SPECIAL september 2016
SAMEN VEILIG
In deze HSElife NL Special lees je o.a.:
Onveilige omstandigheden nemen geen pauze
van Willem Caljouw, hoofd van het Global Center of Expertise for Lifting & Hoisting and Mobile Heavy Equipment van Shell
Goede voorbereiding is het halve werk! 'Barriers' gebruiken voor veilig hijsen
Situatiebewustzijn in het Veld en OP Kantoor! Aandachtspunten om bewust te zijn van de risico's
... en meer!
ONVEILIGE OMSTANDIGHEDEN nemen geen pauze Royal Dutch Shell plc voert iedere dag wereldwijd 100.000 hijs- en hefwerkzaamheden uit. “Een heel hoog percentage gaat goed, maar onveilige omstandigheden nemen geen pauze,” zegt Willem Caljouw, hoofd van het Global Center of Expertise for Lifting & Hoisting and Mobile Heavy Equipment van Shell.
2
Willem vertelt over het ontstaan van het Center of Expertise, hoe je kennis onderhoudt en hij geeft zijn visie op veilig hijsen en heffen.
“Het Global Center of Expertise bestaat sinds december 2013. Aanleiding voor het ontstaan van dit kenniscentrum was het frequente aantal hijs- en hefincidenten in onze industrie. We willen dat de werkmaatschappijen van Shell hier veel aandacht aan besteden. Het belangrijkste doel is om ervoor te zorgen dat niemand iets overkomt, dus geen persoonlijke schade. Dat staat hoog in ons vaandel. We willen dat iedereen na het werk weer veilig en gezond naar huis gaat. Daarnaast brengen incidenten veel kosten met zich mee.”
“Er gaat niemand naar het werk met de intentie om die dag een ongeval te veroorzaken.”
Wat is de kracht van het kenniscentrum? “Wereldwijd informatie uitwisselen en best practices en
check wil laten uitvoeren. Ik zoek dan naar iemand in mijn
incidentonderzoeken delen,” vertelt Willem. “We besteden
netwerk die beschikbaar is en inzicht en kennis heeft van
veel activiteiten uit. Dit betekent dat eigen detailkennis
de specifieke werkzaamheden. Als het nodig is kan ook
over hijsen en heffen en zwaar mobiel materieel zal
iemand uit het netwerk ter plekke assisteren. De kracht van
vervagen. We willen dat de mensen die in de fabrieken
het kenniscentrum is dus ook dat je mensen snel helpt.”
en installaties werken op een laagdrempelige manier
Willem vertelt dat hij er trots op is dat het gelukt is om
toegang hebben tot industry practices over hijsen en
met het netwerk wereldwijd op zeer korte termijn een veel
heffen. We hebben dus een wereldwijd intern en extern
hoger kennisniveau te ontwikkelen en te handhaven. “Wij
netwerk van ervaringsdeskundigen.” Willem geeft een
hebben een eigen accrediteringssysteem waarmee we ons
voorbeeld: “Er is een moeilijke hijsklus in de Filipijnen en die
kennisnetwerk onderhouden. Wij kunnen daardoor in zestien
is uitbesteed. De verantwoordelijke in de Filipijnen benadert
talen hetzelfde advies geven.”
mij en geeft aan dat hij graag eerst een onafhankelijke
Welke vergissingen worden er vaak gemaakt in de voorbereiding van hijs- en hefwerkzaamheden? “Er is in de voorbereiding vaak onvoldoende aandacht voor
in de gaten dat de grondconditie aanzienlijk is gewijzigd.
veranderende omstandigheden,” zegt Willem. “Ik geef een
De grond is verzadigd en kan in feite de gronddruk die de
voorbeeld: We tillen een last op die 500 kilogram weegt. Die
kraan uitoefent niet opnemen. Die last van 500 kilogram
last zit ver weg in een installatie. We huren een tachtig tons
wordt opgetild en de kraan valt om want hij zakt weg in de
kraan met een lange giek van zestig meter. Er is een liftplan,
zachte grond. Iemand had zich dus moeten realiseren dat
een werkvergunning en we stellen de kraan op volgens
er gevaarlijke situaties kunnen ontstaan door veranderende
de tekening. Vervolgens veranderen omstandigheden
weersomstandigheden.”
doordat het de dag ervoor heeft geregend. Niemand heeft
3
Hoe zorg je ervoor dat iemand toch aandacht heeft voor veranderende omstandigheden? “Wij hebben de ‘tien vragen voor veilig hijsen’ ontwikkeld,
Iemand die op kantoor een hijsplan maakt, kan niet altijd
in zestien talen. Voordat mensen beginnen met werken,
alles overzien. Wij willen dat hij naar de locatie gaat voordat
moeten ze die vragen beantwoorden. Ze moeten dus een
hij het hijsplan definitief indient. Daarnaast moet de Person
laatste minuut risico analyse maken.” Willem vertelt dat je
in Charge voor het hijswerk tijdens een Toolbox Meeting
ook aandacht moet hebben voor het traject tussen plannen
aandacht besteden aan veiligheidsbewustzijn. Je kunt
maken en uitvoering. “Een van de vragen is: is er een
namelijk absoluut niet uitsluiten dat er wijzigingen optreden
goedgekeurd hijsplan, een taak risico analyse en begrijpt
in het traject tussen een liftplan maken en de uitvoering.”
iedereen de hijsopdracht en de voorzorgsmaatregelen?
Welke vergissingen worden er vaak gemaakt tijdens hijs- en hefwerkzaamheden? Willem vertelt dat ervaring tegen je kan werken. “Incidenten
werk door te laten gaan en het goed te doen. En dat moet je
gebeuren ook omdat mensen soms denken ‘ik doe dit al
respecteren. Er gaat niemand naar het werk met de intentie
twintig jaar en ik doe het goed’. Op dat moment zie ik dat
om die dag een ongeval te veroorzaken. Maar besef dat je
mensen vaak hele basale beslissingen nemen.” Willem
bij hijsen en heffen niet kunt winnen van de natuurkundige
geeft weer een voorbeeld: “Tijdens een hijsactiviteit blijkt
wetten.”
dat het zwaartepunt op een andere plek zit dan wij denken dat het zit. Dit betekent dat de last zich anders gedraagt. De last kantelt. Een natuurlijk reactie van mensen is dan om met hun handen of hun lichaam tegenwicht te geven. Dat pakt meestal verkeerd uit. Wij hebben een ‘hands off policy’. Dit betekent dat mensen moeten werken met push and pull sticks. Dat zijn stokken met een grip eraan waarmee ze een last bijvoorbeeld in de goede richting kunnen laten roteren. Die natuurlijke reactie van mensen heeft te maken met het feit dat ze altijd zoeken naar oplossingen om het
Hoe zorg je ervoor dat medewerkers hun kennis onderhouden? “Om veilig te werken moet je je kennis onderhouden. Als je vandaag de krant openslaat, lees je veel over de Olympische spelen. Morgen gebeurt er iets anders en dan is de aandacht voor de Olympische spelen weg. Om de aandacht vast te houden gebruiken wij reflective learning. Dat is een goede manier om kennis te onderhouden en om kennis over te dragen. In de praktijk betekent dit dat leidinggevenden en medewerkers in de werkvoorbereiding een specifiek thema bespreken en daarbij bijvoorbeeld foto’s gebruiken. Doordat je mensen er persoonlijk in betrekt voeren ze inhoudelijk betere gesprekken over veiligheid. Hierdoor krijgen zowel leidinggevenden als medewerkers inzicht in (mogelijke) onveilige situaties en bepalen ze samen welke (pro-actieve)
Daardoor blijft kennis langer hangen. Het komt ook voor
maatregelen ze moeten nemen om onveilige situaties te
dat bijvoorbeeld iemand uit Singapore leerpunten van een
voorkomen. Je leert dus sneller van en met elkaar.
incident daar deelt met teams wereldwijd.”
“Bij hijsen en heffen kun je niet winnen van de natuurkundige wetten.”
4
Wat is reflecterend leren? Reflecterend leren is een leermethode die leidt tot gedragsverandering en het nemen van maatregelen. Reflecteren is terugdenken en overzien, nadenken over onszelf, ons gedrag of een activiteit. Uit onderzoek blijkt dat reflecterend leren de meest effectieve manier is om meer te leren van incidenten, doordat het verandering in gedrag stimuleert met concrete acties in de eigen werkomgeving.
Hoe zet je je netwerk in om kennis te delen? “Ik vergelijk mijn netwerk met een ui. Er is een kern van
die nieuwsbrief neem ik verschillende actuele onderwerpen
ongeveer twintig mensen die heel direct bijna wekelijks
op. Bijvoorbeeld over het hijsongeval in Alphen aan den
informatie delen via e-mail over wat er her en der in de
Rijn. De Onderzoeksraad voor Veiligheid publiceert een
wereld gebeurt. Maandelijks spreken we elkaar. Daaromheen
rapportage over dit ongeval en die deel ik dan wereldwijd.
zit een schil van ongeveer vijftig mensen. Dat zijn mijn
Maar ook als bijvoorbeeld LEEA, IOGP, OPITO, NOGEPA, OSHA
geaccrediteerde Subject Matter Experts. Zij zitten in dat
of HSElife NL een interessant artikel publiceert, deel ik dat
mailingsysteem en onderhouden hun eigen zakelijke
met een grote groep mensen. Ook op deze manier willen we
kennissenkring. Daaromheen zit een schil van ongeveer 450
het aandachtsniveau zo hoog mogelijk houden.”
mensen die van mij maandelijks een nieuwsbrief krijgen. In
Willem gaat aan het einde van dit jaar met pensioen. Welke wijze lessen wil je meegeven aan de nieuwe generatie? “Doe geen dingen die je niet begrijpt. Ondanks alle druk die
inzicht krijgt in de werkomstandigheden. Besteed dus ook
er is om sneller en efficiënter te werken, in hijsen en heffen
aandacht aan situational awareness.” Willem zegt tot slot dat
krijg je geen tweede kans. Ik zeg altijd: als een kraan omvalt,
je altijd alert moet blijven op onveilige situaties. “Veiligheid
dan valt hij echt om, stoppen gaat niet! Zorg ervoor dat je
moet 24/7 de hoogste prioriteit zijn!” De opvolger van Willem Caljouw is Arnold van den Dool.
"Veiligheid moet 24/7 de hoogste prioriteit zijn!"
5
Goede voorbereiding is het halve werk! Dat geldt zeker ook voor hijs- en hefactiviteiten. Als het misgaat is er weinig meer wat je in het veld kan doen en kunnen er ernstige incidenten gebeuren zoals we onlangs nog in Alphen aan de Rijn hebben kunnen zien (zie stukje elders in dit blad). Tijdens het ontwerp en tijdens de voorbereidingen van een hijsklus kun je verschillende 'barriers' opwerpen om de kansen op ongelukken te verkleinen. Door een slim ontwerp en gebruik te maken van alternatieven kun je wellicht minder (risicovol) hijsen en heffen. Het ontwerp van de machine is ook een belangrijk aandachtspunt. Is het geschikt voor gebruik? En als het misgaat kun je er ook voor zorgen dat er voldoende middelen zijn om in te grijpen en/of ervoor te zorgen dat mensen en installaties niet worden geraakt. Voorbeelden waar je aan kunt denken zijn: • Bescherming machinist in geval van omvallen • Equipment beveiliging • Dodemansknop • Last-Moment Indicator, • Spiegels voor de zichtbaarheid • Zekerstellen dat men de last kan begeleiden met 'taglines' • Ingebouwde Monitoring Systemen • Data log systemen • Voorkomen van aanrijding systemen • Duidelijk aangeven waar mensen niet mogen komen (scheiden van mensen en rijdende voertuigen/machines) • Aanbrengen grens markeringen/belijning • Aanbrengen van (tijdelijke) grondtaluds • Zekerstellen dat er voldoende materiaal is voor afzettingen
Een actieve rol voor de menselijke barrière Na alle voorbereiding is een actieve rol van de mensen op locatie cruciaal om ongelukken te voorkomen. Alert zijn en blijven is een must. Omdat we allemaal fouten kunnen maken is het op elkaar letten en elkaar daarbij helpen van groot belang. Het HSElife NL 'We Care' programma kan daarbij helpen. Gebruik die Toolbox en Laatste Minuut Risico Analyse om alle risico’s te bespreken en elkaar scherp te houden. Aandachtspunten zijn: • Het werk uitvoeren volgens de instructies • Het regelmatig uitvoeren van een controle rondje • Gebruikmaken van inspectielijsten (doet een piloot in een vliegtuig keer op keer) • Stel zeker dat tijdelijke apparatuur en machines zijn goedgekeurd voor gebruik • Zorg voor een goede handover naar collega’s • Reageer op alarmen en noodsituaties • Wees je bewust van de situatie en stel zeker dat je je niet in de 'Line of Fire' bevindt (zie ook elders in dit blad) • Wees altijd alert en PAUZEER op tijd. Neem regelmatig een stapje terug en herbeoordeel de situatie • Wees actief in je communicatie. Stel zeker dat andere je begrijpen en vraag om duidelijkheid als je iets niet begrijpt • Gebruik en respecteer de Persoon die de leiding heeft over de hijs-en hefactivietiten • Zorg dat je fit bent om het werk uit te voeren
6
Een goede supervisor heeft overzicht over het proces Zekerstellen dat het werkvergunningenproces goed verloopt is een taak van de supervisor. Toezien dat de Taak Risico Analyses en Laatst Minute Risico Analyse van goede kwaliteit zijn en effectief worden toegepast is belangrijk. Ook het zekerstellen dat de juiste mensen met de competenties die nodig zijn voor de klus beschikbaar zijn behoort tot zijn verantwoordelijkheden. Wanneer er veranderingen zijn of voorbereid zijn op noodsituaties hoort er ook bij.
Andere kritische processen die hij/zij in de gaten zou moeten houden: • Site/Job Planning • Constructability Reviews • Equipment Selectie • Bedrijfsspecifieke Standaarden & Equipment Operating Procedures • Maintenance & Inspections van Equipment en locaties • Certificatie van materieel en Equipment • Toegang en controle van de locatie
Alleen samen kunnen we veilig Hijsen!
Veilig hijsen met graafmachines We zien het vaak en is ook praktisch. Het graven van een gat en er bijvoorbeeld een put in plaatsten. Ook het laden en lossen van materiaal met een graafmachine is erg verleidelijk om te doen. Snel en goedkoop. ECHTER de graafmachine moet er wel geschikt voor zijn! Het ontwerp van de kraan moet geschikt zijn (en let op dat de bak waarmee moet worden gegraven meestal niet is meegenomen in het ontwerp). De machinist moet altijd de instructies van de fabrikant opvolgen en het is belangrijk dat de graafmachine een gewichtmeter heeft, de machinist heeft anders onvoldoende informatie. De machinist moet ook specifieke training hebben gevolgd. Ervaring hoe en waarmee men moet hijsen is cruciaal, waarbij hij vooral niet te hoog moet hijsen. In de industrie zijn verschillende goede richtlijnen beschikbaar.
Gebruik deze! > 7
Situatiebewustzijn
in het veld en op kantoor!
Vaak denken we bij situatiebewustzijn aan zaken op locatie. Waar gaat die vrachtwagen of kraan naar toe? Hoe beweegt die last? Wat kan er mis gaan? En als het mis gaat kan ik dan worden geraakt? Ook op kantoor kan men zich deze vragen stellen en zich in gedachten verplaatsen naar wat er allemaal fout kan gaan op locatie! Een goede ontwerper en werkvoorbereider doet niet anders. Hieronder enkele aandachtspunten: SITUATIEBEWUSTZIJN OP KANTOOR
SITUATIEBEWIJSTZIJN OP DE SITE
Tijdens het ontwerpen • Beperk potentiële hef- & hijsrisico’s zoveel mogelijk in het ontwerp • Betrek tijdig een expert bij het project om alle hef- & hijsrisico’s te bespreken • Controleer alles tijdens de verschillende ontwerp reviews – Stel je alle ‘Line of Fire’-risico’s voor
Voor het begin van de werkzaamheden • Bespreek de ‘Line of Fire’-risico’s tijdens de Toolbox Talk of Last Minute Risk Assessment • Zorg ervoor dat de toegang tot de werkplek goed is beveiligd en deze goed is afgezet • Inspecteer het gebied waar je gaat werken • Zorg ervoor dat de te gebruiken apparatuur en gereedschap zijn geïnspecteerd
Tijdens het voorbereiden van de werkzaamheden • Zorg ervoor dat je de situatie op de locatie begrijpt • Bezoek de locatie en de werkplek en bekijk de situatie • Denk na hoe de taak kan worden uitgevoerd met zo weinig mogelijk ‘Line of Fire’-risico’s • Zorg ervoor dat de juiste apparatuur en het juiste gereedschap op de locatie beschikbaar zijn • Kies de apparatuur en het gereedschap dat zo weinig mogelijk ‘Line of Fire’-risico’s oplevert
INTERNATIONALE HIJSEN EN HEFFEN STANDAARDEN? IOGP
8
ASME – B30.2
API – DW 2.7.1/2.7.3
Tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden • Wees alert op wat er om je heen gebeurt, wat zich boven jou bevindt en op veranderingen in de omstandigheden • Stel je de ‘Lines of Fire’ voor – wat zou een risico voor jou kunnen vormen? • Controleer of er voorwerpen zijn die zouden kunnen vallen en jou zouden kunnen raken (loop nooit onder een hangende last door) • STOP, en neem wat afstand en controleer of er iets in de omgeving is veranderd • Let op elkaar en zorg voor elkaar – zijn er andere medewerkers in de ‘Line of Fire’? • Respecteer de persoon verantwoordelijk voor het werk ('Person in Charge') • Overtuig je dat de mensen betrokken bij het werk weten wat er van hun wordt verwacht en overtuig jezelf van kun kennis
HSElife NL Special is een uitgave van HSElife magazine. Voor meer informatie kijk op hselifenl.com