA MUSIC FESTIVAL
> KONINKLIJKE BELGISCHE KORFBALBOND
> NATUURWERK
> KONINKLIJKE BELGISCHE TENNISBOND
> OCMW WILLEBROEK
> KONINKLIJKE BELGISCHE TURNBOND
> ONDER ONS
> KONINKLIJKE BELGISCHE VOETBALBOND - “K B V B”
> ORKEST DER LAGE LANDEN
> KONINKLIJKE BELGISCHE WIELRIJDERSBOND - “K B W B”
> PAG-ASA
> KONINKLIJKE BELGISCHE ZWEMBOND
> PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN
> KONINKLIJKE MUNTSCHOUWBURG
> PALLIATIEVE ZORGEN WESTHOEK-OOSTENDE
22 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
SUBSIDIES
> PANATHLON INTERNATIONAL-VLAANDEREN > PANATHLON WALLONIE-BRUXELLES
> TRIENNALE INTERNATIONALE DE LA TAPISSERIE ET DES ARTS DU TISSU DE TOURNAI ASBL
> PARC D'AVENTURES SCIENTIFIQUES
> UN SOIR AUTOUR DU MONDE
> PASSA PORTA
> UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN - HUIS VAN DE MENS
> PAYOKE
> UNITED WORLD COLLEGES BELGIUM
> PIAZZA DELL'ARTE
> VERENIGING ANOREXIA-BOULIMIA
> PLATFORM HANDICAP EN
> VERENIGING VOOR DE HULP VOOR MEDISCH ONDERZOEK
ONTWIKKELINGSSAMENWERKING > PRO VÉLO > PROMOTION DES ARTS FORAINS > QUARTIER DES ARTS > RECHT-OP
ANDRÉ VESALIUS > VERENIGING VOOR DE INRICHTING VAN DE ALGEMENE VEEPRIJSKAMPEN > VERENIGING VOOR VREEMDELINGENVERKEER HEUVELLAND
> RENC'ART
> VERTROUWENSCENTRUM KINDERMISHANDELING
> RÉSEAU SOLIDARCITÉ
> VICTORIA DELUXE
> RIMPELROCK
> VLAAMS ARCHITECTUURINSTITUUT
> RISO VLAAMS-BRABANT
> VLAAMSE DIABETES VERENIGING
> ROGER RAVEELMUSEUM
> VLAANDEREN - EUROPA VZW
> ROS BEIAARDCOMITE
> VORMING & ACTIE ANTWERPEN
> ROYAL BELGIAN SAILING CLUB
> WELZIJNSRAAD ARRONDISSEMENT IEPER
> ROYAL SYNDICAT D'INITIATIVE DE CHAUDFONTAINE
> WERELDAUTOMOBIELCENTRUM-AUTOWORLD
> SAMENLEVINGSOPBOUW ANTWERPEN PROVINCIE
> WERKGROEP VORMING EN AKTIE
> SCALE DOGS
> WWF BELGIUM
> SECRÉTARIAT GÉNÉRAL DE LA COMMUNAUTÉ
> ZIEKENZORG CM
FRANÇAISE
> ZWAANTJES ROLLER CLUB
> SERVICE CULTURE > SLEUYTER ARENA OOSTENDE > SPECIAL OLYMPICS BELGIUM > SPORT POUR HANDICAPÉS FLEURUS - SPH FLEURUS > SPORTIMONIUM > STEMMEN ONDER DE STERREN > STICHTING J C HEUSON - BORSTKANKERONDERZOEK > STICHTING KONINGIN PAOLA > STICHTING VOOR DE TOEKOMSTIGE GENERATIES > SÜRYA ASBL > TAKE-OFF > TESTAMENT.BE > THE BELGIAN KID'S FUND > THÉATRE AU VERT > THÉATRE D'UN JOUR > TOP SPORTS PROMOTION > TOPBEGELEID > TOUR DES SITES
23 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
“OPERNHAUS DES JAHRES” In het “Jahrbuch 2011” van Opernwelt, het Duitse vaktijdschrift voor de opera, en één van de referenties bij uitstek op het vlak van operapublicaties, werd De Munt verkozen tot ‘Opernhaus des Jahres’. Meer dan redenen genoeg voor een gesprek met de bezieler van onze Munt. (Koen Lamberechts) Opernhaus des Jahres! Wat doet dit met een intendant?
bepaalde regisseurs en dirigenten,
dat zelfs niet te vergelijken is
en het resultaat dat daaruit voort-
met dat van grotere operahuizen,
vloeit, dat alles samen heeft geleid
die soms tot 3x meer subsidies
Peter De Caluwe (trots)
tot die bekroning. Het is dus een
ontvangen. En dat is natuurlijk
Dit is natuurlijk een bijzonder
amalgaam aan factoren die hierin
fantastisch. Dat maakt het ergens
mooie waardering waar ik uiter-
een rol spelen. Een restaurant
nog mooier. Mààr...en nu antwoord
aard ontzettend trots op ben. Het
krijgt ook geen ster enkel en alleen
ik op uw vraag: met deze bekro-
is ook terecht dat na zoveel jaar
omwille van wat er voorgeschoteld
ning gelauwerd zijn tot de top van
De Munt deze eer te beurt valt.
wordt hé!
Europa...brengt ons financieel geen
Maar het mooie van zo'n bekroning is natuurlijk ook, dat zich dat ook intern laat voelen. (enthousiast)
enkele bonus op. Niets. Het feit dat
Een internationale bekroning, dus meer middelen?
Iédereen die hier werkt, van
het nu gelukt is met het bestaande budget houdt zelfs een risico in, als u me begrijpt.
decorbouwers, onderhoudsmede-
Peter De Caluwe (ironisch)
werkers tot musici, echt iéderéén,
Weet u, eens je gelauwerd bent,
geniét van deze waardering. En
zo'n bekroning, iedereen vindt dat
terecht. Dit huis is gebouwd op
natuurlijk fantastisch! Maar eigen-
fundamenten van samenwerking.
lijk begint het dan pas. Je kunt het
Dat is zo gestart onder mijn voor-
opnieuw vergelijken met een res-
gangers. En ik hecht daar zelf veel
taurant dat een ster krijgt. Ze krij-
belang aan. Dat in combinatie met
gen is één. Maar de druk om ze te
Peter De Caluwe
keuzes maken, soms gedurfde
behouden is deel 2 van het verhaal.
Ik omschrijf dit huis inderdaad
keuzes, met risico's durven nemen
En het punt in casu De Munt is,
graag als een 'vitrine culturelle'
op het vlak van programmatie, op
dat deze internationale bekroning
die ons enerzijds een zicht geeft op
het vlak van de samenwerking met
behaald is met een werkingsbudget
Europa, maar die recht evenredig
24 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
De Munt is niet enkel het operahuis van Europa's hoofdstad maar fungeert tegelijkertijd ook als vitrine van ons land en zijn diversiteit.
Rusalka © Sébastien Forthomme
SUBSIDIES
Europa ook meer inzicht biedt in
meer diepgaande relatie heeft met
intuïtie en vertrouwen. Veel meer
ons land. De boodschappen die
opera dan in Nederland.
dan met etiketten.
In uw keuze voor dirigenten en regisseurs kiest u resoluut voor de nieuwe generatie en gaat u enig risico niet uit de weg.
Subsidies maken een onontbeerlijk deel uit van het bestaan van een organisatie als de Munt. In welke mate ziet u een link tussen het merk Nationale Loterij en de Munt?
we met onze producties uitdragen werken in beide richtingen. De problemen op Belgisch niveau zijn, zij het op kleinere schaal, vergelijkbaar met die van Europa. Een mooi voorbeeld daarvan is het hoofdthema voor het seizoen 2011/2012:
Peter De Caluwe
de zoektocht naar identiteit.
Ik vind dat een operahuis meerdere
Redelijk complex voor Belgen,
stijlen moet kunnen tonen. Ik kies
Peter De Caluwe
aangezien we onze identiteit niet
dus nooit voor het verwachtte. Voor
Wel, de Nationale Loterij is voor
op basis van taal kunnen duiden.
wat door iedereen als voor de hand
ons een zeer belangrijke én zeer
Ikzelf ben Vlaming en ik heb lange
liggend wordt beschouwd. Dat zou
gewaardeerde partner waarvan
tijd mijn stek gehad in Amsterdam,
betekenen dat je voor bepaalde rol-
wij hopen dat we op de jaarlijkse
waar men dezelfde taal spreekt
len 'automatisch' bij deze of gene
subsidie kunnen blijven rekenen.
als in Vlaanderen. Maar Vlamingen
zanger zou uitkomen, puur op basis
Ik meen dat wij van alle bedrijven
zijn een Latijns volk en zijn door
van de track record van die per-
die door de Nationale Loterij
een andere godsdienst gevormd.
soon. Idem dito met regisseur of
gesubsidieerd worden aan de
Dit maakt dat men in Vlaanderen
dirigent. Zo werk ik dus niet. Voor
top staan qua subsidie, maar ik
bijvoorbeeld een heel andere, een
mij heeft casting te maken met
durf daar ook aan toevoegen dat
25 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Cendrillon © Johan Jacobs
we sedert 2007 ongetwijfeld de
brengen en te laten meewerken
ontstaan. Ook daar kan een bedrijf
beste leerling van de klas zijn qua
aan een Requiem-productie.
als de Munt een maatschappelijke
inkomsten. En er is wel degelijk
Verdi en Fauré. Kunt u zich dat
rol spelen. Daar leggen wij kiemen
een link tussen beide 'merken'. Wij
voorstellen? De meeste van die
bij een jonge generatie. Kiemen
kunnen ons helemaal inschrijven
gasten hadden daar ongetwijfeld
die hun wereldbeeld verrijken en
in de waarden en de filosofie van
nog nooit van gehoord. In totaal
hen iets meegeven wat ze voor hun
de Nationale Loterij die federale
hebben een 350-tal kinderen gedu-
leven meedragen. Wel, dat maakt
instellingen steunt die een vitrine
rende een jaar deelgenomen aan
mij zeer gelukkig.
zijn voor ons land. In die filosofie
workshops, die uiteindelijk geleid
past uiteraard ook het geven van
hebben tot een aantal opvoeringen.
kansen aan en werken met jonge
Onwaarschijnlijk hoe je die kinde-
getalenteerde mensen en het
ren zag groeien. Hoe zij die wereld
Peter De Caluwe (Lacht) Middelen.
opzetten van nevenprojecten. Zo
ontdekt hebben, hoe vooroordelen
Middelen die ons moeten toelaten
organiseerden wij met 19 scholen
verdwenen als sneeuw voor de zon
dat wij op dezelfde manier verder
uit de rand een communityproject
en meer nog, hoe zij uiteindelijk
kunnen werken. Middelen die
dat de titel 'The Brussels Requiem'
superenthousiast en met hart
onontbeerlijk zijn om verder onze
meekreeg. Drijfveer was om rond
en ziel deze producties gebracht
maatschappelijke rol te kunnen
het thema 'omgaan met de dood'
hebben. Aandoenlijk hoor. Het
blijven vervullen en tegelijkertijd
kinderen uit verschillende sociale
resultaat daarvan is onder andere
de Europese voorbeeldfunctie
lagen van de bevolking, uit alle
dat er in een aantal van die deelne-
van de Munt verder te kunnen
geloofsovertuigingen, samen te
mende scholen een koorwerking is
bevestigen.
26 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Wat mag ik u wensen?
SUBSIDIES
OP ZOEK NAAR HET GELUK 100 jaar geleden kreeg Maurice Maeterlinck de Nobelprijs voor Literatuur. En in 2012 is het 150 jaar geleden dat hij in Gent werd geboren. © Kunsthal Sint-Pietersabdij
© Kunsthal Sint-Pietersabdij
(Wim De Mont) was enorm groot en reikte tot in Rusland en Japan. De eerste opvoeringen vonden plaats in steden als Moskou, Londen en New York.” Kunsthal Sint-Pietersabdij haalt decorontwerpen, maquettes en kostuums van weleer uit de hele wereld naar Gent. De tentoonstelling gaat voorts in op wat Maeterlinck heeft geïnspireerd en beïnvloed. Daarnaast is er aandacht voor verfilmingen en andere kunstvormen die verwijzen naar Gent herdenkt dit jaar Maurice
L’oiseau bleu vertelt de tocht van
L’oiseau bleu. Op het Filmfestival
Polydore Marie Bernard graaf
de kinderen Tyltyl en Mytyl, die de
van Cannes oogstte de Belgische
Maeterlinck (1862-1949), een in het
blauwe vogel van het geluk willen
filmmaker Gust Van den Berghe dit
Frans schrijvende auteur.
opsporen.
jaar nog veel lof voor zijn Togolese
Kunsthal Sint-Pietersabdij koos
Internationale roem
interpretatie van Blue bird. voor een tentoonstelling rond
L’oiseau bleu. Op zoek naar geluk – met de steun van de Nationale
L’oiseau bleu. Dat filosofische
“We willen mensen dit wonderlijke
Loterij – liep van 9 december 2011
sprookje van Maeterlinck over-
werk van Maeterlinck laten heront-
tot 22 april 2012.
tuigde de jury in Stockholm
dekken”, zegt Doreen Gaublomme,
helemaal om de Nobelprijs voor
waarnemend directeur van
www.maeterlinck100.be
Literatuur in 1911 aan Maeterlinck
Kunsthal Sint-Pietersabdij. “Het
www.gent.be/sintpietersabdij
toe te kennen en leidde interna-
was een voor die tijd zeer ver-
tionaal tot een blue bird craze.
nieuwend toneelstuk. De impact
27 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
“IK BEN UN FAN! / JE SUIS EEN FAN!” Zo verklaarden een aantal bekende Belgen in een communicatiecampagne hun liefde voor het Nationaal Orkest van België. Niets omschrijft beter het elan waarmee deze gevestigde waarde onder de Belgische orkesten haar 75-jarig bestaan viert. En dus, noblesse oblige, tijd voor een openhartig gesprek met een gedreven man, de heer Albert Wastiaux, intendant van het Nationaal Orkest van België. (Koen Lamberechts) Mijnheer Wastiaux, hoe heeft u tot op vandaag deze bijzondere viering van 75 jaar NOB beleefd?
en daarenboven met relatief
een aantal inspanningen te ver-
beperkte middelen in een sterk
uitwendigen en ons doen en denken
competitieve omgeving mensen wil
duidelijk te positioneren voor de
blijven boeien, kan je niet anders
buitenwereld.”
dan verjongen. Anders ben je Albert Wastiaux
afgeschreven.
“Weet u, in een klein land als
En dan heb ik het hier vooral
België, waar het cultuuraanbod in
over verjongen van geest. Over
het algemeen en het aanbod aan
zorgen dat je met al je zintuigen
klassieke muziekevenementen
detecteert wat er rondom je in die
U werkte met de steun van de Nationale Loterij en onder de noemer van uw campagne 'Ik ben een fan / Je suis un fan' een groots feestprogramma uit.
bijzonder groot is en bovendien van
maatschappij gebeurt. En op welke
een kwalitatief hoog niveau, is evi-
manier je daarbij aansluiting kunt
Albert Wastiaux
dentie een woord dat onbestaande
vinden. Of meer nog, een rol van
“Inderdaad. Met als uitgangspunt
is. Als je 75 bent, dan heb je oorlo-
betekenis kunt spelen. Dit is uiter-
'waar heeft ons orkest nu behoefte
gen meegemaakt en heb je als het
aard een proces waaraan wij al
aan', hebben we twee kapstok-
ware 'recht van spreken'. (lacht)
langer zeer bewust werken.
ken gecreëerd waaraan we alles
ste
verjaardag is in deze
hebben opgehangen: enerzijds de
Anderzijds, als je als 75-jarige
Onze 75
overeind wil blijven in een snel
dan ook een mooi ijkpunt. Omdat
organisatie van een heel aantal
veranderende maatschappij
het ons de gelegenheid biedt om
gediversifieerde en bewust in de
28 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
© ONB
SUBSIDIES
tijd gespreide activiteiten met een
enkele jaren terug opstartte en
'high quality focus' en anderzijds de
waarvan Kim ook meter is. Dit pro-
realisatie van een positionerende
ject komt hierop neer dat wij onze
promotiecampagne.
deuren openzetten voor leerlingen
Maar er waren en komen nog meer bijzondere en 'grensverleggende' activiteiten.
uit alle onderwijsnetten. Ze kunnen
Albert Wastiaux
We speelden een kerstconcert
de muzikanten ontmoeten en repe-
“Jazeker. Zo hadden we een project
annex schimmenspel, in april
tities bijwonen, er zijn bezoeken
met 8 amateurmusici, geselecteerd
een concert met stertenor Jonas
aan het instrumentenmuseum, een
via een selectieprocedure waarbij
Kaufmann, we organiseerden een
workshop percussie enzovoort.
wij de academies betrokken heb-
amateurconcert en als afsluiter
Ik hoef u niet te vertellen dat dit
ben. Deze 8 werden begeleid door
staat er een concert met Ozark
bij het jonge volkje behoorlijk wat
3 coaches uit ons orkest en brach-
Henry, een van onze ambassa-
enthousiasme losmaakt. Herinnert
ten in februari een schitterend con-
deurs, op de agenda! Naast Ozark
u zich dat ik het daarstraks had
cert. Dit was een gigantisch succes
Henry is ook Kim Gevaert ambas-
over ‘verjongen’? (lacht). En
en we zijn daar met glans geslaagd
sadrice van het NOB. Er was een
natuurlijk denk ik ook aan de schit-
in ons opzet: een inspanning doen
concert met haar broer, die profes-
terende samenwerking met top-
voor de jeugd, de afstand tussen
sioneel pianist is, en we organi-
pianiste Hélène Grimaud, die twee
publiek en orkestmusici verkleinen
seerden ook een aantal activiteiten
verjaardagsconcerten speelde.”
en onze orkestmusici zélf begees-
m.b.t. het jeugdproject dat het NOB
teren. In diezelfde context zullen
29 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
een aantal van onze orkestleden
hebben we daarover een duidelijke
zijn denken en doen. Ik durf u zeg-
een rol spelen in een project dat
visie waaraan we doelbewust wer-
gen dat wij een gezond bedrijf zijn.
wij hebben opgezet in samen-
ken en waarmee we het voorbije
Maar zonder de steun van de
werking met de vereniging ReMuA.
jaar ook voor het voetlicht zijn
Nationale Loterij was er voor onze
Deze vzw verenigt professionele
getreden. Dit is een begin, want ik
75ste verjaardag misschien wel
muzikanten uit de klassieke en
wil op dat elan verdergaan.”
een taart geweest, maar zeker
niet-klassieke sector in het kader van projecten met een artistieke, educatieve en sociale doelstelling. ReMuA organiseert ateliers, stages, voorstellingen en concerten met de bedoeling cultuur, en meer
geen kaarsen. Ik wil dan ook van
Mag ik daaruit concluderen dat het Nationaal Orkest van België en de Nationale Loterij eigenlijk dezelfde waarden in hun vaandel dragen?
bepaald muziek, toegankelijker
deze gelegenheid gebruikmaken om mijn waardering en oprechte dank uit te drukken aan de heer Pittevils, de heer Lefebvre en de heer Detry van de Nationale Loterij. Zonder hun steun was onze ver-
te maken voor een publiek dat
Albert Wastiaux
jaardag ongetwijfeld ‘en sourdine’
doorgaans moeilijk toegang vindt
“Dat mag u gerust zo stellen ja.
verlopen!”
omwille van sociale achterstand, of
Weet u, met die mix aan activiteiten
omdat het zich niet aangesproken
waarbij we anderen betrekken,
voelt door het bestaande aanbod.
door de kruisbestuivende en drempelverlagende manier van werken,
Mag ik besluiten dat de intendant van het Nationaal Orkest van België een gelukkig man is en dat dit orkest gewapend is voor de toekomst?
Bedoeling hier is om 25 kansarme
zonder te raken aan de kwaliteit,
kinderen uit verschillende scholen
leggen we kiemen bij mensen van
samen te brengen en hen met de
verschillende sociale klassen, van
hulp van een paar van onze orkest-
verschillende leeftijden, die anders
Albert Wastiaux
leden te leren musiceren. Kortom,
niet of amper met klassieke muziek
“Wel, dat mag u. Ik ben blij dat ons
alles wat we tijdens dit verjaar-
in aanraking zouden komen.
orkest stilaan weer een mooi merk
dagsjaar op touw hebben gezet,
Door deze aanpak ‘creëren wij
wordt en dat de musici enthousiast
is een mix tussen grote en kleine
kansen’. En staat u mij toe dat ik
en begeesterd meewerken aan
projecten, prestigieuze projecten
even de baseline van de Nationale
een orkest, zoals het orkest in de
en projecten die een educatief of
Loterij gebruik, omdat het perfect
21ste eeuw hoort te zijn.”
sociaal karakter hebben.
samenvat wat we doen en omdat ik deze waarden ook voor de volle
En het brengt ons natuurlijk ook
100% onderschrijf. Wat wij doen,
bij de existentiële vraag over de
gaat om méér dan om muziek
essentie en maatschappelijke rele-
alleen. En dat spelen we meer dan
vantie van het Nationaal Orkest in
ooit uit.
de huidige samenleving. Die vraag
Het is ook mooi een belangrijke
moeten we ons durven stellen vind
partner te hebben, die op een heel
ik. Welke rol kunnen en moeten wij
ander terrein actief is maar eigen-
hierin spelen. Wel, zoals u merkt
lijk dezelfde waarden nastreeft in
30 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
SUBSIDIES
IN DE KELDERS VAN AFRIKA Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA) in Tervuren sluit zijn deuren van juli 2012 tot midden 2015 voor een grondige renovatie en uitbreiding. Maar tot 8 juli 2012 loopt er nog de tentoonstelling ‘Uncensored’. (Marcel Schoeters)
loop van de tijd is er heel wat veranderd in de opstelling, één van de zalen is al 18 keer gewijzigd, maar we slepen nog altijd dat ‘koloniaal’ imago mee. We willen hier het hedendaagse Afrika binnenhalen en benadrukken dat we ook een onderzoeksinstituut zijn.” De trouwe bezoekers mogen gerust zijn: niet alles wordt afgebroken.
© À RECEVOIR
“Er wordt wel een nieuw onthaalpaviljoen gebouwd naast het oorspronkelijke complex, maar dat laatste is een beschermd monument en dat gaan we herstellen volgens het authentieke ontwerp ‘Uncensored’ is de laatste van
collectie, maar ook door de kel-
van architect Charles Girault. Zelfs
de drie tentoonstellingen die
ders. Onderweg worden heel wat
de oorspronkelijke vitrinekasten
het KMMA dit jaar met de steun
geruchten, sappige verhalen en
zullen worden gerestaureerd en
van de Nationale Loterij organi-
anekdotes uit de doeken gedaan.
hergebruikt.”
seerde, en de meest bijzondere,
Zo geven we alle ‘geheimen’ van het
zegt Diensthoofd Communicatie
museum prijs.”
www.africamuseum.be
Kristien Opstaele. “Je moet het zien als een soort afscheidsparcours,
Het KMMA krijgt volgens Kristien
niet alleen door de permanente
een heel andere invulling. “In de
31 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
DE “DIVERSIDADE” VAN BRAZILIË Brazilië is maar liefst 280 keer groter dan België. Nochtans beperkt onze kennis van dat reusachtige land zich doorgaans tot oppervlakkige clichés, zoals beroemde voetballers, het carnaval van Rio, het strand van Copacabana en het standbeeld van Christus de Verlosser. De 600 evenementen in het kader van europalia.brasil hebben zowel het grote publiek als kunstliefhebbers weten te boeien. Tot 15 januari 2012 konden we een waardelijk unieke smeltkroes van culturen ontdekken. Met de steun van de Nationale Loterij. (Olivia Arend)
Brazilië doet denken aan een bonte
waarbij iedereen trots is Braziliaan
mix van mensen, waar wij maar
te zijn en eenzelfde cultuur deelt.
eentonig tegen lijken. Het is onge-
Fantastisch gewoon”, legt ze uit.
twijfeld een van die landen die meteen interesse wekken. Ook Kristine
BRAZIL.BRASIL IN BOZAR
De Mulder, algemeen directeur van Europalia, was onmiddellijk
In het Paleis voor Schone Kunsten
in de ban van Brazilië: “Al van bij
vond de hoofdtentoonstelling
mijn eerste bezoeken aan Brazilië
Brazil.Brasil plaats. Wie daar
viel de diversiteit aan mensen
door de deuren stapte, begon aan
en culturen me op. Logisch dus
een lange verkenningstocht van
dat we als centraal thema van
de manier waarop Braziliaanse
europalia.brasil kozen voor de
kunstenaars de kenmerkende
etnische, culturele en geografische
diversiteit van hun land tot uiting
‘diversidade’ van het land. Met
brachten, of hoe ze zich eraan wil-
bijna 200 miljoen inwoners is het
den onttrekken.
een ongelofelijke mengelmoes,
Zo weerspiegelde de Academie
32 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
SUBSIDIES
voor Schone Kunsten in het
van een ‘imperialistische’ kijk,
echte identiteit. Daarbij traden ze
19e-eeuwse Rio de voorkeur van de
maar met een nieuwe invalshoek:
in dialoog met hun eeuwenoude
Braziliaanse monarchie voor een
hun prachtige schilderijen, atlas-
tradities. “Een miskende en ver-
gepolijste, hagelwitte en prestigi-
sen en geïllustreerde boeken
rassende zoektocht, geïllustreerd
euze identiteit, bevrijd van de alom-
benadrukken zowel het unieke als
met onder meer schilderijen,
tegenwoordige barok- en koloniale
veelzijdige karakter van Brazilië.
beeldhouwwerken, populaire
invloeden. Daarna gaven Europese
Ten slotte, vanaf het begin van de
kunstwerken en keramiek afkom-
ste
kunstenaars en onderzoekers in
20
hun reisverslagen nog steeds blijk
op zoek naar hun roots en hun
eeuw, gingen de modernisten
stig uit musea, pinacotheken en privécollecties in heel Brazilië”, aldus nog Kristine De Mulder. Het programma van europalia. brasil was al even uitgebreid en gevarieerd als het grondgebied dat wordt belicht. Dankzij de club.brasil, die was gelegen aan de voet van de Kunstberg, kreeg het publiek meteen de Braziliaanse smaak te de tapas.
© Mário Vilela
www.europalia.eu
© Ding Musa
© Olivier-Desart-Musée-Internat-du-Carnaval-et-du-Masque-Binche
© Marisa Vianna
pakken en dit door de caipirinha en
33 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
“DE DIGITALISERING VAN DE BIBLIOTHEEK ZOU IN HET GEDRANG GEKOMEN ZIJN ZONDER DE STEUN VAN DE NATIONALE LOTERIJ” De Académie Royale de Belgique vernieuwt door zichzelf nieuwe middelen ter beschikking te stellen: ze richt zich op nieuwe technologieën en organiseert een hele resem aan activiteiten toegankelijk voor iedereen. Een bijzonder efficiënte maar ook zeer kostelijke strategie die onmogelijk zou zijn zonder de steun van de Nationale Loterij. Een gesprek met Hervé Hasquin, sinds jaar en dag secretaris van de Académie.
Voor degenen die deze instelling niet kennen, hoe omschrijft u kort de missie van de Académie Royale de Belgique?
is eveneens een centrum waar Belgische geleerden en kunstenaars, maar ook buitenlanders, samenwerken, en het publiceert
U bent altijd al de secretaris van de Académie geweest. Wat is uw rol? Gaat het om een functie “voor het leven”?
de werken van haar leden of van verdienstelijke onderzoekers. Ze
“We zijn een bedrijf met een open-
reikt met name prijzen uit, kent
bare en academische dienstverle-
subsidies toe en beschikt over een
ning en als ik een vergelijking mag
uitgeverij.”
maken is de eeuwige secretaris eigenlijk de algemeen bestuurder.
Waaruit bestaat de Académie?
De secretaris wordt verkozen door zijn gelijken en is slechts eeuwig
“De Académie omvat meer dan
tijdens zijn ambtstermijn. Het
350 leden verdeeld in vier catego-
spijt me u te moeten zeggen dat
rieën: Wetenschappen, vervolgens
het bij mij stopt als ik 75 jaar ben.
Letterkunde en Politieke en Morele
Er is dus een maximumleeftijd
Wetenschappen, Kunst en ten
bepaald, in tegenstelling tot andere
slotte Technologie en Maatschappij.
Academies, maar ik denk dat dit
Elke categorie telt Belgische aca-
een goede maatregel is.”
demici die professor aan een universiteit kunnen zijn of een bekend artiest, alsook buitengewone leden
Tot wie richten de acties van de Académie zich?
“Haar voornaamste missie bestaat
die ofwel buitenlanders zijn, ofwel
erin het wetenschappelijk en artis-
Belgen die in een ander land wonen
“Tot iedereen! Dat is immers onze
tiek onderzoek te promoten en de
ofwel eminente Belgen die zich,
belangrijkste doelstelling. We pro-
initiatieven aan te moedigen die op
gezien hun leeftijd, niet meer kun-
beren onze activiteiten maximaal
dit vlak haar materiële en morele
nen verplaatsen.”
te vulgariseren om zoveel mogelijk
steun nodig hebben. De Académie
34 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
mensen aan te trekken.”
© Molitor
SUBSIDIES
Hoe heeft u de steun van de Nationale Loterij verkregen?
het principe dat wie zich niet laat
We hebben dan ook een selectie
zien, niet bestaat. Bijgevolg zijn al
gemaakt door te beginnen met de
onze conferenties en lessen van
vernieuwing van de werken van de
“Ik heb zelf een aanvraag ingediend
het college in België als audio- of
laatste 30 jaar. Vervolgens hebben
om deze Académie te modernise-
videobestand beschikbaar op onze
we ons toegelegd op de werken
ren en grondig te hervormen. We
website.”
uit de XIXde eeuw. De rol van de
beschikken over een uitzonderlijke rijkdom en het kwam erop aan deze aan te passen aan de nieuwe technologieën.”
nieuwe technologieën met het oog
Welke projecten waren niet mogelijk geweest zonder de steun van de Nationale Loterij?
op de toegankelijkheid van kennis is van primordiaal belang. Ik wil vermijden dat er een kloof ontstaat tussen de academische wereld
Worden de subsidies van de Nationale Loterij aan specifieke projecten besteed?
“Het beheer van de website en het
en de jonge generaties. Personen
volledige digitaliseringsproces
jonger dan 30 worden eerder door
vragen veel middelen en de reali-
het digitale aangetrokken dan door
satie ervan zou in het gedrang zijn
papier en daar moeten we nu een-
“Dankzij het budget van de
gekomen zonder de bijdrage van de
maal rekening mee houden.”
Nationale Loterij, dat exclusief
Nationale Loterij.”
voorbehouden is voor de bibliotheek, kan de Académie buiten haar muren treden. Dit vereist veel geld en de subsidie van de Nationale Loterij is dan ook van
Kunt u ons vertellen over de digitaliseringscampagne die in 2009 werd gelanceerd? Over hoeveel volumes gaat het?
Kunnen alle documenten geraadpleegd worden via uw website? “Ja, het is onze bedoeling dat iedereen toegang krijgt tot eender
onschatbare waarde. Eerst en vooral zullen we een kostbare
“Het digitaliseringswerk is kolos-
welk document, en dit van thuis uit
en krachtige website bouwen
saal aangezien onze bibliotheek
zonder zich te moeten verplaatsen.
die de rijkdom van de instelling
ongeveer 850 000 volumes telt.
Iedereen heeft gemakkelijk en
weergeeft alsook de diversiteit van
Het is uiteraard onmogelijk om
gratis toegang tot onze website.”
haar activiteiten. We gaan uit van
alle volumes te digitaliseren.
35 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
AUTOWORLD FRIST BLAZOEN OP Op het museum van Autoworld in Brussel was roest en sleet ingetreden. Tot sinds vorig jaar de carrosserie eens stevig werd geboend, onder impuls van de nieuwe directeur Sébastien de Baere. “We werken hippe projecten uit om de jeugd weer aan te spreken.” Met de steun van de Nationale Loterij komt er in april een nagebootste Formule 1-piste, inclusief pitstops. Figuurlijk lag er stof op het koets-
oud is. Wel, dan moesten hier al
zorgen. Dat is voor een groot deel
werk. Het museum Autoworld
een tijd wagens uit de jaren tachtig
gelukt door de autoclubs te betrek-
werd in 1985 ondergebracht in het
staan. Een Ferrari, een Corvette…
ken. In het midden van onze galerij
Jubelparkpaleis in Brussel, aan
dat zijn de knallers die de jonge
krijgen zij afwisselend de kans
het station Merode, maar vergat
generatie wil zien. Wagens uit hun
om een happening te organiseren,
zichzelf tijdig heruit te vinden. “Dit
tijd. Wees maar zeker: de karretjes
bijvoorbeeld rond de verjaardag
is het grootste automuseum van
van de jaren twintig, daar gaan
van een automerk. Zo hebben we
België en één van de grootste van
jongeren snel aan voorbij.”
al een twaalftal exposities gehad,
Europa. Hier staan een tweehon-
elke maand valt hier iets nieuws
derdtal wagens, met waardevolle
Autoclubs
exemplaren van rond 1900. België
Autoworld had helaas meer nodig
was toen pionier in de overgang
dan nieuwe bolides die binnen-
Interactie
van koetsen naar motoren. Die
reden. Het moest vooral voor meer
Autoworld organiseert ook eve-
rijke geschiedenis vind je bij ons
interactie en betrokkenheid bij
nementen om meer weerklank
terug. Kijk naar de Minerva’s en
zijn publiek zorgen. “De bezoeker
te vinden. Op de Brussels Love
de Imperia’s die je hier ziet”, zo
moest meer uitgedaagd worden.”,
Bugs Parade (een ‘love bug’ is
beklemtoont directeur Sébastien de
aldus de Baere. “Dan heb ik het
een ‘kever’, red.) reden 180 kevers
Baere de rijkdom van Autoworld.
niet alleen over meer tekst en
in colonne door de hoofdstad. In
“Dat neemt niet weg dat je op tijd je
uitleg op panelen naast de wagens.
december kwam er een expositie
museum moet opwaarderen en bij-
We moesten ook gewoon meer
over alle Belgische formule
sturen. Een auto wordt als oldtimer
dynamiek infiltreren door op tijd
1-piloten, onder de vlag Belgian
gecatalogeerd als hij dertig jaar
en stond voor een verrassing te
Racing Legends, die in vier weken
36 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
te zien.”
© Autoworld
© Autoworld
© Autoworld
SUBSIDIES
tijd 25.000 bezoekers aantrok.
leggen Autoworld geen windeieren.
“Dit ging ook om een grote
“Die Legends werden voorgesteld
Het bezoekersaantal steeg in een
investering, in twee golven van
in de polyvalente ruimte”, licht de
jaar tijd met 10 tot 15 procent en
telkens 1 150.000. Die middelen
Baere toe. “In die ruimte laten we
klopt af op 80.000 tickets voor het
heeft de Nationale Loterij voor
ook andere evenementen toe, die
museum en 150.000 tot 200.000
ons vrijgemaakt.” Al tekende de
niets met auto’s te maken hebben.
met de events meegeteld.
Nationale Loterij geen blanco
De verhuur zorgt voor een belang-
cheque, verzekert de directeur ons:
rijk deel van onze inkomsten.”
Op de piste
“Zij betaalden het geld terug dat wij
Autoworld is een vzw die geen
De jongste krachttoer van
geïnvesteerd hebben. Die centen
overheidssubsidies geniet.
Autoworld schuilt in de splinter-
moesten we wel vrijmaken. In ruil
nieuwe museumafdeling ‘Sport en
voor de financiële steun maken wij
Het museum verhoogt verder de
Competitie’, die in april de deuren
de Nationale Loterij ook zichtbaar
betrokkenheid van zijn publiek
opende. “We hebben zowaar
op die nieuwe piste.”
met een restauratie-atelier. “We
een formule 1-piste nagebootst,
sleutelen live aan drie one seat
inclusief tribune en interactieve
cars. Zo begrijpen de bezoekers
pitstops. Het is heel duidelijk de
beter hoe een auto in elkaar zit. Het
bedoeling om hiermee de jeugd aan
is de bedoeling om met een van de
te spreken, die van dichtbij zal kun-
wagens deel te nemen aan de rally
nen zien hoe het leven op de piste
van Monaco”, zegt de Baere niet
er uitziet. Dit wordt een belangrijke
zonder trots. De talrijke initiatieven
poot in de strategie van Autoworld”,
die de nieuwe directeur nam,
stelt Sébastien de Baere.
37 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
FÉLICIEN ROPS, BEVLOGEN BRIEFSCHRIJVER Tegen eind 2014 zal de volledige briefwisseling van de Naamse schilder en graveur Félicien Rops online kunnen worden geraadpleegd. Daar zorgt het Musée Félicien Rops voor en dit met hart en ziel én met steun van de Nationale Loterij. (Stéphanie Labis)
ook talloze liefdesbrieven, zowel aan zijn vrouw als aan de zusters Duluc, zijn twee minnaressen… “De brieven van Rops bieden een onthullende blik op de Parijse kringen in de 19e eeuw. Hij heeft het over zijn artistieke engagement, de moderne tijden en zijn tijdgenoten. Uit zijn brieven blijkt ook hoezeer Rops, die vaak als vrouwenhater
“Als ooit de briefwisseling van
wordt bestempeld, van vrouwen
Félicien Rops wordt gepubliceerd,
hield”, aldus Véronique Carpiaux,
dan schrijf ik me vooraf in voor
conservatrice van het museum. Te
duizend exemplaren propaganda!”,
bewonderen vanaf eind 2014.
riep Edgar Degas. Ook toen hij nog leefde, werden de literaire kwa-
www.museerops.be
liteiten van Rops luid toegejuicht. Het Musée Félicien Rops in Namen is van plan om de volledige briefwisseling van de Belgische kunstenaar online te publiceren. Een
gedigitaliseerd en geannoteerd. Lemonnier, Verlaine, Baudelaire… Allemaal kunstenaars met wie Félicien Rops (1833-1898) een briefwisseling onderhield. De tekenaar van Pornokrates schreef
38 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
© Musée des lettres et manuscrits
à 4.000 brieven die moeten worden
© Musée des lettres et manuscrits
titanenwerk, met meer dan 3.500
SUBSIDIES
ELEKTRICITEIT UIT BOMEN EN GRASSEN
(Marie Bryon) Het idee om koolzaad, graan of suikerbieten in energie om te zet-
© Thinkstock
© ASBL Musique et Progrès
Is het mogelijk om elektriciteit en biomassa te produceren en tegelijkertijd de biodiversiteit te bevorderen? Een studie, opgezet door de vzw Nature & Progrès en ondersteund door de Nationale Loterij, brengt hierover duidelijkheid.
ten, was een totale vergissing. Het opofferen van voedingsgewassen en landbouwgrond om energie te
Hoge energieprestaties
Schuilplaats voor dieren
produceren en op die manier ons
Uit een vooronderzoek is gebleken
Ook qua biodiversiteit zorgen deze
huidige energieverbruik te kunnen
dat wilg en miscanthus wel moge-
planten voor enthousiaste reacties.
handhaven, was helemaal niet
lijkheden bieden. In tegenstelling
Alain Peeters: “Deze gewassen
gunstig.
tot koolzaad, graan en suikerbieten
verstoren de fauna niet; ze vor-
concurreren deze planten niet met
men zelfs een schuilplaats voor
Maar hoe zit het met de mogelijk-
voedingsgewassen en kunnen ze op
bepaalde dieren en trekken zeld-
heden om biomassa te gebruiken
marginale grond groeien. Omdat ze
zame vogels aan. Redelijkerwijs
die van niet-agrarische percelen
meestal voor twintig jaar worden
zouden ze dus echt kunnen helpen
afkomstig is?
aangeplant, hebben deze gewassen
om de biodiversiteit van ons plat-
“Er bestaan gewassen die als
bovendien maar heel weinig mest
teland te verbeteren.”
energiebron kunnen dienen en
nodig en kunnen ze zonder bestrij-
daarnaast aan het herstel van de
dingsmiddelen worden gekweekt.
Al deze aspecten zijn voorwerp
landbouwdiversiteit kunnen bijdra-
Hun energieprestaties zijn veel
van een onderzoek dat door
gen. Blijft de vraag welke gewas-
hoger en ze produceren beduidend
de Nationale Loterij wordt
sen dat zijn en hoe we hun positieve
minder broeikasgas dan hun voor-
gefinancierd.
effect op het milieu kunnen maxi-
gangers. Voor de exploitatie ervan
maliseren”, legt landbouwecoloog
zijn ten slotte ook niet zulke grote
Alain Peeters uit.
investeringen nodig.
www.natpro.be
39 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
EEN GOUDMIJN VAN ENERGIE Met de Jonge Baekelandprijs wil de vzw Bio-MENS (Milieu, Educatie, Natuur & Samenleving) jongeren aansporen om na te denken over innovatie en duurzaamheid. Zo ontdekken jongeren de hippe en creatieve kant van wetenschap. De derde editie had als thema: ‘Toekomst voor de zee. Nachtmerrie of goudmijn?’ (Maarten Billiet)
Op jaarlijkse basis nodigt
geldprijzen, geschonken door de
Bio-MENS leerlingen van de derde
Nationale Loterij.
graad van het middelbaar onderwijs uit om een toekomstvisie neer
De kracht van water
te schrijven en die te presenteren.
Elias De Keyser (16 jaar)
Vervolgens nemen de finalisten van
en Michaël Biset (17 jaar)
de Jonge Baekelandprijs deel aan
van het Leuvense Heilige-
een debat waarin ze drie stellingen
Drievuldigheidscollege bekoorden
over het gekozen thema verdedigen
de jury het meest. Met hun project
of ontkrachten.
‘Poseidon’ bedacht het duo een manier om energie uit de oceaan
Een tienkoppige jury met profes-
te halen. Elias De Keyser: “We
sionelen uit ondernemingen,
zagen in Dover de golven tegen de
onderwijs en overheid kiest de
kustlijn beuken en waren onder de
laureaten en de uiteindelijke
indruk van de kracht van het water.
winnaars. Dit jaar streden de deel-
Daarom onderzochten we hoe
nemende leerlingen in Antwerpen,
deze overweldigende energie kan
de Europese Jongerenhoofdstad
worden gebruikt om elektriciteit op
2011, voor de verschillende
te wekken. Omdat de golfenergie
40 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
© vzw Bio-MENS
© Thinkstock
SUBSIDIES
te weinig constant is, besloten we
extra werk, maar het was een
nachtmerriescenario, maar wij
ons op stromingsenergie te richten.
ervaring om nooit te vergeten: dit
zijn van het positieve uitgegaan en
Ons systeem zet stuwingen in het
soort vaardigheden leer je niet op
hebben de zee als een goudmijn
water om in bewegingsenergie.
de schoolbanken”, getuigt Elias
bekeken. Omdat 70% van de aarde
Daarvoor worden tot zestien
enthousiast. “Het presenteren en
bedekt is met water, kunnen onze
dynamische modules met daarin
debatteren vond ik het leukst.
modules haast overal gebruikt
een propeller op twee ringen
Bijna was al het werk voor niets
worden. En ze liggen onder water
bevestigd. Een windturbine kost
geweest, want de finale viel tijdens
en dus in niemands weg.”
6 miljoen euro en levert tot
onze schoolreis naar Parijs.
2 megawatt aan elektriciteit op.
Dankzij het geld van onze ouders
Per installatie kost ons project
en de snelheid van de TGV konden
maar 3 miljoen euro en levert het
we toch deelnemen en uiteindelijk
tot 1,5 megawatt op.”
nog winnen ook!”
De Jonge Baekelandwedstrijd
Positieve instelling
werd hen aangereikt als een
Waarom zij werden uitverkoren?
mogelijk project binnen de lessen
Elias De Keyser heeft wel een
wetenschappelijke vorming. “Het
idee. “De andere projecten
hele project betekende heel veel
bekeken het thema vanuit het
www.biomens.eu
41 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
WINNEN VAN JEZELF Special Olympics België organiseert sportwedstrijden voor personen met een verstandelijke handicap. In echte competitie, niet als bezigheidstherapie. “Toch gaat het niet zozeer om wie de beste is, maar vooral om je eigen grenzen verleggen”, zegt directeur-generaal Eddy Beckers. Dat doen liefst 12.000 atleten, met dank aan hoofdpartner de Nationale Loterij. “Bij ons zijn alle wedstrijden met-
meer dan winnen. Het gaat over je
criteria”, zegt Beckers. Die Spelen
een finales”, zo opent Eddy Beckers
eigen grenzen verleggen, omgaan
volgen de algemene sportre-
verrassend. “We maken homogene
met anderen, persoonlijke ontwik-
glementering, maar voorzien in
reeksen van atleten met een zelfde
keling en zelfstandig naar een doel
redelijke aanpassingen voor zijn
beperking of prestatieniveau,
werken.”
deelnemers met een beperking.”
geslacht. We willen een zinvolle
Nationale Spelen
Special Olympics Belgium organi-
competitie opzetten waarbij ieder-
Het grootste evenement van
seert ook de voorbereidingen op de
een een eerlijke kans heeft om te
Special Olympics Belgium zijn de
tweejaarlijkse Wereldspelen (win-
winnen. We doen wel degelijk aan
jaarlijkse Nationale Spelen waar-
ter- en zomerspelen afgewisseld)
competitie, maar willen ook dat
aan 3250 atleten uit 280 clubs in
en zet verder in op de dagelijkse
iedereen kan deelnemen.
19 sporttakken deelnemen. De
activiteiten, zoals de organisatie
verder opgedeeld naar leeftijd en
Spelen duren vier dagen. Elke
van wekelijkse voetbalwedstrijden,
Bij teamsporten organiseren we
atleet moet vooraf minimaal
in samenwerking met lokale clubs,
voorwedstrijden om de sporters en
75 trainingsuren achter de rug
of van een bowlingtornooi, basket-
de ploegen onder te brengen in een
hebben. “Verder kiezen de clubs
tornooi of zwemmeeting.
poule van het juiste niveau. Naast
welke atleten ze voordragen. Wij
de gebruikelijke gouden, zilveren
moedigen hen aan divers te kiezen,
Nationale Loterij
en bronzen medaille ontvangen
in een soort beurtrol, en met inzet
De werking van Special Olympics
alle andere deelnemers een
en vooruitgang als belangrijkste
beloopt een jaarbudget van
deelnemingsmedaille. Het gaat om
42 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
1,5 miljoen euro. Een deel daarvan
SUBSIDIES
Alleen al aan reiskosten kost dat
stellingsmaatregelen voor ons
private hoofdpartner met 1 125.000
een flinke duit.”
personeel, en van lokale overheden
per jaar. “Bij de Wereldspelen
die de Spelen mee ondersteunen.
krijgen we daar nog een extra
Maar een grote hap komt van privé-
budget bij. In 2013 gaan we naar de
bedrijven die het project genegen
Winterspelen in Zuid-Korea.
© Olivier Papegnies
© Olivier Papegnies
zijn. De Nationale Loterij is de
© Olivier Papegnies
komt van de overheid, via tewerk-
43 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
KENNIS GENEEST Artsen Zonder Vakantie; dat zijn zeshonderd artsen en verpleegkundigen die tijdens hun vakantie op vrijwillige basis patiënten behandelen in Afrikaanse ziekenhuizen. Hun doel strekt verder dan die behandeling alleen. Artsen Zonder Vakantie wil ook en vooral het niveau van de Afrikaanse gezondheidszorg duurzaam versterken.
Afrikaanse landen. Kennis geneest; daar zijn wij van overtuigd.”
Kinderen en moeders eerst “De medische toestand in Afrika is vaak nog uitermate schrijnend”, vertelt Jan Goossens. “Mensen met ernstige ziekten die amper kans op genezing hebben, maar ook operatiekamers waar de nodige uitrusting en middelen ontbreken.”
(Veerle Symoens) De gezondheid van moeder en kind is en blijft een prioriteit voor Artsen Zonder Vakantie. Jan Goossens:
zich niet toe op noodhulp maar
“Wist je dat bijna 1 op de 7 kinderen
op duurzame oplossingen door
die in Afrika geboren worden, de
overdracht van kennis. Directeur
leeftijd van 5 jaar niet haalt? En dat
Jan Goossens geeft toelichting.
een vrouw er ongeveer 1 kans op
“We werken steeds op vraag van
26 loopt om te overlijden aan de
een Afrikaans ziekenhuis en bieden
gevolgen van haar zwangerschap
zo steun op maat. Onze vrijwilligers
of bevalling? Daarom plannen wij
doen meer dan opereren en weer
in de periode 2011-2013 in totaal
vertrekken. Door middel van korte
35 missies naar de grote regio rond
maar intensieve opleidingen leiden
Bukavu, Congo. Door die gespe-
ze er hun Afrikaanse collega’s
cialiseerde missies en plaatselijke
op aan de operatietafel, in de
opleidingen gynaecologie, pediatrie
ziekenzaal of in het labo. Ze zorgen
en materniteit willen wij de des-
die projecten voor kinderen en
ervoor dat plaatselijke collega’s
kundigheid van lokale medici en
moeders in Bukavu steunt”, besluit
voldoende kennis hebben om
paramedici verhogen en vrouwen
directeur Jan Goossens.
morgen zelfstandig aan de slag te
en kinderen toegang bieden tot een
gaan. Daardoor wordt het niveau
hoogwaardige behandeling.”
van de gezondheidszorg duurzaam versterkt. Wij zijn momenteel actief
“Wij zijn dan ook bijzonder
in zeven van de minst ontwikkelde
verheugd dat de Nationale Loterij
44 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
© Griet Hendrickx
Artsen Zonder Vakantie legt
www.azv.be
© Q-Design
© Q-Design
SUBSIDIES
EENS OP MIJN PAARD BEN IK JE GELIJKE Van 31 augustus tot en met 4 september 2011 gaven mindervalide ruiters uit meer dan 20 landen het beste van zichzelf tijdens de Internationale Paralympische Dressuurwedstrijd in Moorsele.
1982 zelf Belgisch kampioen dres-
in vijf categorieën. “Op die manier
suur. “Onze club viert dit jaar zijn
maakt iedereen – blinden, rol-
dertigste verjaardag en telt al vele
stoelgebruikers, mensen met een
jaren zowel valide als mindervalide
prothese, … – een eerlijke kans”,
ruiters onder zijn leden”, vertelt ze.
legt Anne Van Neste-d’Ieteren uit.
Dressuur voor mindervalide
Waarom zou iemand met een han-
ruiters is volgens haar geen
dicap kiezen voor de paardensport?
bezigheidstherapie. “We spreken
Anne antwoordt: “Ik kan het zelf
hier over internationale topsport.
niet beter uitleggen dan met het
De vzw Quadrille was met de
Onze mindervalide ruiters trainen
gedicht van een jonge, Israëlische
organisatie van dit internationale
even hard en samen met de andere
ruiter op onze website. Dat gedicht
evenement (met steun van de
leden. Zij halen hetzelfde niveau
begint zo: ‘Eens op mijn paard ben
Nationale Loterij) niet aan haar
en nemen ook deel aan gewone
ik je gelijke. Rug recht, hoofd recht,
proefstuk toe. Elk voorjaar orga-
competitiewedstrijden.”
een echte ruiter. Alle verschillen en
(Roeland Kortleven)
niseert de club een internationale
ongemakken zijn plots verdwenen.
dressuurwedstrijd voor minder-
Gelijke en eerlijke kansen
En stilaan wordt mijn droom
validen. Stuwende kracht is Anne
Tijdens deze wedstrijd worden de
waar’.”
Van Neste-d’Ieteren, van 1977 tot
mindervalide ruiters onderverdeeld
www.quadrille.bz
45 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
DE STICHTING TEGEN ARMOEDE In 1976 zat Koning Boudewijn precies 25 jaar op de troon. Op 31 maart 1976 zag zijn ‘geschenk’ voor dat jubileum het levenslicht: de Koning Boudewijnstichting. Sindsdien zet die onafhankelijke stichting zich — in de geest van Koning Boudewijn — in voor betere levensomstandigheden, met de (flinke) steun van de Nationale Loterij. (Filip Clarisse) Zorgen voor betere levensom-
Kinderen aan het woord
Daarom hebben we – misschien
standigheden is een immense
De armoede in ons land vermindert
wel voor het eerst – echt naar de
opdracht. Om een tastbaar verschil
niet. Françoise Pissart, directeur
kinderen geluisterd. Kinderen en
te kunnen maken, focust de Koning
bij de Koning Boudewijnstichting:
jongeren die in armoede leven,
Boudewijnstichting op enkele
“In heel wat families werkt er
hebben we het woord gegeven.”
actiedomeinen: armoede & sociale
niemand of is er slechts één ouder.
rechtvaardigheid, democratie,
Ook grote gezinnen en migran-
Heel vroeg beginnen
erfgoed, filantropie, gezondheid,
tengezinnen hebben nogal eens te
Dat er naar arme kinderen wordt
lokaal engagement, migratie…
kampen met armoede.”
geluisterd, is relatief nieuw. Zelfs in Europa is het een verfrissende aanpak.
Armoede & sociale rechtvaardig-
“We hebben de afgelopen jaren
heid is een van de belangrijkste
geleerd dat het onvoldoende is om
actiedomeinen – een groot deel
alleen de ouders aan te spreken om
Françoise Pissart: “Door ons
van de dotatie van de Nationale
die gezinnen uit de armoedespiraal
te richten op de kinderen uit
Loterij wordt daarvoor ingezet. Om
te halen. In het verleden hebben
armoedegezinnen, verhogen we de
armoede weg te werken en sociale
we te vaak op de ouders gefocust
kans dat zij een beter leven zullen
rechtvaardigheid te bevorderen,
met het idee dat dit automatisch
hebben dan hun ouders. Kinderen
richt de Stichting zich op twee
positieve effecten zou hebben voor
hebben het immers moeilijk in
specifieke doelgroepen: kinderen
de kinderen. Om een echte impact
arme gezinnen. Ze krijgen geen
en ouderen.
te hebben op de toekomst moeten
hulp bij opdrachten van de school,
we ook de kinderen aanspreken.
ze kunnen niet deelnemen aan
46 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
SUBSIDIES
wisselen over armoede bij ouderen.
Informeren, analyseren, handelen
Hun ideeën, inzichten, voorbeelden
Hoe weet de Koning Boudewijn-
en tips verzamelen we in een
stichting wat de problemen in de
brochure die als inspiratiebron kan
samenleving zijn? Om de vinger
dienen voor andere organisaties
aan de pols te houden, zette de
die eveneens op het terrein actief
stichting een ‘luisternetwerk’
zijn. Het is een methode die we ook
op. “Het is een observatorium en
in andere actiedomeinen toepas-
een laboratorium tegen sociaal
sen en die prima werkt om ‘good
onrecht. Wij brengen zo veel moge-
practices’ zo goed mogelijk te
lijk experts samen: mensen op het
verspreiden.”
terrein, ervaringsdeskundigen,
gebracht om van gedachten te
sportieve en culturele activiteiten, ze krijgen geen evenwichtige maal-
professionals… Zij signaleren ons
tijden, ze krijgen minder aandacht…
Onafhankelijke jury
sociaal onrecht dat onvoldoende
Het is niet evident om dan uit de
Dat zelfs de klimaatverandering
bekend is en waar nog weinig aan
armoede te geraken. Als we dus
kan leiden tot een groeiende
wordt gedaan.
iets aan de (toekomstige) armoede
sociale onrechtvaardigheid, is de
willen doen, moeten we ons ook
Koning Boudewijnstichting niet ont-
Vervolgens helpen wij projecten
op de kinderen richten. We moeten
gaan. “Heel wat maatregelen om
opzetten om dat onrecht te ver-
héél vroeg beginnen en ons niet
de opwarming van de aarde terug
helpen. Neem nu de toekomst van
alleen met de ouders bezighouden,
te dringen, houden geen rekening
oudere werknemers in beschutte
maar ook rechtstreeks met de
met mensen die kansarm zijn.
werkplaatsen. Zij hebben het
kinderen werken.”
Oude auto’s belasten die het milieu
doorgaans moeilijk om hun vaste
erg vervuilen, is een prima zaak.
dagritme op te geven. Dankzij het
Good practices
Maar wat als je geen geld hebt om
luisternetwerk hebben wij pro-
Ook ouderen zijn een risicogroep
een nieuwe wagen te kopen? Vorig
jecten kunnen steunen die oudere
als het om armoede en sociale
jaar hebben we daarom debatten
werknemers voorbereiden op hun
uitsluiting gaat. Françoise Pissart:
georganiseerd tussen leefmilieu-
pensionering. Wij hebben vervol-
“We denken vooral aan oudere
experts en specialisten in sociale
gens die projecten verzameld in
migranten en eenzame ouderen.
rechtvaardigheid. We hebben een
een brochure zodat de hele sector
We steunen initiatieven die bruggen
rapport gepubliceerd met de resul-
er zijn voordeel mee kan doen.”
slaan tussen oudere migranten en
taten van die dialoog en stellen
de diensten die hen kunnen helpen.
momenteel 1 100.000 ter beschik-
Informeren, analyseren, han-
En we laten het isolement bij oude-
king van projecten. Zoals altijd
delen: het is hoe de Koning
ren onderzoeken.
zullen we initiatieven steunen van
Boudewijnstichting armoede en
Op basis van de resultaten zullen
derden en zal een onafhankelijke
vele andere problemen uit de
we verschillende kleine projecten
jury die projecten kiezen”, vertelt
wereld probeert te helpen.
steunen. Daarnaast hebben we
Françoise Pissart.
verschillende verenigingen samen-
www.kbs-frb.be
47 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
BELGIË NADERT ZIJN DOELEN Het is mogelijk om 0,7% van het bruto nationaal inkomen te besteden aan ontwikkelingssamenwerking, want we zitten nu al op 0,64%. In 2015 wordt gekeken wat de millenniumdoelen hebben opgeleverd. (Jean Blavier) En dat is meteen de eerste keer
ontwikkelingssamenwerking.
ontwikkeling en een rechtvaar-
in vijftien jaar, want in 2000 heeft
Om de bijzonder ambitieuze mil-
dige wereld tot stand te brengen;
België samen met 189 andere
lenniumdoelen in elk land van
landen de beroemde Millennium
de wereld te behalen, hebben we
hulp is hoofdzakelijk gericht op
Ontwikkelingsdoelen (kortweg de
150 jaar nodig.
Centraal-Afrika. Dat is echt een
millenniumdoelen) ondertekend.
2. een doelgebied. De Belgische
voordeel, want België bevindt
Drie ingrediënten
zich daar op bekend terrein. De
Het gaat om de volgende acht
De millenniumdoelen zijn niet het
banden met Centraal-Afrika gaan
doelen: de extreme armoede in de
enige terrein waarop ons land
immers terug tot de 19e eeuw. En
wereld halveren, basisonderwijs
actief is. Vanuit een politiek enga-
het niet aflatende engagement
voor iedereen garanderen, de
gement, een visie op de toekomst,
waarmee ons land in dat deel
kindersterfte verminderen, de
spant België zich in voor een
van de wereld optreedt, zorgt er
gelijkheid tussen mannen en
wereld zonder armoede, waarin
bovendien voor dat het steeds in
vrouwen en de onafhankelijk-
iedereen veilig en in vrede kan
het nieuws blijft;
heid van vrouwen bevorderen,
leven, en waarin iedereen echte
de gezondheid van moeders
ontplooiingskansen krijgt. Dat
besloten om 0,7% van zijn bruto
verbeteren, hiv/aids, malaria en
lijkt misschien naïef, maar het is
nationaal inkomen aan ontwikke-
andere ziekten bestrijden, voor een
waarschijnlijk een van de nobelste
lingssamenwerking te besteden.
duurzaam leefmilieu zorgen en een
doelen die er zijn. Om dat doel te
Dat halen we niet, maar we zitten
wereldwijde samenwerking voor
bereiken, zijn er drie ingrediënten
er niet ver vanaf. In 2010 zaten
ontwikkeling tot stand brengen. De
nodig:
we op 0,64%, maar daar staat
internationale gemeenschap heeft
1. een gecoördineerde aanpak.
tegenover dat het cijfer in 2003 al
zich ertoe verbonden tegen 2015
Dat is de reden waarom het
op 0,6% lag en in de jaren daarna
de millenniumdoelen te behalen.
Belgische ontwikkelingsbeleid
is gedaald tot 0,43% in 2007. De
U zult misschien zeggen: van 2000
deel uitmaakt van de inspan-
weg is dus lang en moeizaam,
tot 2015, dat is lang. Maar 15 jaar is
ningen van de internationale
maar ons land maakt een goede
net zeer weinig op het gebied van
gemeenschap om een duurzame
kans om zijn doel te bereiken.
48 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
3. een budget. België heeft
SUBSIDIES
Geen reden tot schaamte
land vergelijken met wat andere
van projecten van de Belgische
We hoeven ons hierom niet meer
landen doen, hoeven we ons niet
Ontwikkelingssamenwerking
of minder te voelen dan andere
te schamen: België behoort tot
reserveert en ook het Belgisch
landen. Menselijkerwijs gaat
de middengroep van donorlan-
Fonds voor de Voedselzekerheid
ontwikkelingssamenwerking voor,
den, achter de Scandinavische
financiert, dat op zijn beurt ontwik-
maar het doel van 0,7% is moeilijk
landen en Nederland, maar vóór
kelingsprojecten in Sub-Sahara
te halen. De bovengenoemde cijfers
Frankrijk, de Verenigde Staten
Afrika steunt.
tonen aan dat de economische
en Japan. En de Nationale Loterij
situatie een belangrijke rol speelt,
helpt een handje mee, omdat
maar dat is wel overal het geval.
ze een belangrijk deel van haar
Als we de inspanningen van ons
subsidies voor de financiering
© DGD Thomas Hiergens
© DGD Thomas Hiergens
© DGD Thomas Hiergens
www.dg-d.be
49 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
NAAR EEN BETERE VOEDSELVOORZIENING In de loop der jaren is het Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid uitgegroeid tot een belangrijk instrument van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking. Een overzicht van de nieuwe programmaperiode en de laatste initiatieven. (Olivier De Doncker) Het Belgisch Fonds voor de
Overlevingsfonds, zijn voorganger.
Theofiel Baert, een van de spillen
Voedselzekerheid, dat bij wet van
Vroeger gebeurde het werk van
van de organisatie. In de toekomst
19 januari 2010 werd opgericht,
het Belgisch Overlevingsfonds in
zal het Fonds zich trouwens op de
heeft als doel om voor een hogere
onderling overleg met Belgische
kwetsbaarste regio’s in de armste
voedselproductiviteit in het Zuiden
ngo’s (Oxfam, SOS Faim,
landen van Afrika ten zuiden van de
te zorgen. Het werk van het Fonds
Vredeseilanden e.a.) en een aantal
Sahara concentreren. De hulp is nu
is erop gericht om de lokale
VN-organisaties (de FAO - Voedsel-
ook op voedselveiligheid gericht in
bevolking een waardiger bestaan
en Landbouworganisatie van de
plaats van op bredere maar vagere
te bieden door gevarieerde voeding
Verenigde Naties, het UNCDF
doelen, zoals armoedebestrijding.
van goede kwaliteit het hele jaar
- Kapitaalontwikkelingsfonds van
door toegankelijk te maken.
de Verenigde Naties enz.). Elke betrokkene stelde een project in
Nieuwe projecten in Mali en Mozambique
Daarnaast bevordert dit Fonds
een land ten zuiden van de Sahara
Dit jaar hebben Mali en
activiteiten om de gezondheids-
voor en probeerde daarbij zo
Mozambique van de hulp van het
zorg, de toegang tot drinkwater,
breed mogelijk in de behoeften te
Fonds geprofiteerd om nieuwe pro-
het onderwijs of de burgerzin te
voorzien (o.a. opslag, productie en
jecten te starten. De twee landen
verbeteren door middel van een
distributie van voedsel).
hebben een bijdrage van respectievelijk 11 en 16 miljoen euro
bloeiende civiele samenleving en doeltreffende boerenorganisaties.
“Het Belgisch Fonds voor de
ontvangen, die in een programma-
Voedselzekerheid baseert zich nu
periode van vijf jaar moet worden
Gespecialiseerde inbreng
op een nieuwe strategie, waarbij
besteed. In Mali ligt het accent
Het Fonds heeft zijn werkwijze
elke betrokkene een specialisatie
op microkrediet en veehouderij
veranderd ten opzichte van de vroe-
inbrengt die een schakel in de
inagropastorale gebieden, terwijl
gere methoden van het Belgisch
totale keten vormt”, verduidelijkt
de samenwerking met Mozambique
50 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
© DGD Thomas Hiergens
SUBSIDIES
vooral betrekking heeft op drinkwatervoorziening en beroepsonderwijs. In beide gevallen worden de programma’s uitgevoerd in samenwerking met de FAO, het WFP (Wereldvoedselprogramma) en het UNCDF, die voor de coördinatie en bepaalde aspecten van elk project zorgen. Vorig jaar bedroeg het totale budget van het Fonds ongeveer 35,5 miljoen euro, waaronder een bijdrage van 17,4 miljoen euro uit het subsidiebudget van de Nationale Loterij. www.dgcd.be > Partnerschappen © DGD Thomas Hiergens
> Humanitaire programma’s en voedselzekerheid > Belgisch fonds voor de voedselzekerheid
51 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
KWALITEITSVOL MATERIAAL VOOR DE VLIEGENDE URGENTIEARTSEN Het Centre Médical Héliporté (CMH) van Bra-sur-Lienne werd vijftien jaar geleden opgericht en bevindt zich in het centrum van een zone die ver verwijderd is van ziekenhuizen, tussen de provincies Luik, Namen en Luxemburg. Het doel van het CMH: de inwoners een degelijke medische urgentiedienst bieden. Een interview met Olivier Pirotte, operationeel coördinator.
ziekenhuis bevindt zich op meer dan 45 minuten afstand.”
Aangezien het CMH een vzw is, hoe zorgt u voor de financiering van uw activiteiten?
“Zeker en vast. We zijn zelfs onmisbaar. In 2011 hebben we meer dan 1200 interventies met de helikopter uitgevoerd, wat neerkomt op
“Een helikopter kost geld: 52% van
gemiddeld 3 tot 4 per dag. We zijn
onze jaarlijkse kosten zijn te wijten
voortdurend actief.”
aan dit toestel. In totaal bedraagt onze kost per jaar 3 miljoen euro en genieten we van verschillende steunmaatregelen. We ontvangen geen hulp van de overheid, maar
Wat zijn de eigenschappen van het Centre Médical Héliporté?
Denkt u dat u van groot belang bent voor uw regio?
Op welke manier heeft de Nationale Loterij u geholpen om uw dienstverlening te verbeteren?
we worden wel ondersteund door openbare diensten zoals de
“De Nationale Loterij heeft ons
gemeenten. Een van onze belang-
1 55.500 subsidie aangeboden.
“Er zijn twee bijzonderheden aan
rijkste bronnen van inkomsten
Met dit bedrag hebben we nieuwe
het CMH. Eerst en vooral zijn we
is het jaarlijkse lidmaatschap
uitrustingen voor de helikopter
een medisch centrum voorzien
van de inwoners door middel van
kunnen kopen zoals een monitor
van helikopters. De helikopter is
reddingskaarten. Deze kaarten
(een toestel om de vitale functies
immers een vector voor dringende
zorgen voor een correcte bron van
te volgen), een zuurstofmasker en
medische hulpverlening. Ten
inkomsten. In samenspraak met
een echografische sonde. Een mooi
tweede zijn we een vzw. Aangezien
de ziekenfondsen factureren we
extraatje: de Nationale Loterij heeft
we geen ziekenhuis zijn, ontvangen
onze interventies overigens met
ongeveer 6% van ons jaarlijks bud-
we ook geen overheidssteun. Het
een minimum aan kosten voor de
get bijgedragen. Op deze manier
CMH is een privé-initiatief dat een
patiënten. Bovendien stimuleren
creëert ze echt kansen. Dankzij de
oplossing biedt voor een probleem
we giften door rekening te houden
Nationale Loterij beschikken de
wat betreft de volksgezondheid.
met de fiscale aftrekbaarheid.”
mensen aan wie we hulp verlenen
Hier in de regio bestond er geen
niet alleen over een efficiënt team
snel bereikbare medische dienst-
maar eveneens over kwaliteitsvol
verlening. Het dichtstbijzijnde
materiaal.”
52 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
© C. Meunier
© Ligue Braille
SUBSIDIES
LICHT IN DE DUISTERNIS Met de steun van de Nationale Loterij helpt de Brailleliga slechtzienden met individueel lichtadvies zodat ze langer in hun eigen huis kunnen blijven wonen. (Dirk Remmerie)
Thuis in het lichtlabo
suggesties en kan de slechtziende
Dit project met de werktitel
thuis de optimale verlichting laten
Lichtlabo, is een oude droom
aanbrengen.”
van departementsdirecteur Ronald Vrydag: “Het lichtadvies
Met de steun van de Nationale
is complementair met de andere
Loterij wil de Brailleliga de kamer
diensten van de Brailleliga die
technisch inrichten.
slechtzienden ondersteunen in het De duizenden slechtzienden die een
dagelijkse leven. Het helpt hen hun
beroep doen op de diensten van
restvisie maximaal te benutten. Je
de Brailleliga, kunnen binnenkort
moet je het Lichtlabo voorstellen
rekenen op bijkomend en indivi-
als een kamer vol armaturen en
dueel advies rond verlichting.
lichtbronnen. We bootsen diverse
www.brailleliga.be
thuissituaties na: een kitchenette, Door keuken, woonkamer, bureau…
een leeszetel, een tafel waaraan
optimaal te verlichten en te zorgen
gewerkt wordt… Telkens gaan we
voor contrasten, is het mogelijk
na welke de ideale intensiteit van
de zelfstandigheid van heel wat
het licht is, de beste ‘lichtkleur’ en
slechtzienden te vergroten. Zo kun-
de optimale lichtbron (led, neon,
nen ouderen bijvoorbeeld langer in
gloeilamp) om bepaalde taken te
hun eigen huis blijven wonen.
verrichten. Na de tests geven wij
53 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
ONTDEK VANDAAG DE TALENTEN VAN MORGEN De tentoonstelling ‘Tremplin’ wil afgestudeerden (jonger dan 35 jaar) aan de scholen van toegepaste hedendaagse kunst uit Wallonië en Brussel in de picture plaatsen. (Marie Bryon) Modeontwerpers, stylisten en
Nationale Loterij was een van de
keramisten, maar ook designers en
eersten om zich te verbinden aan
binnenhuisarchitecten… ze zijn er
dit initiatief. Zij voorziet drie beur-
allemaal. Voor het zesde jaar op rij
zen van 1 2.500 (met daarbovenop
stellen ze zij aan zij hun werk voor
een speciale vermelding toegekend
en hopen ze opgemerkt te worden
sinds 2010), met als doel de car-
door het grote publiek, door ken-
rière van deze nieuwe generatie
ners of beter nog, door de jury.
ontwerpers een boost te geven.
De expositie ‘Tremplin’ werd in
“Het gamma van initiatieven
2006 ingehuldigd door de World
waarvoor we dit geld gebruiken, is
Crafts Council-BF (WCC-BF) en wil
heel uitgebreid: de realisatie van
aandacht schenken aan mensen
prototypes, bijkomende opleidin-
jonger dan 35 jaar die afgestudeerd
gen, studiereis,… Deze steun zorgt
zijn aan de scholen voor toegepaste
voor een extra duwtje in de rug van
hedendaagse kunst uit Wallonië
de laureaten zodat ze hun carrière
en Brussel. Voor deze veertig ont-
een boost kunnen geven. Deze
werpers die voor deze gelegenheid
ontwerpers vermijden zo ook een
hun eindwerk voorstellen, is dit een
mentale uitputting waaraan vele
unieke kans om grotere bekend-
andere ontwerpers lijden omdat ze
heid te verwerven, zowel in België
zich al te vaak laten ontmoedigen
als daarbuiten.
en zo hun ambitie en talent laten verloren gaan”, aldus Maïté Graci,
Stille dood vermijden
communicatieverantwoordelijke
In 2007 werd de tentoonstelling
bij WCC-BF.
omgedoopt tot een wedstrijd. De
54 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Verder kijken dan het esthetische aspect
rijker zijn dan men zou denken”,
zijn domein behoort. Dit overleg
gaat Maïté Graci verder.
verrijkt het oordeel van de jury en
Hoe kan je nu het best een jury,
© Xavier Alphand
© Jean Paternotte
"Un soir d'été en hiver" © Hugo Cocciani
SUBSIDIES
helpt om een beslissing te nemen
die bestaat uit experts afkomstig
Het esthetische aspect alleen
wanneer er een groot aantal
uit heel diverse domeinen zoals
volstaat echter niet als criterium in
voorgestelde werken is, zoals
de glas-, juwelen-, keramiek- of
de ogen van deze heterogene jury.
vaak het geval is. Dit bewijst nog
designsector, overtuigen? “Wij
De kandidaten worden geëvalueerd
maar eens dat de creativiteit in ons
willen geen prijs geven voor elke
vanuit verschillende invalshoeken,
kleine landje welig tiert…”, besluit
discipline, ook al lijken ze heel
waaronder creativiteit en artis-
communicatieverantwoordelijke
verschillend. Een van de doelen van
tieke intelligentie. “Elk jurylid is
Maïté Graci.
Tremplin bestaat er juist in om alle
gespecialiseerd in één welbepaald
luiken van de toegepaste kunst bij
domein. Het gebeurt vaak dat een
elkaar te brengen, en op die manier
jurylid de anderen bijspringt op
aan te tonen dat deze verschillende
technisch niveau, bijvoorbeeld bij
takken heel wat uitgebreider en
het bespreken van een werk dat tot
www.wcc-bf.org
55 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
Nationale Loterij nv van publiek recht Belliardstraat 25-33 1040 Brussel www.nationale-loterij.be
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ivan Pittevils Gedelegeerd Bestuurder van de Nationale Loterij
ALGEMENE COÖRDINATIE Philippe-Edgar Detry, Audrey Bettens
PROOFREADING Piet Van Baeveghem
CREATIE, OPMAAK EN PRODUCTIE www.thecrewcommunication.com
DRUK Albe De Coker
Dit jaarverslag is beschikbaar in PDF-formaat op de website van de Nationale Loterij, www.nationale-loterij.be. Gedrukt op ecologisch, sociaal verantwoord papier en geproduceerd op een duurzame manier.
56 Nationale Loterij • Maatschappelijk Verslag 2011
www.nationale-loterij.be