ANG ITIM NA LASO AY SUMISIMBOLO SA PAKIKIISA NG THE TORCH PUBLICATIONS SA PAGKUNDENA LABAN SA PAGSIKIL SA KARAPATAN NG PAMAMAHAYAG AT KAWALANG HUSTISYA SA MGA NASAWING MAMAMAHAYAG NG AMPATUAN MASSACRE.
1 Bilyon para kay Inang Pamantasan!
TOMO 65 BILANG 2 AGOSTO 2012
Table 1. Total need vs DBM-approved 2013 budget for SUCs Proposed by SUCs Recommended by DBM Percent Approved
Suriin ang mga talahanayan sa kanan at PS* sundan ang kolum sa pahina 4
Sa ilalim ng bagong programa, 23 atleta sasabak sa SCUAA Binubuo ng 23 estudyanteng atleta at anim na DSWD scholars ang I-27 sa ilalim ng isang bagong programang binuksan para sa taunang State Colleges and Universities Athletic Association (SCUAA) games. Layunin ng programa Nasa ilalim ngayon ng ‘Admit to Play and to Teach Program’ ang 23 atleta mula sa I-27. Isang malaking pagtatatangka ang programa dahil ngayon lang ito sinisimulang ipatupad. Layunin nitong mabigyan ng pantay na oportunidad ang mga estudyanteng nagnanais maging guro sa Physical Education (PE) at may kakayahan sa isports. Inaprubahan ito ni Dr. Ester Ogena, pangulo ng PNU, sa kasunduang magkakaroon ng hiwalay na programa at seksyon ang 23 atleta na hindi katulad ng regular na estudyante. “The university
president approved that kasi nakita niya yung logic,” pahayag ni Prof. Lordinio Vergara, direktor ng Center for Sports Development (CSD) at puno ng PE Department, na siya ring namumuno sa special program na ito. Ang makapagkamit ng medalya at mapabago ang kalagayan sa SCUAA ang tunay na misyon nito lalo pa’t PNU ang host sa susunod na season ng SCUAA. “Kasi ang isang bagay na nakita ko, why Polytechnic University of the Philippines (PUP), Rizal Technological University (RTU) and other State Universities and Colleges (SUCs) na nakalaban natin, sa 7 schools, mayroon silang recruitment program which is wala tayo,” pahayag ni Vergara. Ang mga estudyanteng ito na dati nang nanalo sa Palarong Pambansa, Division Meet at Palarong Maynila ang siyang ipanglala-
ban sa nalalapit na SCUAA. Nilinaw ni Vergara na totoong ‘hinugot’ ng kanyang team ang mga atleta mula sa kani-kaniyang paaralan na tinawag niyang “scouting of athlete.” Admission Process Dumaan sa Standard Operating Procedure (SOP) ng Admissions tulad ng PNU Admission Test (PNUAT), interview at medical examination ang 23 atleta mula sa I-27. Mula sa 46, 11 lamang ang nakapasa sa Admission Test. Sa nalalabing 35, 23 lamang ang bumalik upang opisyal na sumailalim sa special program. Ayon kay Vergara, “At the end of the year ulit, they will take the PNUAT, titingnan kung nag-improve.” Ipinaliwanag din ng direktor ng CSD na hindi lang puro atleta ang nasa seksyon na ito, mayroon ding anim na DSWD scholars na bahagi ng poverty alleviation project.
Marjorie Bagaoisan
Bayarin Tulad ng mga regular na estudyante ng PNU, nagbayad din ng tuition fee ang mga atleta ngunit nagkakaiba lang ito sa halaga ng bayarin. Nagbayad ng P1,750 ang mga estudyante ng I-27 na may 19 units, samantalang P1,965 sa karaniwang freshman na may 25 units. Kung pumapasok ang isang regular na estudyante ng pitong oras sa isang araw, pumapasok lamang sila ng tatlo hanggang apat na oras upang bigyang-daan ang kanilang pagsasanay matapos ang kanilang klase. Ganito ang magiging sistema nila sa loob ng limang taon sa PNU kung saan tatapusin nila ang kursong Bachelor in Secondary Education Major in PE. Sinabi pa ni Vergara, “Kaya sila five years kasi una ang SCUAA ay five playing years. Pero hindi pa ito approved, ito ay proposal pa lang.” ..sundan sa p.2
SG, umani ng batikos sa dagdag singil sa Ushirt Elaine I. Jacob
LARAWAN 1. Ang mungkahing disenyo ng University Recording Studio & Old Ecu Renovation ng PNU Manila Student Government. (Photo credit: https://www.facebook.com/pnumanilasg)
Ikinagulat ng maraming estudyante ang panukala ng PNU Manila Student Government (SG) na dagdag P20 sa presyo ng University shirt (Ushirt) at ang mungkahing proyekto para sa pondong malilikom. Naglabasan ang mga komento, suhestiyon at hinaing ng PNUans sa social networking site na Facebook (tingnan ang mga larawan sa pahina 5) matapos makatanggap
ang mga estudyante ng mensahe ukol sa pagtataas ng presyo ng Ushirt, pagiging compulsory nito sa simula at ang di umano’y kawalan ng malawak na student consultation para sa proyekto. Mas pinag-usapan pa ang isyu nang maglabas ang Pnu Manila Sg facebook account ng pahayag ukol sa Ushirt na may titulong, “SAAN MAPUPUNTA ANG KIKITAIN
SA UNIVERSITY SHIRT?” Dito, nakatala ang mahabang listahan ng mga kagamitang bibilhin para sa SG Logistics Office, pagpapaayos ng Old Ecumenical Room (Old Ecu) upang maging isang Multi-Purpose Hall, at ang pagpapagawa ng University Recording Studio (tingnan ang unang larawan). ..sundan sa p.5
31.15 B
27.33 B
87.8
MOOE
8.51 B
6.43 B
75.6
CO
14.96 B
3.37 B
22.5
TOTAL
54.61 B
37.13 B
68
*includes funds for RLIP Source: Department of Budget and Management
Table 2. PNU Proposed Budgets and Appropriations
Year
Proposed Budget
Budget Appropriation
Students Administration
Government
Percentage of Appropriation Compared to PNU Proposed Budget
2011
-
716 M
297 M
41.48 %
2012
-
752 M
281 M
37.77 %
2013
1.2649 B
924 M
-
-
2 BALITA THE TORCH @ 100
Sa ika-100 taon ng kalidad na pamamahayag, magkakaroon ang THE TORCH ng Grand Alumni Homecoming sa ika-12 ng Disyembre 2012 sa Pamantasang Normal ng Pilipinas. Inaanyayahan ang lahat ng kasapi, patnugot, kritiko sa wika at tagapayong teknikal ng THE TORCH sa lahat ng mga kampus ng PNU upang lumahok sa natatanging kaganapang ito. Para sa mga katanungan, maaaring makipag-ugnayan sa Pangulo ng PNU Torch Alumni Association Inc. (PNU TAAI) Mark Anthony Bercando sa numerong 09053116770, o kaya sa The Torch Patnugot sa Pananaliksik, Ian Harvey Claros sa numerong 09165431116.
SG Prex, iminungkahing kaltasan ang Torch fee TORCH EICs umalma Ian Harvey I. Claros
Kaltasan ang Torch fee at gumawa ng Student Government (SG) Publication. Ito ang gustong ipanukala ni PNU Manila SG President Aunell Ross Angcos sa isang pulong kasama ang iba pang opisyal ng Pambansang Pederasyon ng mga Lider-Estudyante ng Pamantasang Normal ng Pilipinas (PPLEPNP).
Ayon kay Dan Ralph Subla, Student Regent (SR) ng PNU System at PNU Agusan SG President, “Nag-suggest si AR na baka pwedeng bawasan ng half ang publication fee at i-distribute yung another half sa iba pang publications sa PNU.” Dagdag pa ni Angcos, “publication fee” ang nakalagay sa resibo kaya maaari itong hatiin
at ipamahagi sa iba pang publikasyon kasama ang SG Publication. Nilinaw naman ng SR na di-pormal at walang nakatalang minutes of the meeting ang naging usapan.
isulat. Nasaan pa yung pagiging nonpartisan dapat ng isang publikasyon?” Sa huli, tinawag niyang “self-serving manner of serving the studentry” ang ganitong proyekto.
Sa panayam ng The Torch kay Lyndon Patrick Cabarliza, Editor in Chief (EIC) ng The Torch PNU Agusan, mariin niyang tinutulan ang panukala ni Angcos. “Hindi ako sang-ayon kasi macocompromise yung quality ng issues. Magrereklamo yung mga estudyante,” ani Cabarliza.
Tutol din si April Jane Gabiňo, EIC ng The Torch PNU Cadiz, sa pagkaltas ng Torch fee. “Hindi pwede syempre because we [The Torch Cadiz] need to release 3 issues – Cresset, Igpat [literary folio] and the magazine. So paano mo bibigyan ng magandang kalidad kung hindi sapat ang pondo?” tugon ni Gabiňo. “Ano ‘yun agawan ng pagsulat?” pabirong pahayag ng Torch PNU Cadiz ukol sa planong SG Publication.
Nang tanungin sa pagkakaroon ng SG Publication, “Hindi patas dahil magiging one-sided yung issue nila kung ano lang ang gusto nilang
Sa kabila ng pahayag ng SR, itinanggi ni Angcos ang naturang panukala. “Hindi totoo ang lumalabas na isyu pero kung mangyayari man ito, matutulungan nito ang mga mag-aaral ng PNU dahil bababa ang tuition fee.” Pinabulaanan naman ng The Torch PNU Manila ang sinabi ni Angcos na “publication fee” ang nakasulat sa opisyal na resibo ng mga estudyante. Nilinaw din ng publikasyon na hindi makakabawas sa “tuition fee” ang pagkakaltas dahil nababatay ito sa yunit na kinukuha ng bawat PNUan.
PLUMA-PNU layuning kilalanin ng BOR Pagkilala. Ito ang pangunahing layunin sa listahan ng plan of actions ng bagong halal na Executive Council Officers sa katatapos lang na Pre-Convention ng Progresibong Lupon ng mga Manunulat ng PNU (PLUMA-PNU) sa PNU Cadiz City, Negros Occidental mula Agosto 25-27, 2012. Sa akademikong taon 2012-2013, layunin ng PLUMA-PNU na: (1) ipagpatuloy ang paghingi ng pagkilala mula sa Board of Regents
(BOR) bilang isang legal na alyansa para sa mga manunulat, (2) tumugon sa mga pangangailangan ng bawat publikasyon sa iba’t ibang kampus, (3) magtayo ng yunit sa PNU Manila upang palawakin ang saklaw nito, (4) maglathala ng opisyal na pahayagan, “Ang Panulat,” (5) magdaos ng timpalak sa malikhaing pagsulat para sa mga miyembro, at (6) maglunsad ng Convention kung saan sama-samang lilinangin ang kakayahan sa pagsulat at patatatagin ang samahan ng mga kasapi ng alyansa.
Sa loob ng tatlong araw, nagkaroon ng pagkakataong magkakilanlan ang mga delegado ng bawat The Torch Publications mula sa PNU Cadiz, PNU Agusan at PNU Manila. Nagkaroon din ng talakayan ukol sa “Legal Bases of Campus Journalism,” “Photojournalism and Layout,” at “Hiligaynon Poetry Writing.” Sa huling araw, inilibot ng The Torch PNU Cadiz ang mga delegado sa Cadiz Port, New Government City, Lagoon, at sa The Ruins na kilala bilang Taj Mahal ng Pilipinas. Donnadette S.G. Belza
PWEBSS ngayong 2nd sem, kasado na! Naaprubahan na ng Board of Regents (BOR) ang PNU Web-Based School System (PWEBSS) at kasalukuyan nang inihahanda para sa implementasyon sa ikalawang semestre ng kasalukuyang taon. Makalipas ang pag-apruba ng BOR sa konsepto at presyo ng PWEBSS at ng student consultation nitong nagdaang semestre, ibinaba nitong ika-3 ng Agosto sa 54th BOR meeting ang memo hinggil sa implementasyon ng PWEBSS.
saayos ng mga dokumento hinggil sa implementasyon ng nasabing bagong sistema. Inaasahan niya ring magagamit na sa susunod na enrolment ang PWEBSS kaya kinakailangan nang matapos ang pagsasaayos ng mga account ng mga estudyante para sa student portal.
“Sana maayos na namin to [in] coordination with Student Government [...] ang target, ma-implement na ang PWEBSS ngayong 2nd sem,” ani G. John Natividad, direktor ng Management Information Systems (MIS).
Upang maisakatuparan ang naturang sistema, magkakaroon ng karagdagang P200 sa miscellaneous fees sa susunod na semestre. “May Board Resolution nang inaprubahan para sa additional miscellaneous fee na P200 para sa PWEBSS. “ Dagdag pa, ang apektado ng karagdagang bayarin ay ang lahat ng gagamit sa sistema ng PWEBSS, kasama na ang mga graduate student at PNUans sa lahat ng kampus.
Ayon sa panayam kay Natividad, patuloy pa rin ang pagsa-
“Ito ay isang collaboration ng iba’t ibang system module,” paliwa-
nag ni Natividad, “Ang hinahandle ng MIS ay ang technical side.” Ang iba’t ibang opisina na may kinalaman sa transaksyon ng mga estudyante ang bubuo ng mga system module gaya na lamang ng Office of the University Registrar, Accounting Office at Office of the Student Affairs and Student Services (OSASS). Ayon pa kay Natividad, hindi na nila hawak ang mga system module kung mag-update man ang mga user ng kanilang mga account. “It’s a matter of policy na yan. Dapat magkaroon ng committee regarding d’yan especially sa pag-update ng grades,” habol ni Natividad. Ma. Cherry P. Magundayao
Sa ilalim ng bagong programa, 23 atleta sasabak sa SCUAA Benepisyo Ayon kay Felixberto T. Puda, pangulo ng I-27, wala pa silang natatanggap na benepisyo ngayong semester subalit inaasahan nilang magkakaroon na sila ng dormitoryo at allowance sa ikalawang semester bilang athletic scholars. Saman-
tala, ginagawan pa ng paraan upang magkaroon sila ng uniform, supplies at food para sa SCUAA. Isa lang ang garantisadong naipangako sa kanila, ang pagkakaroon ng magandang kalidad ng edukasyon sa PNU. “Based on the feedback ng coaches, they’re doing good sa training as of
Sama-samang nagtungo ang mga miyembro ng PLUMA-PNU sa New Government City, Bacolod, Negros Occidental.
CTP students sinisingil ng Torch Fee Lingid sa kaalaman ng The Torch Publications na sinisingil ng Torch fee ang mga mag-aaral sa Certificate of Teaching Program (CTP) kaya naman hindi sila nabibigyan ng regular na isyu.
Maraming insidente na may mga graduate student na personal na pumupunta sa opisina ng The Torch upang humingi ng dyaryo. Ngunit dahil hindi naman kasama ang kanilang binayad sa pondong natatanggap ng The Torch, hindi rin sila nabibigyan o nakakakuha ng mga regular at espesyal na isyu tulad ng feature
magazine na Ang Sulo at ng literary folio na Aklas. Napag-alaman ng The Torch, ayon na rin mismo sa Accounting Office, na sinisingil ang mga mag-aaral sa CTP ng Torch Fee dahil kabilang sila sa undergraduate students. Gayunpaman, hindi ito napupunta sa The Torch. Ang tanging natatanggap lang ng The Torch ay ang nalikom na pondo mula sa binayaran na Torch Fee ng mga nasa una hanggang ika-apat na taon. Zhen Lee M. Ballard at Ronald San Pablo
...mula sa unang pahina
now naman, except kay Professor Manzano na medyo na-culture shock yung mga bata pero nakapag-adjust naman. May rules kasi sa SCUAA kaya sabi ko they need to pass all the subject,” paliwanag ni Vergara. Nagkaroon ng tamang proseso sa pagpili at pagpasok
sa kanila bilang bagong mag-aaral ng PNU. Hindi sila nakakaranas ng special treatment kahit pa bago ang programa. Isang malaking pagbabago rin ang makikita ng PNU sa magiging resulta ng nalalapit na SCUAA dahil sa taglay na talento ng mga bagong atleta.
“I believe na ang isang magaling na atleta ay magiging isang magaling na guro,” pagtatapos ni Vergara.
EDITORYAL
“Naninindigan
kami na ang pagpoprotesta ay isang porma ng pag-eehersisyo ng karapatang pantao kaya hindi ito dapat pigilan ninoman.”
Sinasabing malaya na ang Pilipinas mula noong iwinagayway ni Aguinaldo ang bandila ng Pilipinas sa Cavite. Sinasabing mayroon tayong demokratikong gobyerno na mayroong batas upang protektahan ang kanyang nasasakupan. Pero sa katunayan, mayroon mga represibong batas o patakarang pinaiiral sa bansa, sa opisina, o maging sa paaralan upang masabing, minsan, huwad ang demokraysa. Gaya sa PNU. Unang pangyayari: Noong minsang nais maglunsad ng The Torch at ng Alliance of Concerned Teachers (ACT) PNU Chapter ng forum ukol sa K to 12, kinuwestiyon ng Office of the Student Affairs and Student Services (OSASS) ang nilalaman ng programa at ang mga imbitadong tagapagsalita mula sa iba’t ibang organisasyon sa labas ng PNU. Nagmungkahi itong mag-imbita ng tagapagsalita mula sa Department of Education (DepEd), ngunit sa igsi ng panahon naisipan na mag-imbita ng K to 12 Implementor. Subalit hindi pa rin pumayag ang OSASS ‘pagkat isa lamang ang mula sa DepEd kung ikukumpara sa iba pang tagapagsalita. Hunyo 29, kung kailan dapat magaganap ang forum, nakipag-usap ang mga lider ng dalawang organisasyon sa OSASS at doon sinabi mismo ng Dekana na ang PNU ay “pro K to 12” at ang ACT ay “anti K to 12”. Mula dito, nakuha namin kung saan nang-
Huwad na Demokrasya gagaling ang Dekana kung bakit hindi napahintulutan ang programa.
Ikalawang pangyayari: Sa kaparehong araw, nagprotesta ang The Torch at ACT kasama ang mga imbitadong estudyante at organisasyon (na dapat sana ay makikinig sa forum) sa tapat ng PNU upang tutulan ang naging aksyon ng OSASS hinggil dito. Ipinatawag ang mga lider-estudyante matapos ang kilos-protesta dahil hindi sila nakapagbigay ng “letter to inform.” Dito, tila nalalabag na ang kalayaang magmobilisa na isa namang demokratikong karapatan ng bawat mamamayan. Hulyo 2 nang matuloy ang dayalogo sa pagitan ng ilang kinatawan ng OSASS at dalawang lider-estudyante. Itinuring ng OSASS ang nasabing dayalogo bilang warning sa mga estudyanteng magpoprotesta kahit walang permiso. Ikatlong pangyayari: Hulyo 23 na nang makatanggap ng written warning ang dalawang lider-estudyante sa kaparehong isyu. Sa kaparehong araw, nagsagawa ng programa ukol sa State of the Nation Address (SONA) ang publikasyon. Nagpasa ito ng “letter to inform” sa OSASS subalit hindi ito tinanggap ng Dekana bagkus , sinabi pang (1) sumunod kami sa guidelines ng paghingi ng permiso sa mga aktibidad at proyekto, (2) taon-taon ginaganap ang SONA kaya’t dapat na itong napaghandaan, at (3) hindi dapat umano ginagamit ng publikasyon ang awtonomiya nito upang makaligtas sa mga patakaran ng unibersidad. Bagaman naninindigan ang The Torch na hindi na kailangan pang humingi ng permiso ang mga magpoprotesta, kinilala pa rin nito ang patakaran ng opisina sa pagbibigay ng “letter to inform” kaya hindi maaaring sabihin ng OSASS na ginagamit ng Publikasyon ang kanyang awtonomiya laban sa mga patakaran ng unibersidad. Isa iyang subhetibong paratang.
Sa lahat ng mga pangyayaring ito, hindi na nagiging makatotohanan ang kalayaan sa pamamahayag (panulat o berbal). Habang ipinagmamalaki ng PNU ang kanyang pilosopiya tungo sa (1) pagbabagong personal o personal renewal at (2) pagbabagong sosyal o social transformation, sinasalungat naman ito ng sariling Student Handbook (Sec. 3): 11. Holding of meetings, rallies and assemblies inside the campus require permission. 12. Holding of meetings, assemblies and rallies of external organizations/ groups through PNU organizations/ groups require permission. Kailan pa naging lohikal ang paghingi ng permiso kaninoman bago magprotesta laban sa isang tao, grupo o institusyon? Lalo na kung pareho ang hinihingan mo ng permiso at ang pagpoprotestahan mo? Kahit ang mga pambansang protesta ay hindi kailangang may permiso, gaya sa Mendiola. Sa PNU lang may ganito. Sa katunayan, may butas ang probisyogn ito: hindi malinaw kung anong klaseng permiso ang hinihingi nito at sa anong porma. Idagdag pa natin na sumasailalim ang Student Handbook sa rebisyon noon pang 2011 dahil sa ilang di malinaw at di makaestudyante nitong patakaran. Sa gayon, marapat nang hindi gamitin ng OSASS ang ilang patakaran na gaya nito lalo na kung sumisikil ito sa karapatan ng mga estudyante. Kung patuloy itong gagamitin ng OSASS laban sa mga lider at progresibong organisasyon, mapatutunayang isa itong porma ng paglabag sa Saligang Batas ng 1987, Art. 3, Sek. 4: No law shall be passed abridging the freedom of speech, of expression, or of the press, or the right of the people peaceably to assemble and petition the government for redress of grievances. Hindi lamang bahagi ng sistema ng PNU ang mga Administrador, Kawani, Fakulti at Estudyante- sa
mas malawak na pagtingin, tayo ay mamamayan ng bansa na sumasailalim sa hurisdiksyon ng Saligang Batas. Hindi lamang nakukulong ang konsepto ng represyon sa pagpayag ng OSASS sa nilalaman ng aming panulat sapagkat maraming porma ang pamamahayag, at isa na dun ang protesta. Hindi lang limitado ang tungkulin ng publikasyon sa mga mag-aaral sa pagbabahagi ng impormasyon, kung hindi sa mas malalim pang por-
3
ninoman. Naninindigan kami na ang ginawa ng OSASS ay pagsikil sa aming karapatan bilang mamamahayag, estudyante, at bilang mamamayan.
ma ng pag-unawa at pag-analisa sa mga isyu. Kung kailangang lumabas sa lansangan ay lalabas ito upang ipagtanggol ang mga mag-aaral. Naninindiganang The Torch na hindi na nito papayagan ang sinuman na gamitin ang Student Handbook laban sa publikasyon. Naninindigan kami na ang pagpoprotesta ay isang porma ng pageehersisyo ng karapatang pantao kaya hindi ito dapat pigilan
The Torch Publications 2012-2013 Donnadette S.G. Belza, Editor-in-Chief| Ethel Diana G. Jordan, Associate Editor in Filipino| Ma. Cherry P. Magundayao, Associate Editor in English| Geraldine Grace G. Garcia, Managing Editor| Vincent D. Deocampo, Assistant Managing Editor| Elaine I. Jacob, News Editor| Zhen Lee M. Ballard, Features Editor| Emmanuel T. Barrameda, Literary Editor| Ian Harvey A. Claros, OIC Research Editor| Joan Christi D. Sevilla, Cromwell C. Allosa, Robert Gabriel N. Cosme, Erickson P. Avila, Kevin F. Campana, Dannielle Marie D. Francisco, Ronalyn A. Tungcul, Paolo S. Gonzales, Staff| Shaelyn Del Rosario, Mary Kathryn Baltazar, Kim Louise Teodoro, John Christopher Ambong, Ma. Natasha Dhonna Fe Cruz, Ma. Cecilia Alcanar, Ma. Cristina Barrera, Isabella Krizia Barricante, Krizzia Leanne Beltran, Maricar Berongoy, Patricia Bersabe, Marija Jelena Bongat, Krys Marjorie Cabang, Jonathan Campo, Jolly Lugod, Charlene Faye Salonga, Ronald San Pablo, Gerald Neil Toverada, Correspondents| Franklin A. Amoncio, John Paul A. Orallo, Constantine S. Capco, Mikaela Yap , Lloyd Christian R. Estudillo, Visual Artists| Jahlen Tuvilleja, Graphic Artist| Melie Rose E. Cortes, Layout Artist| Dr. Jennie V. Jocson, Language Critic in English| Prof. Patrocinio V. Villafuerte, Language Critic in Filipino & Technical Adviser
“Ilang taon
TANOD
DonNadette S.G. Belza donat.belza@gmail.com
4
OPINYON
na tayong lumalaban sa serye ng education budget cuts at sa tuition and other fees increases pero naririto ang Pamahalaang Pangmag-aaral na ipinapatong ang bayarin sa ulo ng kanyang pinamumunu-
ESOTERIKA
ETHEL DIANA G. JORDAN sophia.may9@gmail.com
an”
“Bagaman sinasabi ng DBM na may karagdagang P153 milyong pondong matatanggap ang pamantasan sa 2013, maliit lamang ito kung ikukumpara sa inihain ni Dr. Ester B. Ogena na pangangailangan ng PNU.
”
Di Makaestudyante Habang layunin ng kasalukuyang pamunuan ng Student Government (SG) ang isang ‘tunay at positibong pagbabago,’ hindi naging makatwiran ang desisyon nilang itaas ang halaga ng University Shirt (UShirt), mula P90 (taong 2010-2011) at P100 (taong 2011-2012) tungong P120, para sa isang malaking proyektong hindi ikinonsulta sa mga estudyante.
Una, ginawang compulsory o sapilitan ang pagkuha ng UShirt. Tila yata hindi naisip ng SG ang antas ng ekonomiya ng mga nag-aaral sa PNU, kung saan mayorya rito ay galing sa working class. Ibig sabihin, ang mga magulang ng kapwa natin mag-aaral ay tumatanggap ng minimum wage; madalas pa nga ay mas mababa pa, lalo na kung seasonal o contractual workers ang mga ito. Paano na rin ang balon ng student assistants na ang allowance ay galing sa kanilang sahod, sapat lang para sa araw-araw? Kulang yata sa saliksik ang SG upang pagbatayan ng kanilang mga proyekto’t polisiya? That’s simple research! Ikalawa, walang maayos at malinaw na information dissemination ang proyektong ito. Sinabi ng SG na nagpamahagi sila ng memorandum ukol dito subalit walang natanggap ang ilan sa DBOs at ICUCOs. Kung hindi pa nakatanggap ng kritisismo ang SG sa Facebook, hindi pa ito maglalabas ng paliwanag sa naging pagtaas ng presyo ng UShirt.
Ikatlo, walang malawak na student consultation sa presyo ng UShirt at sa nais paglaanan ng pondong malilikom. Hindi ba’t lohikal na kahit anong may kinalaman sa estudyante ay isinasangguni sa estudyante rin? That’s simple logic!
Dagdag pa, tila yata hindi marunong ng simple arithmetic ang SG dahil sa mga sumusunod na ‘highend’ projects: (1) pagpapaayos ng old ecumenical room, (2) pagtatayo ng music studio, at (3) pagbili ng 2 LCD Projectors, 2 CD Players with USB Port, 2 Speakers with Audio Jack Connectors, 2 Beat Boxes, 2 Acoustic Guitars with pick-up, 2 Electric Guitars, 2 Electric Guitar Amplifiers, 1 Bass Guitar, 1 Base Guitar Amplifier, 1 Drum Set, 1 Audio Mixer, 1 Main Amplifier, 1 Tuner, 2 Wireless Microphones, 2 Regular Microphones. Sa 5,000 populasyon ng PNU Manila, ang sobrang bente pesos ay bubuo lamang ng P100,000. Imposibleng maisakatuparan ang lahat ng nabanggit. That’s simple Math! Ayon pa sa Pnu Manila Sg Facebook account: “Ito ay MAKASAYSAYANG PROYEKTO ng BAWAT PNUan. Ito ang UNANG BESES na magkakaroon tayo ng ganitong mga gamit na MASASABI nating ATIN. Panahon na upang I-UPGRADE at dagdagan ang mga FACILITIES na nakakatulong sa mga PNUans na maging HOLISTIC EDUCA-
TORS. Muli, PNUan, ano ang MAGAGAWA NG BENTE PESOS MO? Ang sagot: EMPOWERMENT OF FUTURE EDUCATORS. :)” Maganda ang layunin ng SG upang tugunan ang kakulangan sa pasilidad at kagamitan para sa mga estudyante, subalit hindi naging mainam ang paraan nito. Isa pa, masyadong pinabango ng SG ang proyekto sa pamamagitan ng paglalagay ng mahabang listahan ng bilihin kahit pa ang makukuhang pondo mula sa sobrang bente pesos ay hindi mapagkakasya batay sa presyo ng mga ito. Higit sa lahat, saang bahagi ng proyekto makikita ang ‘empowerment of future educators’? Ikaapat at huli, malinaw na ipinapasa ng SG ang gastusin sa mga proyekto nito sa mga mag-aaral. Hindi ba dapat ay kasama na ang pagbili ng materials and equipment sa kanilang general appropriations? Kung matatandaan, wala pa ring inilunsad na aktibidad o proyekto ang SG na labas sa mga tradisyunal na gaya ng freshmen general assembly, recruitment week at Intramurals. Saan mapupunta ang pondo ng SG mula sa nalikom na P50 mula sa bawat mag-aaral? At para sa kaalaman ng lahat, bukod sa P50 SG fee ay maaari ring gamitin ng SG ang 1/3 ng Student Development Fund (SDF) na binubuo ng miscellaneous fees. Sa dami ng pagkukunang pondo ng SG, paano nito naaatim na ipasa ang bayarin sa mga estudyante?
1 B: Go for the Gold! Patuloy na iginigiit ng hanay ng mga PNUan ang karapatan sa edukasyon sa panawagang ‘P1 Bilyon para kay Inang Pamantasan!’ Nitong Agosto, inihain ng 110 State Universities and Colleges (SUCs) ang kanilang proposed budget sa Department of Budget and Management (DBM) para sa susunod na A.Y. 20132014. Sa kabila ng ipinagmamalaki ng gobyernong 44% o P11.3 bilyong dagdag badyet sa sektor ng edukasyon lalo na sa antas tersyarya, kabalintunaan ang inilabas na datos ng DBM ‘pagkat kulang pa rin ang matatanggap na pondo ng mga pamantasan matapos ang deliberasyon ng inihahaing badyet na kailangan ng SUCs sa buong bansa. Sa kabuuang mungkahing pondo ng SUCs na P54.61 bilyon, P37.13 bilyon o 68% lamang ang inaprubahan ng DBM (Talahanayan 1). Samakatuwid, pumapatak sa 17.5 bilyon na naman ang kaltas sa badyet ng SUCs. Lalo’t higit sa PNU na may P924 milyon ang kailangang badyet para sa A.Y. 2013-2014. Kung titingnan naman ang budget appropriations ng PNU sa loob ng 2 taon, wala pa sa kalahati ang
inaaprubahan ng DBM mula sa budget proposal ng PNU. Isama pa ang Zero Capital Outlay noong A.Y. 2011-2012 at ang kaltas mula sa taunang pondong natatanggap nito (Talahanayan 2) na nakaaapekto nang malaki sa operasyon ng buong pamantasan kasama ang apat pang kampus sa ibang lalawigan. Bagaman sinasabi ng DBM na may karagdagang P153 milyong pondong matatanggap ang pamantasan sa 2013, maliit lamang ito kung ikukumpara sa inihain ni Dr. Ester B. Ogena na pangangailangan ng PNU (Talahanayan 3). Sa kabilang banda, naglabas din ng mungkahing badyet ang mga Iskolar at Guro ng Bayan para sa pamantasan sa susunod na taon (Talahanayan 4).
Hindi papayag ang mga PNUan na ihuli ang mga batayang serbisyong panlipunan tulad ng edukasyon na dapat matamasa ng mamamayang Filipino. Lohikal at makatwirang iginigiit ngayon ng mga isko at iska ng bayan kasama ang mga propesor at iba pang sektor sa pamantasan ang 1 bilyong badyet para sa Pamantasang Normal ng Pilipinas. Isang bilyon dahil may kabuuang P550 milyon para sa
pagpapaayos o pagkukumpuni ng mga sirang gusali at klasrum batay sa pagiging National Center for Teacher Education (NCTE) ng PNU. Gayundin para sa pagpapatayo ng karagdagang gusali at mga pasilidad tulad ng mga klasrum, laboratoryo at opisina para sa mga organisasyon ng estudyante at mga fakulti at empleyado. Tatlong daang milyong piso naman ang dapat ilaan para sa Personal Services (PS) fund upang matugunan din ang pangangailangan ng mga fakulti at empleyado ng pamantasan kasabay ng patuloy na pagtaas ng mga bilihin. Samantala, P100 milyon ay para naman sa Maintainance and Other Operating Expenses (MOOE) o pambayad sa gastusin sa tubig, kuryente at telepono ng buong komunidad ng PNU. Ayon sa tala ng Accounting Office, mayroong P28 milyon (2011) at P16 milyon (2012) power and water consumption bill ang PNU, Idagdag pa ang iba pang gastusin sa pagmimintina ng operasyon ng pamantasan. Mula dito ay dinoble natin ang MOOE upang matustusan nang sapat ang pangangailangan at pagmimintina ng PNU sa mga pasilidad nito, sa ka-
Malinaw na hindi makaestudyante ang tinutungo ng proyektong ito ng SG. Ilang taon na tayong lumalaban sa serye ng education budget cuts at sa tuition and other fees increases pero naririto ang Pamahalaang Pangmagaaral – ang gobyerno ng mga estudyante na para sana sa mga estudyante – na ipinapatong ang bayarin sa ulo ng kanyang pinamumunuan. Sa mga pahayag ng SG (sa Facebook), madalas nitong ibinabandera ang ‘tunay at positibong pagbabago’ sa kanilang pamamahala. Ngunit tila hindi nito isinasakatuparan ang layon nitong pagbabago. Mabuti yatang kunin muna nila ang mga asignaturang Research 101, Logic 101 at Math 101 bago gumawa ng mga hakbang upang hindi sumagka sa interes ng bawat PNUans. Simple lamang ang inaasahang tugon ng bawat PNUan sa isyung ito – student consultation. Tandaan sana ng SG na sila ay inaasahang magsisilbi para sa interes, kapakanan at karapatan ng mga magaaral at hindi para pagsilbihan ang mga pansariling interes at kaunlaran. Hindi kailanman magtatagumpay ang isang gobyernong hindi tumatanaw pabalik sa kanyang mamamayan na nagluklok at nagtiwala sa kanilang kakayahan noong halalan.
Source: https://www.facebook.com/pnumanilasg
linisan at sa iba pang serbisyo ng mga pamantasan. Kasama rin ang P114.9 milyong budget cut na ipinataw sa PNU sa loob ng tatlong taon (2010-2012). Hindi na dapat magsawalang bahala ang mga iskolar ng bayan sa patuloy na kapabayaan ng estado. Ipakita natin sa pamamagitan ng samasamang pagkilos ang pagpapahalaga at pagmamahal ng kabataang Filipino sa edukasyon. Kung maigigiit at mapagtatagumpayan natin ito, tiyak na makagagawa tayo ng kasaysayan at maisusulong ang tunay na pagbabago panglipunan.
FLAMBEAUX
mcp.magundayao@ymail.com
Ma. Cherry P. Magundayao
OPINYON
“ Sa totoo lang,
hindi na dapat tayo magtaka sa ganitong kalaran sapagkat wala itong pinag-iba sa pangkabuuang kultura ng impunidad sa
KA BUTE
hemiafungea_cockinea@yahoo.com
bansa. ”
“ So here’s the thing, ayon sa ating passé and obsolete na student handbook, “discouraged” ang “sporting” hair color. First and foremost, DISCOURAGED; now ko lang na-knows na discourage meant bawal.
”
KASING KAHULUGAN LANG BA?
Hazing.
Isang kultura na ng karahasan ang nagmarka sa awayan ng mga fraternity sa Pilipinas. Hindi lamang ito usapin ng away sa pagitan ng isang frat sa isa pang frat kundi pati na rin sa mga neophyte—isang tunay na kultura nga naman. Para makuha ang full membership, kinakailangan munang makapasa sa panimulang pagsubok o audition para sa pagiging probationary member—ito ang kalakaran sa karamihan ng mga organisasyon. Ngunit, paano naman sa mga fraternity at sorority? Alam n’yo na ‘yun: initiation rites sa pamamagitan ng hazing. Ayon sa isang advocacy group na Stop Hazing, “Hazing refers to any
activity expected of someone joining a group (or to maintain full status in a group) that humiliates, degrades or risks emotional and/or physical harm, regardless of the person’s willingness to participate.”
Hindi lamang ito nagaganap sa konteksto ng mga fraternity kundi pati na rin sa mga organisasyong pangkolehiyo, koponan ng mga atleta, militari at iba pang organisasyong propesyonal. Dagdag pa, hindi lamang limitado ang hazing sa mga palo ng paddle at pagpapahirap kundi pati na rin sa iba’t ibang karahasan sa kababaihan. Kaya naman, hindi na nakapagtataka na maraming balita hinggil sa hazing. Hindi nakapagpahinto o pigil man lang ng mga pagpaslang na may kaugnayan sa frat ang pagkakapasa
5
hindi naman nagsasapraktika nito ay maaapektuhan. Dagdag pa, magiging paglabag pa sa karapatan nilang bumuo at lumahok sa mga organisasyon kung ito ang gagawing hakbang laban sa hazing.
ng Anti-Hazing Law (RA 8049), 17 taong nakalilipas na. Dahil na rin ito sa kawalang kakayahan ng justice system na panagutin ang mga nagkasala sa ilalim ng batas na ito.
Sa totoo lang, hindi na dapat tayo magtaka sa ganitong kalakaran sapagkat wala itong pinag-iba sa pangkabuuang kultura ng impunidad sa bansa. Kaugnay pa nito, hindi na mabilang ang kaso ng mga paglabag sa karapatang pantao na mismong mga ahensya ng gobyerno, militari at grupo ng mga pulis ang may gawa.
Kaya naman, tinatawagang pansin ng ating mga “brod” at “sis” na ibasura na ang ganitong praktika at kultura na paglabag sa karapatang pantao upang tunay na nilang maisabuhay ang tinatawag na kapatiran—isang kolektibong pagkilos para sa masa.
Kahindik-hindik man ang mga posibleng kahinatnan nito, hindi solusyon ang pagba-ban sa mga fraternity, sorority at mga organisasyong nagsasagawa ng hazing dahil isang uri ng paglalahat kung pati ang mga
MALABO O MAKULAY NA USAPAN? Masusukat ba ang pagkatao ko nang dahil lang sa kulay ng buhok ko? Actually, waley naman akez buhok, I’m not even a human! Duh? Drama ko lang yan, Buwan ng Wika raw eh. Well, waley namang ‘in’ sa’kin kundi ang mga pinagkakaguluhan ng evuh beloved PNU ishtupidents este students. Charoooot! You may be wonderin’ why I said that line. Ish it not obvioush (nasal yan ah)? Nagkakalurkey-lurkey na kasi ang mga istudents sa right hair color. Alam n’yo naman, maraming inggitera na gustong gumaya sa pula kong mushroom cap. Ha-ha! Anyway, itey kasi ang kwentuhan ng matatabil na dila: waley pang warning kinuhaan na ng ID! Three times man lang sana, manong guard. You know, before mag 1st violets, este violation. Eh di yun na nga, guys, ginetching na mga ID. So, may record na ang mga poor students without knowings
na violation na pala yun. There are also others na na-warningan naman pero stood their ground na hindi naman bawal ang hair color.
So here’s the thing, ayon sa ating passé and obsolete na student handbook, “discouraged” ang “sporting” hair color. First and foremost, DISCOURAGED; now ko lang na-knows na discourage meant bawal. Last time I checked, discourage means “admonish (warn) or counsel (advice) in terms of someone’s behavior” o kaya eh “deprive (keep from having) of courage and hope.” Ayan ha, may meaning na yung verbs, di na siguro tayo dyan magkakalituhan. (Grammar nazi ang peg ko ngayon.) Well, what can I say? Looks like mana sa’kin ang PNUans, full of courage kaya di na-discourage magpa-dye ng buhok. Aside from that, what do they mean with “sporting hair color?” Now ko lungs nalaman na may hair color
pala para sa mga sporty! Hahaha! What do you mean ba kasi when you say “sporting?” Kulay green ba yan? White blonde? Turquoise? The provision is VAGUE. Hence, upon using or citing it, loopholes can be used to argue against the provision. Oha! (Lawyer naman ang peg ko ngayon).
And here is the funny part, as if piyesta ng Sto. Niño sa PNU dahil naglipana ang jet black haired students. Weird thing pa, yung may mga natural hair color na brown, nagpacolor-color pa ng itim (takeet lang nila sa guard). Eh di dapat, manong guards, kinuha nyo na rin ID nila! Hmpf! Itetchiwa pa, kung makapangdaot tong mga ‘to (bato-bato sa langit, tamaan wag magalit), kapag may kulay ang buhok di na magandang halimbawa sa magiging estudyante? Imoral na ba agad? Di ba pwedeng form of expression muna? May gawd! Atrasado lang pag-iisip? Hey, hey, hey balita ko tapos na stone age? Discrimination agad sa
B A L I T A / SG, umani ng batikos sa dagdag singil sa Ushirt ...
mula sa unang pahina
Larawan 2
Samantala, sa panayam ng The Torch kay Larriza Nadora, SG Vice President for Internal Affairs (VPI), na siya ring tagapangulo ng Ushirt project, sinabi niyang mayroong project proposal ang SG para sa pondong malilikom. Aabot lamang ng P60,000 - 80,000 ang gagastusin upang mabili ang mga kagamitan gaya ng drumset, LCD projectors, CD players, guitars, speakers, atbp., ayon kay Nadora. “The U-shirt is not compulsory; however, the College of Education (CED), the host and Physical Education (PE) Department, the co-host of intramurals will mandate to wear
the school uniform or the University shirt,” paglilinaw ni Nadora. Nagsumite ng position paper ang grupo ng mga estudyante na kabilang sa Literature class at buong Social Science Club patungkol sa hindi nila pagsuporta sa proyekto ng SG dahil wala umano silang natatanggap na komprehensibong rationale nito. Kontra ni Nadora, “Nagkaroon ng pag-uusap sa freshmen and among DBOs, pero less than ten lang ang pumunta.” Iginigiit naman ng mga organisasyong nabanggit na hindi sila nakatanggap ng imbitasyon para sa
may kulay ang buhok? Baka Jelly de Belen ka lang? Na’san na ang educational advances kung ultimo kulay ng buhok ay di na keri ma-consider na liberty? Ano define ko pa liberty, ma’am and sir? (Rhetorical questions naman ang huling hirit ko.) Kasi naman aney, if only the right authority (sinetch kaya itey?) would explicate the provision in question (and other confusing provisions in the student handbook, as well) then waley dapat prob! Well, I should keep my blabbering mouth shut na. Havey na kasi kaya can’t control mwahself. Scaredy lang akez di makapasok ng gate (coz of my red mushroom cap). Haha! ‘Toodles!’
/
kahit anong student consultation, at magpasahanggang ngayon ay hindi pa rin sila nakakakuha ng sagot mula sa SG ilang lingo na ang nakalilipas. Samantala, bibili rin ang ibang kampus ng PNU ng Ushirt sa halagang P85 lamang. Ayon kay Algel Balantac, SG Vice President for External Affairs (VPE) “P85 lang, kasi ito naman talaga ang original price ng Ushirt at hindi rin naman sila [ibang kampus] kasama dun sa proyektong paglalaanan ng dagdag na bayad.”
Larawan 3
6 PANITIKAN
Parang bagong ahon lang sa swimming pool ang itsura ni Propesor Salazar. Malayang dumadaloy sa kanyang ilong ang uhog na produkto pa yata ng Marikina River. Malakas ang buhos ng ulan kahit na wala namang nakataas na signal ng kahit na anong bagyo. Dahan-dahan niyang isinara ang kanyang ultimate payong of the century na may built in rain gauge at Global Positioning System. “Alpha Omega.” (present) “Beta Max.” (present) “Cappa Muks.” (present) Busog pa rin sa Enervon, CDO ulam burger, Magnolia Ice Cream, Tiger Energy Biscuit, at samu’t sari pang produkto na maaaring malulon. Hanggang ngayon ramdam pa rin sa pamantasan ang espiritu ng Eat Bulaga. Hindi na lamang kasalo sa pananghalian ng mga Filipino ang Eat Bulaga bagkus ng buong mundo na dahil sa pagpa-franchise ng iba’t ibang lahi. Dahil sa adbokasiya ni Tito kontra RH Bill, nakatakda ng maging Santo Papa ang pinakamatandang miyembro ng TVJ. Nabiyayaan ng papremyong iskolarship si Lito. Mapagkakalooban siya ng lingguhang libreng gupit sa loob ng isang taon with matching daily supply of assorted cotton candy. Pursigido din si Lito sa pag-eensayo para sa gaganaping kauna-unahang Manila Olympics 2055. Sino nga ba naman ang hindi magkukumahog para sa iskolarship kung ang tuition eh pumapagaspas na naman pataas. Ngunit-subalitdatapwat kahit nag-uumapaw ang kabonggahan ng energy ng mga estudyante, si Propesor Salazar nama’y hindi apektado at naka-troll face ang
mukha sa kalungkutan. “Hi Loren! Nandyan ka na pala!” bati ni Lito. “May maganda akong balita sa’yo,”dagdag pa niya. “Ano naman ‘yun?” tugon ni Loren habang papaupo sa tabi niya, na kakikitaan ng pagkalungkot dahil sa pagbabalak nitong lumipat ng paaralan. Sumagot naman agad si Lito, “Napili ako ng Eat Bulaga para sa kanilang scholarship, excited na ako sa assorted cotton candy! Wag ka mag-alala bibigyan kita nun.” “Congrats! Galing mo talaga!” ani Loren, kahit paano nasidlan na ng ngiti ang kanyang labi. Mapalad ang pamantasan sa Eat Bulaga bukod sa mga ipinamahaging scholarship, makakatanggap lang naman ito ng university shirt with recording studio, LCD projector with Intertropical Convergence Zone at Aircon with necrological service na tiyak na magagamit ng maraming estudyante. “Jabar, Alju Nabrenika.” (present) “Kim Chi, Yakuza.” (present) “Lee, Sarah.” (present) “Ma, Ni Hao.” (present) Parang embahada na ng iba’t ibang bansa ang pamantasan. Mabibilang lang dati sa daliri ang mga Arabo, Intsik at Koreanong nag-aaral sa pamantasan pero ngayon mas mabibilang mo na ang mga pinoy. Nakakapagtakang nagkakaunawaan pa rin ang mga estudyante sa loob ng isang klase. Sa lahat ng dayuhang estudyante ni Salazar si Ni Hao Ma ang namumukod tangi. Nagtinginan ang lahat sa kan-
yang singkit at maputing balat. Tumabi ito kay Lito. Napanga-nga ang ilan at nakatulala ang karamihan sa bago nilang kaklase. Nahimasmasan lamang sila pagkalipas ng dalawa’t kalahating minuto kasabay ng paglaganap na rin ang samyo nitong tila galing sa pagawaan ng pabango. Matagal nang nakatingin si Lito sa Koreanang may gintong buhok. Kapansin-pansin ang pamaypay nitong may mukha ni Freddie Aguilar, lunchbox na may mukha ni Imelda Papin at panyo na may pirma ni Rey Valera. Namangha sa kanya si Lito, sa lipunan nga naman ng mga Pilipinong nagkukumahog sa pagtakas sa sariling kultura, heto’t may isang Koreanang pilit na umaangkop sa kulturang
na ko ng school. Wala ka man lang bang sasabihin?” “Hah? Wala na namang bago dyan eh. Hahaha,” pagtatawa ni Lito habang pinagmamasdan si Ni Hao Ma. Sinimangutan lamang ni Loren si Lito. “Hindi niya ako pinigilan o pinansin man lang,” usal niya sa sarili sabay lipat ng tingin ng mga naiinggit niyang mga mata sa babaeng pinagsisimulang kabaliwan ni Lito. “Ahm, Hello Ni Hao Ma,” nahihiyang bati ni Lito. “Hello din, ikaw si Lito tama diba? Marami akong naririnig tungkol sa’yo.” “Talaga?” Halos umabot sa batok ang ngiti ni Lito. “Pahingi ako ng assorted cotton candy a!” Nakikipagkumpitensya ng ngiti si Ni Hao Ma. “Sure.” Kasabay ng kulog at kidlat. Naghuhuramentado ang isipan ni Loren sa likod ni Lito. Nagkukuyakoy ito. Pabilis ng pabilis habang patulis rin nang patulis ang pagtitig niya kay Lito patuhog kay Ni Hao Ma. Sa isip-isip niya, “Sus! Anu to? Peeee-beeee-beeee teens!” Hindi nagtagal lumapit din si Loren sa dalawa. “Ah excuse me lang ah… Hi, Ni Hao Ma! Ahm hihingi lang sana ako ng alcohol kasi may makati dito eh,” inilingon ang ulo kay Lito, “I mean makati kasi ung siko ko, alam mo na medyo maulan kaya nag-da-dry siya kaya ayun nangangati.” Disyerto ang pamantasan sa tag-araw at oceanarium naman sa tagulan. Kaya naman palaging nasasabon ni Pangulong Baby James Aquino-Yap
PERS(ED)LAB AT T E N DA N C E is a must Love Story Ikalawang Yugto meron sila. Lalo pang nabighani si Lito sa mukha ng Koreanang may makapal na kolorete sa tuwing mamumungay ang mga singkit nitong mga mata at nilalakipan niya pa ng kakaibang ngiti. “Lito, lilipat na talaga ko ng school,” pagsisimula na naman ni Loren sa tila walang katapusang usapin ng paglipat niya ng paaralan sa nakatalikod na si Lito. Marami nang nasabi si Loren ngunit labas-masok lamang ang lahat na ito sa tenga ni Lito ang mga sinasabi nito. Ang buong atensyon niya ay na kay Ni Hao Ma na sayang-saya naman sa pagkanta ng “Anak” ni Ka-Freddie. “Hoy Lito !!!!!! Nakikinig ka ba?? Lilipat
ang mali-maling forecast ng PAG-ASA at puro papuri naman ang ibinibigay niya kay Sec. Jillian Wards ng DSWD at Sec. Nash Aguas ng DND. Lalo pang lumalakas ang buhos ng ulan at pumasok na ang mga janitior fish sa pasilyo ng library. Kakaiba ang lakas ng hagupit ng habagat. Sobrang bilis ng naging pagtaas ng tubig hanggang sa inabot na nito ang tugatog ng Manila City Hall. “Ok class, bring out your oxygen tank, flippers and goggles,” mahinahong wika ni Prop. Salazar. Bumukas ang pinto at pumasok ang tubig. Napuno ng tubig ang buong kwarto. Nagpatuloy sa pagtsecheck ng attendance si Prop. Salazar at ang mga estudyante nama’y nagpatuloy sa paglangoy. Sumenyas si Ni Hao Ma, “Suspended na daw ang klase, nagtext ang S.G.” Sumenyas si Lito, “Ah Ok. Buti na lang suspended na.” Sumenyas si Loren, “Lilipat na ako ng school! HUHU!” Sumenyas si Dyesebel kay Aryana, “Nakita niyo na ba si Nemo?” Sumagot si Aryana, “Hindi pa e, si Sec. Jesse pa lang.” Sumenyas si Prop. Salazar, “OK class. You may go.” NP: Rolling in the Deep. Nagkakagulo sa labas ng building. May umiiyak, may nakikipagusap sa phone na parang nakikipagsigawan, may nag-break na mag-syota. Ngunit napatigil ang lahat ng marinig nila ang isang anunsiyo… itutuloy..
Huwag Umaasa Sa Nagpapaasa Jonathan A. Campo Isang araw, tirik ang araw Namamalas ni Juan ang batalyon ng papasugod sa pugad ng makapangyarihan Kumukulo ang semento, napriprito na ang damo
“Ang Paglabag at Pagtalima ng mga Manunulat sa Ikalimang Utos ng Diyos: Huwag Kang Papatay!” 1. Bukas ang patimpalak para sa lahat ng mag-aaral ng Pamantasang Normal ng Pilipinas A.Y. 2012-2013, maliban sa mga kasalukuyang kasapi ng The Torch Publications. 2. Mayroong apat na kategorya -Maikling Kwento/Short Story (310 pahina) -Sanaysay/Essay (5-15 pahina) -Tula/Poetry (maaari ring koleksiyon ng tatlong tula) -Dagli/Flash Fiction (maaari ring koleksiyon ng tatlong dagli). 3. Maaaring sumulat sa alinmang midyum (Filipino o Ingles) kada kategorya. 4. Ang pangalan ng may-akda ay dapat na nakatala sa pormularyong makukuha sa opisina ng THE TORCH PUBLICATIONS at hindi sa mismong mga entri. 5. Kinakailangang orihinal ang
lahat ng ipapasang akda at hindi pa nailimbag sa kahit na anong porma ng imprenta o nagkamit ng kahit na anong karangalan. 6. Inaasahang may kaugnayan ang mga akda sa mga sosyal at/o politikal na usapin at nakaangkla sa tema para sa taong ito. 7. Sundin ang pormat na ito sa pagpapasa: -Arial, 12. Double-spaced. -Encoded sa 8.5x11’’ na papel. 1 pulgadang margin sa lahat ng gilid. -May bilang ng pahina sa pinakababang-gitna ng papel. -Tatlong kopya ng bawat entri, nakasilid sa short brown envelope. -Ipadala sa e-mail na: 21gunparagem21@gmail.com 8. Maaaring magpasa mula sa unang araw ng Hulyo hanggang unang araw ng Oktubre 2012. 9. Awtomatikong madidiskwalipika ang sinumang lalabag sa alituntunin ng patimpalak.
Naninindigan ang mga sigaw Namamayani ang mga businang mapagpalaya Naghahari ang ugong ng mga litan-
K+12
yang naglilingkod sa bayan May bumbero: walang sunog May sunog ! May sunog ! Naglalagablab, nagbabaga ang puso ng mga inaalipin Eksenang tila paulit-ulit Bago pa man magpantay ang kabuluran. Natuyo na ang tubig sa latian Siya ay nagising sa mahimbing na
Para Daw Sa Kinabukasan? Nathanielle John Y. Torre
Ako’y isang hamak na mamamayan Noo’y bulag sa sariling paligid Sa bansa ko’y nagging piping nilalang Walang muang sa ikot ng tagna. Datapwat ang taong walang paninindigan Mabubulok kasama ng mapang-aping gahaman Kaya’t ng imulat ko ang aking mga mata Prinsipyo makatao, nauupos na pala. Ang naluklok na ngayo’y nakaupong totoo Ibig ipuslit ang kinabukasan, para buhayin
Ang dayuhang sikmura at yukuran dayuhang utos. Bakit sa sariling bayan ipinagkait na tunay? Kung ating titimbangin, lohikal niyang lagay Anang kabataan ilagay sa paanan ng dayuhan Anong ititira sa bayang sinilangan Lumpong kalagayan, lagapak na bayan?
pagkakahimbing Nag-alab ang kanyang puso na dekada nang uhaw sa pagbabago Kaagad niyang iwinasiwas ang bandila ng pakikibaka Hindi na siya aasa bago pa man magpantay ang kanyang mga paa.
Mabagsik,
Matinik,
Malatik!
Mabagsik! Matinik! Mala-bayani ang dating! Nang ika’y maluklok at mahirang sa pwesto! Matinik! Malatik! Mga balak mo’y puno ng pag-asang maiangat ating bansang naghihirap! Malatik! Naglalagkit! Ang mga dugo’t pawis ng iyong mga kababayang naghihirap magpasahanggang ngayon! Naglalagkit! Nagngangalit! Daing nila’y di marinig, di man lamang mabigyang solusyon! Nagngangalit! Nagagalit! Sa mabilis na desisyong gumimbal sa sistema ng edukasyon! Guiller Jobert H. Suarez
LOCAL
NATIONAL
“Para sa’yo, naging epektibo ba ang mga forecast ng lagay ng panahon at pag-aanunsyo ng suspensyon ng mga klase? Bakit? Mayroon ka bang suhestyon?”
EPIC FAIL
Lloyd Christian R. Estudillo
>>Nezjhayne Hindi tama na through twitter o iba pang network sites iparating ang kanselasyon ng klase dahil, kahit sabihin nating laganap na ito, may mga nalalabi pa rin na di makakasagap ng impormasyon. >>Birch Mainam naman kung sa mainam ang weather forecast, kaya nga lang may lapses pa rin kaya ang gulo manuod ng balita ukol sa panahon. Minsan, sasabihin, uulan pero hindi naman o kaya vice versa. Sa pag-aanunsyo naman, epektibo ang schools at colleges na nag-eeffort na ipa-TV ang suspension of classes (one time lang sa PNU db?), pero hindi ang PAGASA. Sana madagdagan ang equipment nila para naman mas maging maayos ang weather forecasts at pag-aabiso na wala pa lang klase the following day. >>Jo, IV-BSMT Sa tingin ko, kulang pa ang ginagawang effort na ginagawa nila sa pagkansela. May iba na nagaaral sa Manila na taga-probinsya kaya dapat before the day na lang magkakansela sila. >>Charmel, I-14 Mas maganda kung sa mismong paaralan nila sabihin at ipaalam para hindi magkagulo kasi mas magkakaroon ng di pagkakaunawaan pag dun nanggaling. Pano kami makakasiguro kung tama nga kaya mas maganda kung sa paaralan manggaling. >>Chris, IV-20 Oo, sang-ayon ako dahil isang malaking kaginhawaan para sa akin ang pagkakaroon ng class suspension sa panahon ng sobrang pag-ulan at mga bagyo. Napakahirap magbiyahe lalo na ako na isang taga Malabon!!!
KULTURA
“Sang-ayon ka ba o hindi sa pagtataas ng presyo ng PNU UShirt mula sa P100 hanggang P120? Bakit?”
7
>>Steph O i find this very... irrelevant. i mean, if the budget for this is intended or allocated to more productive stuffs like restoration/renovation of the mushrooms or catwalk area para mas may lugar na tatambayan ang PNUAN, keysa sa recording studio na hndi naman lahat makikinabang... this project aims to suit the interest of the student but still, I think the goal of catering the student’s interest in enhancing their performing skills and music skill is quite overrated. im not against to those who likes music and performing arts coz i know surely this will help. but i still find the project too idealistic, inappropriate and very untimely. >>Red Hindi dapat pasanin ng mga estudyante ang pananagutan ng admin na igiit ang mataas na pondo para sa inang pamantasan, gayundin, ang makatarungang proseso ng konsultasyon sa panig ng mga estudyante ay kailangang kilalanin ng mga lider na kinakatawan nila at mga iskolar ng bayan na nagluklok sa kanila sa kanilang mga pwesto! >>POGE dame ninyong reKlamo. . .kung gs2 neo malaman kung panu gagastusiN eh d itanong sakaniLa. . .kung problema mo pambaYad. . .waG buMiLi. . hindi naman nrrequired ang Ushirt. . .lalo na sa mga “wala talagang pang bayad”. . .hirap kc sa “iba” 120+interest pa!. . .minsan na bigyan na ng magulang. . .uunahin pa ang date,load. . etc. . . bato2 sa normal ang tamaan ABNORMAL. . .hihi >>apol mga kapwa ko PNUANS na nagrereklamo about sa U-SHIRT makipag open forum kayo sa SG KAYSA NAMAN PUNA KAYO NG PUNA ng hindi ninyo nalalaman ang puno’t dulo ng PROYEKTO.. be objectives tayo..wala namang masama kung dadaanain sa MAGANDANG USAPAN eh..face to face at mag-personalan na lang para maayos itong gusot na ito....!!! >>NenengBente Hindi. Dahil napakalaking bagay ng BENTE pesos! Katulad ko, P80 lang ang baon ko tapos P65 ang pamasahe ko. Kapag kulang yun ng bente, eh di hindi na ako makakauwi.
Banat Edition: Last mo na yan!
Kape ka ba? Bakit? Tumi- 3-in-1 ka kasi!
Sa’n ka pa?! Anyone is entitled to pronounce his/ her opinion/suggestion towards anything/anyone, pero napaka-unprofessional naman kung mag-suggest na babaan ang student publication fee nang wala man lamang consultation sa mga estudyante. Sorry ka! We serve them right and enough. Echosera! And where na ang inyong GPOA? Ang bilis n’yong manghingi nito sa constituents nyo, pero kayo, di nagpepresent? Magse-Setyembre na, waley pa ring makabuluhan at pangmatagalang programa ang inyong opisina maliban sa tradisyonal ninyong mga proyekto. At ngayon ipinapasa nyo pa sa estudyante ang pagsasaayos ng pasilidad ng pamantasan? What the F?? Para saan pa at may pondo ang PNU para sa pagsasaayos ng mga pasilidad? Ang ambitious n’yo, teh!. F na F nyo pa maging block buster ang project nyo by requiring? Azar! Last mo na yan ha! MTRCB ka ba?
Pagong ka ba? Bakit? Ang kupad mo eh!
Emmanuel T. Barrameda Jr.
Nakakatakot na talaga ang panahon ngayon. Unting ulan lang bumabaha na. Hangin lang naman talaga dapat ang Habagat pero halos paluhurin ang lahat ng establisimyento sa kamaynilaan. Dahil nasa kalagitnaan pa lamang tayo ng tag-ulan, umasa na tayo na marami pang iluluwang tubig-ulan ang kalangitan. Kaya naman mainam na maging handa. Narito ang ilan sa mga tips na dapat araw-araw na lamanin ng bag ng isang PNUan na tiyak na magagamit sa panahon ng pagkakaistranded at paglusong sa baha. 1. Bolang Kristal- Para mahulaan kung sasapian ng malasakit ang mga insensitibong kinauukulan para isuspinde ang klase dahil sa malakas na ulan. 2. Cellphone at Charger-para bumoto sa mga paboritong housemates, makapag GM ng mga sentimyento sa pag-ibig. At (kung saka-sakaling masuspinde ang klase) maipalaganap ang magandang balita na suspindindo na ang klase sa ganap na ikalima ng hapon. 3. Plastik ng SM-Para mabalot at maiwasang mabasa ng mga libro at mga pina-photocopy na hand outs. (P.S. HENRY CUT MORE TREES) 4. Damit na pamalit- OK na yung U-Shirt!!! Total compulsory naman. Para masulit ang pagiging 120. Tapat na yan. 5. Canned Goods- Hindi natin pwede gamitin ang linya ni Ate Vi sa pagkakataong ito. Walang Karinderyang bukas para sa lahat. Ingat lang sa pagbukas ng sardinas dahil baka sa taas ng tubig baha ay muli itong tumalon at bumalik sa kanyan habitat. 6. Styro- Speed boat sana. Kaya lang hindi kasya sa bag e. Kaya naman, pagtiyagaan na lamang ang mga gamit na styro mula sa mga stall ng pasta at spaghetti. Sa huli. Pinakamainam pa ring baunin ang kahandaan. Sabi nga, huli man at magaling kahit paano nagsususpinsdi pa rin. It’s more fun pa rin talaga in PNU.
Bakit? Kasi, hilig mo mang-censor!
Anyare? Agosto na eh waley pa ring office ang accredited at re-accredited student clubs and organizations. Mayo pa natapos ang accreditation. Hindi ba valid ang process at result? Eh, di ba may representative naman kayo sa screening committee? Walang elibs?? O, nagde-delaying tactics lang? Kelan nyo ba balak i-approve ang resulta ng accre? Pirma na lang, oh! Busy ang mga bolpen?! Iba pa tuloy ang nakikinabang sa mga opisinang dapat ay nagagamit na ng may mga karapatan talaga. TSK!
Mansanas ka ba? Bakit? Gusto kitang kagatin eh!
Naku! Naku! Naku! Kayo na naman?! Ano ba ‘tong opisina/tao/ halimaw na ito, trip-na-trip mapitik! Dumideadline na kayo sa mga estudyante, ah. TSK! Tama bang dahil pro kayo, paghihigpitan niyo ang pagsasagawa ng gawain ng mga estudyante/ grupo ng mga estudyante na sa tingin niyo, e, against dito? Ohsasmaryosef! Censorship na ‘yan.
Noon, kay ganda ng plataporma mo; ngayon, nganga kami sa iyo kung ano na’ng gagawin mo. Akala pro-student pero agree naman sa proyekto na burden kina Isko’t Iska. Hep! Hep! At please, don’t use the Lord’s name in vain. Wag ka nang magmalaking alagad ka ng kabutihan kung simpleng tungkulin mo bilang public servant ay di mo mapangatawan a n . OK?!!
PITIK B
PITIK B
PITIK B
Teacher ka ba? Bakit? Di halata eh!
Humahabol, oh! Ang sakit sa brain and everything! Magpaproblem set at nagpapaexperiment ng mga hindi pa naituturo? Mukhang hindi na marunong tumalima o magbalik-tanaw sa pinagaralan noong nasa college, eh. Madam/ Sir/ It, kaya nasa paaralan ang mga estudyante nyo, e, para matuto; at nandyan kayo para magturo at may matutunan mula sa inyo ang mga estudyanteng gutom sa kaalaman. Huwag nyo naman po silang biguin. Dabuh?
LATHALAIN
: w a n k Ta
i l a B
W g n d o k i L a s o a T a g M
o n i p i l i F g n ika
itong unawain. Bagong Replublika ng Pilipinas
Sa bansang katulad ng Pilipinas na sinakop ng tatlong naghaharing lahi – Kastila, Amerikano, at Hapon- sa loob ng magkakaiba at mahabang panahon, kahanga-hangang iginaod at pinayabong ng mga nauna sa atin ang Wikang Filipino bilang isang sagisag ng pambansang pagkakakilanlan. At higit kanino man ang pasasalamat sa sambayanan na nagsikap mapanatili ang diwang ito sa pamamagitan ng patuloy na paggamit nito-pasalita man o sa paraang pasulat. Panahon ng Kastila Bago pa man tayo masakop ng mga Kastila, may kanya-kanya nang dayalekto ang mga Filipino. Ngunit nagdaan ang maraming taon ng pananakop, ipinag-utos ang pagtuturo ng wikang Kastila sa mga paaralan, na naging malaking balakid sa pag-unlad ng ating wika. Francisco Baltazar Kilala rin bilang Francisco Balagtas o Kiko, naging tanyag siya sa kanyang awit na Florante at Laura na hanggang sa kasalukuyan ay pinag-aaralan sa Filipino. Natuto siyang magsulat at bumigkas ng tula sa tulong ng kanyang guro na si Jose Dela Cruz. Pinalaganap nila ang balagtasan at panulaan na naging daan upang manatili ang diwa ng wikang tagalog sa mga Filipino. Ginulat ni Balagtas ang mga Kastila matapos niyang patunayan na ang isang Indio ay may kakayahang sumulat ng isang awit – panitikang dala ng mga kastila. Itinuring din siya bilang “Makata ng Tondo” at “Hari ng Makatang Tagalog.” Jose Dela Cruz (Huseng Sisiw) Isa ring hari ng panulaan. Hindi man siya nakatapos ng pagaaral nagsariling sikap naman siya upang matutunan ang Doctrina Cristiana, Pilosopiya at Teolohiya. Mahusay siya sa pagsusulat ng tula kaya marami ang nagpapaturo sa kanya sa pagtutugma. Ikinabit sa kanya ang bansag na “Huseng Sisiw” dahil sisiw ang hinihingi niyang kabayaran sa tuwing may magpapaturo sa kanya. Dahil sa kanyang pagtuturo,
malaki ang naging impluwensya niya sa mga Pilipino na magsulat gamit ang sariling wika at mapalawak pa ang panulaan. Mas tumingkad at mas naisulong pa niya ang ating panitikan nang maisulat niya ang librong “Ang Ibong Adarna.” Panahon ng Amerikano Sa paghahari ng mga Amerikano, nakilala natin ang mga Thomasites. Sa panahong ito naghari ang wikang Ingles, dahil nga Thomasites ang nagsilbing mga guro, Ingles ang gamit sa pagtuturo. Kaya ito’y naging isang malaking hamon para sa mga Pilipino na panatilihin ang diwa ng ating wika. Jose Cecilio Ramon Augusto Pangilinan de Jesus Mas kilala bilang Jose Corazon de Jesus “Huseng Batute.” Isang makabayang mamamahayag. Tulad ni Balagtas at Rizal, nakapagsulat din siya ng maraming tula. Lumaki si Jose sa Santa Maria, Bulakan at nagtapos ng hayskul sa Liceo de Manila, at kumuha ng abogasya sa Escuela de Derecho. Hindi niya ipinagpatuloy ang abogasya sa halip ay mas pinili niyang maging mamahayag. Naging kontribyutor din siya ng mga tula sa Taliba isang pahayagan at kinilala siya bilang “Hari ng Balagtasan.” Sa panahon ng Amerikano kung saan Thomasites ang nagtuturo sa mga paaralan malaki ang naging tulong ng mga tula, drama, maikling kwento at iba pang akdang pampanitikan sa Tagalog upang maisulong ang wikang Filipino. Florentino Collantes “Kuntil butil” ang bansag sa kanya at hinirang na “Ikalawang Hari ng Balagtasan.” 15 taong-gulang pa lamang siya ay nagsimula na siyang magsulat ng mga tula. Hindi lamang manunulat si Collantes dahil siya’y naging guro rin sa loob ng dalawang taon at kalaunan ay nagtrabaho sa Bureau of Lands. Isa siya sa mga kritiko ng pamahalaang Amerikano. Ginamit niya ang pagsusulat para sa politikal na kritisismo noon. Isa sa halimbawa nito ay ang tulang Aguinaldo vs. Quezon. Pinatunayan lamang ni Collantes na makapangyarihan ang mga manunulat. Bihasa siya sa tagalog at kalimitan ay tungkol sa tao ang kanyang mga tula kaya naman madali
Bagama’t may mga salitang Ingles tayong hiniram nanatiling buhay ang ating wika. Sa pagpasok ng mga Hapon, sinuportahan nila ang paggamit ng unang wika (native language) dahil gusto nilang mapalapit ang loob sa mga Filipino. Sa ganitong paraan nagkaroon ng pagkakataon ang mga Filipino upang mas mapalawak pa ang ating wika. Manuel L Quezon Ikalawang pangulo ng Republika ng Pilipinas at unang pangulo ng pamahalaang Komonwelt (Nobyembre 15, 1935 – Agosto 1, 1944). Ipinasa niya ang Commonwealth Act no.184 noong unang National Assembly of the Philippines taong 1936. Nabuo dito ang ating wikang pambansa na ibinatay sa tagalog. Layunin ni Quezon na maihanda ang Pilipinas sa paggamit ng wikang pambansa na batay sa Tagalog. Isinabatas niya ang pagtuturo ng wikang pambansa sa Ikaapat na taon sa sekundarya. Gumawa rin ang mga bihasa sa wika ng mga librong gramatika para sa pagtuturo nito. Para kay Quezon, ang wikang pambansa ay magdudulot ng pambansang pagkakaisa at pagkakakilanlan. Dahil sa kanyang mga nagawa, hinirang siya bilang “Ama ng Wikang Pambansa.” Lope K. Santos “Ama ng Pambansang Wika at Balarila,“ Isang nobelista, makata, abogado, kritiko, lider obrero at makabayan si Santos. Ang pagpapalit niya ng “K” sa inisyal ng kanyang gitnang pangalan na “C” ay pagpapakita ng pagmamahal sa bayan. Sa pamamagitan ni Manuel L. Quezon naging taga-pangasiwa siya ng Surian ng Wikang Pambansa. Naging Patnugot sa Lathalain sa mga pahayagan tulad ng Muling Pagsilang at Sampaguita. Naging manunulat rin sa Renacimiento Filipino na pumalit sa dating El Renacimiento na wikang Espanyol ang gamit. Sa kabuuan siya ay naging tanyag na alagad ng wikang Filipino. Corazon C. Aquino Kauna-unahang babaeng pangulo ng Pilipinas na mas kilala sa pangalang Cory. Binansagan bilang “Ina ng Demokrasya.” Kilala rin si Cory bilang isa sa mga nagsulong ng wikang
nian: Sanggu p:// from htt ml 21 ,2012 2.ht on May ipod.com/id ww. ve ie tr w .tr ) Re ocialsci 2 from http:// ino socialsc kaye-s ,201 n (kayeg-Filip May 28 Dayuha e_ g-Wikan ng mga trieve on saysayan-N f.gov.ph/?pag p Re ko d) nana 4/Ka a (scrib id=1135 p://kw Ang Pa mbans /doc/3582208 12 from htt s/t/ 20 ang Pa or , m ik th co 30 W d. au ay scrib m.ph/ ayan ng d on M ino.htm tikan.co Kasays Retrieve rbtolent www. w.pani r (kwf) p://ww isyone http:// tm om htt ng Kom 12 from s.h ,2012 fr Lupon ne13, 20 2001/feature June 16 Ju on on d d ieve ieve p0115 an. Retr ud) Retr news/se Panitik arci (dls edu.ph/ico/ .G ilC ndup dlsud. o Laka g Filipin Wikan
Erickson P. Avila
Filipino at gumawa ng mga hakbang upang mas mapalawak pa ang ating wikang pambansa. Sa bisa ng Batas Republika 7104 nabuo ang Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) noong Agosto 14, 1991. May atas ang komisyon na magsagawa, mag-ugnay at magtaguyod ng mga pananaliksik para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap at preserbasyon ng Wikang Filipino at ng iba pang lengwahe sa Pilipinas. Post-Modernong Panahon Sa pagpasok ng modernong panahon, hindi lamang mga gusali, sasakyan, o mga gadyets ang umuunlad kundi maging ang wikang Filipino. Bagama’t makabago na ang ating panahon at umusbong ang mga jejemon, pick-up line, konyo, at mga banat, patuloy pa rin ang pagpapayaman ng ating wika dahil hindi tumigil ang mga manunulat na Pilipino sa pagsusulong nito. Isa sa mga paraan upang mas mapaunlad pa ang wika ay ang paglilimbag ng mga aklat sa wikang Filipino, pang-akademiko man o hindi. Rolando Tolentino Isang propesor sa University of the Philippines (UP) Film Institue at founding chair ng Katha, The Fictionist group in Filipino. Miyembro ng Manunuri ng Pelikulang Pilipino at ng Congress of Teachers and Educators for Nationalism and Democracy (CONTEND-UP). Kabilang sa kanyang mga likha ang Sakit ng Kalingkingan: 100 Dagli sa Edad ng Krisis (2005), Kuwentong Syudad (co-editor, 2002), Sapinsaping Pag-ibig at Pagtangis: Tatlong Novela ng Pagsinta’t Paghinagpis (1999); Fastfood, Megamall at iba pang Kwento sa Pagsasara ng Ikalawang milenyum (1999); Relasyon: Mga Kuwento ng Paglusong at Pagahon (co-editor, 1999); Ali*bang+Bang atb. Kwento (1994), at Engkwentro: Kalipunan ng mga Akda ng Kabataang Manunulat (co-editor, 1990). Isa lamang si Tolentino sa mga kontemporanyong manunulat na patuloy na nag-aambag sa pagpapaunlad ng wika. Bob Ong Isang misteryo para sa mga Pilipino ang buhay ni Bob Ong dahil nga walang sapat na impormasyon ukol sa kanya. Bagama’t hindi malinaw ang kanyang pagkatao - kung
isang tao lang ba siya, o grupo ng tao? Patuloy siyang tinatangkilik ng mga mambabasa. Patok ang kanyang mga libro sa mga estudyante, sa masa at maging sa mga propesyonal, napakalaki ng kanyang impluwensya para sa mga mambabasa. Filipino ang gamit niyang midyum sa pagsulat dahil dito mas nahihikayat pa ang kabataan na magbasa ng mga libro na nakalimbag sa wikang Filipino. Mga Guro sa Filipino: Wika at Literatura Napakarami nang sikat na Filipinong manunulat ngayon na patuloy sa paggawa ng mga aklat at iba pang babasahin na ikauunlad ng ating wika. Ngunit higit sa lahat, ang tunay at totoong nagsusulong ngayon ng wikang Filipino ay ang mga guro sa Filipino. Silang patuloy na nagbibigay ng kaalaman sa panitikan ng Pilipinas at nagtuturo ng halaga at kagandahan ng ating wika. Ginoo at Binibining Filipino Hindi naman natin kailangan maging guro sa Filipino, maging ang guro ng ibang asignatura o isang simpleng mamamayan lang ay makakapagambag ng malaki sa pagpapa-unlad ng ating wika. Malaking pagbabago ang naidulot ng wika sa ating lipunan hindi lamang sa pang-akademiko ngunit pati na rin sa pagpapalaya sa ating bansa mula sa nagkakaisang diwa ng pakikipagtunggali sa mga bansang sumakop sa atin. Ngunit hindi pa tapos ang laban! Sa patuloy na pag-ikot ng mundo, patuloy rin na maghahangad ang ating wika ng pag-unlad. Ipako ang karunungang una nang ipinamahagi ng mga taong nagmahal, naghangad ng pag-unlad at nagsulong ng ating wika. Bilang guro ng bayan sa hinaharap tayo mismo ay may kapangyarihan para maisulong ang kung anong yaman mayroon ang ating wika.