Vol.XXXII Isyu Blg. 13
Cong.Teves binalaan ang NORSU admin
Agosto 25 - 31, 2014
Pastora ipinapatanggal ang murals ng frats Ni John Dave V. Laturnas
Ni John Dave V. Laturnas
BINALAAN NG NEGROS Oriental 3rd District Congressman na si Pryde Henry Teves ang administrasyon ng Negros Oriental State University (NORSU), na kapag hindi nalutas ang mga isyung hinaharap nito, hindi niya ipapaapruba sa kongreso ang 2015 badyet ng unibersidad. Sa isang panayam
na ipinalabas sa FilNews CATV-6, inihayag ni Teves, isa sa mga miyembro ng Board of Regents (BOR), na walang deliberasyong mangyayari ukol sa pag-apruba ng badyet ng NORSU sa kongreso, kapag hindi maisasaayos ang mga isyung kinasasangkutan nito. “ A k o n i i - p ro m i s e n i n y o [NORSU admin], kung dili gani ma-resolve ang isyu sa NORSU karon, dili nako ipa-deliberate ang budget sa NORSU next year…kung dili nila na solbaron, walay budget
ang NORSU next year,” pahayag ni Teves. Inilahad din niya ang kanyang pagkadismaya sa hindi pagsipot ng karamihan sa mga miyembro ng BOR sa napagkasunduang pagpupulong noong ika-4 ng Hulyo. “Let them call for a board meeting. Let them all be present,” mungkahi nito. Dagdag pa niya, “Dili ko ganahan anang dili mutungha para walay quorum nga mahitabo.” CONG. TEVES BINALAAN... pahina 4
Ilan sa mga mural na nakapinta sa pader ng NORSU. (Larawan ni Kim Eden Felize B. Belnas)
NAGSUMITE NG REKLAMO sa Student Affairs Services (SAS) ang isang pastora ng Christian Cooperation Ministry Inc. noong Agosto 3 ukol sa pagpapatanggal nito ng murals ng mga rehistradong fraternities ng NORSU.
Cong. Teves sa isang bidyung nakunan ng Fil Products CATV-6.
Estudyante nahuling may dalang patalim Ni John Dave V. Laturnas
NAHULI NG UNIVERSITY Security and Management Office (USMO) ang isang Norsunian na may dalang patalim sa loob ng kampus, umaga noong ika-11 ng Agosto. Ayon sa guwardiya na si Roberto Buquiran, ang estudyante na kinilala bilang si alyas ‘Siga’ ay nakita niyang may
ibinulsang patalim habang ito’y pumapasok sa kampus. Paliwanag pa niya, sinita niya ito subalit hindi man lang ito namansin. Agad naman niya itong isinumbong kay USMO Chief Officer Benjamin Valencia at kusa itong sumama at isinuko ang naturang kutsilyo. Sa kabilang panig, inilahad ng ESTUDYANTE, NAHULING MAY... sa pahina 4
Maiging nakikinig ang mga estudyante ng Computer Science and Information Technology habang nagtatalakay ang tagapagsalita na si Mary Dawn I. Valencia ukol sa paglinang ng kani-kanilang personalidad, noong naganap na Interpersonal Relationship Seminar nila sa Le Toundra, Bacong. (Larawan ni Kent S. Mapula)
Ayon kay Rev. Abdoriana Abejero Café, ang mga murals ng frats ay nagpapakita ng masamang halimbawa sa publiko. “I believe that students themselves seek fraternity/ sorority groups in the campus, their presence need not to be advertised on walls,” ayon sa sulat nito. Kinwestyon din ng pastora ang kapabilidad ng administrasyon ng NORSU sa pagmomonitor ng mga fraternities.
“Do you think school offices could be charged with administrative case if they are remiss in monitoring fraternities/sororities especially hazing causing deaths?” saad niya. “Since 1952, more than dozens of deaths caused by hazing which some have not been noticed and arrogated justice,” dagdag pa nito. Sa halip ng mga fraternity murals, iminungkahi ng pastora na mas nakabubuti kung papalitan ito ng mga islogan at sawikaing may moral na kabuluhan. Bilang tugon sa reklamo ng pastora, inihayag ng direktor ng SAS na si Robert Poculan, na hindi maaaring tanggalin ang mga murals ng fraternities sapagkat ito ay nagsisilbing representasyon ng PASTORA IPINAPATANGGAL... pahina 3
Buong NORSU-MC I, binasbasan Ni Maria Dominique P. Ferrolino
na ang hindi pa natatapos na Para naman kay Angelle de mga imprastaktura. la Torre, estudyante ng College Ayon sa isang estudyante of Industrial Technology, sa ng College of Education pamamagitan ng pagbasbas na si Jona Lyn Torres, isa a y m a b i b i g y a n a n g m g a itong magandang hakbang ng estudyante ng seguridad sa unibersidad. “Maayo kay gi- espiritwal na aspeto. “At least, blessingan nila ang campus di na ta mahadlok kay giSa pahayag ni Padre kay basin naa puy mga dili assure na man ta through Bonocan, ang naturang pareho nato…wala man puy the rededication and we are blessed,” saad niya. pagbasbas ay paghingi ng mawala nato,” wika niya. patnubay sa Panginoon ukol sa mga adhikain ng unibersidad. “Para maguide ta sa Ginoo ug kung naa man gani mga dautang espiritu, mapalayo nato,” pahayag niya dahil narin sa mga nagaganap na di umano’y pagsanib ng mga masasamang elemento sa iilang Norsunians noong mga nakaraang buwan. Ilan sa mga naisagawa ay ang pagsindi ng kandila, pag-alay ng mga panalangin at pagbendita n g i b a ’t i b a n g g u s a l i , opisina, silid-aralan at mga abandonadong kwarto Binasbasan ni Padre Bonocan ang mga estudyante at ang buong cafeteria ng unibersidad kabilang ng unibersidad. (Larawan ni Kent S. Mapula) BINASBASAN NG UNIVERSITY Chaplain na si Rev. Alfredo Bonocan ang buong Main Campus I ng Negros Oriental State University noong ika-4 hanggang 8 ng Agosto.
2
Vol.XXXII Isyu Blg. 13
Agosto 25 - 31, 2014
Walang personalan Kamakailan, nagsalita na ang kongresista ng ikatlong distrito ng Negros Oriental na si Cong. Pryde Henry Teves, sa isang panayam sa midya, ukol sa kanyang sentimento sa mga isyung kinasasangkutan ng ibang miyembro ng Board of Regents (BOR) ng NORSU. Binalaan ni Teves ang administrasyon ng NORSU na kapag hindi naayos ang mga isyu nito ay walang mangyayaring deliberasyon ukol sa pagpapaapruba ng 2015 badyet ng NORSU. Bilang isa sa mga miyembro ng BOR, nagmungkahi si Teves na ang tanging paraan upang maayos ang mga isyu nito ay magpatawag ng BOR miting at lahat ng miyembro ng BOR ay dapat dumalo rito. Sa katunayan, kung ating pag-iisipang mabuti, talagang nararapat lang na pag-usapan at ayusin ng mga miyembro ng BOR ang mga isyu na kanilang hinaharap. Kung mayroon silang mga personal na ‘di pagkakaintindihan sa isa’t isa, huwag sanang maapektuhan nito ang kani-kanilang responsibilidad sa NORSU dahil siguradong makasasama ito sa lahat lalung-lalo na sa mga estudyante. Nabanggit din ni Teves ang kanyang pagkadismaya dahil sa pagliban ng ilang miyembro ng BOR sa kanilang pagpupulong noong Hulyo 4. Ayon sa kanya, hindi sapat na rason ang pagliban dahil lamang sa masakit ang ngipin o ano pamang di kapani-paniwalang dahilan. Kung tutuusin, ang miyembro ng BOR ay dapat magsilbing mga mabubuting ehemplo sa NORSU lalo na’t sila ang pinakamataas na tagapangasiwa ng batas sa unibersidad. Kailangan nilang magkaroon ng tiwala sa isa’t isa at maging tapat sa kani-kanilang tungkulin. Dapat din nilang isaisip na hindi sila magkaaway kundi magkaalyansa dahil pareho lang naman ang kanilang mithiin–ang mapabuti ang buong NORSU System. Samakatuwid, ang pagsiwalat na ito ni Teves ay isang makabuluhang hakbang na maaaring makapagpapanumbalik sa kaayusan ng NORSU. Nawa’y mapukaw nito ang damdami’t konsensya ng mga taong kasangkot. Ika nga, walang di-pagkakaintindihang hindi madadaan sa masinsinang usapan.
Punong Patnugot Joeylen A. de la Cruz Kabakas ng Punong Patnugot: Ariel B. Dizon Pambalitang Patnugot Mary Grace G. Bornales Lathalaing Patnugot Kleine Jun B. Ontolan Punong Sining at Grapika: Angelo K. Sastre
v
v
Timba, Yelo at Tubig! Una sa lahat, nais kong sabihin na napakahirap palang magsulat ng column gamit ang salitang tagalog. Kaya’t saludo ako sa mga gurong bihasa sa dayalektong ito. Subalit ang bahaging ito ay hindi inilaan para sa hirap na sumulat, o sa pagkabihasa ng ilang tao. Ito’y inilaan para sa isang hamon sa buong mundo! Ikaw? Naka Ice bucket challenge ka na ba? Hindi na nga makakaila pa! Sikat na sikat na talaga sa mundong ibabaw ang hamon na ito. Mapa America, maging sa Pilipinas, para lamang sa isang hangarin—ang mapalawak ang kaalaman ng mga tao sa pamamagitan ng pananaliksik tungkol sa hindi pa magamot na sakit na ALS (Amyotrophic Lateral Sclerosis). Noong una, akala ko’y ang mga taong gumagawa nito ay nais lamang na pagtawanan ang kanilang sarili—na nais lang nilang palipasin ang kani-kanilang mga oras sa pamamagitan ng pagbuhos ng nagyeyelong tubig sa kanilang katawan. Naisip ko na baka summer sa kanilang lugar kaya’t walang hamas nila itong ginagawa. v
vV
Mga sinyor na Tagabalita:
Dayanara G. Villalon • Niña Marie T. Pino Kimberly Rose E. Lumaya • Meljean Dela Peña Tagabalita:
Francis Ivan G. Ho • Marie Dominique P. Ferrolino John Dave V. Laturnas • Joanne P. Ferrolino Irish Mae C. Cuaresma Lathalaing Manunulat:
Roma-Amor A. Oligo • Oliver Orlando Dometita Trixia Pauline C. Acab • Caryl J. Sapepe • Hengie V. Jalando-on Mga sinyor na Dibuhista:
Karlo Billy S. Rubia • Joleos June S. Vegare Mga Dibuhista:
Marko Mikhal G. Deposoy • Joemar B. Villarejo Emmanuel D. Manlun-uyan Punong Tagalatag:
Alyana Wilma C. Molinos Mga Tagalatag:
Froiland D. Liu • Clarisa Marie M. Cadiz Mga sinyor na Litratista:
Kendrex B. Pael Kent S. Mapula • Mayette Hanna F. Diez Litratista:
Kim Eden Felize B. Belnas Webpage Developer
Jergo T. Acido • Randolf Chavez Ingat Yaman Marve G. Fabela Kabakas ng Ingat Yaman Princess D. Ebo Sekretarya Richel Mae S. Dennison Tagapamahala sa Sirkulasyon Dennis M. Ybañez
Tagapayo Joy G. Perez, Ph.D.
Ang mga kontribusyon, komento at mga liham ay malugod naming tatanggapin. Ang mga artikulo ay kailangang naka enkowd sa kompyuter, dobleng espasyo at may kasabay na buong pangalan at pirma ng tagapagsulat.
Konting hiya naman po Nasa elementarya pa lang ako nang nagsimula akong sumali sa paligsahan sa pagsusulat. Tandang-tanda ko pa, na noo’y napabilang ako sa kategoryang Filipino. Ang hirap! Kaya’t pagtungtong ko ng hayskul ay mas pinili kong tutukan ang pagsulat gamit ang wikang Ingles. Pasensya na po talaga kung marami po itong mali-mali. Estudyante lang din po ako, tulad n’yo eh patuloy na nag-aaral at natututo. Nakatutuwang isipin na sa halos tatlong buwang pasukan ay nakapagpoprodyus kami ng dyaryo linggo-linggo. Natatandaan ko pa noon na nakapagpoprodyus lamang kami isang beses sa isang buwan o ang pinakamalala’y nahuhuli o delayed ng tatlong buwan. Bagkus napakaraming rason kung bakit nangyari iyon. Bukod sa bidding para sa printing press, inaamin kong isa sa mga dahilan ay wala kaming sinusunod na time frame kaya naman parating nahuhuli sa pagsusumite sa printing press. Siguro rin dahil sa katamaran ng halos lahat ng staff na kahit minsa’y hindi isinapuso at isinaisip na ang TN ay isang “weekly student publication”. Ngunit iba na ngayon. Kita n’yo naman na kailan ma’y hindi kami pumalya sa pagpoprodyus ng lingguhang dyaryo. Tunay na nakamamangha lalo na’t estudyante lang kami at may kanya-kanya ring personal na buhay. Datapwat
Subalit nagkamali ako. Mabuti naman pala ang hangarin ng hamon na ito. Kahit anong gawing pagtutol ng ilan, patuloy pa rin sa pagyabong ng kamalayan ang ice bucket challenge. Ang nakatutuwa, ikaw na nga ang hinamon, ikaw pa ang magbibigay ng donasyong pera sa kanilang tanggapan. At tandaan, umabot na sa higit sa $79.7 milyon ang nalikom nilang pera noong ika25 ng Agosto. Higit 3 bilyong piso rin yon. Isipin niyo nga, sa ganoon kalaking salapi, maaari ko nang mabili ang Robinsons mall at ang mga nasa loob nito! Ito! Kung ating susumahin, sa ganitong uri ng hamon na laganap ngayon sa ating bayan, masasabi ko lang na hindi pala mahirap ang tumayo at magkaisa sa isang hangarin. Mapa pinoy man o ang mga hilaw na lahi, basta’t alam nating may mabuting kalalabasan sa santinakpan, hala sige! Ratsada lang, patuloy lang kahit na naninigas ang iyong mga kalamnan sa malamig na tubig na ibubuhos sa iyong katawan. Ang akin lang naman, kung kaya nating gawin ang bagay na ito para sa pananaliksik ng mga karagdagang bagay upang makapigbagay-lunas sa isang karamdaman, maari ring gawin natin ang hamon na ito para sa ibang hangarin. Bakit kasi ngayon pa naisip ng mga tagalikha ng ice bucket challenge na ito ang ganitong tema. Isipin niyo nga, kung matagal na nating naisip ang mga bagay na ito, maaring matagal nang nalunasan ang gutom at uhaw sa Africa. O di naman kaya ay natigil na ang paglaganap ng sakit na ebola sa parehong lugar. Sa huli, sino ba’t tayo tayo rin lang ang tatayo at gagalaw upang makamit ang isang hangarin? Sino ba’t tayo tayo lang din ang gagawa ng mga paraan upang malunasan ang mga sakit sa lipunan, at maisaayos ang pagkakanlong ng mga nakararami. Balang araw, aano rin ba’t magkakaroon na naman ng ibang bersyon ang hamon na ito! Gamit pa rin ang Timba, Yelo at Tubig! nais kong ipaalam sa inyong lahat na ang column na ito ay hindi para magyabang sa kung ano mang nararanasang pagbabago at magandang sistema ng TN. Sa pamamagitan nito’y ihahayag ko ang aming hinaing. Isa lamang sa mga bagay na aming napansin sa inyo, kapwa naming Norsunians. Alam n’yo ba na sa tuwing sasapit ang araw ng Huwebes o di kaya’y Biyernes, ay parang nagpipiyesta ang buong publikasyon namin? Bakit? Sino ba naman ang ‘di magsasaya sa mga araw na maipapakita namin ang bunga ng aming pinaghirapan. Maaaring hindi lang kami ang nagpipiyesta…maaaring kayo rin! Ang iba siguro’y nagagalak sapagkat mayroon na naman silang panibagong babasahin. ‘Yong iba nama’y tuwang-tuwa dahil meron na sigurong pamayong sa ulan at init, o di kaya’y upuan para di marumihan. (Ang arte!) At ito pa! Mas Malala! Ano kayang mararamdaman n’yo kung halimbawa’y parte kayo ng TN, tapos may nakita kang kapwa estudyante mong kumukuha ng sobra-sobrang dyaryo at wika pa nya’y “Wow! Naa napod koy ipulaig.” Di ba sobrang nakakainis? Di ba ang sarap hampasin? Siguro marami sa inyo ang hindi nakaka-relate. Pero ate/kuya! Maawa naman po kayo sa amin! Tulad ng ibang organisasyon, meron din kaming mga pagpupulong, hindi lang isa kundi dalawang beses sa isang Linggo. Tuwing Martes ng gabi, nagkakaroon ng pagpupulong ang iba’tibang yunit namin—yong News, Features at WAPU (Webpage, Artist, Photographers Unit). Sa araw na’to, sinisingil ng kanyakanyang patnugot ang mga outputs ng kanyang mga miyembro. Sa buong araw ng Miyerkules nama’y kalimitang panahon ng pagko-comply. Dito pinupunan ng mga manunulat o ng mga litratista ang anumang kakulangan o mga nais na ipagagawa o ipadagdag ng sinumang patnugot. Tuwing Huwebes naman ang pangkalahatang pagpupulong namin kung saan, pinag-uusapan ang mga naisumiteng outputs, kasama na rin ang mga problema, hinaing, anunsyo at iba pa. Sa Biyernes naman ay ang itinakdang araw kung kailan dapat maisumite ng Pambalita at Lathalaing Patnugot ang outputs ng kani-kanilang yunits. Tuwing Sabado nama’y iskedyul ng Kabakas ng Punong Patnugot para mag-edit. Kinakailangang sa pagsapit ng Linggo ay nasa akin (Punong Patnugot) na ang KONTING HIYA NAMAN... sa pahina 4
Vol.XXXII Isyu Blg. 13
Agosto 25 - 31, 2014
3
Katawa-tawang mga apelyido na may kaakibat na kahulugan sa ating wikang balbal. Kakaibang mga pangalan na ginagamit upang makapagbigay ng ating pagkakakilanlan. Ang katangian nating gumamit ng mga kakaiba’t katawatawang mga bansag ay sadyang karaniwan subalit ito’y sobrang napakabukod-tangi. Eh ano ngayon? Gan’to tayo eh! Kahit na sobrang nakakapagpabagabag! Ano nga ba talaga ang pinagmulan ng ating mga kakat’wang pangalan? Sinong epal kaya ang nagpasimula ng mga ito? Anong nakain nila? Bakit kaya nila naisipang mag-imbento sa halip na gumamit ng mga pormal na mga termino? Papakin ang Kasasaysayan Kailangan nating isaisip na dahil sa masalimuot na kasaysayan ng ating bansa, ayon na rin sa impluwensiya ng mga dayuhang sumakop sa atin, tayo’y nahubog sa pamantayan na ang apelyido ay batayan ng pagkakakilanlan. Noon, tayo’y obligadong makiisa at sumunod sa utos ng mga Espanyol, lalong-lalo na sa tinatawag nilang 1849 Naming System. Ito’y naging dahilan kung bakit maraming Pilipino ang may apelyidong kanluranin at tunog-kanluranin. Gaya ng mga alta sosyal na Villa, Cruz, Torres, Reyes, Castillo, Garcia, Mercado at maraming iba pa. Sa kadahilanan din na primero motibo ng mga Espanyol ang impluwensyahan tayo ng Katolisismo, hanggang ngayon, labis-labis ang paggamit ng mga Pinoy sa pangalang Maria at Jose. Tama ba, Juan? Noon din, upang maitago at maiwasan ang pagsususpetsa ng mga mapang-aping guardia civil at gobernadorcillo, napagtanto ng ating mga kanunu-nunuan na dapat nilang baguhin ang kanilang mga pangkaraniwang titulo. At sila nga ay gumawa ng apelyido na hindi gaanong pamilyar upang makaiwas sa iba’t ibang panghihinala, at upang makakilos ng malaya. Karamihan din ay laganap sa ating rehiyon lalo na sa dayalekto nating Cebuano. Gaya na lamang ng Tindog na sa Ingles ay stand, Makalisang na sobrang shocking, Catacutan, o frightening, Paet na lasang bitter, Dimasuhid dahil cannot be copied, Bayot o gay at Duhaylungsod na two towns. N a k a k a t a w a hindi ba? Subalit aminin natin—laganap at tanggap ang mga apelyidong ito. Isang magandang halimbawa ay si Bibining Pilipinas 2011 Shamcey Supsup. Lingid sa kaalaman ng iba, isang salik na ginamit niya upang maiuwi ang korona ay ang kanyang apeyidong Supsup. Eh, sino ba namang likas na Pilipino ang hindi mapapanganga kapag nakarinig ng ‘supsup’ na apelyido? Lalo na ang mga Bisaya? At akalain nyong ang nagmamay-ari ng pangalan na ito ay isang topnatser na arkitekto at magandang dilag? Nga-nga!
Hindi lang naman sa mga mapanghusgang hukom ginamit ni Shamcey ang kanyang makamandag na ‘supsup’. Ginamit niya rin ito upang lamangan ang kanyang mga kaklase habang siya’y nag-aaral sa Unibersidad ng Pilipinas. Ipinagmalaki niya na palagi niyang nakukuha ang atensyon ng kanyang mga guro, na naging instrumento upang siya’y manguna. Mga Patok na Bansag Hindi lang naman tayo ang nangunguna sa mga bansang may kakaibang apelyido. Tayo rin ang bansa na may sari-saring bansag sa mga pangalan at palayaw na diktadoryang ibinato ‘nung sanggol at musmos palang tayo, na hindi isinaalang-alang ang kalalabasan. Ayon kay Kate McGeown, na naglathala ng isang bukod-tanging artikulo sa tanyag na British Broadcasting Company (BBC), napuna niya na marami sa atin ang may pangalan at apelyidong ‘di pangkaraniwan na talaga namang agaw-pansin. Nangyaring may nakilala siyang Bambi, mga pinoy na Bogies, Peanut, Barbie at isang lalakinglalaki na Babe. Nakakatawa ‘di ba? Ngunit, sa isang dayuhan na nagliliwaliw sa ating bansa, ito’y sobra pa sa nakakatawa! Hilarious kaya! Hindi rin naman lingid sa ating mga Pinoy ang mga bagay na ito. Sila lang ba ang nakapupuna? Tayo rin ‘di ba? Kasi nga patok ito sa atin, yung palayaw na paulit-ulit, pangalan na Ano bang inaasam-asam mong magkaroon? ‘Yan ang linyang naalala ko na itinatanong ko sa aking sarili noon. Napabuntong hininga ako. Kuya… Kuya… Sinabayan pa ‘to ng pagtulo ng mamahalin kong luha. Ang drama ko! Ngayon ko lang naisip na ang sarap ko palang sapakin. Ang totoo? Meron naman talaga akong Kuya. Subalit siya’y binawian na ng buhay sa kaagahan ng kanyang kabataan. Napaisip ako, kung hindi nga lang siya nilagutan ng hininga noong sanggol pa lamang siya, siguro’y may gumagabay sa’kin, may nagtatanggol at may kasabay ako ngayon sa pag-aaral sa kolehiyo. “Umayos ka nga,” sabi ni Mama. Dagdag pa niya, “Alalahanin mong ikaw ang nakatatanda.” Ano ba’to? Parang ang bigat. Kung nandito lang sana si Kuya, hindi ako ang papasan nito. Palabiro. Pala-kaibigan. Pihikan. Naiinggit ako sa mga kaklase kong may mga kuya. Dahil sa kagustuhan kong magkaroon din ng kuya, pinarami ko pa lalo ang mga kaibigan kong lalaki. Parati kong pinagmamasdan ang kanilang mga kilos. “Ang cool!” sabi ko sa sarili. Ang mga mata ko’y kumikinang na parang bituin sa kalangitan sa aking tuwa. Nakipagkwentuhan at nakisali. Whoah! Akalain ninyong sa aking pagkamangha ay nagawa ko pang kopyahin ang kanilang kilos. Hay naku, ‘pag bata nga naman!
gaya-gaya sa artista o yung sa sikat na atleta. Yung iba nga Jolibee at saka Cheese, eh kung paborito ni nanay at tatay, anong magagawa mo? Parang dessert lang naman yan, halu-halo. Ang atin ngang mahal na pangulong si Benigno Simeon Cojuangco Aquino III ay may dugong Espanyol, Hebreo at Insik, Noynoy lang—ang tunog Pilipino! Lalo na si Bise-Presidente Jejomar na inihalintulad ang pangalan sa kombinasyon ng Jesus, Joseph at Mary. Hindi rin ligtas si dating Senador Joker, pangalan pa lang, mapagbiro na. Junjun? Si the second at the third? Alang-alang sa pagpalaganap ng parehoparehong mga pangalan at nang maisalin ito hanggang sa kaapo-apohan. Napakanoypi! Ika nga nila, tayo ang melting pot of races ng Asya, na mahilig sa mga made in China. Gustong makapagasawa ng mga galing sa America. Palayaw, bansag, apelyido at pangala’y lutong-macau. Ito yong mga palasak na isteryotipika, na kalahating totoo, kal’hating tama. Gets mo? Kaya’t huwag ng mabagabag pa. Kalabisan man tumawa sa isang bagay na kinalakihan na natin, bahagi na ‘yan ng ating pagkakakilanlan–ang pagiging Pilipino. Pambihirang mga bansag na dapat nating linangin, lalo na’t ito’y isang aspetong nagtatangi sa atin. “Tomboy na ‘yan,” sabi ng isang babae. “Hindi ahh… Keri lang,” banat ng isa. Akala siguro nila’y ‘di ko naririnig. Eh, ang lakas kaya ng mga boses nila. Nalito ako’t hindi malaman ang gagawin. Lumapit ako sa kaibigan kong babae’t sinabi ang aking mga hinaing sa kanya. “Ano bang sinasabi mo?” direkta siyang tumingin sa mga mata ko’t ngumiti. “Hindi naman siguro totoo, ‘di ba?” Napatigil ako’t napaisip. Ang gawi ng isang Pilipina’y hindi masasabing tulad ng dati. Marahil, kilala mo at respetado, mabait at kaaya-ayang karakter ni Maria Clara na hindi maisabak sa giyera. Ang totoo’y siya ang simbolo ng mga kababaihan. Kasabay ng mabilis na transpormasyon sa lipunan ang pagbabago ng mga tao. Meron na ngayong Women Empowerment. O, biruin mo ‘yon? Hindi na basta-basta ang mga babae ngayon! Napaluha akong bigla. Ang tanga ko. Ba’t ako naghahanap ng puwersang susuporta sa akin kung kaya ko namang punan? Ba’t ako tutulad sa iba kung pwede naman akong maging ako lang? Nangyari na ang nangyari at tanggap ko na wala na si Kuya ngunit dapat kong isaisip na kailangang maging isang mabuting ehemplo ako sa nakababata kong kapatid. Si Ceije Sah ay nasa kanyang unang taon sa kolehiyo at siya ay malimit na nagkakanlong sa sarili.
Mahal kong TN,
May isa po akong kaibigan na binatilyong mayabang. Mahilig siyang magbiro kahit na nakakasakit na siya ng damdamin ng iba, lalong-lalo na sa aming mga babae. Ang malala pa, sobra siyang mahangin, pranka at insensitibo sa lahat ng kanyang ginagawa. Ngunit kahit na ganun siya, hindi ko maiwasang mahumaling sa kanya. Kinukutya niya ako sa harap ng iba, tinatawanan pero hindi iyon naging dahilan upang magbago ang pakikitungo ko sa kanya. Mukha akong martir at kaawa-awa sa harap niya. Ginagawa ko pa nga’ng makigpag-flirt sa kanya, ngunit hindi niya pa rin ako napapansin. Paano ko kaya maiiwasan ang damdaming ito? Nakaka-bother na kasi, nagmumukha akong malanding-ipot na nakadikit sa kanya.—Bb. Bubbly Gal Bb. Bubbly Gal, ayon sa pagkakalahad ng iyong problema, tila ika’y kaawa-awa at sawing-sawi; hindi kayang mabitawan ang isang bagay dahil sa bugso ng iyong damdamin. Hindi ka namin masisisi sa kung ano man ‘yang nararamdaman mo ngayon, pero dapat mo ring isaalang-alang ang kabuuan mo bilang isang babae – babaeng dapat galangin at bigyang pansin. Samakatuwid, hindi ka nababagay sa isang lalaking may ganitong asal na hindi marunong umintindi. Ang biro ay biro kapag nakakatawa ito pero ‘pag nakakasakit na, ibang usapan na ‘yan! Ikaw na mismo ang may sabing magkaibigan kayo at nararapat mong sabihin sa kanya ang kanyang mga pagkakamali. Simulan mo munang ipaintindi sa kanya ang kahalagahan ng positibong asal sa pakikitungo sa mga tao, lalo na sa inyong mga babae at baka sakaling ito’y mas makatulong sa kanya. Kaya naman, pinaaalahanan ka naming bigyan mo ng panahon ang pagsusuri sa mga bagay-bagay na may kaugnayan dito. Pahalagahan mo muna ang iyong sarili at isiping ang pagkahumaling ay admirasyon lamang at hindi dapat maging dahilan upang ika’y maging martir at magmukhang walang halaga. Nawa’y nabigyan namin ng kasagutan ang iyong problema Ms. Bubbly Gal. --TN
Mula sa bumubuo ng The NORSUnian:
Taos-puso po kaming nagpapasalamat kay Bb. Arlene Decipolo ng Departamento ng Filipino sa tulong at gabay niya upang maging mas presentable at kaaya-ayang basahin ang mga artikulong nakapaloob dito.
PASTORA IPINAPATANGGAL... mula sa pahina 1
kanilang organisasyon at aktibong pakikiisa sa mga layunin ng paaralan na makatutulong sa komunidad at kapaligiran. “In fact, they have been active and adherent to the rules and regulations of the school,” saad ni Poculan. Dagdag pa niya, “it’s also one way of saying ‘Thank You’ to them for cooperating with the vision of the school.” Binunyag din ni Poculan na simula pa sa taong 2008 ay wala siyang narinig na kahit anumang kaso ng hazing sa loob ng unibersidad. Kaya patungkol sa suhestiyon ni Café, inihayag niya na hindi kailangang tanggalin ang mga ito.
4
Agosto 25 - 31, 2014
Vol.XXXII Isyu Blg. 13
Baggage area ng silid-aklatan, Eagles Society naglunsad ng tree planting pinabuti ang seguridad r
SA HANGARING MAIWASAN ang anumang uri ng nakawan, ipinatayo ang bagong baggage area sa loob mismo ng silidaklatan ng unibersidad.
Ayon sa tagapamahala ng silidaklatan na si Ma. Felicris Bokingkito, ang makailang beses na ulat patungkol sa insidenteng nakawan ang nag-udyok sa kanila upang mas higpitan pa ang seguridad dito. Inihayag ni Bokingkito na sa tulong ng taong itinalaga ng University Security Management Office (USMO), pati na rin ng iilang student assistants ay mas mapapanatili ang kaayusan at seguridad sa nasabing lugar. Ayon pa kay USMO Chief Officer Benjamin Valencia, ito ay isa sa mga hakbang upang mapahalagahan at maingatan ang kagamitan ng mga estudyanteng gagamit sa silid-aklatan. Dagdag nito, “Dapat hindi pa rin maging kumpyansa ang mga estudyante lalo na sa mahahalagang gamit nila.” Ayon kay Beverly Cayabyab, isa sa mga student assistants sa silidaklatan, “Through it, ma-avoid na ang
UPANG MAGSILBING AMBAG sa pagpapabuti ng kapaligiran, ang Eagles Society ng Negros Oriental State University (NORSU) ay naglunsad ng tree planting activity sa Barangay Batinguel, siyudad ng Dumaguete noong ika-8 ng Agosto.
Tinutulungan ng student assistant ang isang Norsunian sa pagkuha ng kanyang bag sa bagong baggage area ng silid-aklatan. (Larawan ni Kendrex B. Pael)
kawat and organized na pud ang mga gamit.” Sinang-ayunan naman ito ni Allona Silay, estudyante ng College of Education at sinabing ang hakbanging ito ay patunay lamang na ang gamit
ng mga estudyante ay ligtas mula sa nakawan. Ngunit nagpahayag naman siya na, “It’s time consuming especially when there are a lot of students and the assigned student assistant is just one or two.” — Ni Niña Marie T. Pino
Ayon kay Mark Adolf Mira, pangulo ng naturang organisasyon, binigyang importansya ng nasabing gawain ang pakikipagtulungan sa iba’t ibang komunidad. “We’re not just limiting ourselves to school activities but we should also reach out to the community. We can do something better and help our community,” wika niya. “Supposedly, it was just a plain tree planting activity but it was already an opportunity to conduct outreach programs,” dagdag pa ni Mira. Bago nagsimula ang tree planting, isang programa ang inilunsad sa NORSU Amphitheater. Nakapaloob dito ang pag-alay ng dasal at isang sesyon ng Zumba para pasiglahin ang mga kalahok nito.
Agad naman itong sinundan ng alay-lakad na isinagawa sa kalsada ng NORSU patungong Barangay Batinguel. Upang mas maging aktibo ang mga mag-aaral, isang paanyaya ang inihayag ni Benjamin Villagonzalo, dean ng College of Business Administration. “Let us be the model college considering that we are the college with the biggest population,” pahayag nito. Para sa isang estudyante ng Bachelor of Science in Business Administration na si Princess Angel Bebero, siya ay umaasa na marami pang aktibidad para sa kalikasan. “It was great to help Mother Nature even in the simplest way. The school should conduct more eco-friendly activities to help the students be part of the environment,” wika niya. Para kay Dianna May Rayoso, isang malaking kontribusyon bilang mag-aaral ang tree planting. “It was fun and very fulfilling for a student like me to accomplish something for the community like the tree planting,” sabi niya. — Ni Joanne P. Ferrolino
Mag-ingat sa pangongolekta ng multa – pangulo ng LSO D A H I L S A N A PA B A L I TA N G laganap na pangongolekta ng multa ng ilang mga organisasyon sa NORSU, pinaalalahanan ng pangulo ng League of Student Organizations (LSO) ang mga ito na mag-ingat sa pangongolekta.
Sa panayam ng TN, binigyang linaw ng muling halal na pangulo ng LSO na si Vince Anthony Villanueva ang usaping pangongolekta ng multa ng iba’t ibang organisasyon. “The more we collect money, the more we are accountable. As the administration supports transparency and accountability, we should be responsible with the money we collect,” wika nito. Inilahad din ni Villanueva na ang pagpataw ng multa ay base sa mga tuntuning nakasulat sa Constitution and By-Laws ng mga organisasyon. “Organizations collect fines because it is already in the existing constitution and by-laws of their organization,” pahayag niya. Ayon kay Villanueva, nauunawaan niya ang pangangailangan ng ilang organisasyon na disiplinahin ang mga miyembro nito. Sinabi nitong, “Fines are to give discipline especially
by academic organizations like when members do not wear their uniform.” Subalit dahil sa umiiral na mga tuntunin ng unibersidad, pinaalalahanan niya ang mga opisyal ng mga organisasyon na bawasan o kung maari man, huwag nang magpamulta. Sa halip na magpamulta, hinihikayat ni Villanueva na magsagawa ng paghahandog serbisyo sa mga komunidad o kaya ay maglinis sa mga silid-aralan ng pamantasan. Sa kasalukuyan, wala pang resolusyon na ipinalalabas ang LSO ukol sa pagpapatigil ng pangongolekta dahil abala pa ang opisina sa pagrerehistro ng iba’t ibang organisasyon. Ayon naman sa direktor ng Student Affairs Services na si Robert Poculan, ang pangongolekta ng multa ay dapat pinaguusapan ng lahat ng miyembro ng organisasyon bago iimplementa upang maging malinaw sa lahat ang patakaran ng samahan. Para kay Jessa Melon, dating pangalawang pangulo ng Information Technology Society, isang paraan ng pagdaragdag ng pondo para sa mga aktibidad ng samahan ang pangongolekta ng multa, subalit hindi dapat ito mahigpit na iimplementa sa lahat ng mga organisasyon. — Ni Joanne P. Ferrolino
Inihayag ni Villanueva, muling halal na pangulo ng LSO, ang kanyang saloobin tungkol sa pangongolekta ng multa ng iba’t-ibang organisasyon. (Larawan ni Mayette Hanna F. Diez)
ESTUDYANTE, NAHULING MAY... mula sa pahina 1
KONTING HIYA NAMAN... mula sa pahina 2
estudyante ang kanyang dahilan sa pagdadala ng patalim. Ayon sa kanya, “Depende ra na sa motibo. Kanang kutsilyo, important tool na siya for cutting, for emergency cases ug for self-defense pud.” Katuwiran niya, hindi naman daw ladlaran ang pagdadala niya ng patalim sapagkat nakatago ito. “Ako, buotan ra man ko nga tawo ug wala man pud ko’y gibuno or gisamaran ug wala man pud ko nang-threat. Nasanay naman gud ko pero kabalo ko nga bawal na. Naa man gani uban nga magdala ug pusil,” pagbubunyag niya.
lahat ng mga outputs ng sa ganoon ay ma-ifinalize ko na lahat-lahat. Sa Lunes nama’y isasagawa na ang pagli-layout upang sa susunod na araw ay maipatsek na ito sa aming tagapayo. At sa Miyerkules, ibibigay na namin ang kopya sa printing press upang maiprinta at maipamigay ang mga ito sa araw ng Huwebes at Biyernes. Kita n’yo! Tila parang araw-araw din kaming may ginagawa. Maaaring marami na nga kaming nakuhang kapalit sa pagseserbisyo namin sa TN, ngunit
Patungkol sa insidente, sinabi ng NORSU Assistant Investigation Officer Ebenezer Sanchez na isang major offense ang pagdadala ng patalim sa loob ng kampus. Wika ni Sanchez na binalaan na ng USMO si ‘Siga’ na kung mauulit ang insidente ay maaari nila itong isuspende o ipatalsik sa unibersidad. Nagbigay rin ng payo ang USMO sa lahat ng mga estudyante na huwag magdala ng anumang nakamamatay na kagamitan tulad ng patalim o baril sa loob ng kampus.
tandaan n’yo ang aming layunin: “We right for you, we fight for you”, ibig sabihin andito lang kami handang ipaglaban ang mga karapatan ninyo bilang mga estudyante. Sa mga walang pakialam, gaya ng mga estudyanteng kailan ma’y di man lang sumulyap sa dyaryong ‘to, kayo rin! Sayang ang perang ibinabayad n’yo. Para rin naman sa mga taong mapang-abuso, konting hiya naman po! Di lang naman po kayo ang nagbabayad niyan.
Totoong limitado lang ang kopya ng mga diyaryong ‘to kaya hinihikayat namin ang lahat na kung sino man ang makakakita ng sa tingin niyo’y umaabuso o kumukuha ng sobra-sobrang kopya, maaaring niyo po itong pakiusapan o di kaya’y i-report sa numerong: 09068043351. Maraming salamat po! Suhestyon? Reaksyon? Maaari po kayong magpadala ng mensahe sa aking FB account: i-type n’yo lang po ang pangalang—Joey de la Cruz.
When that investigation comes out, ako jud nga i-insist nga mag-board meeting gyud.” Bagamat naipalabas na ang pahayag ni Teves sa YouTube, marami na ring nakapanood nito at ang ilan ay nagbitiw ng kanilang komento sa naging rebelasyon ng kongresista. Dalawang komentarista na nakatago sa pangalang Negros State at FEDERACION NORSU-A ang tumuligsa sa mga pahayag ni Teves. Isinaad sa naunang komento na walang ganap na kapangyarihan si Teves na humusga at bumatikos sa kahit na sino sa administrasyon ng walang kaukulang legal na proseso at basehan. “If he feels there are anomalies at NORSU then let the proper agencies
empowered and tasked to do so investigate and when the findings and recommendations are submitted, that will be the time to point fingers on the culprits and have them punished,” ayon sa komento ng Negros State. Sa komento naman ng FEDERACION NORSU-A nakasaad, “What irk him [Teves] is he was made to be part of a BOR meeting last July 4, 2014 and they made several resolutions that were all self-serving. Only to realize all became invalid since there was no quorum on the said meeting. There were only 5 members present out of 10 BOR members who are holding office. The required quorum should have been 6 or 50% of 10 plus one (1).”
CONG. TEVES BINALAAN... mula pahina 1
Ayon kay Teves, hindi dapat tinatakasan ang anumang problema. “Kung naay nawalang kwarta, naay nawala….kung naay violation, naay violation, dili kanang maglikay-likay murag walay nahitabo,” wika niya. Maliban diyan, ibinunyag ni Teves ang napag-alamang mga kontrobersya sa administrayon ng NORSU. “Naa nay mga issues diha [NORSU], katong nag-procure ug mga computers nga wala mananghid sa BOR, nagpagama ug building nga wala mananghid, sama rana sa mayor nga gapagama ug project nga wala mananghid sa Sangguniang Panglunsod.” Pahayag pa niya, “Issues pa na naa nay preliminary investigation about ana.