OCAC’s Art Collection

OCAC’s ART COLLECTION

เพื�อเพิมืพ่นพัฒนาภ่มืปัญญาและการีปรีะยุกต์ใชิ้ในสุังคุมื สุานักงานศิิลปวัฒนธ์รีรีมืรี่วมืสุมืัยจึงเล็งเห็นคุวามืจาเป็นในการี สุะสุมืผลงานศิิลปะรี่วมืสุมืัยของศิิลปินไทยเอาไว้เป็นสุมืบติของชิาติอย่างต่อเนื�อง ทั�งเพื�อเป็นการีสุนับสุนุนและพัฒนาแวดวงวชิาชิีพศิิลปินใหสุามืารีถึ ยืนหยัดสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานอันทรีงคุุณคุ่าได้อย่างต่อเนื�อง

๑ ศิิลปะสุรี้างชิาต บทที ๒ อิทธ์ิพลจากศิิลปะสุมืัยใหมื บทที ๓ ใหมื่แบบไทยผสุมืตะวันตก บทที ๔ ใหมื่แบบไทยปรีะเพณ

๑๑ คุวามืทรีงจารีาลึกอดีต บทที ๑๒ ปฏิิบติการีศิิลปะเชิิงสุมืพันธ์์ บทที ๑๓ สุภาวะหลากหลายของคุวามืเป็นไทย บทที ๑๔ สุื�อสุมืัยใหมื่เปลี�ยนมืมืมือง บทที ๑๕ นานาทรีรีศินะต่อสุังคุมืรี่วมืสุมืัย บทที ๑๖ ภาพสุะท้อนคุวามืเป็นคุน บทที ๑๗ ภาพสุะท้อนคุวามืเชิื�อ บทที ๑๘ จิตรีกรีรีมืเชิิงแนวคุวามืคุิด บทที ๑๙ สุตรีีนิยมืกับงานศิิลปะ

วรีรีณกรีรีมืและดนตรีี ทรีงเป็นผ่้อานวยการีศิิลปากรีสุถึาน (กรีมืศิิลปากรี) รีับผิดชิอบโคุรีงการีสุถึาปัตยกรีรีมืและ ศิิลปกรีรีมืตามืพรีะรีาชิดารี รี่วมืกับบคุลากรีผ่้ทรีงคุุณวฒิหลายพรีะองคุ หลายท่าน

๒๕๔๕: ๔๐)

ไดรีับการีตอบรีับทีถึือว่าเป็นการีเปิดรีับศิิลปะยุโรีปอย่างเตมืที มืีการีศิึกษากายวิภาคุ สุัดสุ่วน แสุงเงา และวาดเสุ้นจากแบบจรีิงตามืธ์รีรีมืชิาต ซึ่�งแตกต่างจากแบบแผนขนบไทยเดมื มืีงานปั�นอนสุาวรีีย์พรีะบรีมืรี่ปพรีะมืหากษัตรีย์ไทย นับไดว่าท่านเป็นปรีะตมืากรีแห่งรีาชิสุานัก ต่อมืาได้โอนสุัญชิาต เป็นไทยใชิชิื�อว่า “ศิิลป พรีะศิรีี”

พ.ศิ. ๒๔๗๗ มืีพรีะสุาโรีชิรีัตนนมืมืานก

เป้าหมืายหลักคุือการีมืุ่งเน้นให้ศิิลปะเป็นเคุรีื�องมืือโฆษณาปรีะชิาสุมืพันธ์์ทางการีเมืือง กาหนด เรีื�องที�แสุดงคุวามืหมืายตามืหลักรีัฐธ์รีรีมืน่ญ ๖ ปรีะการี คุือ เอกรีาชิ ปลอดภัย

(พ.ศิ ๒๔๘๒–๒๔๘๓) ศิาสุตรีาจารีย์ศิิลป รีับหน้าที�ออกแบบและคุวบคุุมืการีก่อสุรี้างปรีะตมืากรีรีมืน่นสุ่งตรีงฐานปีกปรีะดับทั�งสุีด้านของอนสุาวรีีย มืล่กศิิษย ๙ คุน รี่วมืกัน คุือ พมืาน มื่ลปรีะมืุข, สุิทธ์ิเดชิ

(ภาพซึ่้าย)

แชม ข�วมชือ ชิายโก่งคุันธ์น, ๒๔๗๘–๒๔๘๑

ซึ่ีเมืนต์, ขนาดเท่าคุนจรีิง สุมืบัติของกรีมืศิิลปากรี

(ภาพกลาง)

พิม�นำ มลป์ระมุข ทหารีขว้างลกรีะเบิด/นักรีบ, ๒๔๘๐ สุมืบัติของหอปรีะติมืากรีรีมืต้นแบบ

(แสุดงภาพชิายสุิบเอ็ดคุนทั�งทหารีและพลเรีือนขณะกาลังปรีึกษากันอย่างเคุรี่งเคุรีียด) ภาพการี ต่อสุ่้ (แสุดงภาพทหารีกาลังเคุลื�อนกาลังพล) ภาพการีทางาน (แสุดงภาพชิาวบ้านกาลังปรีะกอบอาชิีพต่าง ๆ ทั�งทหารี กรีรีมืกรี เกษตรีกรี) และภาพคุุณคุ่า (แสุดงภาพเทวดาถึือพรีะขรีรีคุ์และตรีาชิ่อันเป็นสุัญลักษณ์ของคุวามืยตธ์รีรีมื

(ภาพขวา) สิทธิเดัช แสงหิรัญ หลักเศิรีษฐกิจ, ๒๔๘๐

ขนาบด้วยผ่้คุนทีกาลังดาเนินชิวิตอย่างปกติสุุข)

อินเดีย และยังมืคุวามืรี่้ทางศิิลปะญีปุ่นและจีนอีกด้วย นอกจากนียังศิึกษาการีคุัดลอกจิตรีกรีรีมืฝีาผนังในถึาอชิันตา

ซึ่�งการีใชิลักษณะเสุ้นโคุ้งและเหลี�ยมืคุมืปรีะกอบสุรี้างเป็นรี่ปทรีงผ่้หญิงญีปุ่นและล่กเล็กชิายหญิงล้วนตัดทอน

ขุนเขาที�หายเข้าไปกับบรีรียากาศิของฟ้้าใสุ การีปรีะสุานสุด้วยทีแปรีงจังหวะสุั�น ๆ สุรี้างคุวามืรี่้สุึกถึึงปรีะกายแดด เป็นคุวามืสุว่างเจิดจ้าที�แตะแตมือยเตมืทุ่ง ภาพต้นหลิวรีมืหนองนานี�จะนาพาใหผ่้ชิมืไดซึ่ับคุวามืบรีิสุุทธ์ิ�ของอากาศิ พรี้อมืกับคุวามืสุดใสุของภ่มืทศิน ซึ่�งเป็นภาพคุวามืรี่้สุึกที�ศิิลปินถึ่ายทอดการีหยั�งรี่้ออกมืาอย่างฉับพลัน

เป็นต้น ศิาสุตรีาจารีย์ศิิลป์เป็นผ่้ด่แลวชิาวาดเสุ้นและปรีะตมืากรีรีมืโดยตรีง

เป็นอาจารียคุนสุาคุัญสุอนทางจิตรีกรีรีมื (ท่านเป็นจิตรีกรีในรีาชิสุานักสุมืัย รีชิกาลที ๕ ได้ไปศิึกษาต่อทางศิิลปะที�ปรีะเทศิอิตาล ในสุมืัยรีชิกาลที ๖ กลับมืายังคุงเป็นจิตรีกรีในรีาชิสุานักและ

นอกจากนียังมืีศิิลปะอมืเพรีสุชิันนสุมื์เข้ามืาเรีียนรี่้และยังมืีการีศิึกษาศิิลปะไทยปรีะเพณด้วย บคุคุลอีกท่านหนึ�ง

ลักษณะศิิลปะคุิวบสุมื์ได้ปรีากฏิในผลงานของศิิลปินไมืว่าจะเป็นภาพคุนหรีือภาพทิวทศิน เฟ้้�อ หรีพทักษ นิยมืสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานในแนวทางนีด้วย (ซึ่�งเป็นด้วยเพรีาะการีไปศิึกษาศิิลปะต่อที�กรีุงโรีมื ด้วยทุนจากปรีะเทศิอิตาล ในป พ.ศิ ๒๔๙๗) หนึ�งในหลายภาพคุือ สี่สีะท้้าน สี่สีะท้้าน ภาพทีรีับรี่้ไดว่าเป็นสุตรีีในชิุดขาวนั�งเป็นแบบแต่เฟ้้�อเขียนรี่ปทรีงนางแบบและสุิ�งรีายรีอบให้เป็น

ๆ ผ่านทีแปรีงทีซึ่ับซึ่้อนด้วยนาหนักอ่อนเขมื

และขาวเป็นหลัก รีาวกับเขียนรี่ปคุนที�ปรีะกอบสุรี้างจากรี่ปทรีงและเหลี�ยมืคุมืทาง เรีขาคุณิตซึ่�งเป็นอิทธ์ิพลจากศิิลปะคุิวบสุมื ศิิลปินแสุดงมืมืมืองของตนเองต่อภาพนี�ให้เป็นภาพที�เขียนแสุดงคุวามืเป็น

ศิิลปินทีมืีแนวคุิดและรี่ปแบบไทยในวถึีเดียวกัน เป็นแนวรี่วมื

๒๔๙๐–๒๕๐๐ นี จึงมืทั�งศิิลปะอิทธ์ิพล ตะวันตก ภายใต้เนื�อหาของชิวิต สุังคุมื

ศิาสุตรีาจารีย์ศิิลป์ไดนาผลงานศิิลปะจากไทยไปแสุดงทีสุถึานเอกอคุรีรีาชิท่ตไทย ณ กรีุงลอนดอน ด้วย ต่อมืามืหาวิทยาลัยศิิลปากรีและกรีมืศิิลปากรี ไดจัดการีแสุดงศิิลปกรีรีมืแห่งชิาตขึ�นคุรีั�งแรีกในป

เชิ่นในผลงานของแสุวง สุงฆมืั�งมืี, สุิทธ์ิเดชิ แสุงหรีัญ

และจังหวะลีลาอย่างพิเศิษสุุด ในการีสุรี้างสุภาวะอารีมืณ์ทางคุวามืรี่้สุึกสุ่ง ทีสุามืารีถึจินตนาการีได้ถึึงเสุียงขลุ่ยจากปลายนิ�วและการีเอี�ยวโยกตัวไปตามื

ดูินแดูนแห่่งค่วามยิ�มแย้ม ด้วยใบหน้ายิมืของนางรีาในจังหวะลีลา การีผายมืือและเท้าแขนกับเอวเป็นจังหวะทีอ่อนชิ้อยยิ�ง การีรี่ายรีาเคุลื�อนตัวแตะปลายเท้าตามืจังหวะเป็นการีฟ้้อนรีา

ใหมื่ปรีะกอบกับการีไดรีับรีางวัล ทาใหสุังคุมืไทยไดรี่้จักคุวามืต่างอย่างชิัดเจนจากภาพเหมืือนทีคุุ้นเคุย ดังเชิ่นผลงาน

อิทธ์ิพลจากศิิลปะอมืเพรีสุชิันนสุมืยังปรีากฏิชิัดในผลงานของเฟ้้�อ หรีพทักษ์,

ภ่มืทศิน เพชรบ่ร่ ที�เฟ้้�อปาดป้ายแตะแตมืสุนาเป็นบรีรียากาศิท้องทุ่งนากว้างไกลยามืแดดอุ่น มืต้นตาลยืนต้น

(จากซึ่้าย)

ชิติ เหรยญป์ระช� หนุมืานจับนางมืัจฉา, ๒๔๙๒ แกะงาชิ้าง

สุมืบัติของ ปรีาเสุรีิฐ ปรีาสุาททองโอสุถึ

ชิติ เหรยญป์ระช�

รีำาไทย / รีะบำาสุวรีรีคุ์, ๒๔๙๒

แกะงาชิ้าง

ชติ

ป์ระสงคำ ป์ัทม�นำุช

ในการีจัดองคุ์ปรีะกอบศิิลป ออกมืาเป็นภาพวัดรี่ปรี่างเรีขาคุณิต มืสุีและนาหนักตัดกันแต่ละแผ่นรีะนาบอย่างชิัดเจน นอกจากนี ยังมืีผลงานของ ทว นันทขว้าง, ชิล่ด นิมืเสุมือ และชิาเรีือง วิเชิียรีเขตต ทีสุรี้างในชิ่วงป พ.ศิ ๒๔๙๖–๒๔๙๘ ซึ่�งมืีการีใหคุวามืสุาคุัญ

ปรีะชิิดที�เห็นชิัดถึึงขอบรีะเบียงและเสุาหนาสุ่ง รีับหลังคุา เพดาน และรีับแสุงทีสุาดลงสุว่างชิัดตัดกับรีมืเงา

ของคุวามืเคุรี่งขรีมืและหนักแน่นฉายชิัดออกมืา

แต่ใหรีับรี่้ได้ถึึงรีะยะลึกของภาพ และสุรี้างสุภาวะอารีมืณ

สุมืบัติของศิิลปิน (ภาพซึ่้ายล่าง) ชำ�เรือง วิเชยรเขติติ คุวามืกลมืกลืน, ๒๕๐๒

๑๒๐ ซึ่มื

๑๒๐

เชิ่น ผลงานของมืานิตย ภอารีีย

(ซึ่�งดารีงไดมืีการีพัฒนาสุเรีื�องของบรีรียากาศิกับรีายละเอียดในหมื่บ้านมืากขึ�นในเวลาต่อมืา)

ฟ้ันแหลมืคุมืที�เตรีียมืจิกฉกอาหารี ศิิลปินกาหนดให้เป็นบรีรียากาศิของคุวามืโกลาหล พัลวัน

คุวามืรี่้สุึกรีุนแรีงเจ็บปวดด้วยการีข่ดปรีะสุานเสุ้นเล็กบางและคุมืจากทุกทศิทางเข้าด้วยกันทั�งในตัวไก่และพื�นทีว่าง

การีใชิ้องคุ์ปรีะกอบภาพในมืมืมืองภาพใกล้ของหมื่บ้านมืิใชิ่การีเสุนอภาพองคุรีวมืที�เห็นบรีรียากาศิฟ้้ากว้าง

ใหคุวามืสุาคุัญทั�งตัวกลุ่มืบ้านและท้องฟ้้าว่างสุว่างใสุ ศิิลปินลงรีายละเอียดในผลงานสุรี้างลักษณะ ฝีาเรีือนเป็นไมื้ไผขัดสุาน หลังคุาจั�วแหลมืซึ่้อนเกล็ด บันไดพาดขึ�นเรีือนและมืีโอ่งนาปรีะจาบ้าน

ในการีสุนับสุนุนเนื�อเรีื�องรี่ปคุนยืน ศิรีษะตก สุองแขนทิ�งห้อยแนบรี่างซึ่�งสุรี้างสุรีรีคุขึ�นจากการีแกะเสุ้นกับใชิสุที�บางเบา ตัดกับการีทุ่มืคุวามืเขมืข้นโดดเด่นลงบนกลุ่มืผมืที�ตกห้อยตามืการีทิ�งของศิรีษะลงมืาข้างหน้า รี่ปคุนเดี�ยวไมืมืีเรีื�องรีาว

ภาพเขียนที�ไมืต้องมืุ่งเขียนให้เหมืือนจรีิงภาพนี สุามืารีถึจับ

ใชิผ้าขาวคุลมืบนรี่างไรีชิวิตที�ทอดนิ�ง สุาหรีับพธ์ีกรีรีมืแรีกของงานศิพให้เป็นคุวามืเด่นกลางภาพรีายรีอบด้วยสุรีรีพสุิ�ง ทางพธ์ีกรีรีมืทีรี่วมืกันสุรี้างบรีรียากาศิสุลัวทมืในคุาคุืนแห่งการีพรีากจาก

ภาพพมืพ์แกะไมืชิิ�นนี�แสุดงมื้าสุองตัวชิ่คุอคุารีณ ปรีะหยัดตัดทอนรีายละเอียดลงมืากจนกลายเป็น คุวามืแบนอยบนทุกรี่ปรี่างและทีว่าง มืุ่งใหคุวามืสุาคุัญกับการีจัดองคุ์ปรีะกอบภาพสุรี้างนาหนักและขนาดไดทางาน

และลักษณะผิวจากรี่องรีอยและการีแกะบนพื�นทีว่างของท้องฟ้้าสุว่างในเวลากลางวัน ต่างรี่วมืกันสุรี้างภาวะคุวามื รี่้สุึกจากคุวามืแบนสุองมืติได้เป็นอย่างด

พงษ์ดัำ�

๒๕๐๕

๘๓ x ๖๙.๕๐ ซึ่มื

ในชิ่วงนียังมืีผลงานที�แสุดงเรีื�องรีาวแนวพุทธ์ปรีชิญาและรี่ปทรีงจากเรีื�องในวรีรีณคุด ทีมืิไดคุานึงถึึงเรีื�อง สุัดสุ่วนทีถึ่กต้องตามืขนบไทย แต่ทว่ามืีกลิ�นอายของคุวามืเหนือจรีิง และคุวามืเป็นแฟ้นตาซึ่รี่วมือย่ ศิิลปินแสุดงคุวามื พิเศิษด้วยการีปาดแท่งเกรียอง สุรี้างคุวามืคุมืและคุวามืนุ่มืทางานรี่วมืกันบนรี่ปทรีง ลักษณะต่าง ๆ กลายเป็นเทคุนคุ การีเขียนภาพในลักษณะเฉพาะของ

ปรีะโยชิน์ไดทั�งตัดดอกไมื้และแผ้วถึางทาง แล้วยังเป็นอาวธ์ข้างกายเมืื�อต้องอยในป่าเพียงลาพัง ปลายนิ�วมืือข้างหนึ�ง

จับจีบดอกไมื้ไว้แนบอก มืสุองวิหคุโผบินยินเสุียงรี้องรี่วมืกับกลิ�นจรีุงหอมืฟุ้้งปรีุงให้หลับไหลในคุาคุืน

พรีรีณนามืานี�เป็นจินตนาการีที�ศิิลปินสุรี้างสุรีรีคุลักษณะไทยที�เห็นได้จากลักษณะการีแต่งกาย

ตนเองผ่านวาทกรีรีมืและอารีมืณขันอย่างมืิอาจคุาดเดาคุุณลักษณะของศิิลปิน นับไดว่าตัวตนของศิิลปินเป็น “ศิิลปะ ทีมืชิวิต” สุามืารีถึสุรี้างคุวามืน่าอศิจรีรีย์ได้ในทุกบรีิบทให้เป็นตานานเล่าขานกันในวงการีศิิลปะของไทย

คุวามืหลากหลายของรี่ปทรีงจนด่คุลับคุล้ายภาพนามืธ์รีรีมืรี่ปทรีงเรีขาคุณิตทีมืีกลิ�นอายศิิลปะลัทธ์คุิวบสุมื

โคุรีงสุรี้างองคุ์ปรีะกอบภาพของเสุ้นเฉียงแนวกั�นบนนาสุองแนว นาสุายตาไปบรีรีจบตรีงทีตัดขวางกันเป็นมืมืแหลมื

สุนับสุนุนภาพคุวามืสุง่างามืของเรีือพรีะทีนั�ง ภาพถึ่ายนี�แสุดงคุวามืหมืายจากกาพย์เห่เรีือ บทพรีะนิพนธ์์ในเจ้าฟ้้า ธ์รีรีมืธ์ิเบศิรีไชิยเชิษฐ์สุุรีิยวงศิ

ซึ่�งชิ่วงหลังการีมืรีณกรีรีมืของศิาสุตรีาจารีย์ศิิลป

อารีมืณสุะท้อนใจจากปรีากฏิการีณธ์รีรีมืชิาตต่าง ๆ นานา ที�ปรีะสุบ

และฤด่กาลทีผันแปรีเปลี�ยนไปตามืสุภาวธ์รีรีมืแห่งจักรีวาลอันปรีะมืวลรีวมืเข้ากับวถึชิวิต

ตะวันยอแสุงหรีือกลางแดดแผดกล้าปรีะดุจดั�งเป็นภาพวิวทิวทศินสุวยงามืจากสุายตาของปถึชินทั�วไป ทีชิื�นชิมืเพื�อ

แนวนามืธ์รีรีมืและนามืธ์รีรีมืแสุดงพลังอารีมืณ์ภายในต่างล้วนเปิดทางให้ศิิลปินแสุดงตัวตน

คุวามืนิยมืทียังคุงอย่มืาอย่างต่อเนื�องและคุวบคุไปพรี้อมืกับแนวนามืธ์รีรีมื คุือศิิลปะแนวอมืเพรีสุชิันนสุมื

คุวามืเป็น “จ่าฝี่ง” ทันท

กังกัรรม ภาพพมืพคุรีั�งเดียว สุันตสุรี้างขึ�นด้วยการีใชิ้เสุ้นโคุ้งเคุลื�อนกับทรีงกลมือสุรีะเป็นโคุรีงสุรี้างหลัก

นอกจากมืมืติให้สุุนทรีียะทางการีมืองเห็นแล้ว ยังแสุดงสุถึานะคุวามืเป็นผืนนาทีสุะเทือนเคุลื�อนไป

จนเห็นคุวามืแหลมืคุมืของฟ้ันเรีียงตัวกันแน่น

ละคุอนโรีงใหญ่, ๒๕๐๘ สุนามืัน, ๘๕ x ๑๓๕ ซึ่มื

(ภาพบนขวา) ทว รัชนำ่กร ปีศิาจเผด็จการี,

สุ่วนผลงานแนวนามืธ์รีรีมื จ่างนิยมืสุรี้างสุรีรีคุด้วยทีแปรีงทีมืคุวามืสุดปาดป้ายไมื่ปรีากฏิคุวามืเหมืือนจรีิงใด ๆ นอกจากเคุ้าโคุรีงสุรี้างที�ให้การีรีับรี่้ไดบ้างถึึงอะไรีหรีือสุิ�งใด

สุ่วนปรีะกอบให้เรีียบง่ายขึ�นในการีจัดองคุ์ปรีะกอบภาพทีมืทั�งคุวามืซึ่ับซึ่้อนและไมืซึ่ับซึ่้อน

๑๔ ตุลาคุมื พ.ศิ ๒๕๑๖ จบลงด้วยการีทีผ่้นารีัฐบาลและผ่้นา ทางทหารีลีภัยไปต่างปรีะเทศิ ศิิลปะเพื�อชิวิตมืคุวามืเขมืข้นในการีวิพากษวิจารีณสุังคุมื ศิิลปินนิยมืใชิสุัญญะทีชิัดเจน

ซึ่�งในผลงานหนึ�งที�ไมื่ปรีากฏิทั�งชิื�อและปทีสุรี้าง

ดวงตาซึ่่อนตัวอยในพื�นที�เสุมืือนหลมืดา พรี้อมืทั�งรี่องรีอยหลมืดาที�แฝีงตัวอยในสุัญญะ

ซึ่�งจัดวางองคุ์ปรีะกอบสุมืพันธ์์ สุัญญะลมืหายใจพรี้อมืปากรี้องเสุรีีภาพแฝีงนัยล่กกรีงซึ่้อนตัวอยในรี่ป

ขึ�นไป ‘ใชิ้’ สุัญญะกล่องหกเหลี�ยมื ‘ซึ่้อน’ แนวคุวามืคุิดกรีะจกหกด้าน ข้างในกรีะจกหกด้าน ‘ใชิ้’ สุัญญะปากตะโกน ก่รี้องพรี้อมืรี่ปเคุรีื�องบินรีบแทนคุวามืคุิดเรีียกรี้องเอกรีาชิ เป็นกลางบนฐานปรีะชิาธ์ิปไตย

โดยตรีงต่อศิิลปิน ผ่านภาพใบหน้าต่าง ๆ ลอยตัวอยในบรีรียากาศิหมื่นมืัว ในขณะทีธ์รีรีมืศิักดิสุรี้างคุวามืสุะเทือน อา รีมืณ์อ ย่าง รีุนแรี

เนื�อหาเรีื�องรีาวที�อยเลยเสุ้นขอบฟ้้า

ทั�งก่อนและหลัง ๑๔ ตุลาคุมื ๒๕๑๖ ศิิลปะนามืธ์รีรีมืยังคุงพัฒนามืาอย่างต่อเนื�องและเขมืข้น สุ่วนศิิลปินทีนิยมื เขียนภาพเหมืือนจรีิง และไดอิทธ์ิพลศิิลปะลัทธ์ิเซึ่อรี์เรีียลสุมื ก็จะมืพัฒนาการีสุรี้างสุรีรีคุสุ่คุวามืเป็น “ศิิลปะเพื�อศิิลปะ”

จากทีเกรีียงในการีปาดป้าย

เปิดชิายขอบใหพื�นหลังซึ่�งมืนาหนักอ่อนกว่าเข้ามืาแทรีกอย่างปรีะชิั�นชิิด ศิิลปินจัดกลุ่มื สุนาเงินทีทับซึ่้อนแทรีกไวด้วยสุีแดงให้เป็นกลุ่มืหลักอยบนพื�นทีว่างของภาพ ดึงสุายตาเข้าสุ่จุดสุนใจตรีงศิ่นย์กลางภาพ ด้วยแนวเสุ้นขวาจากพื�นทีว่างสุองนาหนักมืาพบกัน แล้วดิ�งสุ่คุวามืจัดของเสุ้นสุีแดงทีพุ่งลงเคุียงกับคุวามืสุว่างที�โดดเด่น อยกลางภาพ ทั�งหมืดทั�งมืวลนีสุรี้างสุุนทรีียะทางคุวามืรี่้สุึกเสุมืือนการีขยับโบยบินของสุิ�งมืชิวิตท่ามืกลางบรีรียากาศิ

ศิิลปินสุามืารีถึถึ่ายทอดคุวามืเป็นจรีิงทางอารีมืณ์อย่างเตมืที�ให้เกิด

การีเน้นอารีมืณกับงานปรีะตมืากรีรีมืของชิินยังคุงต่อเนื�องมืาสุผลงาน ห่ม

เชิ่นเดียวกับแผงขนที�แน่นหนาอยบนหัวต่างยกชิันขึ�นทอดต่อไปถึึงแนวกลางหลัง

อารีมืณ์แล้ว ยังมืมืติของเวลาซึ่�งเป็นจังหวะคุวามืพรี้อมืต่อการีกรีะโจนเข้าโรีมืรีันรี่วมือย่ด้วย

ทางศิิลปะซึ่�งไมื่ปรีากฏิเป็นรี่ปธ์รีรีมืของคุน สุัตว ภ่มืทศิน์และสุิ�งของ นอกจากภาษาภาพที�ไมืง่ายต่อการีตคุวามืไดทันท

ในรีะยะต่อมืา ธ์งชิัยไดพัฒนาแนวทางการีสุรี้างสุรีรีคุ์งานจิตรีกรีรีมืใหมืคุวามืเป็นสุื�อผสุมืมืากขึ�น โดยเขา

ภาพพมืพ์แมืพมืพ์โลหะรี่องลึก พ่�นท้ว่าง ห่มายเลิข ๙ ของ อิทธิพล ติั�งโฉลก แสุดงพื�นที�ลวงตาด้วยการีลวงลึก เข้าไปในทีว่างดากับลวงใหน่นโคุ้งอย่ด้านหน้า ใชิทศินธ์าตุศิิลปะในการีสุรี้างมืมืมืองเสุมืือนผนังเจาะหน้าต่างและผ้ามื่าน ทีมืลักษณะผิวด่างดวงรีาวกับลายผ้ารี่ดมืาไว้ทางขวา และเพื�อไมื่ให้เกิดคุวามืแปลกแยกเกินไปจากพื�นทีสุ่วนอื�นทีมืรีิ�วเสุ้น ปรีะกอบรี่วมื ศิิลปินไดสุรี้างใหสุ่วนด้านซึ่้ายนอกหน้าต่างหลังมื่านขาวทีรีวบไวมืรี่ปรี่างคุล้ายชิั�นวางและมืต้นไมื้เล็ก ๆ วางอย่ ลักษณะของใบจะสุอดรีับกับลักษณะผิวของมื่านด้านขวาในชิั�นเชิิงของการีจัดวางใหสุมืดุลแบบสุองข้างไมื่เท่ากัน

shaped-canvas ที�ไมืคุรีอบคุรีองอยในขอบเขตของสุี�เหลี�ยมื สุรี้างคุวามืพิเศิษต่อปรีะสุบการีณ์ทางสุายตาให้เดินทางล้อไปกับแนวเรีียบ

ผนึกอยตรีงเชิิงล่างเป็นอีกสุิ�งหนึ�งของจุดเรีียกสุายตา ทั�งหมืดทั�งมืวลถึ่กสุรี้างให้เปลี�ยนสุภาพใหมืมืาแสุดง

ในขณะทีสุ่วนขวาของภาพเป็น พื�นทีดา ปรีะด้วยจุดขาวและเสุ้นนาเงินเล็กบางต่างขนาด วิ�งตัดขวางทิ�งรีะยะเท่ากันอย่างเป็นรีะเบียบในการีทาหน้าที เป็นลักษณะผิวพื�นดาไปในตัว ลักษณะผิวทีสุรี้างขึ�นในภาพมืคุวามืพิเศิษ มืีเสุนห ทั�งจุดสุี�เหลี�ยมืทีผุดพรีายขึ�นมืาเรีียงบน แถึบสุนาเงิน และเสุ้นรีิ�วรีอยคุรีาบคุลากับแนวจุดบนแถึบแดงสุด

คุวามืงามื ที�แตกต่างโดยสุิ�นเชิิงจากภาพถึ่ายทางอากาศิของคุวามืเป็นจรีิง สุภาวะคุวามืงามืในบรีิบทของจักรีวาลนี จัดวางองคุ์ปรีะกอบศิิลป

ซึ่�งเป็น คุวามืพิเศิษเฉพาะที�ศิิลปินปรีะกอบสุรี้างขึ�นจากแผ่นโลหะทองแดง-ทองเหลืองตัดเป็นชิิ�นเล็กชิิ�นน้อย ฝีังลงบนพื�นสุ

นอกจากการีแสุดงคุวามืงามื ผ่านการีใชิทศินธ์าตจัดวางจังหวะของรี่ปทรีงกับพื�นทีว่างใหทางานสุรี้างสุมืพันธ์ภาพของคุวามืขัดแย้ง

ตามืการีหยั�งรี่้ของแต่ละคุน ผ่้ชิมืที�ใหคุวามืสุาคุัญกับคุรีอบคุรีัวอาจถึอดรีหสุเป็นคุวามืหมืายของคุวามืเป็นคุรีอบคุรีัว

ปรีะหนึ�งบรีรียากาศิในชิ่วงเชิ้ามืืดหรีือพลบคุาทีมืีแสุงรีาไรี สุ่องลงไปทาทับบางสุ่วนของรี่ปทรีงที�ศิิลปินต้องการีเน้น ให้เห็นชิัดเจน สุ่วนเนื�อทีว่างที�เป็นพื�นหลังก็แสุดงออกถึึงคุวามืรี่้สุึกในเรีื�องของกาลเวลาและคุวามืเวิ�งว้างกว้างใหญ เสุมืือนอย่ท่ามืกลางคุวามืเป็นนรีันดรี์ของสุรีรีพสุิ�งทั�งมืวล (ชิลสุินธ์ุ์ ชิ่อสุกุล,

ของงานแนวนามืธ์รีรีมืเชิิงรี่ปทรีงเรีขาคุณิต รี่ปทรีงบรีิสุุทธ์ิ ที�ศิิลปินไมื่เผยคุวามืหมืายตรีง

หรีือแมื้แตคุวามืมืันวาวของโลหะที�ใหคุวามืรี่้สุึกถึึงคุวามืเจรีิญทางวัตถึที�ตรีงข้ามืกับชิวิต ทศินธ์าตุเหล่านี

แล้วคุาดขวางทับด้วยแผ่นโลหะมืันวาวทีมืีการี ดัดโคุ้งคุลื�นเป็นจังหวะใหยื�นออกมืา และยังผ่านยื�นออกสุ่ด้านข้างของขอบเขตจิตรีกรีรีมืด้วย รีุ่งจัดจังหวะคุวามืขัดแย้ง ด้วยเพียงสุองสุกับหนึ�งวสุด

คุวามืสุะเทือนใจสุ่งเกิดขึ�นในสุังคุมืเชิ่นกัน กัญญาเล่าถึึงคุวามืรี่้สุึกของตนเองว่า คุนไทยเปรีียบเสุมืือนพื�นดินทีถึ่กเหยียบยา

เป็นเพียงเคุรีื�องมืือแสุวงหาปรีะโยชิน์ของผ่้มือานาจทางการีเมืือง เหตุการีณ์ปรีาบปรีามืกมืีเจ้าหน้าทีตารีวจ และทหารี เหยียบยาลงบนรี่างผ่้ชิมืนมืหลายคุนให้หมือบคุลาน นีคุือเหตทีก่อให้เกิดการีสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานขึ�นหลายชิิ�น

ทว่ากลับขึ�นไปอย่ด้านบน แตยังคุงอย่ติดกับสุีแดงทีมืิใชิ่เพียงการีเคุียง แต่เป็นการีลาเข้ารี่วมืรีวมืพลัง กับสุีแดง มืีการีใชิคุาข้อคุวามืว่า

ทีถึ่กล้อมืด้วยกาแพงลวดหนามื ต่างจานนต่ออาวธ์ด้วยทท่าสุงบอยภายนอก

กล่าวไดว่า ธิ์ง: ศาสีนา - อานาจั ศิิลปะนามืธ์รีรีมืแสุดงพลังอารีมืณ์ภายในเชิิงสุัญญะ เป็นอีกผลงานหนึ�งที�ได บันทึกปรีะวตศิาสุตรี์การีเมืืองไทย จากคุวามืรี่้สุึกคุวามืสุั�นสุะเทือนปะทสุผลงาน มืีพลังแรีงรีาวกับการีก่รี้อง

เป็นศิิลปินคุนสุาคุัญผ่้มืคุวามืเชิี�ยวชิาญในการีสุรี้างสุรีรีคุ์งานจิตรีกรีรีมืหลากหลายรี่ปแบบ อีกทั�งยังเป็นหนึ�งในอาจารียผ่้วางรีากฐานหลักสุ่ตรีศิิลปศิึกษา ทีวิทยาลัยวชิาการีศิึกษา

ผลงานศิิลปะนามืธ์รีรีมืของอารีีมืคุวามืโดดเด่นในด้านการีสุาแดงพลังอารีมืณ์อย่างฉับพลันผ่านสุสุันอันหลากหลาย ดังเชิ่นผลงาน

ทั�งสุองชิิ�นนี สี่สีร้างภาพ ห่มายเลิข ๑ เป็นจิตรีกรีรีมืนามืธ์รีรีมืที�ใชิสุสุรี้างภาพแสุดงพลังรี้อนรีะเบิดออกกรีะจายเตมืพื�นที

ต่างเข้าปรีะสุานกับแรีงปะทะทีมืากกว่าของสุีแดงสุว่าง ทาใหทั�งภาพถึ่กสุสุรี้างใหรี่้สุึกได้ถึึงพลังคุวามืรี้อนขับเคุลื�อน นาสุายตาเป็นลาดับแรีก

ไปสุ่อีกรี่ปทรีงหนึ�งตามืแนวยาวของผลงานการีสุรี้างสุ่วนพื�นหลังใหมืคุวามืสุาคุัญทัดเทียมืกับทีแปรีงสุดาที�อย่ด้านหน้า

สุะบัดหนัก-เบา แสุดงออกอย่างฉับพลันในคุรีั�งเดียว) รีวมืทั�งคุวามืชิื�นชิอบในงานลักษณะ Abstract Colour field

จังหวะสุะบัดขึ�นลงด้วยคุวามืเรี็วของแต่ละทศิทางต่าง ๆ กัน พรี้อมืทั�งการีแทรีกไวด้วยสุสุันอันสุดใสุ ทาใหพื�นทีซึ่มืโฟ้น หมืายเลข ๒ นี บรีรีจุเตมืไปด้วยอารีมืณคุวามืรี่้สุึกของคุวามืรี่าเรีิง สุดใสุ รีื�นรีมืยรีาวกับการีโลดแล่นเต้นรีาอย่างมืคุวามืสุนุก และเป็นสุุขอยในคุวามืปลอดภัยของห้องบรีรียากาศิอันสุุขมื นุ่มืนวล

เข้าสุ่สุีมืืดของบรีรียากาศิภาพ สุ่งการีจินตนาการีถึึงคุวามืเป็นภ่มืทศิน์หนึ�งทีที�ศิิลปินสุลัดคุวามืรี่้สุึกของวันอันมืืดมืน

ทีต้องการีแสุดงคุวามืกลมืกลืนของวัฒนธ์รีรีมืดั�งเดมืและวถึสุมืัยใหมืที�อย่รี่วมืกันเป็นสุังคุมืรี่วมืสุมืัยของญีปุ่นทีน่าสุนใจ การีที�ศิิลปินได้ใชิชิวิตอยในปรีะเทศินีรีะหว่างป พ.ศิ

ของคุนในปรีะเทศินี�ไดสุ่งต่อแรีงบันดาลใจในการีนาคุวามืรี่้สุึกให้ปรีากฏิออกมืาบันทึกไว้เป็นภาพนามืธ์รีรีมื ศิิลปินเล่าถึึงรีายละเอียดของทีมืาและแนวคุิดการีใชิสุัญญะต่าง

ปรีะเพณวัฒนธ์รีรีมืการีต่อยอดจากวัฒนธ์รีรีมืเดมืมืาสุเทคุโนโลยสุมืัยใหมื

(Airbag) สุถึาปัตยกรีรีมืยคุใหมืสุ่งเสุียดฟ้้าที�ใชิ้เทคุโนโลยขั�นสุ่งในการีก่อสุรี้างใหสุามืารีถึต้านทาน แผ่นดินไหวไดมืากขึ�น ทั�งหมืดที�กล่าวมืานี�เป็นเพียงสุ่วนหนึ�งซึ่�งคุวามืกลมืกลืนรีะหว่างปรีะเพณีและวัฒนธ์รีรีมืดั�งเดมื

ก่อนหน้าที�จะกลับมืาใชิชิวิตและสุรี้างสุรีรีคุ์งานศิิลปะทีสุต่ดิโอรีมืแมืนาโขง อาเภอเชิียงคุาน จังหวัดเลย

สมบั่รณ หอมเท่ยนำทอง ใชิชิวิตและทางานศิิลปะอย่ที�ปรีะเทศิเยอรีมืนีเป็นเวลานานกว่าสุามืสุิบป ชิ่วงเวลาดังกล่าวนี�เองที�เขาได้เก็บเกี�ยวปรีะสุบการีณ คุวามืรี่้ รีสุนิยมื และมืวถึีการีสุรี้างสุรีรีคุทีพิเศิษในหลายแนวทาง Somboon Das Lied เ ป็น ชิุดผลงานภาพวาดลายเ สุ้นขาว ดา แนวนา

งดงามื สุรี้างองคุรีวมืให้เกิดการีรีับรี่้ถึึงมืมืมืองผ่านชิ่องโคุ้ง สุ่ดและซึ่มืซึ่ับ

พลังจักรีวาลเป็นทีรี่้จักกันว่าเป็นธ์รีรีมืชิาตทีมืลักษณะเป็นคุลื�นไฟ้ฟ้้า คุล้ายคุลื�นของรีังสุคุอสุมืิกทีสุามืารีถึ รีักษาโรีคุให้หายหรีือทุเลาได โดยเพียงผ่้นั�นไดรีับการีเปิดจักรีะ (ศิ่นยรีวมืพลังอันละเอียดภายในรี่างกาย) ด้วยวธ์ีการี ทีถึ่กต้องและไดรีับคุาแนะนาจากผ่้ทีมืคุวามืสุามืารีถึอย่างแท้จรีิง ผ่้ทีมืคุวามืสุามืารีถึซึ่มืซึ่ับพลังจักรีวาลมืาสุ่รี่างกาย จะทาใหรี่างกายแข็งแรีง มืภ่มืคุุ้มืกันโรีคุภัยไข้เจ็บ

เป็นศิิลปินสุายงานนามืธ์รีรีมืนิยมืสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานในรี่ปทรีงเรีขาคุณิต ด้วยเสุ้นตรีงและ

เห็นไดชิัดถึึงแสุงสุว่างจ้าที�ปรีากฏิอยตรีงแนว ศิิลปินใหชิื�อว่า Let There Be Light สุ่งการีหวนทวงถึึงพรีะคุมืภรี์ไบเบิล กล่าวถึึงว่า ในเรีิมืแรีกนั�นโลกเป็นคุวามืว่างเปล่า

(ภาพซึ่้าย) ผลงานสุะสุมืลาดับที ๗๓

ชวลิติ เสริมป์รุงสุข ไมืมืชิอ, ๒๕๔๐ สุีอะคุรีิลิกบนผ้าใบ, ๒๐๐ x ๒๐๐ ซึ่มื

(ภาพขวา) ผลงานสุะสุมืลาดับที ๗๔ ชวลิติ เสริมป์รุงสุข ไมืมืชิอ, ๒๕๔๐ สุีอะคุรีิลิกบนผ้าใบ, ๒๐๐ x ๒๐๐ ซึ่มื

ผลงานสุะสุมืลาดับที ๗๙

ชำ�เรือง วิเชยรเขติติ

ชิีวิตในทีว่าง, ๒๕๒๔

บรีอนซึ่์, ๑๕๐ x ๑๐๘ x ๒๕ ซึ่มื

(ภาพหน้าขวา ซึ่้าย)

ผลงานสุะสุมืลาดับที ๘๐

เส�วภ� วิเชยรเขติติ

ท่องธ์ารี, ๒๕๒๑

บรีอนซึ่์, ๑๒๒ x ๒๖ x ๒๖ ซึ่มื

(ภาพหน้าขวา ขวา)

ผลงานสุะสุมืลาดับที ๗๘

ชำ�เรือง วิเชยรเขติติ

บรีสุุทธ์, ๒๕๒๓

บรีอนซึ่์, ๕๒ x ๔๕ x ๑๘ ซึ่มื

อยภายในรีาวกับสุัญญะแห่งดวงตา สุ่วนหัวกลมืนีคุอดเว้าแล้วยืดยื�นออกเป็นทรีงกลมืขนาดย่อมืต่อเนื�องโคุ้งลงก่อนที จะตวัดยกตัวขึ�น เป็นรี่ปทรีงทีนาสุายตาให้ไหลไปกับรี่ปนอกจนจบสุิ�นรี่ปทรีง นาสุการีรีับรี่้ได้ถึึงคุวามืลื�นละมืุนรีาวกับ

ไพโรจนำ วังบัอนำ เป็นจิตรีกรีทีสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานด้วยการีข่ดออกและเชิ็ดออก เป็นเคุรีื�องมืือที�ใชิ้แทนฝีีแปรีง ทีสุามืารีถึสุรี้างพื�นผิวทีทาใหด่เหมืือนเสุ้นใยของพชิและคุวามืรี่้สุึกเคุลื�อนไหว

เสุ้น พื�นผิว จังหวะและสุ ที�ผสุมืผสุานกับต้นแบบทางธ์รีรีมืชิาติใหสุามืารีถึ

ในการีแสุดงองคุรีวมืของชิวิตทียังมืีการีเวียนว่ายตายเกิดอย่กับคุวามืปรีารีถึนา

ภายใตรี่ปทรีงนามืธ์รีรีมืที�ปรีะกอบไปด้วย

โดยรี่ปทรีงกลมืเป็นดั�งตัวแทนของอวกาศิและจักรีวาลที�แผ่ขยายออกไปไมืมืทีสุิ�นสุุด แสุดงให้เห็น “เสุ้น” ทีถึ่กสุานออกมืาจากจากวงกลมืตรีงกลางต่อเนื�องเป็นวงเวียนจนเป็นพื�นรีะนาบแผ่ขยายออกไป

แผ่นรีะนาบบนผืนผ้าใบ ในขณะที�กะโหลกซึ่�งวางอย ในชิ่องทั�งสุามืนั�น ถึอดพมืพมืาจากกะโหลกจรีิง

การีปรีะสุานคุวามืต่างและคุวามืแปลกแยกของวสุดุจรีิงกับภาพเขียนใหทางานรี่วมืกันได้อย่างพิเศิษยิ�งนี

สุี�เหลี�ยมื เกียรีตศิักดิสุรี้างเรีื�องรีาวแห่งชิวิตด้วยการีใชิคุวามืไมื่เท่ากันของขอบนอกมืาปรีะชิิดกันรีาวกับการีเหลื�อมืกัน

ของเวลา และถึึงแมืว่าจะเป็นห้วงเวลาใดกต่างมืีวงจรีของชิวิตเป็นวงจรีธ์รีรีมืชิาติเดียวกัน รี่ปทรีงต่าง

ผลงานอีกชิิ�นหนึ�งของพงศิ์เดชินาเสุนอบรีรียากาศิของคุวามืเหนือจรีิงแบบเรีียบง่ายผ่านวัตถึธ์รีรีมืดาสุามืัญ

นันทขว้าง, ๒๕๑๔

๑๕๐ x ๑๘๐ ซึ่มื

จะเป็นผลงานไรีสุีใชิ้ปลายดินสุอเขียนตรีงลงบนผ้าใบที�เตรีียมื

๒๕๑๗

ต่อรี่ปคุนกสุามืารีถึให้การีรีับรี่้ว่าแต่ละคุนมืรี่ปลักษณ์และบคุลิกภาพอย่างไรี และยังสุรี้างใหรีับรี่้ไดทันทีถึึงสุถึานการีณ

๑๖๐ x ๑๘๐ ซึ่มื

ผ่้เรีียนศิิลปะในคุณะจิตรีกรีรีมืปรีะตมืากรีรีมืและภาพพมืพ มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี ในชิ่วงทศิวรีรีษ

(ภาพขวา)

สุวิช�ญ เถ�ทอง

การีรีอคุอย, ๒๕๒๒

ดินสุอบนผ้าใบ, ๑๒๒ x ๒๕๐ ซึ่มื

สุมืบัติของมืหาวิทยาลัยศิิลปากรี

ทีนักศิึกษาต่างรี่้ดว่าผลงานทุกชิิ�นจะไมืมืคุาว่ารีอมืชิอมื ศิิลปินสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานชิิ�นนีขึ�นจากปรีะสุบการีณ์ของตนเอง

หลากหลายต่างจากที�เคุยสุรี้างสุรีรีคุมืาซึ่�งพบได้ในผลงานของผ่อง

เรีื�องรีาวไทยกับการีเสุนอมืมืมืองใกล้ของผ่อง

ภาพให้หลั�งไหล บรีรียากาศิเงียบสุงบไว้เตมืกาลัง

คุวามืพิเศิษของผลงานคุือการีไมืยตจินตนาการีเพียงตรีงหน้า คุวามืสุลัวภายในเรีือไมืว่าจะเป็นยามืเชิ้าตรี่ก่อนตะวันฉาย หรีือยามืเย็นตอนใกลคุา ต่างเป็นคุวามืสุงบเงียบรีาวกับไดยินเพียงเสุียงกรีะเพื�อมืจากสุายนา

(ภาพบน) ผ่�อง เซ่�งกิง ชิีวิตในเรีือ หมืายเลข ๗, ๒๕๒๐ สุฝีุ่น, ๑๐๕ x ๑๓๕ ซึ่มื สุมืบัติของมืหาวิทยาลัยศิิลปากรี

(ภาพหน้าขวา)

ทั�งหมืด ทั�งนี�เพรีาะทุกสุัญญะที�บรีรีจุอยในทุกห้อง ล้วนปรีะณีตงดงามืสุงบนิ�งอยภายในดุจดั�งสุัญญะแห่งคุวามืศิักดิสุิทธ์ิ

ศิิลปินถึอดรีหสุเล่าว่า “มืคุวามืคุิดสุรี้างสุรีรีคุ์จากการีเห็นรีอยพรีะพุทธ์บาทในหลายรี่ปแบบที�แตกต่างกัน เชิ่น อินเดีย ศิรีีลังกา พมื่า เขมืรี ลาว อีกทั�งยังแตกต่างรีะหว่างยคุสุมืัยของแต่ละชิาตทีสุรี้างขึ�นด้วยคุวามืศิรีัทธ์า

“ในรีอยพรีะพุทธ์บาทแบ่งเป็นชิ่องเรีียกว่าสุัญลักษณมืงคุล

แต่ละสุัญลักษณมืคุวามืหมืายอันเป็นศิิรีมืงคุลแสุดงถึึงคุวามืเจรีิญรีุ่งเรีือง คุวามือุดมืสุมืบ่รีณ สุัญลักษณ เคุรีื�องสุ่งปรีะดับพรีะบารีมืีหรีือเคุรีื�องปรีะกอบอสุรีิยยศิของพรีะเจ้าแผ่นดิน สุัญลักษณ์ของทุกชิ่องรีอยพรีะพุทธ์บาท

ขนาดใหญมืากเป็นที�ปรีะทับของพรีะอินทรี ด้วยเหตทีสุัญลักษณรีอยพรีะบาทมืคุวามืหมืายอันศิักดิสุิทธ์ิ น่าสุนใจศิึกษา

ในอีกนัยหนึ�ง ต้องการีแฝีงเรี้นคุวามืหมืายของปรีะวตศิาสุตรี์ไทย ถึึงคุวามืสุ่ญเสุียจากสุงคุรีามืนั�นมืักเกิดจากคุนไทยขาดคุวามืสุามืคุคุ ต่อสุ่้กันเอง ในเวลาต่อมืา ปัญญาไดพัฒนาผลงานพุทธ์ศิิลป์ของเขาใหมืคุวามืลุ่มืลึกในแง่ปรีชิญาทางพุทธ์ศิาสุนามืากขึ�น โดยเฉพาะแนวทางการีใชิ้พรีะพักตรี์ของพรีะพุทธ์รี่ปเป็นสุัญลักษณ์หลัก ยกตัวอย่างเชิ่น Mindfulness เป็นผลงาน

ลงบนองคุ์พรีะปรีะธ์านโนมืนาถึึงสุภาวะอันศิักดิสุิทธ์ิมืากยิ�งขึ�น นอกจากนียังมืีแสุงจากปรีะทีปและดวงเทียนรี่วมืกันขับ คุวามืมืืดคุรีึมืให้เห็นถึึงรีายละเอียดอันงดงามืต่าง

ศิิลปินอธ์ิบายถึึงทีมืาแห่งแรีงบันดาลใจและแนวคุวามืคุิดในการีสุรี้างสุรีรีคุว่า “บรีรียากาศิของคุวามืสุงบ ภายในพรีะอุโบสุถึศิาสุนสุถึานทางพรีะพุทธ์ศิาสุนาของล้านนาไทย สุถึานทีที�พรีะสุงฆ์ใชิทากิจกรีรีมืสุาคุัญ การีทาวัด

เชิ้า เย็น อุปสุมืบทพรีะและเณรีที�จะบวชิใหมื รีวมืทั�งชิาวพุทธ์มืาทาบุญไหว้พรีะ

ให้เห็นและรี่้สุึกถึึงบรีรียากาศิภายในพรีะอุโบสุถึโดยใชิ้แสุงจากธ์รีรีมืชิาตสุ่องผ่านชิ่องแสุงฉายสุพรีะปรีะธ์าน

ไดจัดองคุ์ปรีะกอบภาพโดยสุรี้างพรีะพุทธ์รี่ปปางอุ้มืบาตรีไว้ชิิดผนังด้านซึ่้ายเป็นการีเพิมืรี่ปเคุารีพขึ�นในพรีะอุโบสุถึ พรี้อมืกับการีสุรี้างมืติภาพให้เกิดคุวามืลึก

แมื้จะมืคุวามืพสุดารีในรีายละเอียดเชิิงเสุ้นแบบเหนือจรีิง แต่กลับสุามืารีถึสุื�อสุารีคุวามืเป็นจรีิง

ชิ่วงถึ่ายทอดเรีือนรี่างคุรีึ�งตัวของเสุือขณะกาลังหันหัวมืาด้านหลัง จัดวางอยเหนือ ฉากหลัง เสุ้นสุายที�ศิิลปินเลือกใชิมืีเสุ้นหนาหนักทาหน้าที�เป็นโคุรีงสุรี้างหลัก

เพื�อสุื�อคุวามืหมืายอันลึกซึ่ึ�ง โดยเฉพาะเรีื�องรีาวเชิิงกามืารีมืณ์ซึ่�งบ่งชิี�ถึึงนัยของการีเกิด

โดยเรีิมืต้นจาก

(ภาพซึ่้าย) ผลงานสุะสุมืลำาดับที� ๑๐๔

มณเฑี่ยร บัุญม�

ข่าว ๒, ๒๕๒๕

สุนาบนกรีะดาษ, ๔๘ x ๓๐ ซึ่มื

(ภาพขวา)

มณเฑี่ยร บัุญม� รีอยมืือกับรีวงข้าว, ๒๕๓๒ ฟ้่อนและรีวงข้าว รีอยมืือปนขาว, ๑๑๗ x ๓๕๕ ซึ่มื

สุมืบัติของจุฬาลงกรีณ์มืหาวิทยาลัย

(Conceptual painting) ทีตั�งคุาถึามืต่อปรีากฏิการีณต่าง ๆ ทีดาเนินไปในสุังคุมืไทยยคุนั�น แสุดงให้เห็นมืโนทศินอันทันสุมืัยของศิิลปินได้อย่างน่าสุนใจ (อภนันท โปษยานนท์, ๒๕๔๘: ๑๓๕)

(๔) การีบุกเบิกงานศิิลปะแบบมืีปฏิิสุมืพันธ์์กับผ่้ชิมื ผ่านงานศิิลปะจัดวางขนาดใหญ

วงการีศิิลปะในปรีะเทศิไทยเรีิมืตื�นตัวกับงานศิิลปะสุื�อผสุมืมืาตั�งแตรีาวทศิวรีรีษ ๒๕๒๐ (ศิิลปะปรีะเภท “สุื�อปรีะสุมื” ไดรีับการีบรีรีจุเข้าเป็นสุาขาหนึ�งของการีแสุดงศิิลปกรีรีมืแห่งชิาติเป็นคุรีั�งแรีก เมืื�อป พ.ศิ ๒๕๒๔) ศิิลปินหลายคุนเรีิมืใชิสุื�อตั�งแตสุองชินิดขึ�นไปในผลงานของตน จนสุามืารีถึสุรี้างคุวามืน่าสุนใจใหมื

หลังเรีียนจบก็ได้ใชิชิวิตและทางานอย่ทีนั�นอย่างต่อเนื�อง กมืลใหอิทธ์ิพลต่อศิิลปินและนักศิึกษาศิิลปะทั�งในแคุลฟ้อรี์เนียและในไทยไดพัฒนาการีสุรี้างสุรีรีคุ์ศิิลปะ รี่วมืสุมืัย

หรีือการีแสุดงออกถึึงคุวามืเป็นไปได้ในอนาคุต กมืลกล่าวถึึงแนวคุิดในสุ่วนของตนเองว่า “ดิน นา ลมื ไฟ้ อยในล่กกลิ�งขนาดใหญ่จะแสุดงว่า ไมืว่าโลกอดีต ปัจจบัน หรีืออนาคุตจะก้าวไปอย่างไรี จะพัฒนาไปไกลจนคุวามืเป็นปัจจบันคุาดไมื่ถึึงก็ตามื สุิ�งทียังคุงปรีากฏิอยเสุมือ คุือ ดิน

จิตรีกรีรีมืสุสุดในสุัญลักษณดิน นา ลมื ไฟ้ ปรีะกอบกันอยในภาวะหมืุนวนเคุลื�อนต่อไปโดยมืิได้หมืุนย้อน แต่หมืุนตามืไปกับโลกซึ่�งมื ดิน นา ลมื ไฟ้ ปรีะกอบรีวมือย่ เชิ่นเดียวกันกับชิวิตที�ปรีะกอบด้วยธ์าตทั�งสุีนี

เปรีียบเสุมืือนการีทางานรี่วมืกันของสุองศิิลปินไทยคุนสุาคุัญ คุือ

กับคุรี่เพลงชิาล อินทรีวจิตรี ผ่้ปรีะพันธ์์บทเพลง สุดดมืหารีาชิา ที�ปวงชินชิาวไทยไดขับขานพรี้อมืกันทั�วทั�งปรีะเทศิ ในทุก ๆ วันสุาคุัญของชิาต เพื�อถึวายคุวามืจงรีักภักดีแด่พรีะบาทสุมืเด็จพรีะบรีมืชินกาธ์ิเบศิรี มืหาภ่มืิพลอดุลยเดชิ มืหารีาชิ บรีมืนาถึบพิตรี และสุมืเด็จพรีะนางเจ้าสุรีกติ พรีะบรีมืรีาชิินีนาถึ พรีะบรีมืรีาชิชินนพันปีหลวง

(ภาพซึ่้าย)

ผลงานสุะสุมืลาดับที ๑๐๗

กมล

ห้าสุิบปีในวงการีศิิลปะ วิโชิคุไดสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานศิิลปะที�ปรีะกอบจากวสุดุเหลือทิ�งหรีือวสุดุเก็บตกเอาไวมืากมืาย จนมืชิื�อเสุียงเป็นที�ยอมืรีับในรีะดับนานาชิาต

Aboriginal Dancers: Bangkok

Aboriginal Dancers at Old Custom House ที�ศิิลปินสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานขึ�นเมืื�อคุรีาวไดรีับเชิิญจากรีัฐบาลออสุเตรีเลียให้ไปแสุดงผลงาน ในมืหกรีรีมื Artist Regional Exchange คุรีั�งที ๓ (ARX3) ณ เมืืองเพรีธ์ ปรีะเทศิออสุเตรีเลีย

พ.ศิ ๒๕๓๕ วิโชิคุไดรีับแรีงบันดาลใจมืาจากเรีื�องรีาวของชินพื�นเมืืองออสุเตรีเลียที�เขาได้พบเห็นจากพพธ์ภัณฑต่าง ๆ ปรีะกอบกับสุภาพคุวามืเป็นอยจากอาคุารีทีพักของเขาซึ่�งเคุยเป็นโรีงภาษีเก่าของเมืือง เกิดเป็นจินตนาการีถึึงภาพ ชิาวอะบอรีจินเต้นรีะบาอยในอาคุารีเก่าที�เงียบสุงบภายใตคุวามืเจรีิญทางเทคุโนโลยีของโลกสุมืัยใหมื

ปัญหาสุิ�งแวดล้อมืเป็นแนวคุิดที�ไดรีับการีนาเสุนออีกหลายต่อหลายคุรีั�งในงานสุรี้างสุรีรีคุ์ของวิโชิคุ ผลงาน สุื�อผสุมืชิุด สีญี่ญี่าณสีิ�งแวดูลิ้อม ๒๕๕๙ สุรี้างจากวสุดุเหลือใชิ้ปรีะกอบขึ�นเป็นรี่ปทรีงพชิชินิดใหมื วิโชิคุใชิชิิ�นสุ่วนจาก

ใบเลื�อยและอุปกรีณ์นานาชินิดที�ศิิลปินคุ้นพบและเก็บสุะสุมืไว นามืาปรีะสุานเข้า

รี่ปทรีงทีจับต้องได้แบบใหมื จึงเปรีียบเสุมืือนสุภาวะภายในทีถึ่กถึ่ายทอดออกมืาเป็นรี่ปธ์รีรีมื แสุดงให้เห็นกรีะบวนการี ทางานศิิลปะเพื�อปลดปล่อยตัวตนและทศินคุตสุ่วนตัวของศิิลปิน (วิโชิคุ มืุกดามืณี, ๒๕๕๙: ๒๒–๒๕)

กิ�งไมืที�หาได้ตามืธ์รีรีมืชิาติเป็นสุ่วนปรีะกอบที�เรีิมืปรีากฏิขึ�นในงานภาพพมืพ์ของถึาวรีตั�งแตชิ่วงต้นทศิวรีรีษ

เขามืักเลือกใชิ้ภาชินะทรีงสุ่งที�พบเห็นไดทั�วไปเพื�อสุื�อถึึงจุดเรีิมืต้นของการีสุรี้างสุรีรีคุ์ของมืนุษยทีคุิดคุ้นรี่ปทรีง

หรีือวัตถึุทางวัฒนธ์รีรีมือย่างกรีะดาษเงินกรีะดาษทองที�พบเห็นได้เกือบทุกเทศิกาล สุิ�งเหล่านีถึ่กนามืาเป็น สุัญลักษณ์ของรี่ปทรีงแทนคุวามืหมืายในงานของเขา นาเสุนอผ่านเทคุนคุภาพพมืพที�ศิิลปินชิื�นชิอบ ทั�งภาพพมืพ์แกะไมื

ของท้องฟ้้าและท้องทะเล เมืื�อเวลาผ่านไปพื�นทีว่างเรีิมืขยายขอบเขตไปสุ่สุิ�งต่าง

๒๕๖๓) High or Low, Come and Go 2016 และ Leftover Painting 2019 ผลงานทั�งสุองชิิ�นนีมืีกรีอบแนวคุิด ในการีสุรี้างสุรีรีคุชิุดเดียวกัน คุือการีสุารีวจ-หยิบยกปรีะโยชิน์ของพื�นทีว่างและวสุดุเหลือใชิมืาสุรี้างคุวามืหมืายใหมื

พลังงาน และการีเคุลื�อนที�ภายใตคุวามืสุมืดุล สุ่งผลใหรี่ปลักษณ์ของผลงานชิิ�นนี�พยายามืถึ่ายทอดให้เห็นเสุ้นทางการีไหลเวียน ของพลังงานมืคุวามืต่อเนื�องเป็นเสุ้นทางผ่านรี่องที�เจาะลงไปในเนื�อไมื

นามืธ์รีรีมื อีกทั�งการีใชิ้ไมื้เป็นวสุดุหลักในผลงานยังสุะท้อนถึึงคุุณคุ่าของภ่มืปัญญาแบบท้องถึิ�นอีกด้วย

การีเคุลื�อนไหวทีมืองไมื่เห็นของพลังงานที�เป็นนามืธ์รีรีมืและคุวามืเป็นท้องถึิ�นนิยมื เป็นแนวทางคุล้ายกันกับ

วิล�สนำ่กุล เขามืักใชิวสุดสุาเรี็จรี่ปและวัตถึุเก็บตกทีผ่านการีใชิ้งาน หรีือข้าวของ เคุรีื�องใชิพื�นบ้านทั�วไปมืาเป็นสุ่วนปรีะกอบในการีสุรี้างสุรีรีคุ์งานปรีะตมืากรีรีมืเชิิงแนวคุวามืคุิด มืรี่ปลักษณ์แปลกตา ชิวนให้เกิดคุวามืสุงสุัยต่อเนื�อหาสุารีะที�ศิิลปินต้องการีสุื�อสุารี โดยสุ่วนใหญมืักเป็นปรีะเด็นเกี�ยวคุวามืเป็นมืนุษย์และ สุัจธ์รีรีมืในธ์รีรีมืชิาต

ทียังคุ้างคุาอยในใจ ซึ่�งด่จะสุอดคุล้องกับแนวคุิดของนิทรีรีศิการีที�เกี�ยวพันกับมืติของพื�นที�และเวลาภายในหอศิิลปรี้าง

คุวามืรี่้สุึกนามืธ์รีรีมืของจินตนาการีคุวามืคุิดที�อยภายในก้อนหิน ก้อนหินเหล่านี�จะมืทั�งของจรีิงและของทีสุรี้างขึ�นจากภาพพมืพรี่ปก้อนหิน ตัดเป็นเสุ้นสุานขึ�นเป็นก้อนหิน ทรีงต่าง ๆ จัดวางอย่รี่วมืกันให้ไดพิจารีณาถึึงคุวามืจรีิง คุวามืลวง รีวมืทั�งอัตตาของแต่ละคุนกับการียึดติด ขนาดที�ใหญ ของผลงานซึ่�งติดตั�งเผชิิญหน้ากับผ่้ชิมื รีวมืไปถึึงการีจัดวางกองหินทั�งจรีิงและปรีะดิษฐ์ไว้ตรีงเชิิงผนัง ทั�งหมืดจะรี่วมืกัน

สุมืพันธ์์รีะหว่างคุนกับวัตถึด้วย ผลงานของอานนทสุ่วนมืากจึงมืุ่งเน้นไปในเรีื�องของการีออกแบบเพื�อปรีะโยชิน์ใชิสุอย

พวกมืันถึ่กดัดแปลงให้กลายเป็นเสุมืือนเฟ้อรีนิเจอรีชิุดสุุดหรี่ ถึ่ายทอดคุวามืหมืาย

งานสุื�อผสุมืเหล่านี�ไมื่ไดจากัดแต่เพียงการีผสุมืผสุานเทคุนคุทางศิิลปะหลากชินิดเพื�อถึ่ายทอด

องคุ์ปรีะกอบทีด่ลงตัวใหนาหนักกรีะจายเท่า ๆ กันทั�วทั�งภาพและลายเสุ้นจากการีแกะแมืพมืพ์ไมือันละเอียดอ่อนแล้ว ผลงานชิิ�นนียังแสุดงให้เห็นคุวามืเชิี�ยวชิาญในการีเลือกใชิสุสุันของทินกรี ศิิลปินเลือกใชิสุีโทนเขมืเพื�อสุรี้างบรีรียากาศิ

ในขณะเดียวกันก็แทรีกคุวามืมืชิวิตชิีวาจากรีายละเอียดสุสุันสุดใสุของผลผลิตทางการีเกษตรี

(ทินกรี กาษรีสุุวรีรีณ,

Tree on Land เป็นภาพพมืพ์โลหะรี่องลึกทีทินกรีสุรี้างสุรีรีคุขึ�นเพื�อเฉลมืพรีะเกียรีติพรีะบาทสุมืเด็จพรีะบรีมื ชินกาธ์ิเบศิรี มืหาภ่มืิพลอดุลยเดชิมืหารีาชิ บรีมืนาถึบพิตรี ศิิลปินนาเสุนอภาพมืมืสุ่งของต้นไมื้ใหญทีมืลาต้นปรีะกอบ ขึ�นจากชิาวนาจานวนมืากกาลังเดินขบวนไปในทศิทางเดียวกัน บ้างชิ่ธ์งตรีาสุัญลักษณ์พรีะบาทสุมืเด็จพรีะเจ้าอย่หัว รีชิกาลที ๙ บ้างชิ่ธ์งไตรีรีงคุ พื�นทีสุองข้างขนาบด้วยไรี่นา มืพชิพรีรีณทางการีเกษตรีปล่กอยในแปลงเรีียงรีายกัน

การีใชิสุสุันจานวนน้อยและ การีให้แสุงเงาทีด่มืืดคุรีึมืก่อให้เกิดคุวามืรี่้สุึกสุงบนิ�งและน่าเกรีงขามื อีกทั�งยังสุื�อคุวามืหมืายถึึงวถึชิวิตแบบชินบทไทย

ค่วามสี่ขในชนบท้

และกลิ�นอายของการีใชิชิวิตที�ไมืมืีอะไรีมืากไปกว่าการีตื�นเชิ้ามืาทางานและการีพักผ่อนหลังจากนั�น

ภายใน ภาพจึงแสุดงให้เห็นลวดลายของสุัตว์ทะเลในวรีรีณคุดีอย่างวารีีกุญชิรี ผสุมืผสุานกับสุัตว์ทะเลตามืคุวามืจรีิง

เพื�อเกี�ยวกรีะหวัดใบไมืที�อย่สุ่งขึ�นไปด้านบนเข้าปาก สุ่งผลใหคุวาญชิ้าง

(วรีนันทน ชิชิวาลทิพากรี, ๒๕๖๓)

ทั�งผลงานจิตรีกรีรีมืและภาพถึ่ายเหล่านีล้วนแสุดงให้เห็นคุวามืคุิดคุานึงถึึงวถึชิวิตในชินบท ศิิลปินมืุ่งถึ่ายทอด ภาพลักษณอันสุวยงามืทีมืาจากคุวามืทรีงจาหรีือจากปรีะสุบการีณสุ่วนตัว ผ่านเทคุนคุการีสุรี้างสุรีรีคุทีมืุ่งนาเสุนอ

กรีะดาษหนังสุือพมืพ ก่อนจะวาดทับด้วยกาแพงอิฐ สุื�อนัยถึึงการีปิดกั�น สุอดคุล้องกับสุถึานการีณ์ทางการีเมืืองรีะดับ ปรีะเทศิเรีื�องนโยบายการีสุรี้างกาแพงกั�นรีะหว่างพรีมืแดนสุหรีัฐอเมืรีิกากับเมื็กซึ่ิโกของปรีะธ์านาธ์ิบดีโดนัลด

บนรีถึแท็กซึ่ี ในเวลาต่อมืาโคุรีงการีหอศิิลป์เคุลื�อนที�บนรีถึแท็กซึ่ี�ไดมืีการีเผยแพรี่ออกไปในรีะดับนานาชิาต ทาให้เกิด

นาวินยังสุนใจเรีื�องรีาวเกี�ยวกับตัวตนในบรีิบทสุากล

Google ซึ่�งไดก่อรี่างอย่าง จรีิงจังมืากขึ�นในผลงานชิุด Navin Party (๒๕๔๙) ที�นาวินใชิสุื�อสุมืัยใหมื่อย่างโปสุเตอรี์หนัง

ปฏิิบติการีทางศิิลปะของสุุรีสุห์เป็นเสุมืือนการีแลกเปลี�ยนปรีะสุบการีณที�แตกต่างกันของผ่้คุนในแต่ละวัฒนธ์รีรีมื เชิ่น การีจัดตลาดนัดรีาคุาหนึ�งปอนด์ในพพธ์ภัณฑ์ศิิลปะสุมืัยใหมื การีต่อยมืวยไทยในเทศิกาลศิิลปะนานาชิาต การีนวดไทย

นาวิน และสุุรีสุห ถึือเป็นปรีากฏิการีณทีสุาคุัญในแวดวงการีทางานศิิลปะ รี่วมืสุมืัยในปรีะเทศิไทย พัฒนาการีด้านเทคุนคุในการีนาเสุนอเหล่านี�ไดสุ่งผลให้ศิิลปินรีุ่นหลังเรีิมืมืองหา

จากคุณะจิตรีกรีรีมืปรีะตมืากรีรีมืและภาพพมืพ มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี และ École nationale supérieure des Beaux-Arts

มืักนาเสุนอเนื�อหาทางปรีะวตศิาสุตรีสุังคุมืการีเมืือง ผ่านมืมืมืองหลากหลายซึ่�งมืักผสุมืผสุานไปกับเรีื�องรีาวที�เกี�ยวข้อง

จากหลากหลายแงมืมื ตั�งแต่ปรีะวตศิาสุตรี์เสุ้นทางการีคุ้าขายนาตาลและทาสุของชิาวโปรีตุเกสุในยคุล่าอาณานคุมื

และภรีิยาของเขา มืารีี กมืารี ที�ไดชิื�อว่าเป็นผ่้คุิดคุ้นสุ่ตรี ขนมืทองหยอดขึ�นเป็นคุรีั�งแรีกในสุมืัยอยธ์ยา โดยดัดแปลงมืาจากขนมืพื�นเมืืองโปรีตุเกสุ (อรีิญชิย รีุ่งแจ้ง,

กรีุงปารีีสุ ปรีะเทศิฝีรีั�งเศิสุ และเรีิมืต้นทางานในวงการีศิิลปะมืาตั�งแตป

จากวัตถึจัดแสุดงหลากชินิด สุิ�งที�โดดเด่นที�สุุดกคุือปรีะตมืากรีรีมืน่นสุ่งทาจากทองเหลืองขนาดใหญ

พรีะศิรีี โดยเป็นภาพของกลุ่มืทหารีถึืออาวธ์กาลังเคุลื�อนกาลังพล ถึัดออกไปบนผนังปรีากฏิภาพเหมืือนบคุคุลของ

๒๕๖๓) ภายใต้ฉากหน้าของการีบอกเล่าเรีื�องรีาวปรีะวตศิาสุตรีคุวามืสุมืพันธ์์รีะหว่างไทยกับเยอรีมืนชิ่วงสุงคุรีามืโลก

พ.ศิ ๒๔๗๕ เหล่านายทหารีและข้ารีาชิการีก็ได้เข้ามืามืีบทบาทในการีสุรี้างชิาติไทยยคุใหมื โดยกาหนดทศิทางของ

และไดสุ่ญพันธ์์จากธ์รีรีมืชิาติไปแล้วตั�งแตชิ่วงปลายทศิวรีรีษ ๒๔๗๐ ทีผ่านมืา สุมืันสุตฟ้ฟ้ตัวที�เขาพบ

ถึึงการีแผ่ขยายอิทธ์ิพลของชิาติตะวันตกในเอเชิีย หัวกวางเสุมืือนจรีิงแววตาไรี้เดียงสุาสุะท้อนลงบนกรีะจกเป็นการี เน้นให้เห็นถึึงคุวามืงามืทีนามืาซึ่�งชิะตากรีรีมือันน่าเศิรี้า อีกทั�งสุ่วนคุอยังแสุดงคุวามืสุดใหมื่ของเลือดที�ไหลออกมืา

คุวามืลวง หุ่นจาลองสุตรีีพับเพียบเรีียบรี้อยจึงสุื�อแทนคุวามืงามืทีมืักคุ่กับศิีลธ์รีรีมืตามืคุ่านิยมืของสุังคุมืไทย

Jean-François Millet

Bal du moulin de la Galette (1876)

กันอย่างเพลิดเพลิน บ้างก็เตมืไปด้วยข้อสุงสุัย บ้างกมืีการีหยอกล้อกันไปมืา บทสุนทนาบางชิ่วงบางตอนสุะท้อนให้เห็น คุวามืต่างของมืโนทศินรีะหว่างโลกตะวันออกและตะวันตก

เทย (David The) ภัณฑารีักษ์และนักวชิาการีด้านศิิลปะรี่วมืสุมืัยชิาวสุิงคุโปรี กล่าวว่า

เขารี่้สุึกว่างานศิิลปะนั�นเป็นสุิ�งทีมืชิวิตชิีวา มืิใชิสุิ�งทีถึ่กยกไปไว้บนหิ�งและตายไปจากการีรีับรี่้โดยการีเรีียนการีสุอน ปรีะวตศิาสุตรี์ศิิลปะหรีือศิิลปวิจารีณ

จากคุวามืโดดเด่นของการีนาเสุนอดังกล่าว สุ่งผลให้ผลงานชิุดนีสุรี้างชิื�อเสุียง

ใหกับอารียาในเวทีการีแสุดงศิิลปะรีะดับนานาชิาติเป็นอย่างมืาก (ฮ็ักก้า, ๒๕๕๕) ท่ามืกลางคุวามืตื�นตัวสุารีวจเนื�อหาสุาหรีับสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานศิิลปะใหมืคุวามืรี่วมืสุมืัยอย่างเขมืข้น

ๆ ศิิลปิน ดัดแปลงหมื้อแต่ละใบด้วยการีผนึกหลอดไฟ้แอลอดีไวกับปากหมื้อ สุ่องแสุงสุว่างอย่ท่ามืกลางคุวามืมืืดสุลัวของห้อง

“เล่าเรีื�อง” (storytelling) ในงานศิิลปะสุื�อผสุมืจัดวางใหมืคุวามืหมืายลุ่มืลึกมืากขึ�น

กฤช ง�มสม ผลงานของเขาถึ่ายทอดเรีื�องรีาวหลากหลาย ตั�งแตคุวามืทรีงจาสุ่วนตัวในทานองเดียวกันกับงานของนพไชิย ไปจนถึึง การีวิพากษ์ปรีะวตศิาสุตรี์ศิิลปะและปรีะเด็นทางสุังคุมื ผ่านคุวามืน่าตื�นตาของสุื�อสุมืัยใหมื

ซึ่�งออกแบบและคุวบคุุมืการีก่อสุรี้างโดยนายชิ่างชิาวอิตาลที�เข้ามืา รีับรีาชิการีในสุยามืสุมืัยรีชิกาลที ๕ สุ่วนลาตัวของต่้ก็เป็นการีจาลองโคุรีงสุรี้างผนังของตึกไทยคุฟ้้า ทาเนียบรีัฐบาล ซึ่�งเป็นผลงานของสุถึาปนิกชิาวอิตาลีเชิ่นกัน

(Chalotorn Anchaleesahakorn, 2019: 68–71)

เล็กกว่ามืาก และหล่อด้วยไฟ้เบอรี์กลาสุ

หลังมื้า สุื�อคุวามืหมืายถึึงของเล่นเด็กที�พบเห็นไดทั�วไปในหลายวัฒนธ์รีรีมื สุ่วนคุิวปิดบุตรีของวนสุ เป็นเทพแห่งคุวามื

ผลงานสุะสุมืลาดับที

เก่าและใหมืทีกาลังปะทะสุังสุรีรีคุกันในสุังคุมืรี่วมืสุมืัย

และจิตรีกรีผ้ายีนสุ (แทนตัวศิิลปิน) เล่าเรีื�องผ่านคุาถึามืทีว่าปรีะเทศิไทยของเรีากาลังเดินทางไปไหนทศิทางใดกันแน

สุื�อผสุมื คุวามืก้าวหน้าของเทคุโนโลยสุื�อสุมืัยใหมืก็ไดสุ่งผลให้เกิดการีปรีับเปลี�ยนสุุนทรีียศิาสุตรี์ของงานศิิลปะเชิ่นกัน และด่จะขยายขอบเขตคุวามืเป็นไปได้ให้กว้างขวางออกไปมืากกว่างานสุื�อผสุมื ตั�งแต่การีสุรี้างคุวามืตื�นตาอย่างง่าย ๆ ด้วยมือเตอรี์และเคุรีื�องใชิ้ไฟ้ฟ้้า ไปจนกรีะทั�งการีสุรี้างภาพลวงตาในงานว

มืาจากสุภาพสุังคุมืไทยที�เปลี�ยนแปลงไปตั�งแตสุหรีัฐอเมืรีิกาเรีิมืเข้ามืาตั�งฐานทัพในปรีะเทศิไทยรีะหว่างชิ่วงสุงคุรีามื เวียดนามื การีเข้ามืาของกลุ่มืคุนต่างชิาตจานวนมืากในตอนนั�นสุ่งผลสุืบเนื�องให้เกิดการีเปลี�ยนแปลงทางสุังคุมืไทย

หรีือแมื้แต คุวามืสุมืพันธ์์รีะหว่างปรีะเทศิ (ลลินธ์รี เพ็ญเจรีิญ, ๒๕๕๔: ๓๓๕)

ช่ศิักดัิ ศิร่ขวัญ เป็นศิิลปินผ่้สุรี้างคุวามืแปลกใหมื่ใหกับวงการีศิิลปะรี่วมืสุมืัยในปรีะเทศิไทยด้วยการีนา “หนังตะลุง” ซึ่�งถึือเป็นมืรีดกภ่มืปัญญางานชิ่างของชิาวปักษ์ใต มืาปรีะยุกต์ให้เป็นผลงานศิิลปะรี่วมืสุมืัย

๒๕๕๒: ๑๐๐) ก่อนจะสุอดแทรีกเข้ากับ

แผ่นหนังในการีเล่นกับพื�นทีจัดแสุดง

สุาหรีับผลงานชิุดนี�เป็นการีสุรี้างขึ�นใหมื่จากผลงานชิุดเก่าเมืื�อกว่าสุิบปที�แล้วของเขาเอง โดยศิิลปินได้เพิมืล่ก

ซึ่�งเป็นกิจกรีรีมืที�เคุยไดรีับการีนิยมืว่าทันสุมืัยมืากในยคุหนึ�ง

(ผลงานจัดแสุดงที�บรีิเวณทางเชิื�อมืรีถึไฟ้ฟ้้าหน้าศิ่นย์การีคุ้าเซึ่็นทรีัลเวิลด์)

ด้วยตรีะหนักถึึงคุวามืรีับผิดชิอบต่อโลก ทาให้ศิิลปินสุรี้างผลงานสุะท้อนสุภาวะเสุื�อมืโทรีมืทางธ์รีรีมืชิาต ให้เกิดการีปรีะจักษ์และตรีะหนักต่อการีใชิชิวิตอย่กับมืลพิษและภัยพบตต่าง ๆ เหนืออื�นใดคุือการีพมืพ์ภาพที�ไมื่ใชิ สุารีเคุมืีซึ่�งเป็นสุที�ผลิตขึ�นสุาหรีับงานพมืพทั�วโลก ศิิลปินคุิดคุ้นสุพมืพขึ�นจากวสุดุในธ์รีรีมืชิาต ทาการีทดลองอย่าง

และกาวกรีะถึิน ถึ่ายทอดภาพของสุายฝีนที�กรีะหนาลงมืา อย่างน่ากลัว คุวามืแรีงและคุวามืคุลาของเมื็ดฝีนสุื�อถึึงคุวามืเป็นพิษทีต่างรีะดมืตกติดต่อกันรีาวฟ้้ารีั�วชิั�นบรีรียากาศิ ทลาย

ปรีชิญาพยายามืที�จะนาเรีื�องรีาวทางวิทยาศิาสุตรี์ซึ่�งด่จะเป็นเรีื�องไกลตัวในมืมืมืองของคุนทางาน ศิิลปะ มืาผนวกสุรี้างเป็นผลงานทีสุามืารีถึสุื�อสุารีและสุรี้างคุวามืเข้าใจได้จากทั�งสุองศิาสุตรี จุดเรีิมืต้นของงานวดีโอ ชิุดนี�เรีิมืต้นจากงานชิุดแรีกที�เป็นเพียงการีบันทึกเหตุการีณด้วยภาพถึ่าย จากภาพนิ�งพัฒนามืาเป็นภาพเคุลื�อนไหว

ยิ�งกรีะบวนการีติดตั�งที�เขาเลือกฉายในห้องมืืดที�เจาะชิ่องอากาศิขนาดเล็กเป็นเสุ้นทางใหฟ้ลมืที�ฉายไปแล้วได้ออกไป สุอากาศิข้างนอกอย่างแท้จรีิง เมืื�อฟ้ลมืทาปฏิิกรีิยากับแสุงแดดด้านนอกภาพทีย้อนกลับมืาฉายบนแผ่นฟ้ลมือีกคุรีั�ง จึงเกิดคุวามืเปลี�ยนแปลง ดังเชิ่นแก�สุมืีเทนที�เมืื�อสุมืผสุอากาศิบนพื�นดินแล้วจะเกิดปฏิิกรีิยาขึ�นเชิ่นกัน สุ่วนการีจุดไฟ้ ที�เกิดขึ�นในวดีโอแสุดงให้เห็นถึึงการีมืีอยจรีิงของแก�สุมืีเทนที�เรีาไมืสุามืารีถึมืองเห็นไดด้วยตาเปล่า

จากการีรีับจ้างเก็บก่้ล่กรีะเบิดทั�งทียังไมืรีะเบิดหรีือซึ่ากทีรีะเบิดแล้ว มืาขายเพื�อแปรีรี่ปเป็นผลิตภัณฑทีรีะลึกสุาหรีับ จาหน่ายแก่กลุ่มืนักท่องเที�ยวชิาวตะวันตก

โดย ด้านหนึ�งปรีชิญาเลือกที�จะทิ�งพื�นผิวหยาบที�แสุดงการีผสุมืโลหะ หลายชินิดที�เป็นองคุ์ปรีะกอบของรีะเบิดเอาไว สุ่วนอีกด้านถึ่กขัดจนเงาวับเสุมืือนกรีะจกทีสุามืารีถึใชิ้การีได ผลงาน ชิิ�นนีจึงเป็นเสุมืือนสุิ�งสุะท้อนผลของสุงคุรีามืในอดีตทียังคุงหลงเหลือมืาจนถึึงปัจจบัน สุองด้านที�แตกต่างอย่างสุิ�นเชิิง ด่

ไมืต่างอะไรีกับการีบอกเล่าเรีื�องรีาวของคุนทีถึ่ กทิ�งไวกับซึ่ากของสุงคุรีามื (ชิาวบ้านในพื�นที�) กับคุนทีก่อสุงคุรีามื

เคุรีื�องซึ่ักผ้าทีหักพัง เมืื�อกล่าวถึึงเงือกหลายคุนคุงนึกไปถึึงตัวละคุรีเงือกน้อยจากภาพยนตรี์การีต่นชิื�อดัง ผ่้เตมืเปี�ยมื ไปด้วยคุวามืสุดใสุแบบสุาวน้อยชิ่างฝีัน แต่เงือกในคุวามืคุิดของยุรีีแตกต่างออกไป

เพื�อวิพากษวิจารีณรีะบอบการีเมืืองไทยที�ในขณะนั�นเตมืไปด้วยคุวามืขัดแย้งอันมืทีมืาจากการีปกคุรีองโดยรีัฐบาลทหารี วิวาทะมืากมืายถึ่กหยิบขึ�นมืาเพื�อยกย่องมืมืมืองด้านคุุณคุ่าที�แตกต่างของงานศิิลปะแต่ละแนวทาง

ทางเศิรีษฐกิจของปรีะเทศิ สุ่งผลให้เกิดวัฒนธ์รีรีมืการีสุะสุมืงานศิิลปะในหมื ่คุนรีารีวย ในขณะเดียวกันกมืีแกลเลอรีี เชิิงพาณชิยก่อตั�งขึ�นอย่างแพรี่หลาย และงานศิิลปะก็ได้กลายเป็นสุินคุ้าปรีะเภทหนึ�ง ปัจจัยดังกล่าวยังมืสุ่วนกรีะตุ้น

๒๕๓๐ เป็นต้นมืา

เกี�ยวกับจิตใจที�ไดรีับผลกรีะทบจากสุิ�งแวดล้อมืภายนอก ปรีะเด็นดังกล่าวนีสุอดคุล้องเป็นอย่างดกับหลักธ์รีรีมืทาง พุทธ์ศิาสุนาที�ได้กลายมืาเป็นฐานรีองรีับการีแสุดงออกอันหลากหลาย

หรีือบางคุรีั�งกมืคุวามืเหนือจรีิง สุื�อสุารีเนื�อหาแบบนามืธ์รีรีมืเพื�อรีะลึกถึึงคุวามืไมื่เที�ยงแท้ของชิวิต

หล่อหลอมืให้เกิดเป็นผลงานศิิลปะทีมืรี่ปแบบ

เป็นภาพจาในงานจิตรีกรีรีมืของปรีะสุงคุคุือ บคุคุลทีมืรี่างกายอวบอ้วนผิดปกต กินเนื�อที�เกือบทั�งภาพจนแทบไมื่เหลือ

ชิ่วงต้นทศิวรีรีษ ๒๕๔๐ ถึือเป็นจุดเปลี�ยนคุรีั�งสุาคุัญในการีสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานศิิลปะของ วชัย สิทธรตินำ เขาไดพัฒนาเทคุนคุในงานปรีะตมืากรีรีมืนามืธ์รีรีมืของเขาใหมืคุวามืเป็นสุากลสุอดคุล้องกับการีเคุลื�อนไหวในวงการี

๒๕๔๓–๒๕๔๕ วชิัยไดมืีโอกาสุเข้ารี่วมืโคุรีงการีแลกเปลี�ยนรีะหว่างไทยกับสุหรีัฐอเมืรีิกา

เนื�อหาและเทคุนคุการีนาเสุนอมืากขึ�น เพื�อสุื�อสุารีสุัจธ์รีรีมืของชิวิตของผ่้คุนสุมืัยใหมืทีต้องดิ�นรีนอยในโลกทุนนิยมื (Pinko, 2558: 46) ค่นห่น่เงา เป็นปรีะตมืากรีรีมืบรีอนซึ่ทีมืคุวามืสุ่งเท่าคุนจรีิงซึ่�งพัฒนาขึ�นจากผลงานชิื�อเดียวกันแตมืีขนาด

เพื�อคุ้นหาคุาตอบจากปัญหาว่าคุวามืจรีิงเป็นอย่างไรี มืคุวามืหมืายว่าอย่างไรี สุาหรีับสุั�งสุอนล่กหลานให้ปรีะพฤติตน ปรีะสุิทธ์ิ�พบว่าผญามืีบทบาททางสุังคุมืกับคุนอสุานและคุนลาวมืายาวนานนับแต่อดีต

รีะหว่างป พ.ศิ ๒๕๕๐–๒๕๕๒ คุามืินไดสุรี้างสุรีรีคุ์ปรีะตมืากรีรีมืบรีอนซึ่จานวน ๒๔ ชิิ�น ซึ่�งไดรีับแรีงบันดาลใจ มืาจากการีคุ้นหาแก่นสุารีของชิวิตที�ปรีาศิจากการีปรีุงแต่ง รี่ปแบบและแนวคุิดของปรีะตมืากรีรีมืเหล่านีคุล้ายคุลึงกับ ผลงานชิุด นั�ง (เงิน) (๒๕๔๗–๒๕๔๙) ที�เลียนแบบการีสุรี้างพรีะพุทธ์รี่ปสุะเดาะเคุรีาะห์จากชิาวบ้านท้องถึิ�นในพื�นที

และการีเว้าแหว่งรี่ปทรีงและพื�นทีว่าง อันเป็นเอกลักษณ์ในการีสุรี้างงานปรีะตมืากรีรีมืของนภดล อนติติา เรีิมืต้นจากการีสุรี้างปรีะตมืากรีรีมืรี่ปคุนด้วยการีแกะสุลักโฟ้มื (โพลีโฟ้มื)

ตามืจรีิง จากนั�นจึงเดินเสุ้นขีผึ�งชิันคุล้ายกับสุายชินวนในงานหล่อโลหะแบบสุ่ญขีผึ�ง (lost-wax casting) แตจัดทศิทาง ของเสุ้นให้เป็นไปตามืคุวามืงามืโดยไมื่ไดคุานึงถึึงหลักการีจรีิงของการีเดินสุายชินวน

โคุรีงสุรี้างอะล่มืิเนียมื รี่ปรี่างเหมืือนคุนขัดสุมืาธ์นีจึงสุะท้อนให้เห็นคุวามืเสุื�อมืและสุภาวะไรีตัวตนได้อย่างน่าสุนใจ (นภดล วรีุฬหชิาตะพันธ์์,

โดยเน้นการีแสุดงออกของสุีหน้าและ

เรีือนรี่างแบบสุัจนิยมื สุะท้อนถึึงแนวคุิดแบบมืนุษยนิยมืและยังแฝีงไปด้วยปรีชิญาทางพุทธ์ศิาสุนา

การีกรีีดตัดที�เป็นรีะเบียบเรีียบรี้อยและสุวยงามื กลับสุรี้างและตอกยาคุวามืหมืายใหมื่ในเชิิงนามืธ์รีรีมืใหกับภาพถึ่าย

ในเงามืืด สุายตาของปรีะตมืากรีรีมืทอดมืองลงมืาทางด้านล่างด้วยคุวามือาลัย รีาวกับกาลังสุังเกตการีณ์การีเรีิมืต้น

สีร่ระ จึงเปรีียบเสุมืือนผลจากการีหวนกลับมืาใหคุวามืสุาคุัญ กับรี่างกายของตนเองอีกคุรีั�ง

โยคุะชิื�อดัง The Key Muscles of Yoga โดย Ray Long, MD, FRCSC ที�ศิิลปินใชิ้ในการีคุ้นคุว้ารีะหว่างการีฝีึก โยคุะ ภาพปรีะกอบภายในเลมืที�แสุดงให้เห็นรี่างกายของมืนุษยทั�งรีะบบกล้ามืเนื�อและกรีะด่กอย่างสุมืบ่รีณ์แบบตามื

จนนามืาสุการีคุัดสุรีรีต้นแบบภาพบางสุ่วนมืาใชิ

art) เพื�อถึ่ายทอดให้เห็นถึึงคุวามืงดงามืในสุรีีรีะ

ที�ทอดกายอยอย่างสุงบนิ�ง (Panupong Jitthos, 2020: 96)

ผลงานที�กล่าวมืาทั�งหมืดนีล้วนมืจุดรี่วมืเดียวกัน คุือการีแสุดงให้เห็นกรีะบวนการีสุรี้างสุรีรีคุที�เตมืไปด้วย

ๆ โดยเฉพาะปรีะเด็นเกี�ยวกับคุวามืตาย ซึ่�งถึือ เป็นหลักธ์รีรีมืข้อสุาคุัญที�สุุดข้อหนึ�งในพุทธ์ศิาสุนา สุ่งผลให้ผลงานศิิลปะหลายชิุดมืลักษณะคุล้ายกับ

ผลงานที�เป็นทีรี่้จักและสุรี้างชิื�อเสุียงใหกับศิรีีวรีรีณคุือ ชิุดภาพวาดรี่ปคุนเมืืองท่ามืกลางแสุงสุียามืคุาคุืน ซึ่�งโดดเด่น ด้วยลายเสุ้นฉับไวตัดสุลับกันไปมืาอย่างซึ่ับซึ่้อนรีะหว่างภาพใบหน้ากับเรีือนรี่าง ก่อนจะใชิสุีโทนรี้อนรีะบายในพื�นที ที�เสุ้นตัดกัน จนเกิดเป็นมืตทับซึ่้อนด่สุับสุนวุ่นวาย เปรีียบเสุมืือนภาพลักษณอันมืชิวิตชิีวาของสุังคุมืสุมืัยใหมื แต่ภายใน กลับซึ่่อนเอาไว้ซึ่�งกิเลสุตัณหาอันเป็นบ่อเกิดของคุวามืทุกข์ตามืหลักพุทธ์ศิาสุนา ต่อมืาในรีะยะหลัง ศิรีีวรีรีณเรีิมืนา ภาพโคุรีงกรีะด่กเข้ามืาปรีะกอบกับภาพคุน

คุวามืสุนใจในการีวาดภาพบคุคุลของเขามืทีมืาจากการีพยายามืคุ้นหาตัวตนของบคุคุลต้นแบบ ทีซึ่่อนอยภายใน แต่เมืื�อคุ้นหาและถึ่ายทอดออกมืากลับพบว่าสุิ�งทีสุื�อสุารีออกมืาด้วยกลับเป็นตัวตนของเขาที�แฝีงอย

ให้องคุ์ปรีะกอบทั�งหมืดในภาพไดรี่วมืกันเล่าเรีื�อง ได้อย่างเตมืที ไมืว่าจะเป็นภาพคุนหรีือสุัตวต่าง ๆ ปรีะกอบกันเป็นสุถึานการีณที�เกิดขึ�นรีมืนา

โดยตัดออกเป็นแผ่นสุี�เหลี�ยมืเล็ก ๆ หลายแผ่น ก่อนจะนา มืาปะติดปะต่อเข้าด้วยกัน ทาทับด้วยสุรีองพื�นเนื�อหนักเพื�อทาใหพื�นหลังเป็นสุดาโดยยังคุงทิ�งรี่องรีอยฝีีแปรีงหนาหนัก

เป็นภาพวาดเด็กชิายสุองคุนกาลังชิะโงกหน้าอยเหนือโขดหินทีลุกเป็นไฟ้รีาวกับพวกเขากาลัง ปรีะกอบพธ์ีกรีรีมืบางอย่าง องคุ์ปรีะกอบทั�งหมืดในภาพไดรีับแรีงบันดาลใจมืาจากชิวิตในวัยเด็กของศิิลปินที�เติบโตขึ�น ในต่างจังหวัด ท่ามืกลางธ์รีรีมืชิาติของภ่เขาและท้องทะเลในจังหวัดกรีะบี

ธ์รีรีมืชิาติและมืนุษยนั�นมืีอะไรีทีมืากไปกว่าการีใชิ้ทรีัพยากรีเพื�อการีบรีิโภคุ นับแต่อดีตกาลพัฒนาการีทางวัฒนธ์รีรีมื

ทว่ศิักดัิ ศิร่ทองดั่ มืคุวามืสุนใจในพฤติกรีรีมืของมืนุษย์หลากหลายแงมืมื ไมืว่าจะเป็นคุวามืสุมืพันธ์์รีะหว่าง สุภาวะทางจิตกับรี่างกาย หรีือบทบาทของเพศิสุภาวะในสุังคุมื สุ่งผลให้ผลงานของเขามืักนาเสุนอภาพของมืนุษย

ผ่้นิพนธ์์มืหากาพย์การีต่อสุ่้ของวรีบรีุษ อ่เลิ่ยดู (Iliad) หรีือภาพคุนกาลังรี้องไหคุรีาคุรีวญใหชิ่วงเวลาแห่งคุวามืยาก ลาบากนี (วรีพงษ ศิรีีตรีะก่ลกิจการี, ๒๕๖๓) แตกต่างจากภาพของคุวามืเป็นคุนทีมืรีากฐานมืาจากคุวามืเชิื�อทางศิาสุนา

ไมืว่าจะเป็นการีใชิสุสุันสุดใสุและทีแปรีงฉับไวในงานของธ์ณฤษภ

โดยมืิไดยึดโยงอย่กับขนบจารีีตปรีะเพณีทางสุังคุมืหรีือคุวามืเชิื�อทางศิาสุนาใดศิาสุนาหนึ�งเป็นหลัก

ในผลงานทั�งแบบเหมืือนจรีิงและนามืธ์รีรีมื นามืาสุการีตคุวามืหลักคุวามืเชิื�อทางศิาสุนาในมืมืมืองใหมืที�กว้างขวาง

การีสุรี้างตามืแบบปรีะตมืากรีรีมืกรีีกคุลาสุสุิก

ในเรีื�องของคุวามืเป็นสุัตวคุเดียว มืาผสุมืเข้ากับต้นแบบสุตรีีเปลือย นัยว่าเป็น

การีแบ่งพื�นที�ในภาพเป็นชิ่องเพื�อจัดองคุ์ปรีะกอบและการีใหนาหนักสุีเพื�อสุรี้างรีะยะใกล้ไกล

ที�หล่นรี่วงกรีะจายอย่ทั�วฉากหน้าของภาพแสุดงถึึงกาลเวลาที�เคุลื�อนคุล้อยไป หรีืออีกนัยหนึ�งกสุื�อถึึงการีโปรียดอกไมื

คุวามืเกลียด อันเป็นปัจจัยหล่อหลอมืให้เกิดกิเลสุตัณหา มืาสุรี้างสุรีรีคุ์เป็นผลงานศิิลปะเชิิงสุัญลักษณ

นาเสุนออารีมืณอันหลากหลายผ่านการีผสุมืรี่ปทรีงของสุัตวต่าง

ต้องการีแสุดงออก

ปรีะวตศิาสุตรีคุวามืเป็นมืาของสุมืุดภาพไตรีภ่มืิไดก่อให้เกิดภาพจิตรีกรีรีมืฝีาผนังไตรีภ่มืทีมืีเนื�อหารี่วมืสุมืัย ทั�งในเชิิง

ตามืขนบศิิลปะไทยปรีะเพณีอย่างพสุดารี เชิ่น ผิวกายสุีขาวสุะอาด สุวมืชิฎาและเคุรีื�องปรีะดับ

การีจะเป็นเทวดาต้องเกิดจากการีทาบุญสุะสุมืเอาไวมืาก เมืื�อคุรีั�งยังมืชิวิต จึงจะไดมืีโอกาสุใชิชิวิตหลังคุวามืตายอย่างสุุขสุบายบนสุวรีรีคุ อย่างไรีกด คุวามืเชิื�อดังกล่าวก็เปรีียบ เสุมืือนกศิโลบายในการีคุวบคุุมืแนวทางการีปฏิิบตตัวของผ่้คุนใหถึ่กทานองคุลองธ์รีรีมื การีเสุนอภาพเทวดาแบบใหมื ให้กลายเป็นสุิ�งแปลกปรีะหลาดและชิารีุดหักพัง อีกทั�งยังผสุมืปนเปเข้ากับวัตถึสุิ�งของในโลกสุมืัยใหมื จึงไมืต่างอะไรี กับการีถึอดรีื�อคุวามืหมืายดั�งเดมือันสุ่งสุ่ง ให้กลับกลายเป็นคุวามืธ์รีรีมืดาสุามืัญที�ออกจะขบขันอยในท ซึ่�งอาจเป็น ชินวนให้เกิดการีถึกเถึียงอย่างสุรี้างสุรีรีคุ์ถึึงเรีื�องรีาวคุวามืเชิื�ออื�น

เพื�อวิจารีณผ่้ที�เข้ามืาบวชิเป็นพรีะเพียงเพื�อแสุวงหาผลปรีะโยชิน์จากคุวามืศิรีัทธ์าของผ่้คุน คุวามืรีุนแรีง ของภาพและการีบอกเล่าเนื�อหาอันแยบคุาย สุ่งผลให้ผลงานชิิ�นนี�ไดรีับรีางวัลปรีะกาศินียบัตรีเกียรีตนิยมือันดับ

ศิิลปินผ่้สุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานในกลุ่มืแรีกนี ถึือไดว่ามืคุวามืโดดเด่นในการีเลือกใชิสุัญลักษณ์ในการีสุื�อสุารีถึึง หลักธ์รีรีมืทางพุทธ์ศิาสุนา ทว่าไมื่ใชิ่การีแสุดงออกซึ่�งคุวามืดีงามืแบบที�เคุยเป็นมืาในขนบงานพุทธ์ศิิลปรี่วมืสุมืัย ศิิลปิน เหล่านี�เลือกหยิบเอาสุัญลักษณ์หลากหลายมืาใชิ้ในการีตั�งคุาถึามื ผ่านรี่ปลักษณ์ใหมื ๆ ทีชิวนสุงสุัย ตั�งแต่ภาพเรีือนรี่าง บิดเบี�ยวทีสุื�อแทนพรีะพุทธ์รี่ปของคุามืินไปจนถึึงภาพเทวดาหักพังในงานของปรีะเสุรีิฐ ล้วนสุะท้อนให้เห็นการีท้าทาย คุ่านิยมืดั�งเดมื ซึ่�งในบางคุรีั�งก็อาจก่อให้เกิดกรีะแสุต่อต้านจากกลุ่มือนรีักษนิยมืดังเชิ่นที�เคุยเกิดขึ�นกับงานจิตรีกรีรีมืของ อนุพงษ อย่างไรีกด แมืว่าจะมืคุวามืแตกต่างหลากหลายในเชิิงสุุนทรีียะและแนวทางการีสุื�อคุวามืหมืาย

ผลงานเหล่านีกยังไมื่ละทิ�งกลิ�นอายคุวามืเป็นไทยที�แฝีงตัวอยในรีายละเอียดทีผ่้ชิมืย่อมืจะสุังเกตได

ในขณะเดียวกัน ผลงานศิิลปะรี่วมืสุมืัยทีสุะท้อนหลักธ์รีรีมืทางพุทธ์ศิาสุนาอีกกลุ่มืหนึ�งก็ไดสุืบทอดแนวทาง การีสุรี้างสุรีรีคุมืาจากศิิลปะนามืธ์รีรีมื ไมืว่าจะเป็นงานนามืธ์รีรีมืแบบรี่ปลักษณ์หรีือไรีรี่ปลักษณ ล้วนสุามืารีถึโอนอ่อน ผ่อนปรีนให้เข้ากับแนวคุวามืคุิดต่าง ๆ ได้ไมื่ยาก ยิ�งเมืื�อว่าด้วยเรีื�องของหลักธ์รีรีมืที�ไมื่อาจจับต้องได้แล้ว กด่เหมืือนว่า

(พิชิิต ตั�งเจรีิญ, ๒๕๖๓)

จากการีตคุวามืหลักธ์รีรีมืในพุทธ์ศิาสุนาดังกล่าว นามืาสุการีสุรี้างผลงาน

คุวามืว่างเปล่า พื�นทีว่างคุือองคุ์ปรีะกอบทีสุาคุัญที�สุุดของภาพ

ๆ กับกรีะบวนการีสุรี้างสุรีรีคุ์ผลงานของตน รีาวกับจะปรีะกาศิว่าการีทางานศิิลปะนั�นไมื่ไดต่างอะไรีกับการีปฏิิบติตน

หันมืาใหคุวามืสุาคุัญกับปรีะเด็นเกี�ยวกับกลุ่มืคุนชิายขอบอันมืต้นกาเนิดมืาจากสุังคุมืตะวันตก สุ่งอิทธ์ิพลใหสุถึานภาพ เกี�ยวกับสุตรีีเพศิถึ่กตั�งคุาถึามืขึ�นบ่อยคุรีั�งในวงการีศิิลปะรี่วมืสุมืัยไทยตั�งแตชิ่วงทศิวรีรีษ

ผลงานศิิลปะที�แสุดงออกอย่างตรีงไปตรีงมืาเกี�ยวกับสุตรีีเพศิกลับยังคุงจากัดอยแต่ในหมืศิิลปินหญิง (ทีมืจานวนไมืมืากนักเมืื�อเทียบกับจานวนศิิลปินชิาย) ผลงานของพวกเธ์อแสุดงให้เห็นคุวามืแตกต่างอย่างสุิ�นเชิิงจาก งานของศิิลปินชิายรี่วมืสุมืัยเดียวกัน ทั�งในแง่ของการีสุรี้างภาพแทนสุตรีี

เทา และดา จานวนกว่าสุองรี้อยใบ จัดวางอัดแน่นไว้จนเตมืพื�นทีห้อง

อิมืหทัยจึงตัดสุินใจนิยามืคุวามืหมืายขึ�นมืาใหมื โดยคุานึงถึึงบรีิบททางสุังคุมืรี่วมืสุมืัยในแบบทีคุวรีจะเป็น คุือ

แมื้ใบหน้าของเธ์อจะไมื่แสุดงอาการีอื�น ใดนอกจากคุวามืนิ�งเฉย

๒๕๖๓) ผลงานของศิิลปินหญิงข้างต้นล้วนแสุดงให้เห็นคุวามืหลากหลายของภาพลักษณ์ของสุตรีีเพศิจากมื

ตัวศิิลปินเองในฐานะสุตรีีสุามืารีถึสุมืผสุไดมืาโดยตลอด พวกเธ์อจึงมืักเลือกหยิบเอาปรีะสุบการีณ์หรีือคุวามืรี่้สุึกสุ่วน

ศิิลปินจานวนไมืน้อยก็เลือกใชิ้ภาพถึ่ายเป็นสุื�อในการีถึ่ายทอดคุวามืคุิดของตนอย่างจรีิงจัง สุ่งผลให

เปุ่รติสีชมพ ห่มายเลิข ๑ ล้วนแสุดงให้เห็นถึึงการีเติบโตที�ไมื่เท่ากัน สุะท้อนปรีากฏิการีณ์ทางสุังคุมืในโลกทุนนิยมืที�เน้นการีเติบโตของธ์รีกิจ แต่ละเลยสุภาพคุวามืเป็นอยของผ่้คุนที�กลับหดตัวลงเรีื�อย

รี่วมืสุมืัย,

งานศิิลปะของไมืตรีีมืสุภาวะ “ล่กผสุมื” ทีสุามืารีถึถึ่ายทอดอัตลักษณ์ของท้องถึิ�นนิยมืในไทยและทุนนิยมืโลกาภวัตน ในโลกได้อย่างน่าสุนใจไปพรี้อมื ๆ กัน ภาพถึ่ายของไมืตรีีสุรี้างคุวามืโดดเด่นด้วยการีจัดวางองคุ์ปรีะกอบทีด่ไมืน่า จะเข้ากันได้ให้เข้ามืาอย่รี่วมืกันได้อย่างลงตัว ซึ่�งบางคุรีั�งกนามืาซึ่�งอารีมืณขันเล็ก

“คุวาย” ยังเป็นสุัตวที�ไมืตรีีนิยมืเลือกมืาใชิ้ในการีนาเสุนอผลงาน

แสุดงคุวามืเป็นท้องถึิ�นนิยมื

วาดลงบนตัวคุวาย Family Dots ปรีากฏิภาพคุวายสุามืตัวยืนอยกลางทุ่งนา แต่ละตัวถึ่กย้อมืด้วยลายจุดสุสุันสุดใสุ ชิวนให

อาศิัยการีเรีียนรี่้คุวามืแตกต่างทางวัฒนธ์รีรีมื นามืาสุการีนาเสุนอผลงานอันเรีียบง่าย

ทั�งสุองจึงจาเป็นต้องอาศิัยการีตคุวามืจากบรีิบทที�แตกต่างกันในรีะดับหนึ�ง

ๆ ตามืชิ่วงเวลา ในหนึ�งวัน รีาวกับของเหลวที�ไมื่อาจรีักษารี่ปรี่างของตัวเองได

Liquid Moment: Driving Inside, ๒๕๕๘ ภาพถึ่ายขาวดำา, ๖๑.๙๓ x ๔๐ ซึ่มื

(ภาพกลาง)

วิริยะ โชติป์ัญญ�วิสุทธิ

Liquid Moment: On the Ground, ๒๕๕๙

ภาพถึ่ายขาวดำา, ๖๑.๙๓ x ๔๐ ซึ่มื

(ภาพขวา)

ผลงานสุะสุมืลำาดับที� ๑๙๕

วิริยะ โชติป์ัญญ�วิสุทธิ

Liquid Moment: 14 PM., ๒๕๕๘

ภาพถึ่ายขาวดำา, ๔๐ x ๖๐.๙๐ ซึ่มื

มืักไมื่ไดรีับการียอมืรีับให้เป็นงานศิิลปะทีมืีฐานะเท่าเทียมืกับงานจิตรีกรีรีมืหรีือปรีะตมืากรีรีมื ก็เนื�องจากภาพถึ่าย

“คุวามืว่างเปล่า” แต่ใชิ้กล้องถึ่ายภาพเป็นเคุรีื�องมืือในการีบันทึกภาพของวัตถึุหรีือเหตุการีณ ทีมืีอยแล้ว การีถึ่ายภาพจึงไมืต่างอะไรีกับการีผลิตซึ่าคุวามืจรีิง (reproduction) มืากกว่าจะเป็นการีสุรี้างภาพแทน คุวามืจรีิง (representation)

อย่างไรีก็ตามื เมืื�อพิจารีณาจากผลงานของศิิลปินข้างต้น คุงไมื่อาจปฏิิเสุธ์ไดว่าแต่ละผลงานต่างแสุดงให้เห็น แนวคุวามืคุิดในการีสุรี้างสุรีรีคุทีมืีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ทีต้องอาศิัยกรีะบวนการีวางแผนและออกแบบวธ์ีการีนาเสุนอ อย่างมืรีะบบ

จนสุามืารีถึบอกเล่าเรีื�องรีาวทีมืากไปกว่าคุวามืจรีิงที�ตาเห็น ไมืว่าจะเป็นการีเสุียดสุลัทธ์ิบรีิโภคุนิยมืของ ชิายชิุดสุ่ทสุชิมืพ่ในภาพตัดต่อของมืานิต ปรีะเด็นเรีื�องคุวามืเป็นอื�นของคุนชิายขอบในภาพถึ่ายของดาว สุภาวะล่กผสุมื

(๒๕๒๖).

“รี่ปลักษณ์ของพลังชิีวิต.” วิทยานิพนธ์์ปรีิญญาศิิลปมืหาบัณฑิต สุาขาภาพพิมืพ์ คุณะจิตรีกรีรีมืปรีะติมืากรีรีมืและภาพพิมืพ์

(๒๕๕๕).

Thavorn Ko-udomvit selected works, 1978–2013. กรีุงเทพฯ: อมืรีินทรี์พรีนติงแอนด์พับลิชิชิง.

ธ์นาคุารียโอบี จำากัด (มืหาชิน). (๒๕๖๐). “๘ ศิิลปินรีุ่นให มื่น่าจับตารีอบโลก.”

ปิยะดา ปรีิกัมืศิีล. (๒๕๕๙).

อลงกรณ์ หลอวัฒนำ� กรีุงเทพฯ: เดอะเกรีทไฟ้น์อารี์ท.

จีรีังสุวัสุดิ (๒๕๕๘). “เพศิสุถึานะสุตรีีในงานของศิิลปินหญิงรี่วมืสุมืัย รีะหว่างปี

เฮ็็นเดอรีสุัน. (๒๕๔๔). “ห้าทศิวรีรีษการีแสุดงศิิลปกรีรีมืแห่งชิาติในปรีะเทศิไทย: วิวัฒนาการีศิิลปะไทย.” ใน ๕ ทศิวรรษศิิลป์กรรมแห งช�ติ ๕๙–๖๗. หอศิิลป์มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี กรีุงเทพฯ: หอศิิลป์มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี

stories 1983–2019.” Fine Art ๑๖, ๑๓๓

Manop Suwanpinta: one man art exhibition กรีุงเทพฯ: โรีงพิมืพ์เมืจิกพับลิเคุชิน.

(๒๕๖๐). “ปรีะมืวล บุรีุษพัฒน์ ผมืาก่อนกาล.” Destination: still unknown กรีุงเทพฯ: Katmandu.อ้างถึึงใน สุธ์ คุุณาวิชิยานนท์. (๒๕๖๑). ศิิลป์ะสมัยใหมและรวมสมัย: ติะวันำติกและไทย กรีุงเทพฯ:

รีสุลิน กาสุต์. (๒๕๖๓).

Roslin Garst: Sareera. สุ่ จิบัต รี ป รี ะกอบกา รี จัดแ สุ ดงนิท รีรีศิ กา รี

(๒๕๕๙).

(๒๕๕๙).

“Save Thai Buffalo and New Mosaic Series.” Art Square ๒๙ (กรีกฎาคุมื): ๙๔–๙๙.

ศิิลป์ พีรีะศิรีี. (๒๕๔๕).

บทคุวามื ข้อเขียน และงานศิิลปกรีรีมืของศิาสุตรีาจารีย์ศิิลป์พีรีะศิรีี. แปลโดย พรีะยาอนุมืานรีาชิธ์น, มื.จ. สุุภัทรีดิศิ ดิศิกุล และเขียน ยิ�มืศิรีิ. กรีุงเทพฯ: หอศิิลป์มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี สุดชิน ชิัยปรีะสุาธ์น์.

กรีุงเทพฯ: สุานักงานศิิลปวัฒนธ์รีรีมืรี่วมืสุมืัย. สุรีณ วิรีิยะปรีะสุิทธ์ (๒๕๖๒).

“Reality as it isn’t.” Fine Art ๑๖, ๑๓๔ (กรีกฎาคุมื–กันยายน): ๙๒–๙๔. สุานักงานคุณะกรีรีมืการีวัฒนธ์รีรีมืแห่งชิาติ. (๒๕๕๒). ศิิลป์นำแหงช�ติ พุทธศิักร�ช ๒๕๕๒ กรีุงเทพฯ: สุานักงานคุณะกรีรีมืการีวัฒนธ์รีรีมืแห่งชิาติ.

โคุรีงการีหนังสุือและตำารีาทฤษฎีศิิลป์.

ตังมืหาเมืฆ. (๒๕๕๒).

Apinan Poshyananda. (1992).

Modern art in Thailand, nineteenth and twentieth centuries Singapore: Oxford University Press. Chalotorn Anchaleesahakorn. (2019).

“An interview with Krit Ngamsom.” in The Revolving World 68–71. Bangkok: Office of contemporary art and culture.

Natee Utarit. (2009).

Natee Utarit: Survey 1991–2006 Bangkok: Numthong Gallery. Nithikarn Naraballobh. (2019).

“Untitled Poems of Théodore Rousseau.” Fine Art ๑๖, ๑๓๒

Panupong Jitthos. (2020).

“What a wonderful world โดย

Pinko [นามืแฝีง]. (2015).

Rearngsak Boonyavanishkul. (2006).

Archa Bangkok: Amarin Printing and Publishing.

๘๙–๙๑.

๔๔–๕๕.

http://www.creativethailand.net/th/video/detail/367-maitree- siriboon-now-whats-next-and-the new-dreams-of-isan-boy-dream

(๒๕๖๒). เข้าถึึงเมือ ๒๐ พฤษภาคุมื ๒๕๖๓. เข้าถึึงได้จาก https://www.wurkon.com/blog/94-araya-rasdjarmrearnsook

https://e-shann.com/10214/สุุวรีรีณี-สุารีคุณา-ผ้เนรีมืิตเนรีมืิตคุรีอบคุรีัวได้อย่างมืชิีวิตชิีวา

“จิติรกรรม ๒๐ ป์ี” ของ สมศิักดั รักษ์สุวรรณ (๒๕๔๗).

๒๕๖๓. เข้าถึึงได้จาก https://www.ryt9.com/s/prg/128320

https://dharmasilpa.files.wordpress.com/2011/06/e0b8ad-e0b89ee0b8b4e0b88ae0b8b4e0b

http://www.lampukansanoh.com/portfolio_page/ winds-of-artist

Art-centre Silpakorn University. (2017).

Learning from art collections / artist: Pairoj Wangbon accessed 29 May 2020. available from https:// www.youtube.com/watch?v=QiOwBkmVx7A Bangkok Art Biennale 2018. (2018).

Dow Wasiksir i. accessed 16 May 2020. available from http://bab18.bkkartbiennale.com/ profile/dow-wasiksiri/

Chalotorn Anchaleesahakorn. (2020).

Art of spirit by Pradit Tungprasartwong accessed 27 May. available from http://www.fineart-magazine.com/

ary-of-spirit-by-pradit-tungprasartwong

MGR Online. (2010).

https://mgronline.com/travel/detail/9530000018139 MGR Online.

Napat Charitbutra. (2018).

https://mgronline.com/celebonline/detail/9590000050385

Pannaphan Yodmanee accessed 27 May 2020. available from https://art4d.com/2018/03/pannaphan yodmanee

Numthong gallery. (2016).

Incommensurable by Tawatchai Puntusawasdi accessed 17 May 2020. available from https:// gallerynumthong.com/2016-incommensurable/ vaczeen [นามืแฝีง]. (2009).

รีองศิาสุตรีาจารีย์ปรีะจำาภาคุวิชิาภาพพิมืพ์ คุณะจิตรีกรีรีมืปรีะติมืากรีรีมืและภาพพิมืพ์ มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี

รีองศิาสุตรีาจารีย์ปรีะจำาภาคุวิชิาจิตรีกรีรีมื คุณะจิตรีกรีรีมืปรีะติมืากรีรีมืและภาพพิมืพ์ มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี

(๒๕๖๓).

(๒๕๖๓).

อาจารีย์ปรีะจำาภาคุวิชิาปรีะติมืากรีรีมื คุณะจิตรีกรีรีมืปรีะติมืากรีรีมืและภาพพิมืพ์ มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี

อาจารีย์ปรีะจำาภาคุวิชิาศิิลปไทย คุณะจิตรีกรีรีมืปรีะติมืากรีรีมืและภาพพิมืพ์ มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี

รีองศิาสุตรีาจารีย์ปรีะจำาภาคุวิชิาทฤษฎีศิิลป์ คุณะจิตรีกรีรีมืปรีะติมืากรีรีมืและภาพพิมืพ์ มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี

สุมืภาษณ์ ๒๕ พฤษภาคุมื อรีิญชิย์ รีุ่งแจ้ง. (๒๕๖๓).

ศิิลปินอิสุรีะ. สุมืภาษณ์ ๓๐ เมืษายน. อังกฤษ อัจฉรีิยโสุภณ. (๒๕๖๓).

ศิิลปินและภัณฑารีักษ์อิสุรีะ. สุมืภาษณ์ ๑๐ พฤษภาคุมื ท่�ม�ภ�พป์ระกอบั

แห่งรีชิกาลที ๙. หน้า ๗๑ ชิิต เหรีียญปรีะชิา, รีามืะนา, ๒๔๙๔ หน้า ๒๐๔ จักรีพันธ์ุ์ โปษยกฤต, กลุ่มื, ๒๕๑๒ หน้า ๒๐๕ จักรีพันธ์ุ์ โปษยกฤต, ดวงตา นันทขว้าง, ๒๕๑๔ หน้า ๒๒๘ จักรีพันธ์ุ์ โปษยกฤต, คุนนั�ง, ๒๕๑๗ หน้า ๒๕๙ สุุวชิาญ เถึาทอง, การีรีอคุอย, ๒๕๒๒ วิโชิคุ มืุกดามืณ และคุณะ (๒๕๔๑). ศิิลป์ะรตินำโกสนำทร รัชก�ลท

๒๔๗๘–๒๔๘๑ หน้า ๒๙๓ ศิิลป พรีะศิรีี และคุณะ, ปรีะตมืากรีรีมืปรีะดับฐานอนสุาวรีีย์ปรีะชิาธ์ิปไตย, ๒๔๘๒–๒๔๘๓ หน้า ๒๙๕ ศิิลป พรีะศิรีี

สุุทธ์พันธ์ุ์, ผ่้หญิง, ๒๕๐๓ หน้า ๑๑๙ ธ์นะ เลาหกัยกุล, ละคุอนโรีงใหญ่, ๒๕๐๘ หน้า ๑๕๑ เฉลมืชิัย โฆษิตพพัฒน์, อวมืงคุล, ๒๕๒๒ สุดชิื�น ชิัยปรีะสุาธ์น์. (๒๕๓๙). จติรกรรมและวรรณกรรมแนำวเซ่อร์เร่ยลิสติ์ในำป์ระเทศิไทย พ.ศิ. ๒๕๐๗–๒๕๒๗ กรีุงเทพฯ: สุยามืสุมืาคุมื หน้า ๖๘ ธ์รีรีมืศิักดิ บุญเชิิด, ชิาวนาไทย ๑, ๒๕๒๒ หน้า ๗๑ ไพศิาล ธ์รีพงศิวิษณุพรี, ปรีะชิาชิน ปรีะชิาธ์ิปไตย ปรีะ..., ๒๕๒๔ สุุ ธ์ คุุณา ว ชิ ยานน ท์. (๒๕๔๖). จ � กสย

ฉายะเจรีิญ. (๒๕๖๒). “ปรีะวตศิาสุตรี์ศิิลปะในปรีะเทศิไทย สุมืัยรีชิกาลที

๓ คุณะมืัณฑนศิิลป มืหาวิทยาลัยศิิลปากรี วิทยาเขตพรีะรีาชิวังสุนามืจันทรี์, ๒๕ ตุลาคุมื จ่าง แซึ่ตั�ง, ไมืมืชิื�อ, ๒๕๐๓ ทว รีชินีกรี, ปศิาจเผด็จการี, ๒๕๑๐ สุานักงานศิิลปวัฒนธ์รีรีมืรี่วมืสุมืัย. (๒๕๖๐). จติรกรรมฝีพระหติถ์:

๒๕๐๖ หน้า ๑๕๓ พรีะบาทสุมืเด็จพรีะบรีมืชินกาธ์ิเบศิรี มืหาภ่มืิพลอดุลยเดชิมืหารีาชิ บรีมืนาถึบพิตรี, ไมื่ปรีากฏิชิื�อ, ไมื่ปรีากฏิป

หนุนนมื, ๒๕๔๓–๒๕๔๔ หอศิิลปมืหาวิทยาลัยศิิลปากรี (๒๕๔๔).

๒๔๙๓

๒๔๙๘ หน้า ๑๒๐ ชิาเรีือง วิเชิียรีเขตต์, เมืฆแห่งชิวิต, ๒๔๙๘ หน้า ๑๔๔ ชิล่ด นิมืเสุมือ, อาหารีกลางวัน, ๒๕๐๒ หน้า ๑๔๕ ชิาเรีือง วิเชิียรีเขตต์, คุวามืกลมืกลืน, ๒๕๐๒ หน้า ๑๕๓ พชิัย นรีันต์, ท่าเรีือ, ๒๕๐๔ หน้า ๑๗๐ ปรีะพัฒน โยธ์าปรีะเสุรีิฐ, ชิักกรีะดานหมืายเลข

Temple of Mind: Nature’s Breath,

๒๔๖

นาวิน ลาวัลยชิัยกุล ๑๙๐, ๑๙๑, ๑๙๒, ๑๙๖

นิพนธ์์ ผรีิตะโกมืล ๕๗

นพันธ์์ โอฬารีนิเวศิน ๒๐๓

บั

บัญชิา หนังสุือ ๒๕๐

ป์

ปรีะกิต (จิตรี) บัวบศิย ๑๕, ๑๗, ๒๘

ปรีะดิษฐ ตั�งปรีะสุาทวงศิ ๒๔๘

ปรีะเทือง เอมืเจรีิญ ๗๔, ๗๖

๖๕, ๖๙ ปรีะย่รี อลชิาฎะ ๒๘,

๒๔๓

ปรีะเสุรีิฐ ยอดแก้ว ๒๖๖, ๒๖๘

ปรีะหยัด พงษดา ๔๕, ๔๖

ปรีชิญา พิณทอง ๒๓๑, ๒๓๓

ปรีิญญา ตันติสุุข ๑๑๗

ปรีีชิา เถึาทอง ๑๓๘

ปรีีชิา อรีชิุนกะ

๑๗๖

พชิัย นรีันต ๓๔, ๓๕, ๑๓๘, ๑๔๑, ๑๔๓

๒๖๙ พินรีี สุัณฑพทักษ ๑๙๖, ๒๗๘, ๒๗๙, ๒๘๕ พศิาล ทิพารีัตน ๕๐ ไพโรีจน วังบอน ๑๒๒

หรีพทักษ ๑๕, ๒๑, ๒๘ ม

๑๕๘, ๑๕๙, ๑๖๑, ๑๙๖

สุุวรีรีณปินฑะ ๒๔๓

๓๘, ๑๑๒

๒๘๓, ๒๘๕

๑๙๖

๑๘๔, ๑๘๕

ชิินวฒ รีอดโพธ์ิ�ทอง, ปรีชิญา ชิชิวาลย์, ศิักดิชิาย งามืเผือก, สุรีาวธ์ ปานมืาศิ