The Torch Publications Tomo 73 Blg. 3

Ang Opisyal na Pahayagang Pangmag-aaral ng

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3 Pamantasang Normal ng Pilipinas

ISYU LXXII BLG. 3 KASAPI: College Editors Guild of the Philippines (CEGP) Progesibong Lupon ng mga Manunulat (PLUMA-PNU)

G N I P I L A A G N PA permiso y a m yag ng a ih in g n a agkatalo p g gawang n a a in g m a a in g p a ration sa ektang p .6 lo ir p d x t e a t w in la ong.../pg jo a it g g n n g a m n o o la d it a Despera anukala n a (WPS) sapagkat ip g n a n e la Tsina mu West Philippine S sa mga isla

Magat vows to strengthen student involvement

BALITA

4

KOMANDO: Sipat sa Dikta ng Mandatoryong ROTC

LATHLAIN

Laya(g) May tapang naming bitbit Ang sariling bandera -Amin ang Pinas!....

8

PANITIKAN

14

2

BALITA

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

BPS reopens for second term SHAINE OCAMPO Director John Natividad, the Head of Facilities Management and Sustainability Services (FMSS) told that the building, which was closed last April due to a 6.2 magnitude earthquake, will be opened for the term once the concerning administration office issues an official notice to the University community.

According to Natividad, the remaining repairs needed to access the infrastructure partially were completed by September 20, Friday, making the

portions of the building accessible few days before the second term started.

"Hindi pa talaga fully pero may portion na pwede nang gamitin kasi tinatapos itong pagbagsak ng canopy para maging malinis na at fully magamit," Dir. Natividad said.

Natividad also said that the Interest Clubs and University Chapter Organizations (ICUCOs) which were previously occupying the building can now go back to their previous office locations.

In a statement, Pauline Leabres, the current President of ICUCOA and The Thespian Society said

that they are glad to hear the good news of the reopening of the building.

“Upon knowing this, [it] is a relief to us knowing that we had [a] hard time looking for [a] place to reside in when conducting meeting[s] [and] other errands. The emendation of FMSS might have been erratic, nevertheless we understand that internal arrangement and detailed planning were done to finally decide to continue the business in BPS,” she stated.

On the other hand, The Torch Publications will vacate its office in BPS Building permanently in

accordance to the verbal agreement between the Vice President for Finance and Administration (VPFA) Dr. Bert Tuga and the publication’s editors.

Yet, the official notice for the reopening and utilization of the building is to be consulted to the Vice President for Finance and Administration, Dr. Bert Tuga. "Pero kasi napagusapan na namin na iischedule na pwede na siya i-utilize, tatanungin ko lang kung sino ang mag-i-issue ng notice," he said.

Natividad added that due to the remaining repairs such as the removal of the canopy, BPS main

entrance remains closed.

Therefore, the passage by the university chapel will serve as the building’s temporary entrance, he noted.

Further renovation of the second and first floor of BPS is projected to commence by 2020, however, it will depend on the budget allocation for the next academic year which will dictate the possibility of the said renovations.

Natividad emphasized that the renovation of the second floor will be prioritized as they follow “phase by phase” process.

SOT Bill hinarang; Kontraktwalisayon, magpapatuloy!

ADRIAN CORTEZ Sumiklab ang kaliwa’t kanang kilos-protesta ng mga manggagawa mula sa mga kumpanya ng Peerless Manufacturing Corporation (Pepmaco), NutriAsia, Sumifru, at Zagu matapos i-veto ni Pangulong Rodrigo Duterte ang Security of Tenure (SOT) Bill.

Ayon sa House Bill no.

4444, pagbabawalan na ang kahit anong uri ng kontraktwalisasyon at lahat ng kamukha nito tulad ng fixed-term employment kung saan ang panahon ng serbisyo ng isang manggagawa ay depende sa itinakdang panahon na ibinibigay ng kompanya.

Subalit, iginiit ni Pangulong Duterte na nais niya lamang na magkaroon

ng “healthy balance” sa mga interes sa pagitan ng mga mangagawa at mga employer. Dagdag pa niya, bago pa man ito, nauna nang naimpluwensyahan ng mga lokal at panlabas na mangangalakal ang desisyon ng pangulo. Ito ay matapos susugan na hindi magiging maganda ang resulta ng pagsasabatas nito sa ekonomya at manggagawa ng bansa.

Kaya naman, ito ang nagtulak sa pagkakaroon ng draft para sa bagong bersyon ng SOT Bill. “ H a b a n g pinoprotektahan ni Duterte ang ‘seguridad ng kapital,’ ang mga manggagawa at kanilang mga kinatawan sa kongreso ay patuloy na

lalaban para ipagtanggol ang mga karapatan sa paggawa. ‘Di nila ganun kadali ma-e-endo ang ating laban para tapusin ang kontraktwalisasyon,” ani Bayan Muna Rep. Ferdinand Gaite.

Batay sa datos na inilabas ng IBON Foundation, ang pagitan ng minimum wage at family living wage ay mas lumaki sa ilalim ng administrasyong Duterte; Php 537 minimum wage ng NCR na halos kalahati (53.5%) ng family living wage na umaabot sa Php 1,004 para sa pamilyang binubuo ng lima.

Iginiit din ng KMU na hindi makatao ang mararahas na dispersal ng mga kapulisan sa mga

AGOSTO 20, 2019

PAGLULUKSA Sama-samang nagdalamhati sa Liwasang Bonifacio ang iba’t ibang grupo at ang mga pamilya ng mga biktima ng karasahan sa Negros upang iprotesta ang umiiral na inhustisya sa bansa, Agosto 20.

KUHA NI: EZRA GALAURAN

manggagawang nagtatag ng piketlayn at nagwelga.

Ayon sa kanila, nagagamit ng mga negosyante sa panunupil ng kanilang demokratikong karapatan ang pwersa ng mga kapulisan.

S a m a n t a l a , pinabulaanan naman ni dating PNP Chief Gen. Oscar Albayalde ang alegasyong kontra manggagawa ang mga kapulisan.

“Bakit po ba umaalis ang mga investors sa atin? Papasukin ng KMU, i-instigate ‘yung unyon, at magrarali sila. ‘Yung investor nawawalan ng gana, uuwi sa kanila,” direktang pahayag nito.

Sa kabilang banda, hindi lamang ang mga

progresibong grupo at Kilusang Mayo Uno (KMU) ang nagsasabi na malulutas ang kahirapan at kawalan ng trabaho sa pamamagitan ng masusing distribusyon ng lupaing agrikultural at pagtatatag ng sariling mga industriya. Maging ang World Bank ay naniniwala sa paraang ito.

Kaugnay nito, naghain naman ang blokeng Makabayan ng “Pro-worker and Stronger Security of Tenure Bill,” panibagong panukalang batas laban sa endo na may layuning tuluyang waksan ang “labor-only contracting” na kalakarang umiiral sa bansa.

BALITA

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

3

Sining-protesta laban sa inhustisya WILLIAM CABREZOS Bitbit ang samu’t saring makukulay na likhang sining bilang midyum ng protesta, dumagsa ang humigit kumulang 40,000 na mamamayan sa kabila ng matinding pag-ulan upang makiisa sa ikaapat na SONA ng Bayan na nagpapakita ng tunay na kalagayan ng bansa, Hulyo 22.

Asul ang naging pangunahing kulay ng kilosprotesta na sumasagisag sa pagtatanggol at pagtataguyod ng kasarinlan ng Pilipinas “Tayo po ang magsisilbing dagat ng mamamayan na raragasa sa kahabaan

ng Commonwealth,” ani Renato Reyes, Punong Kalihim ng Bagong Alyansang Makabayan (BAYAN).

Kaugnay nito, umikot ang tema ng protesta sa iba’t ibang likhangsining na nagpapahayag ng pagkadismaya sa isyu ng West Philippine Sea, nananatiling kontraktwalisasyon, Train Law, extrajudicial killings at ang tumataas na bilang ng mga Pilipinong walang trabaho.

Ilan sa mga likhangsining ay ang mala-lapidang effigy na sumisimbolo

Magat vows to strengthen student involvement EZRA GALAURAN Alfredo Magat, the elected Central Student Council (CSC) Chairperson, promised his commitment to the student body to bolster student engagement following the consecutive failure of elections in the past academic year and the low voter’s turnout in this year’s University Student Council (USC) elections.

Several student leaders expressed their sentiment regarding the turn out of the election process which almost resulted in another failure of elections with 51% turnout. Based on the USC Constitution, if the voter’s turnout reaches only 50% or lower, the Student Electoral Commission (SEC) shall declare the failure of elections.

According to Kristelle Tamboong, Executive of Social Science Department, one of the factors of the ‘almost failure of election’ is the campaign period.

“Sa tingin ko kasi hindi nila na maximize…hindi sapat yung time [yung] tipong eleksyon agad bukas.” she elaborated.

The number of candidates also affected the perception of the students’ choice in participating in the election. “Isa lang

sa mga biktima ng extrajudicial killings sa loob ng tatlong taong pamumuno ni Pangulong Rodrigo Duterte at ang dambuhalang imahe ng isang isda na may mensahe ng pagtutol sa pangaabuso ng estado sa mga Pilipinong mangingisda. Bukod sa mga ito, ang pinakatampok ay ang effigy ni Duterte bilang isang shokoy, na ayon kay Neri Colmenares ay tanda ng kataksilan ni Duterte sa kanyang sariling bansa dulot ng kanyang pagpapabaya sa panghihimasok ng Tsina sa teritoryo ng Pilipinas.

Matatandaang isang bangkang pangisda na may sakay na 21 Pilipinong mangingisda ang lumubog sa Recto Bank dahil sa pagbangga ng isang Chinese vessel na iligal na nangisda sa karagatan ng Pilipinas.

Agad itong pinabulaanan ng administrasyon at itinuring na isang maliit na maritime incident lamang ang nangyaring banggaan.

Bukod dito, tinutulan din ng mga nagprotesta ang ekstensyon ng Batas Militar sa Mindanao gayundin ang walang tigil na pamamaslang sa

mamamayan na epekto ng mga madugong direktiba ng gobyerno gaya ng Oplan Tokhang, Oplan Kapanatagan at Oplan Sauron.

Sa huli, nanindigan ang mga nagkilos-protesta na habang nagpapatuloy ang pagsasawalambahala ng kasalukuyang administrasyon sa kapakanan ng mga mamamayan, mananatiling nagkakaisa at samasamang titindig ang mga mamamayan hanggang makamit ang kanilang mga panawagan para sa tunay na kalayaan.

BOE appoints Parungao as TTP’s new LC DOMINIC CALAVIA

ang Partido, sa president lang may kalaban. So, ang naging mindset siguro ng estudyante dito eh isa lang naman ang kalaban bakit pa ako boboto?” Tamboong added.

Shanon Rose Pancho, President of the Freshmen Assembly, stated that the Freshmen Assembly did not have unity to function as one before the election.

Because of this, Magat assured that the coordination of different student organizations shall be the priority under his administration.

Meanwhile, as the student representative for the search committee for the president (SCP), Magat hopes that the future president should be prostudent to bring balance to the university.

“I am looming for the next president to be able to manage both the administration and the student body,” Magat added.

He calls to every student to be pro-active, participative, and critical to different school activities happening in and out of the campus.

Professor Erly Parungao-Callueng from the Faculty of Arts and Languages (FAL) accepted the appointment of The Torch Publications’ Board of Editors (BOE) as the new Language Critic (LC) for English articles last September 2019 Based on the The Torch Publications’ (TTP) Constitution under Article 3. Section 6, The Torch shall have two (2) language critics: one (1) in Filipino and one (1) in English and the BOE would have the authority to vote through balloting.

On the other hand, Parungao’s appointment happened almost a year after the passing of TTP’s former Technical Adviser and Language Critic, Professor Victor Ray Fumar who served the

publications for nine yea rs.

“We chose Professor Erly Parungao to serve as the publications’ LC not just because our Technical Adviser, Dr. Joel Malabanan recommended her but, because we put our utmost trust in her capabilities of helping, guiding, and correcting us in terms of technicalities in English Language. We trust that she will help us forward our thoughts to students better,” Kyril Jon Velasquez, the Editor-inChief of TTP said.

It is also mentioned in the Constitution under Article 6 Section 4 stated that LC would give critique, advice and suggestions

regarding technical aspects related to editing of the articles.

The term of LC will last for two years and renewal would depend on the current Board of Editors.

The Torch Publications supports

P16,000

FOR SALARY GRADE 1

P30,000 P31,000 FOR TEACHER 1

FOR INSTRUCTOR 1

SUBSTANCIAL SALARY INCREASE!

4

BALITA

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

Reinstatement order ng NLRC, hindi sapat – NAMASUFA ALLYSSA SALVACION | ANIZA ADIER Kasalukuyang nagkakampuhan ang natitirang 40 manggagawa ng Sumitomo Fruit (Sumifru) sa Quezon City malapit sa opisina ng Commission on Human Rights (CHR) habang patuloy nilang hinihintay na maipatupad ang ibinabang desisyon ng National Labor Relations Commission (NLRC) na reinstatement order o ang pagpapabalik sa trabaho ng mga manggagawa ng Sumifru.

Ngunit, nanindigan sila na hindi sapat ang reinstatement order ang pagwawakas ng kontraktwalisasyon sa kumpanya ng Sumifru ang patuloy ipinaglalaban.

Nobyembre noong nakaraang taon, dumayo mula Compostela ang humigit-kumulang 300 manggagawa ng Sumifru sa Maynila upang ipahayag ang panawagan nilang regularisasyon.

Gayundin, nagsagawa ng kilos-protesta ang mga manggagawa ng Sumifru sa Davao kaugnay ng nasabing reinstatement order.

Ayon kay Paul John Dizon, tagapangulo ng Nagkahiusang Mamumuo sa Sumifru Farms (NAMASUFA) maliban sa pagbaba ng reinstatement order, nais din iparinig ng mga manggagawa ng Sumifru ang panawagan nila para sa regularisasyon at collective bargaining agreement, isang malinaw na kasunduan ng mga manggagawa at Sumifru hinggil sa mga obligasyon na dapat nilang ipagkaloob sa mga manggawa ng kumpanya.

“Hindi ibig sabihin ‘nun [reinstatement order] na hindi na namin pinapanawagan ‘yung regularisasyon,” ani Dizon.

Kapabayaan ng kumpanya Mahigit 56 na taon nang nagsusuplay ng dekalidad at sariwang produkto ng saging, pinya at papaya ang Sumifru Philippines Corporation.

Ang mga produktong ito ay ipinapadala sa mga bansang Tsina, Japan, Korea, Middle East, New Zealand, at Russia. Sa kabila nito, pumalya naman itong makapagbigay ng parehong antas ng serbisyo sa mga empleyado nito.

Sa katunayan, mahigit 900 pa rin ang nananatiling kontraktwal sa kumpanyang ito.

Matagal nang kinilala ng Department of Labor and Employment (DOLE) at Korte Suprema ang mga karapatan ng mga manggagawa ng Sumifru sa pamamagitan ng pagtatayo ng unyon sa ilalim ng DOLE Registration No. R11000505-UR-248. Subalit, hindi ito kinilala ng Sumifru at nananatiling nakatanggi sa collective bargaining agreement ng mga manggagawa nito. Dagdag pa rito, hindi dumalo ang Sumifru sa mga naging komperensya ng DOLE patungkol sa reinstatement order ayon sa Samasamang Artista para sa Kilusang Agraryo (SAKA).

Dahil dito, naghain ng strike notice ang mga manggagawa ng Sumifru matapos tumanggi ang kumpanya sa collective bargaining agreement.

Nagresulta ito sa pagbaba ng kita ng kumpanya na umabot sa Php 38 milyon sa unang sampung araw ng kanilang pagpipiket.

Bunsod nito, nagsampa ang kumpanyang Sumifru ng Temporary Restraining Order (TRO) laban sa pagpoprotesta ng mga manggagawang agrikultural. Ngunit agad itong ibinasura ng Regional Trial Court Branch 56 dahil nakasaad sa batas ang karapatang magprotesta ng mga manggagawa.

Malinaw na patuloy lamang binabalewala ng Sumifru ang reinstatement order at ang panawagan ng mga manggagawa sa regularisasyon at collective bargaining agreement, ayon kay Dizon.

Tunay na kalagayan ng mga manggagawa ng Sumifru Ayon sa Sumifru, tinatayang nasa 4,700 na mga manggagawa ang nagtratrabaho sa ilalim ng kanilang kumpanya. Subalit, nananatiling nasa 931 ang hindi regular sa trabaho, 540 mula rito ay mga kababaihan na ang ilan ay umabot na sa dekada ang serbisyo sa kumpanya.

Si Nilda Baterna, 60 taong gulang, subsob na nagtratrabaho matugunan at malampasan lang ang quota na 25 kahon ng saging kada oras sa loob ng bodegang punong-puno ng usok ng kemikal.

Sa loob ng 18 taon bilang manggagawa sa Sumifru, hindi niya inakalang ang magiging kapalit ng lahat ng sakripisyo niya at ng kanyang mga kapwa manggagawa ay ang hindi makatarungang sahod, kakulangan sa benepisyo, at ang patuloy na pagiging kontraktwal sa trabaho.

“Walang benepisyo kung nasaktan ka, pati ‘yung mga buntis na manganganak.

‘Yun, ang hirap. Tatlong buwan lang din ang kontrata. Pagkatapos, wala na ‘yun,” hinaing ni Nilda.

Isa lamang si Nilda sa daan-daang unyonista na

DUTERTEMONYO

nahaharap sa karahasan at pagbabanta mula noong iginiit nila ang kanilang mga karapatan sa kumpanya.

Ang laban sa regularisasyon ang nagtulak sa mga katulad nilang kontraktwal upang umaksyon kasabay ang laban sa pagtapos ng mapanggipit na Martial Law sa Mindanao.

“Maraming naranasan na atake at pagbabanta ang mga unyon sa Compostela,” ani Dizon.

Kailanman, hindi gumamit ng kahit anong dahas ang mga manggagawa ng Sumifru sa pakikipaglaban para sa pagkamit ng kanilang mga batayang karapatan.

Subalit patuloy silang nakararanas ng iba’t ibang porma ng pandarahas mula sa kumpanya. Kaugnay nito, patuloy na tinutugis ang mga miyembro at namumuno sa mga unyon at pinagbibintangan pang mga terorista.

“Pinatay ‘yung isang manggagawa, isang aktibong manggagawa.

Pinatay si Danny Boy Bautista sa palengke sa Poblacion ng Compostela noong alas-sais ng gabi,” salaysay ni Dizon.

Isang insidente rin ang naganap noong hatinggabi ng ika-20 ng Nobyembre,

walong magkasunodsunod na alingawngaw ng putok ng bala mula sa baril ang nagdulot ng takot sa mga kalapit nilang bahay.

“Disyembre 15, 2018, doon na talaga sinunog ‘yung bahay. Naabo lahat pati ‘yung opisina ng unyon,” himutok ni Dizon.

Kontraktwal na manggagawa, gawing regular!

Sa kabila ng kaliwa’tkanang banta sa seguridad at iba’t ibang porma ng karahasan, mananatiling matatag ang mga manggagawa ng Sumifru sa pagtataguyod at pagsusulong ng kanilang mga panawagan para sa regularisyon, nakabubuhay na sahod, nararapat na benipisyo sa pagtatrabaho, maging ang pagwawakas ng mga pagmamalupit sa nagpapatuloy na pagiral ng Martial Law sa Mindanao.

“Hangga’t hindi napapansin ang panawagan namin para sa pagpapatupad ng regularisasyon, patuloy kaming magpoprotesta,” pagtatapos ni Dizon.

KUHA NI: Shaine Ocampo

Pinangunahan ng Kilusang Mayo Uno ang isang kilos protesta laban sa patuloy na kontraktwalisasyon kasama ang ‘effigy’ ni Pangulong Duterte sa paggunita ng Araw ng mga Bayani.

BALITA

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

Auxiliary Services Office tightens availment guidelines Nicole Ramos | Joseph Eli Occeno Due to the stricter monitoring of the Commission on Audit (COA), the Auxiliary Services Office (ASO), headed by Mrs. Jenny Malitao, will no longer provide services to offices with incomplete requirements for Food Authority requests.

According to the advisory released by the ASO dated September 4, 2019, COA has been sending back food requests to concerned offices with incomplete supporting documents and asked to explain the non-compliance to legal requirements.

Offices, who wanted to avail the services of the ASO, are required to submit attendance sheets of the guests and/or participants of the event for the COA to properly reimburse the used funds. “Make sure before we deliver the food service, I have the copy of the approved activity.

Legal ba yung gagawin niyong activity; recognized ba ng management? If yes, then provide me a copy,” Malitao said. She also added that the concerned offices should provide the Line Item Budget (LIB) and Certificate of Availability of Funds (CAF).

Malitao admitted that she became too lenient on the “rampant late filing and incomplete documents” which prompted COA to require the submission of the advanced copy of the food authority form.

Furthermore, failure to comply with the guidelines of COA will result in the delay of reimbursement for the services rendered by the office. “If there is a delay in the replenishment, of course, there will be no funds available to spend for future food services,” Malitao noted.

Revision Committee affirms ‘Fair and Appropriate’ new SHB MICARL ABRANTES Revised in accordance to the present system and generation, the undergraduate student handbook (SHB) is expected to be fairer for students, says Prof.

Merimee T. Siena, Coordinator for SHB Revision Committee.

Aside from including the implemented grading system and integrating CHEd Memo No. 63 on rules for off-campus activities, major changes also include allowing irregular students to apply for student assistantship.

Provisions

on student discipline and other revisions, however, will entail specification for clearer guidelines and procedures.

The committee also considers the recommendation of the Accrediting Agency of Chartered Colleges and Universities (AACUP) Accreditors to include university admission policies in the SHB. Despite the failure to release the handbook last December, Prof. Siena said that the revision is almost done. The committee has

PHOTONEWS Hunyo 12, 2019

KAPIT-BISIG

Nagmartsa ang ibaʼt ibang progresibong grupo sa embahada ng US at Tsina para sa ika-121 taong anibersaryo ng Araw ng Kalayaan upang ipanawagan ang kanilang mariing pagtutol sa pangangamkam ng soberanya ng dalawang dambuhalang bansa.

KUHA NI: Dominic Calavia

already crafted the first draft and they only need to work on its second and final draft before publishing the revised SHB. However, the date of its release remains undetermined because of the ongoing Level IV Accreditation of the university. “I cannot tell when (SHB release) because accreditation is our priority now, but what's important for the committee is that at least we already have a draft,” Prof. Siena stated.

5

Quake-safe Pupils: Morales spearheads groundbreaking tool for earthquake preparation ALIZSA MARTINEZ Dr. Paz E. Morales, the Director of PNU Publication Office, chairs Life-Saving Automated Mesa to Endure Seismic Activity (LAMESA) project which provides an active material aid for children in school during earthquakes introducing innovation to the Educational Institution.

Being part of the Educational Policy Research in Development Center (EPRDC) in PNU since 2015, her proposal emphasized the pupils’ safety during earthquakes.

Dr. Morales, in an interview, explained that LAMESA promotes passive and active preparedness for the children. By that, she said how it addresses the school’s inadequate control of students during disasters. However, the school must ensure that orientation about earthquake preparation is still exercised, she stressed.

“Usually sa atin sa school hanggang prepare lang tayo ng konsepto ng earthquake kung ano gagawin pero wala diba, di naman kasi natin masimulate,” she said.

She teamed up with experts from TUP and DLSU, a total of six people facilitating the

implementation including her supervisor in EPRDC, apart from the outsource services such as the mechanical team that built the prototype.

Holding a budget of Php 200, 000 granted by the Philippine Normal University, the construction for the LAMESA project lasted for one year from August 2016 to July 2017. After several revisions, the project was acknowledged last March 2019 by the Philippine Journal of Science, managed by DOST. Currently, Dr. Morales and her team already applied it for patent and are now waiting for the response. In line to this, she hoped for the continuous support of DOST in making it available for mass production for schools to afford. “Kapag commercialized na, mass-produced na siya, malamang mas mababa ang presyo,” she added.

Furthermore, the same team holds to introduce another project called DESK or Disaster Enduring System for Kindergarten.

This concept puts forward the possibility of a room where LAMESA is used as a children’s table.

6

EDITORYAL

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

Pang-aaliping may permiso

Desperadong galaw at direktang pag-amin ng pagkatalo ang inihayag ng Tsina mula nang ipanukala nito ang joint exploration sa pinag-aagawang mga isla sa West Philippine Sea (WPS) sapagkat alam nitong hindi kailanman sasang-ayunan ng mayoryang Pilipino at ng iba't ibang bansa ang pang-aagaw nito sa mga teritoryo ng bansa.

Kung tuluyang pahihintulutan ng Gobyerno ng Republika ng Pilipinas (GRP) na maganap ang kasunduan sa joint exploration sa WPS—lantarang isinusuko ng gobyerno ang sarili nitong soberanyang mga karapatan sa imperalistang Tsina.

Unang linggo ng Setyembre, ipinahayag ni Pangulong Rodrigo Duterte na isasantabi ng kanyang administrasyon ang panalo ng Pilipinas sa protestang isinampa nito sa Permanent Court of Arbitration sa Hague, Netherlands kaugnay ng pag-angkin ng Tsina sa mga teritoryo ng Pilipinas sa WPS na ibinase sa mapa na nagpapakita ng siyam na linyang sumasakop sa kabuoan ng WPS bilang teritoryo ng Tsina. Ang desisyon ay upang magbigay daan sa panukala para sa joint exploration na may hatiang 60%

para sa Pilipinas at 40% sa Tsina.

Hitik sa mayamang natural resources ang WPS tulad ng natural gas at yamang tubig na ayon sa UP Marine Science Institute ay bumubuo sa 40% ng Exclusive Economic Zone (EEZ) ng bansa. Sa pagkakataong hayaan ng gobyerno ni Duterte ang pagkamkam at pagsamantala ng ibang bansa sa yaman ng WPS, tinatalikdan na nito ang mga pangangailangan ng mga Pilipinong umaasa sa yamang kaakibat ng mga teritoryo.

Matatandaan na hindi kinilala ng Tsina ang desisyon ng Arbitral Tribunal pabor sa Pilipinas dahil hindi nito kayang isuko ang napakayamang mga isla sa WPS. Magiging balakid ang pagkabigong makuha ang mga pinag-aagawang mga isla sa pagpapalawak ng Tsina at pagkamit nito ng dominasyon sa ekonomya at pulitika sa buong mundo.

Hindi na rin bago ang mga kaso ng panliligalig at hindi pagpapahintulot sa mga mangingisdang Pilipino na pumalaot at maghanap-buhay sa sariling teritoryo ng bansa. Gaya nalamang ng sadyang pagbangga at pag-abandona ng barko ng

Tsina sa Gem-Vir 1, bangkang pangisda na naglalaman ng 22 Pilipinong mangingisda habang nagpapahinga sa Recto Bank, WPS. Bigo ang administrasyon ni Duterte na panagutin ang mga may sala sa muntikang pagkamatay ng mga Pilipinong mangingisda gaya ng pagkabigo nito na igiit ang karapatan ng bansa sa pinag-aagawang mga teritoryo.

Bigo rin si Pang. Duterte na makipagdayalogo kay Xi Jin Ping tungkol sa arbitral ruling nang bumisita ito sa Beijing nitong nakaraang Agosto at sinabing hindi magbubunga at walang pagbabago ang makukuha sa pagbabanggit ng nasabing isyu sa lider ng Tsina. Imbes na ipaglaban ni Pang. Duterte ang makasaysayang pagkapanalo ng Pilipinas laban sa pag-aangkin ng Tsina sa WPS, umarteng tila talunan at nabahag ang buntot nito sa pagharap sa malaking bansang Tsina. Napapatunayan lamang na huwad ang ipinangangalandakang tapang ng pangulo dahil hindi naman nito magawang tumindig para sa karapatan at soberanya ng Pilipinas at sa pangangailangan ng mga Pilipino.

Unti-unting ibinebenta ng pangulo ang kalayaan ng bansa sa pamamagitan ng iba't ibang iskema ng Tsina tulad ng malakihang pagpapautang na may mabigat na mga kapalit sakaling ang mga ito’y hindi ito mabayaran ng bansa.

Muli, isang mapanlinlang na iskema ang nais na ihapag ng Tsina sa kasunduan para sa joint exploration sa WPS gaya ng mga nauna nang iskema ng pagpapautang, hindi magdudulot ng ganansya ang kasunduan dahil hindi ito nakatuon sa interes ng sambayanang Pilipino kundi sa imperyalistang interes lamang ito naninilbihan.

Kung hahayaan lamang ng administrasyon na samantalahin ng Tsina ang yamang pagmamayari ng sambayanang Pilipino, ilalagay ng gobyerno sa panganib ang seguridad ng mga susunod na henerasyon ng bansa. Sa ganitong ayos, tila binibigyan ng administrasyong Duterte ang Tsina ng permiso na linlangin ang mga Pilipino at ibigkis ito sa isa pang yugto ng pagkaalipin sa ilalim ng mga dayuhan.

“Unti-unting ibinebenta ng pangulo ang kalayaan ng bansa sa pamamagitan ng iba’t ibang iskema ng Tsina...”

Kyril Jon Velaquez PUNONG PATNUGOT Jersey Cacalda Kawaksing Patnugot sa Filipino Dominic Kean Calavia Kawaksing Patnugot sa Ingles Emmanuel Vecino Patnugot sa Pamamahala

A.Y. 2019 - 2020

Ma. Nathalie Avendaño Katuwang NA Patnugot sa Pamamahala Justine Patricio Patnugot sa Balita Alizsa Joy Martinez Patnugot sa Lathalain Micarl Abrantes Patnugot sa PANITIKAN Shaine Christian Ocampo Patnugot sa Pananaliksik Marie Aniza Adier Jhun William Cabrezos

Adrian Paul Cortez Andrea Crisologo Geline Despabiladeras Erica Mae Gozo Jomil Christian Liza Theodora Malvar John Mark Mampusti Faith Frances Miranda Wayne Abcde Nasayao Ariana Sofia Nedic Joseph Eli Occeño Nicole Lindsay Ramos Tresia Traqueña Pauline Aguilar Istap

Jose Franco Castillo Dionnelyn Layco Princess Nariz Carla Mae Pamplona Rose Jazmine Reyes Dominick Silverio Gabrielle Sulit Korespondent Elvia Nicole Aguacito Quenie Asilo Ezra Galauran Arts and Media Team

Prop. Erly Parungao Kritiko sa ingles Prop. Joel Costa Malabanan Kritiko sa Filipino at Tagapayong Teknikal KASAPI College Editors Guild of the Philippines (CEGP) Progesibong Lupon ng mga Manunulat (PLUMA-PNU)

OPISINA Allyssa Marie Salvacion Rm. 304-4, Main Bldg., Puno ng Arts and Media Team Philippine Normal University

KOLUM

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

MARCHING CONGRESS Several months after this year’s national elections, the people are about to feel the crushing onslaught of pending repressive bills under the interests of the Duterte Regime to be approved by none other than the rubberstamp Senate.

Both the Senate and House of Representatives were dominated by the administration bets propelling the anti-people policies of the regime like the infamous Drug War, onerous agreements and subservience to China, mandatory ROTC, and the lowering of the minimum age of criminal responsibility among many others.

Duterte has revealed himself as the enemy of the people, acting like a tyrant ever ready to protect and worse, empower the capitalists, landlords, and powerful

politicians like Arroyo and the Marcoses. The masses, especially those that are critical to the fascist leadership of the President, experience constant and ceaseless attacks.

Human rights defenders are being killed now and then. Ryan Hubilla, a Senior High School student and a human rights worker, was shot dead along with another human rights defender Nelly Bagasala in a broad daylight. Indigenous people from different parts of the country are continuously displaced from their ancestral lands under the hood of false development. Workers are in no different situation as capitalists remain adamant in depriving them of their basic rights in the name of profit. Farmers, who remain landless after decades of tilling, are confronting massacres

and violent responses from the landowners. It is undeniable how effective this regime is in abusing the masses and keeping the powerful even more powerful. This government has brazenly done every possible attack against the people as an apparatus of the elites.

On the other hand, the people are not passive receivers of every brutal attack waged against them. The organized ranks of the Filipino people have been exhausting all means to prevent Duterte from gaining more power in his aims to secure the oppressive ruling system.

Although the elections made it possible for the regime to consolidate political powers and further use it to carry out anti-people campaigns, all must realize that the people hold the true power. The power that

“There is no other choice but to ceaselessly write the narratives of the common people – to comfort the disturbed and disturb the comfortable.”

DOMINIC KEAN CALAVIA calavia.dkn@pnu.edu.ph

After a couple of years writing in a campus paper, I got to the point of my life when my level of interest to write shrank and I have no drive to hold the pen anymore.

I always feel anxious whenever I am tasked to write articles because there is this constant and haunting feeling that I will not be able to write them.

My greatest fear is not being able to overcome my contradictions – a void which seems inescapable.

Daily, I usually wrestle with burnouts and selfdoubt until I entered the publications.

I never thought that I would encounter people who can help me not just in improving my writing skills, but also in my day to

resides in solidarity and collective action. Should the Senate and the select few who ought to represent and protect the interests of the majority failed to fulfill their duties and instead continue to serve the ruling class, the masses shall take up the streets and spaces to bring about their destruction for the common good.

A great number of protests across the country prove that Filipinos have had enough of the oppression, killings, red-tagging, poor foreign policy, and the continuous corruption in the very structure of government.

It is now the duty of mass workers, activists, and educators to assemble the broadest alliance of people ready to take a radical step of putting their interests forward.

The blood-blanketed ground has given birth

7

Kyril Jon Velasquez

velasquez.kjr@pnu.edu.ph to more resistance and revolutionaries.

To completely overthrow, not just the regime but the entire oppressive system that has plagued the country with darkness, there is a great need for mass resistance. The need to arouse, organize, and mobilize people becomes even more relevant in times of unrest and unfurling contradictions.

The true representation of the people’s struggle cannot be found in the halls of Congress but on the streets and the countryside. No other force will free the society from the horrors of tyranny aside from the force of the organized ranks of people because the true victors are the masses that march towards genuine liberation.

“The true representation of the people’s struggle cannot be found in the halls of Congress but on the streets and the countryside.”

CAMPUS JOURNALIST’S MEMOIR day struggle with myself.

I talked with some of the publications’ editors.

Conversations with them helped me understand the things around me better.

Until one day, I became more than comfortable to open up such personal problems which helped me recognize my abilities and purposefully use them.

As my days in the publications passed, I was able to hear actual stories from actual persons who are struggling with various socio-economic situations.

I was able to immerse myself with different people belonging to different sectors.

Campus journalism taught me to extract stories from grassroot communities. It taught

me to converse with a multitude of people with varying backgrounds and social status. More than that, journalism imparted to me what I consider as the true essence of writing – serving the people and their interests.

Progressive journalism, may it be on campus or outside, shall expose the readers to the other side of the story, it must unfold the narratives of the unheard and the marginalized. It also requires critical investigation and factual analyses of stories from different sectors.

These tasks, however, come with a great deal of danger. Progressive journalists who lay bare and reveal oppressors,

usually the state and the elites, are being tagged as peddlers of fake news.

Campus journalists, on the other hand, suffer student repression in the forms of admin intervention, censorship, and defunding.

In the age where our platforms are dominated by big media outlets, self-proclaimed bloggers, and fake news enablers, the job of progressive journalists becomes even more relevant. When the gargantuan rule of the elite over social structures and power relations exacerbate even more, the task of progressive journalists to speak truth to power shall never cease.

As the oppressive and fascist regime of Duterte continues to

take advantage of the marginalized through antipoor policies, the masses are left with no choice but to fight abuse and rectify self-contradictions.

Together, we shall champion the struggle of the majority.

As I begin to write again, my experiences from various mobilizations, educational discussions, and integrations taught me what stories I should prioritize. There is no other choice but to ceaselessly write the narratives of the common people – to comfort the disturbed and disturb the comfortable.

: o d n a m o K

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

LATHALAIN

C T O R g n o y r o t a d n a M g n a t k i D a Sipat s Taong 1912 nang pinasimulan ng Philippine Constabulary (PC) ang Reserve Officers Training Corps o ROTC sa kolehiyo upang magkaroon at mapalakas ang reserbang pwersa ng militar. Ngunit noong 2002, ginawang opsyunal ang pagpapatupad nito sa kolehiyo dahil sa kabi-kabilang naitalang mga kaso ng korapsyon, pang-aabuso at pagpatay sa ilalim ng pag-iral ng programang ito. Ngayon, pasado na sa ikatlo at huling pagbasa sa mababang Kapulungan ng Kongreso ang House Bill 8961, na naglalayong ipatupad ang ROTC sa Senior High School (SHS) bilang mandatory requirement para makapagtapos sa naturang antas.

“PUGAY KAMAY, NA!” Ayon sa pamahalaan, kinakailangang ibalik ang mandatory ROTC upang solusyonan ang bumababang pakikibahagi ng mga kabataan sa mga makabayang gawain.

Sinisisi ng mga opisyal na dahil ito sa kalimitang paggamit ng gadgets at pagbababad ng kalakhan ng kabataan sa social media. Karunungan sa paghawak ng riple o baril at pangmilitar na pagsasanay ang nakikitang paraan ng estado upang hubugin ang nasyonalismo at patriyotismo sa mga kabataan. Ito umano ang higit na kakailanganin sa pagtatanggol ng estado laban

sa anumang banta ng giyera at terorismo.

Subalit, huwad ang kagustuhan ng pamahalaan na maitatak ang nasyonalismo at patriyotismo sa kabataan sapagkat taliwas ito sa mga kasalukuyang hakbangin ng gobyerno. Kamakailan lang, naglabas ng desisyon ang Korte Suprema kaugnay sa tuluyang pagkitil sa Filipino at Panitikan, bilang core subjects sa kolehiyo—mga asignaturang tunay na magpapausbong at magpapayabong sa damdaming makabayan ng mga Pilipino.

Sa halip na pagyamanin ng pamahalaan ang konsepto ng pagmamahal sa bayan, ikinukulong nito ang mga magaaral sa militaristang pagtingin sa nasyonalismo.

“PAURONG, KAD!” Pinaniniwalaang simula nang tanggalin ang ROTC bilang mandatori sa kolehiyo, maraming kabataan ang nadawit sa krimen. Dahil dito, kumbinsido si Defense Secretary Delfin Lorenzana na ang mandatory ROTC ang magkikintal ng disiplina sa diwa ng mga kabataan sa pamamagitan ng mga pangmilitar na pagsasanay na ipagagawa sa mga kadete gaya ng mahigpit na pagsunod sa mga utos ng mga komander. Dagdag pa rito, makatutulong din umano ang ROTC sa paghulma ng pagkatao

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

at paghubog ng disiplina sa kabataang Pilipino.

Ngunit, kabalintunaan ang ganitong paniniwala sapagkat sa halip na disiplina, karahasan at pang-aabuso sa kapangyarihan ang naghahari sa ilalim ng ROTC. Sa katunayan, umabot na sa apat ang naitalang namatay sa kamay ng mga ROTC commanders. Pinakamatunog dito ang pagkamatay ni Mark Welson Chua, estudyante mula sa University of Sto. Tomas (UST), matapos niyang ilahad ang korapsyong nagaganap sa loob ng kanilang ROTC unit. Dagdag pa rito, patuloy na dumarami ang naitatalang kaso ng pisikal at maging sekswal na pangaabuso sa mga kadete, lalaki man o babae, sa pamamagitan ng initiation rites tulad ng hazing.

Ilan lamang sina Brenda Dayao at Jezreal Sacpa sa mga nakaranas ng sekswal na pang-aabuso noong taong 2014 sa kamay ng mga opisyal ng ROTC sa Benguet State University ngunit walang nakuhang hustisya ang dalawa matapos ibasura ng pamunuan ng pamantasan ang isinumiteng reklamo. Patunay ang mga ito na nagsusulong lamang ng bulag na pagsunod o blind obedience imbes na disiplina ang programa ng ROTC..

“IHUDYAT, PUTOK, NA!” Ang pangmilitar na pagsasanay na ipinatutupad sa ilalim ng ROTC ay magsusulong ng paggalang sa batas at karapatang-pantao sa pamamagitan ng pagsasabuhay ng Philippine Military Academy (PMA) Honor Code – huwag magsinungaling, magnakaw, at kunsintihin ang sinumang gumagawa ng paglabag sa batas at karapatang-pantao.

Baluktot ang ganitong paniniwala sapagkat ang militar mismo ang pangunahing tumataliwas sa tunguhin ng programang ito. Patunay sa kabalintunaang ito ang tala

ng KARAPATAN, alyansang tagapagtaguyod sa proteksyon ng karapatang-pantao sa Pilipinas, sapagkat umabot na sa humigitkumulang 800,000 ang kaso ng mga paglabag sa karapatangpantao sa loob ng dalawang taong pagpapatupad ng Martial Law sa Mindanao. Ang patuloy na militarisasyon at opresyon ng militar sa mga sibilyan ay matibay na manipestasyon na hindi ang ROTC ang siyang magtatatak ng paggalang sa batas at karapatang-pantao sa kabataan. Hindi kailanman magiging matagumpay at epektibo ang programang ito kung ang mismong tutularan ng mga kabataan ang siyang unang lumalabag sa mga kodang dapat ay kanilang pinoprotektahan.

“MANATILING WALANG KIKILOS!” Oktubre 2018, matatandaang naglabas ang Armed Forces of the Philippines (AFP) ng listahan ng 18 na mga unibersidad na sinasabing may koneksyon sa ``Red October Plot” laban sa Administrasyong Duterte.

Kaugnay nito, ayon kay AFP Speaker Marine Brigadier General Edgard Arevalo, mandatory ROTC ang sagot upang mapigilan ang aktibismo sa mga paaralan at isusulong nito ang tunay na pagiging makabayan sa mga magaaral taliwas sa mga pinaglalaban ng aktibismo na ayon sa kanya ay ang lumalason lamang sa pagiisip ng mga kabataan.

Malabnaw at walang batayan ang argumentong ito sapagkat walang kasiguraduhan na talagang maisusulong ng ROTC ang pagkamakabayan sa mga mag-aaral. Ang paggamit sa ROTC bilang instrumento sa pagpapatahimik sa mga kritiko ng gobyerno ay malinaw na hindi pagkilala sa kalayaan ng mga mag-aaral na aktibong makisangkot sa usaping pulitikal at mga isyung panlipunan ng bansa. Sa halip na supilin,

marapat lamang na alamin at solusyunan ang ugat ng mga pinaglalaban ng mga progresibong lupon ng kabataan tungo sa pagkamit ng mga karapatan.

“PASULONG, KAD!” Hindi kailanman magiging sagot ang huwad na disiplina at bulag na pagsunod sa pagpapayabong ng pagkamakabayan ng samabayanan. Ang programa gaya nito, base sa kasaysayan, ay magiging lunduyan lamang ng pang-aabuso sa kapangyarihan, iba`t ibang porma ng karahasan at paglabag sa karapatang pantao.

Ang programa ng mandatoryong ROTC ay hindi kaiba sa diktadurya ng mga nasa kapangyarihan.

Patuloy na bubusalan ng ganitong mga polisiya ang kalayaan ng mamamayan na sa sariling pagpapahayag ng pagmamahal sa bayan. Ang pagsusulong ng makabayang uri ng edukasyon na nakaangkla sa siyentipikong pagaaral ng lipunan at makamasang oryentasyon ang tunay na huhubog sa mga kabataan upang maging mas kapaki-pakinabang na mamamayan.

Ang patuloy na militarisasyon at opresyon ng militar sa mga sibilyan ay matibay na manipestasyon na hindi ang ROTC ang siyang magtatatak ng paggalang sa batas at karapatang-pantao sa kabataan.

SANGGUNIAN: Childs Right Network (2018). “Childs Rights Network: Military Training Cannot be Mandatory for Children. Retrieved May 25, 2019. Retrieved from https://childrightsnetwork.ph/news-articles/child-rights-network-military-training-cannot-be-mandatory-for-children/ CNN Philippines Staff. (2019). “House Oks Bill on Mandatory ROTC for Senior High School Students.” Retrieved May 25, 2019. Retrieved from https://cnnphilippines.com/news/2019/5/20/House-approves-mandatory-ROTC-bill-grade-11-12-.html Montemayor, M.T. (2019). “DepEd Welcomes Mandatory ROTC for SHS Students.” Retrieved May 26, 2019. Retrieved from https://www.pna.gov.ph/articles/1070580 Nepomuceno, P. (2019). “DND, AFP hails Passage of Mandatory ROTC for Senior High.” Retrieved May 26, 2019. Retrieved from https://www.pna.gov.ph/articles/1070313 Penera, L.C. & Suarez, A.A.D. (2018). “Family Still Hopes for Justice 17 Years after Mark Wleson Chua’s Death.” Retrieved May 26, 2019. Retrieved from https://varsitarian.net/special-reports/20180318/family-still-hopes-for-justice-seventeen-years-after-mark-welson-chuasdeath Philippine Daily Inquirer. (2019). “Briones backs ROTC Bill, says Grads will be PH 1st Defenders.” Retrieved M asy 25, 2019. Retrieved from https://newsinfo.inquirer.net/1122310/briones-backs-rotc-bill-says-grads-will-be-ph-1st-defenders#ixzz5p1uF1tLg Philstar.com. (2019). “ACT Calls on DepEd to Look at ROTC at ‘ from Educators’ Perspective.” Retrieved May 25, 2019. Retrieved from https://www.philstar.com/headlines/2019/05/23/1920278/0dQmerGX5KeF3Ok1.99 Rocamora, J.A. (2019). “Mandatory ROTC to Nurture Nationalism among Youth: AFP.” Retrieved May 26, 2019. Retrieved from https://www.pna.gov.ph/articles/1070507 Umil, A. M. (2017). “Intensifying fascism | Youth groups slam mandatory ROTC revival.” Retrieved May 25, 2019. Retrieved from https://www.bulatlat.com/2017/02/08/intensifying-fascism-youth-groups-slam-mandatory-rotc-revival/

ARTIKULO NI: Shaine Ocampo

PAGLALAPAT NINA: Wayne Nasayao | Justine Patricio

DIBUHO NI: Geraldine Rambano

PBB OBTEC:

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

Silip sa mga Karaniwang Housemates ni Inang Pamantasan

Malaki ang parte ng mga taong madalas nating nakakasama sa paghuhubog at pagpapaunlad ng ating sarili. Sila ang iyong magiging kasangga at sandigan sa anumang hirap at ginhawang iyong mararanasan sa pamamalagi mo sa piling ni Inang Pamantasan.

Narito ang mga karaniwang uri ng tao na maaari mong makadaupang palad sa loob ng pamantasan. Isa ka ba sa kanila? May kakilala ka bang tulad nila?

ProbinsiyaKnow ng Pamantasan

BUZZER BEATER NG 1ST CLASS

WALKING DEAD NG HALLWAY

THAT’S MY TAMBAY NG LIBRARY

LEADER-LOVER BOY AND GIRL NG KLASE

Sila yung mga literal na from the province.

Mga estudyanteng mas piniling iwan ang kanayunan at naglakasloob makipagsapalaran sa kamaynilaan para sa pag-aaral. Madali silang makilala dahil sa kanilang paraan ng pagsasalita na tanda ng probinsyang kanilang pinanggalingan.

Madalas, bus ang ginagawa nilang tulugan. Paano ba naman, nagsisimula at natatapos ang araw nila sa mahabang byahe, lakas maka-everyday fieldtrip.

Mantakin mo, kung minsan mas matagal pa ang byahe kaysa klase!

Hindi sila kamukha ni Kampanerang kuba ngunit pareho naman ang bigat na kanilang pinapasan.

Mabuti na lang, pinagpala sila dahil sa pagkakaroon ng husay sa time management. Nakakaya nilang pagsabayin ang pag-aaral at pagtatrabaho.

Wala na silang oras na makipag-chikahan at makipagdaldalan sa UTMT dahil mas pinipili nilang lisanin ang pamantasan pagkatapos ng klase upang hindi mahuli sa trabaho. Literal na sa pasok-labas-pasok na sistema lang umiikot ang oras at araw nila.

Madalas din silang puyat lalo na kung night shift ang kanilang schedule sa trabaho.

Sa murang edad, nagagawa na nilang magbanat ng buto para matulungan sa gastusin ang kanilang pamilya at maihaon ang sarili sa kahirapan.

Dinaig pa ng mga taong ito ang paniki sa larangan ng puyatan.

Mantakin mo, madaling araw na pero busy pa rin sila kakadutdot ng cellphone para lang magrant sa socia media at manood ng vlog ni Alex Gonzaga. Sila yung masandal lang konti, tulog na ulit.

Kulang din sila sa time management. Mahilig nilang i-rush ang mga bagay-bagay lalo na kung tambak na sila ng mga project at assigments. ‘Di bale nang not-so-high quality atleast hindi INC, ang paniwala nila Ilag ang mga kaklase nila na maging kagrupo sila dahil baka wala silang maging ambag sa gawain.

Pero huwag mag-alala dahil kumikilos naman sila, kailangan lang ng matinding pasensya at paulit-ulit na paalala. Kaya kalmahan niyo lang!

Sila ang mga literal na walking dictonary at encyclopedia. Madalas sila lang ang kausap ng mga professors lalo na kung lutang at sabaw ang buong klase. Ubod sila ng talino, kaya naman karamihan sa kanila ay mga honor students ever since their academic world began.

Wala silang sinasayang na oras, more more aral pa rin sila kahit break time na. Blessing sila sa grupo dahil nag-uumapaw ang input ng mga ito.

Pero tandaan, huwag lang basta umasa sa kanila. Hindi porket matatalino sila ay lagi ka nang magpapabuhat sa kanila. Huwag kang freeloader, aral-aral din!

Pinanganak silang magaling mamuno. Subok at mapagkakatiwalaan dahil laking SPG at SSG ang mga taong ito. May dalawang klase ng lider sa ating mga klase –Type A at Type B. Sa Type A nabibilang ang mga tao na saksakan sa pagkakaroon ng initiative. Makikita mo sila palagi sa harapan ng upuan at aktibo sa recitation. Mistulang engineer ang mga ito na kumpleto sa plano pero missing in action sa trabaho. Type B naman yung mga taong pasensiya ang baon. Mala-alipin ang peg nito. Taga-attend ng meeting, tagakuha ng gamit, tagatawag ng prof, lahat na, ultimo pagbili ng tubig at pagkain inutos na sa kanila, dakilang utusan, ganon!

Bihira nilang sabihing napapagod na sila sa ginagawa nilang serbisyo para sa iba. Kaya sa susunod,huwag na kayong maingay, respeto naman!

Paboritong bagay: Ticket ng bus.

Paboritong inumin: Kopiko 78

Paboritong gamit: Charger

Paboritong website: PNU Portal

Paboritong posisyon: President

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

BIDA RAKITERA NG ESKWELA

talentadong pinoy ng bps 210

MR. GYM-BOY AT MS. GYM-GIRL NG IPEHRDS

FAITHFUL CHILDREN NG MANILA

MAHANABISHI NG KALSADA

Sila naman ang mga bestseller sa loob ng Pamantasan. Magaling silang magbenta ng kung anu-ano gaya ng pagkain, pabango, damit at makeup. Lahat meron sila, “name it they will deliver it” ang motto nila.

Sa halip na textbook ang bitbit-bitbit nila, brochure ng Avon at Natasha ang lagi nilang dala. Marami naman silang kaibigan sa iba-ibang year at section kaya easy lang sa kanila ang makabenta.

Masipag silang kumayod may maidagdag lang sa pantustos ng mga gastusin sa kanilang pagaaral. Suportahan natin sila, para nakatulong kana malay mo maka-discount ka pa.

Noong nagpaulan ang langit ng talento, baldebalde siguro ang dala ng mga ito. Paano ba naman, ubod sila ng galing sa iba-ibang larangan: pagguhit, pagsulat, pagawit, pagkanta, pagsayaw, lahat na. Kaya huwag ka nang magtaka kung halos lahat na yata ng club na pwedeng salihan ay member sila.

Madami rin silang mga kaibigan at koneksiyon dahil sa pagkakaroon ng maraming organization.

Madalas din silang makipag-hide and seek sa mga prof. kasi mas kumpleto pa ang attendance nila sa mga club meetings kaysa class meetings.

Masaya at marami silang natututunan sa pananatili sa kanikaniyang mga orgs na lampas sa pwede nilang matutunan sa apat na sulok ng classroom.

Mahalagang ipaalala sa kanila na balansehin ang acads at org para walang napababayaan.

Sila naman yung mga estudyanteng batak ang katawan dahil sa training. Varsity player kasi sila ni Inang P. Hindi matatawaran ang pagmamahal ng mga ito sa sports—estudyante sa umaga, atleta naman sa gabi.

Madalas mo silang makikitang nagwa-warm up at nagja-jogging paikot ng pamantasan. Matibay na loob at matatag na determinasyon ang kinakailangan upang mapabilang at manatili sa pinili nilang larangan.

Nakabibilib ang kasipagan ng mga ito.

Mas mahalaga sa kanila ang mairepresenta ang Pamantasan sa kabila ng pagod at pawis na kanilang tinatahak sa pagiging mga iskolaratleta

Kung may pinakabanal sa Pamantasan marahil sila na ito. Madalas basa ang balikat ng mga taong ito, hindi dahil pawisin sila kundi ginagawa kasi itong iyakan. Mahihiya ang The Journey dahil kinareer nila ang pagiging Open Arms. Lapitin kasi sila ng problema, este may problema.

Nag-uumapaw ang pagiging positibo ng mga ito sa buhay. ‘Di yata uso sa kanila ang mastress dahil alam nilang nandyan lagi si Papa God para tulungan sila. Para silang may special sensor sapagkat alam nila kung may problema ang isang tao.

Hindi matatawaran ang pagiging matulungin ng mga ito. Maasahan talaga sila sa oras ng kagipitan (huwag lang financial).

Alagaan mo ang mga tulad nila, malay mo sa susunod ikaw na ang ipagpray over nila.

Sila naman ang mga taong madaming hanash, mapa-social media man o personal. Asahan mong may say ang mga ito sa lahat ng bagay lalo na sa mga usaping panlipunan.

May mga pagkakataong makikita mo ang mga ito sa kalsada. Suot ang kanilang pangstarter pack, sumbrero, placard, at rubber sandals na tig-150 sa Divisoria, ready na silang magmartsa.

Isinasapraktika nila ang mga natutunang teorya.

Madami silang haters at bashers pero wapakels sapagkat alam nila kung ano at para saan ang ginagawa nila.

Swerteng pagkain: Graham balls

Swerteng inumin: Gatorade

Paboritong lugar: Lansangan

Paboritong baon: Salita ng Diyos

Paboritong araw: Miyerkules

Ilan lamang iyan sa mga uri ng estudyante na masasalubong mo sa iba-ibang sulok ng PNU. Magkakaiba man kayo ng lugar na pinanggalingan, kaugalian, at kinahihiligan, nawa'y maging lunduyan ito ng pagkakaisa't pagtutulungan.

Marami kayong aral na matutunan sa bawat isa. Gamitin ang pagkakataong ito upang mapaunlad hindi lamang ang sarili kundi maging ang kapwa estudyante.

ARTIKULO NINA: Alizsa Martinez | Jersey Cacalda

DIBUHO NI: Quenie Asilo

PAGLALAPAT NINA: Justine Patricio | Allyssa Salvacion

12

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

FINANCIAL STATEMENT OF THE TORCH PUBLICATIONS JAN - SEP 2019

UNIVERSITY FUND PARTICULARS

IGP FUND

CASH IN

CASH OUT

Beg. Bal. (Jan 2019)

BALANCE PhP 1,886,187.91

Fund from Term 1 Tuition of A.Y. 2018-2019

PhP 191,000.00

Collection of Trust Receipts

PhP 191,000.00

Refund due to Term 2 Dropouts in A.Y. 2018-2019

PhP 2,077,187.91

Refund for Term 1 & 2

PhP 18,200.00

PhP 100.00 MARCH 2019

2019 National Students Press Convention Registration Fee for 8 delegates

PhP 35,992.00

Collection of Trust Receipts

PhP 3,400.00

Collection of Trust Receipts

PhP 100.00

CASH OUT

BALANCE

TERM 1 (JUNE - SEPTEMBER) Beg. Bal. (June 1, 2019)

PhP 33,811.71 PhP 12,337.96

PhP 21,473.75

Meetings

PhP 5,939.25

PhP 15,534.50

Coverage Outside the University Presswork

PhP 1,493.50

PhP 14,041.00

PhP 2,059,487.91

General Assembly 2019

PhP 1,500.00

PhP 12,541.00

Publications’ Supplies and Equipment

PhP 12, 537.00

PhP 4.00

PhP 2,059,387.91

PhP 2,077,787.91

FEBRUARY 2019 Honorarium for Liyab 2018 Speakers (11 speakers)

CASH IN

Maiden Issue Presswork PhP 2,077,787.91 PhP 100.00

PARTICULARS

PhP 2,023,395.91

- nothing follows -

PhP 2,026,795.91

APRIL 2019 PhP 2,026,795.91

Refund for Term 1 & 2

PhP 100.00

Cash Advance for Journalism Training Seminar 2019 Supplies

PhP 42,020.00

Collection of Trust Receipts

PhP 600.00

Collection of Trust Receipts

PhP 14,000.00

PhP 2,026,795.91 PhP 1,984,775.91

PhP 1,985,475.91 MAY 2019 PhP 1,999,475.91

JUNE 2019 Payment for Accommodation for Journalism Training Seminar 2019 (5 days) Collection of Trust Receipts

PhP 279,400.00

PhP 900.00

National Students Press Convention Travel Expenses

PhP 1,720,075.91

PhP 1,720,975.91 PhP 62,541.52

PhP 1.657.734.39

JULY 2019 Refund of Journalism Training Seminar 2019 Cash Advance

PhP 27,064.25

Collection of Trust Receipts

PhP 12,700.00

PhP 1,685,498.64

AUGUST 2019 PhP 1,698,198.64

SEPTEMBER 2019 Payment for Hotel Accommodation during OSASS’ Leadership Convention Collection of Trust Receipts Journalism Training Seminar 2019 Honorarium (7 speakers)

PhP 41,000.00

PhP 300.00

PhP 1,657,198.64

PhP 1,657,498.64 PhP 10,200.00

- nothing follows -

PhP 1,647,298.64

Note: 1. The Torch Publications receives its fund amounting to PhP 100.00 from every student every term.

2. Due to the implementation of free tuition, the Torch and the university receive its fund from the Commission on Higher Education (CHED).

3. As per accounting office, the changing number of students, particularly because of dropouts, delays the release of fund.

4. As of December 2019, the latest fund that entered the university, including The Torch, was from the Term 1 of Academic Year 2018-2019. Hence, the university is still waiting for the fund for Term 2 and Term 3 of Academic Year 2018-2019 and Term 1 and 2 of Academic Year 2019-2020.

KULTURA

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

13

Ang pagbubukas ng taong panuruan 2019-2020 sa Pamantasang Normal ng Pilipinas ay naglatag ng mga pagbabago at bagong karanasan para sa mga PNUans. Sa kasalukuyang taon, lumutang din ang ilang maiinit na mga usapin sa labas at loob ng Pamantasan.

Pinulsuhan ng publikasyon ang isang daang PNUans sa ilang mga piling isyu katulad ng paglilipat ng mga klase sa HRD building, ang posibilidad ng pagilipat ng simula ng klase mula Hunyo patungong Agosto, ang panukalang mandatory ROTC sa SHS at ang pagbasura ng Korte Suprema sa petisyon laban sa CHEd Memo 20. Gamit ang sarbey bilang pamamaraan, narito ang resulta ng isinagawang POKUS:

Kabuuang bilang ng mga respondente: 100 SA - Sang-Ayon HSA - Hindi Sang-Ayon

Mandatoryong ROTC sa SHS

HS - Hindi Sigurado

Paglilipat ng mga Klase sa HRD Building

POKUS

WS - Walang ibinigay na Sagot

Academic Calendar Shift

Pagbasura ng Korte Suprema sa Petisyon Laban sa CMO20

91 73

66 57 33

25 7

22 9

3

5

5

0

0 SA

HSA

HS

WS

Malinaw na makikita sa datos ang hindi pagsang-ayon ng karamihan sa mga PNUans sa panukalang mandatoryong ROTC sa Senior High School.

Bagaman may iilan na naniniwala sa ipinangakong disiplina at nasyonalismo sa pamamagitan ng naturang programa, marami pa rin ang naniniwala na hindi ito sapat upang maitatak sa mga kabataan ang nasyonalismo at disiplina sa kanila, gayong napakaraming kaso ng karahasan ang naitala sa ilalim ng pagpapatupad nito sa kolehiyo. Gayundin, naniniwala sila na may mga bagay na mas dapat pagtuunan ng pansin sa sistema ng edukasyon ng bansa kaysa mandatoryong ROTC.

SA

HSA

WS

Mapapansin ang pagiging hati ng sentimyento ng mga PNUans pagdating sa pagdaraos ng klase sa HRD building bunsod ng pansamantalang pagsasara ng BPS building. Marami ang nagsabi na hindi maayos ang kanilang kalagayan doon. Ilan sa mga pangunahing hinaing ng mga PNUans ay ang kakulangan sa maayos na bentilasyon, walang sapat na kagamitan sa mga silid gaya ng whiteboard, upuan at mesa, maging ang distansya nito sapagkat ang ilan sa kanila ay kinakailangang tumawid pa ng footbridge upang makarating dito.

Bagaman may iilan na nagsasabing maayos naman ang kanilang naging kalagayan sa HRD, ito ay dahil nagkataon na ang mga silid-aralan na kanilang inuukupa ay may sapat na kagamitan at bentilasyon.

Sa mga datos at paliwanag ng mga respondente, makikita na ang pangunahing pinagbasehan ng kanilang mga saloobin ay ang kanya-kanyang karanasan sa naturang gusali.

SA

HSA

HS

WS

Sinasabi ng mga datos na karamihan sa mga PNUans ay hindi pabor sa posibilidad na paglilipat ng simula ng klase sa Pamantasan mula buwan ng Hunyo patungong Agosto na nauna nang isinagawa ng ibang mga unibersidad at kolehiyo.

Bukod sa ang pagbubukas ng klase sa Hunyo ay nakasanayan na, ilan pa sa mga dahilan ng pagtutol ng mga PNUans dito ay dahil sa ang kalendaryong pangakademiko ng PNU na nakabatay sa kalendaryo ng DepEd. Ito ay upang mailatag nang maayos ang iskedyul ng on-campus at off-campus practice teaching ng mga magsisipagtapos na mga mag-aaral. Gayundin, mas marami ang suspensyon ng klase kung sa Agosto sisimulan ang klase.

Maaaring makompromiso ang pagkatuto ng mga estudyante.

SA

HSA

HS

4 WS

Makikita sa datos ang pagkadismaya ng mga PNUans hinggil sa pagbabasura ng Korte Suprema sa petisyon laban sa CHEd Memo 20 na nagtatanggal sa Filipino at Panitikan bilang mandatory subjects sa kolehiyo.

Karamihan sa mga tumututol ay nagsabi na dapat pa rin itong pagaralan dahil itinuturing ang wika at panitikan na isang mahalagang bahagi ng ating pagka-Pilipino at mahalagang bahagi rin ng nasyonalismo.

Sa kabilang banda, ang ilan sa mga sumang-ayon dito ay nagsabi na dapat na lamang palakasin ang pagtuturo ng Filipino at Panitikan sa elementarya at sekundarya.

Sapat na di umano itong panahon upang mahasa ang kaalaman ng mga mag-aaral sa nasabing mga larangan.

Makikita sa isinagawang POKUS ang iba’t ibang perspektibo sa pagsipat sa mga mahahalagang usapin sa loob at labas ng pamantasan.

Manipestasyon ito ng pagiging maalam ng PNUans patungkol sa mga isyung panlipunan na nakaaapekto sa buhay nila bilang mga mag-aaral at bilang mamamayan ng ating bansa. Layunin ng pagsasagawa ng POKUS na bigyang halaga at patampukin ang boses ng mga mag-aaral tungkol sa mga mahahalagang usapin maging sa loob man o sa labas ng pamantasan.

14 PANITIKAN

TAX-FREE

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

ni: ARIANA SOFIA NEDIC

Nagmamadali kaming pumasok ni Mama sa opisina ng agency.

Magtatatlong linggo na kasi kaming delayed sa pagbabayad ng buwis para manatili sa trabaho si Papa. Mahirap na, baka magkapatong-patong pa ang interes nito at maging rason pa para ipitin ng agency ang pag-uwi ni Papa.

Isang dekada nang construction worker si Papa sa Saudi. Naalala ko yung kwento niya sakin dati, muntik na siyang matanggal sa trabaho.

Nagbabawas kasi ng mga banyagang manggagawa ang kumpanya nila noong mga panahong iyon. Kaya naman, kayod-kalabaw siya para kumita ng pera.

Sa tuwing magkausap

kami sa Skype, unti-unti kong napapansin ang pagpayat ng Papa ko.

Habang tumatagal, palakas din nang palakas ang pag-ubo niya. Minsan, kinamusta ko ang kanyang health insurance dahil alam kong may iniinda na siyang karamdaman. Ngunit gaya ng lagi niyang sinasabi sa amin, huwag na daw namin siyang alalahanin pa dahil ayos lang daw siya. Kaya pa naman daw niya. Bukod sa wala na siyang oras asikasuhin ito, mas pipiliin pa daw niyang ipadala samin ang perang gagastusin niya para dito.

“Ayos ka lang, nak?” tapik sa’kin ni Mama.

Sa wakas, matapos ang napakahabang pila, nasa harap na rin kami ng kahera.

“Ano nga po ulit yung pangalan ng asawa niyo?” tanong nito.

“Reynaldo Castro,” agad na sagot ni Mama habang dinudukot ang perang ibabayad.

“Misis, wala na pala kayong babayaran para sa buwang ito,” tugon ng kahera.

“Ha? Bakit? Paano nangyari yun?” pagtataka ni Mama.

“Ayun po kasi yung nakalagay dito. Kung gusto niyo, tanungin niyo na lang po yung manager namin para sa ibang detalye,” sagot ng kahera.

Agad kaming nagpunta sa opisina ng kanilang manager. Malugod kaming

tinanggap nito, wari’y inaasahan na ang aming pagdating. Pinakiusapan ako na maiwan na lang sa labas at doon na lang hintayin si Mama.

Lumabas si Mama na balisa. Pagkakita niya sakin, agad niya akong sinalubong ng isang mahigpit na yakap.

“Bakit wala na daw tayong babayaran, Mama?” tanong ko.

Nanatiling tulala at walang imik si Mama.

Tanging pagtangis ang sinukli niya sa akin.

Wala na si Papa. Mula noon wala na rin kaming buwis na binabayaran pa. Huli na ang buwis ng pagpapabalik sa katawan niya.

BIHAG

ni: ALIZSA MARTINEZ Kung pinuno'y gahaman, Kalayaan ay suntok sa buwan; Sadlak sa sariling bayan, Buhay ang kapalit ng pangangailangan.

LAYA(G) ni: TRESIA TRAQUENA May tapang naming bitbit Ang sariling bandera -- Amin ang Pinas!

Sa dagat na di tiyak ang lalim Ngunit kabisado ang lawak.

Umaasang may dala Para sa nangungulilang bayan.

Uuwi kaming may búhay.

Ito ang aming ipinangako.

Walang araw nang hindi pagbalik, Sa manlulupig ay di pasisiil.

Payapa ang dagat Ngunit hindi ang mandaragat.

DILAT

ni: ALIZSA MARTINEZ Ang bayan mo'y nagngingitngit Makataong trato ang nais masapit Ang sweldo mo'y higit, Kaya pinili mong pumikit

PANITIKAN

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3

Panunumpa sa watawat ng Pilipinas ni: QUENIE ASILO

Ako ay Pilipino

“I love Xi Jinping, need China more than anybody else” -Duterte in a forum in Davao City.

Buong katapatang nanunumpa

“Kung gusto 'nyo, gawin 'nyo na lang kaming province, parang Fujian” -Duterte during the anniversary of Chinese Business Club

Sa watawat ng Pilipinas at sa bansang kanyang sinasagisag "Province of Philippines, Republic of China"

-Duterte during the anniversary of Chinese Business Club

Na may dangal,

"Tell the soldiers. There's a new order coming from the mayor. We won't kill you. We will just shoot your vagina so that ... if there is no vagina, it would be useless."

-Duterte on women participating the insurgency

katarungan,

"Just because you're a journalist you are not exempted from assassination, if you're a son of a bitch."

-Duterte on a death of a journalist’s in June 2016

at kalayaan,

We can't stop Chinese structures in Panatag Shoal. "We cannot stop China from doing this thing. Di nga na-para ng Amerikano.”

-Duterte on stopping China’s construction project in Panatag Shoal

Na ipinakikilos ng sambayanang maka-Diyos, “Who is this stupid God?”

-Duterte during a summit in Davao City

Makatao,

"Hitler massacred 3 million Jews ... there's 3 million drug addicts. There are. I'd be happy to slaughter them."

-Duterte during a speech in Davao City

Makakalikasan,

“Don’t sacrifice environment for progress”

-Duterte during Asean Summit at the height of KALIWA Dam project that will displace thousands of indigenous people

at Makabansa

“You know, the collision of those two boats, that is a mere maritime accident or incident. You do not react violently.”

-Duterte on Chinese ramming on Philippine Fishing boat

ROULETTE

ni: KYLA DOMINIC NACARIO

27th Gawad Genoveva Edroza-Matute Ikatlong Karangalan

Heart beats fast The adrenaline of every night Hoping, wishing, praying to live another day Headlines filled with deaths of crimes yet to be proven Dugdug dugdug dugdug It's already past midnight, Sweat begins to pool on his back, His backpack containing countless papers for school Dugdugdugdugdugdug He feels something in his gut, But he walks faster, he's five blocks from home To his family and dog, his nanay's cooking He just needs to make a turn Dugdugdugdug dug dug dug Everything fades to black Asphalt painted red A cardboard beside him "Huwag tularan, adik 'to"

15

THE TORCH | ISYU LXXII BLG. 3