EDUCARE PLUS 2012 1
DIGITALE BIJLAGE BIJ EDUCARE jaargang 30 nr. 1 / jan 2012 In deze bijlage o.a. Kokos is gezond De pedagogische ideeën van Loris Malaguzzi, inspirator van het Reggio Emilio onderwijs in Italië en Nederland Aan welk gedrag herken je andersdenkende kinderen? De oorspronkelijke betekenis van het woord ‘school’ En een tip voor koude, gure dagen... Verder vind je hier alle links naar websites van auteurs, organisaties en online films die in dit nummer genoemd worden overzichtelijk op een rij.
www.educare.nl - www.opgroeieninverbondenheid.nl - www.opvoedingsboek.nl
EDUCARE +
Zo werkt de digitale bijlage... Deze bijlage is ingedeeld in secties. Als je in je pdf-lezer (*) rechts op deze pagina op de naam van een sectie klikt, dan kom je direct op de overzichtspagina voor die sectie. In de overzichtspagina per sectie staan 3 kolommen. In de 1ste kolom staat de verwijzing naar artikelen die je in Educare hebt kunnen lezen, in de 2de kolom de (klikbare) links die bij deze artikelen genoemd zijn en in de 3de kolom de digitale verdieping voor sommige artikelen.
EDUCARE+ BIJLAGE SECTIES klik op de sectietitel voor 'n gedetailleerd overzicht
Algemeen
>
Gezin
>
Katern
>
School
>
Jezelf
>
De websites van Educare:
Netwerk
>
www.educare.nl (over het tijdschrift) www.opvoedingsboek.nl (boeken over opvoeding) www.opgroeieninverbondenheid.nl (wekelijkse tips) www.educare.nl/netwerk (online community)
Extra's
>
In de bijlage staan ook de links naar websites, filmpjes, downloads en dergelijke. Klik op een link en je opent automatisch het goede webadres in je browser. Als je de bijlage opent in je pdf-lezer (*) dan staat links op je scherm een lijst met alle sectietitels en de titels van de artikelen. Klik op zo'n 'bladwijzer' om rechtstreeks naar de gewenste sectie of artikelpagina te springen. (*) Voor ISSUU gebruikers: download eerst het PDF bestand.
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare +
2
ALGEMEEN +
in educare staat:
bijbehorende links:
20
Pubers kunnen maar beter lang slapen
www.kennislink.nl/publicaties/slaapgebr ek-slecht-voor-puberbrein
TV-kijkende ouders: minder succes op school
www.ru.nl/.../sociologie/highlights/@822 745/onderwijsprestaties
Opvoedtips
How to talk so kids will listen Te bestellen via opvoedingsboek.nl
21
Internet verandert ons brein
Het ondiepe: hoe onze hersenen omgaan met internet – Nicholas Carr Te bestellen via opvoedingsboek.nl
36
Lezen en luisteren
Alle boeken in deze Educare staan op: Opvoedingsboek.nl - Educare 2012, nr. 1
38
Seintjes
Seintje plaatsen? Mail Frans de Steur: identeam@wxs.nl of bel 0575-556591
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
digitale verdieping:
Educare +
3
Adverteren in Educare + ?
ADVERTENTIES +
Neem contact op met Robert Verhey van VirtĂşMedia: r.verhey@virtumedia.nl / 030 - 693 31 92
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare +
4
GEZIN +
in educare staat:
bijbehorende links:
12
Zuinig zijn op buitenbeentjes
15
Langs bananenschillen en donderwolken
Website van Jenk: www.bureau-inspiratie.nl
16
Voedselallergie? Maak je kind ‘eigen-machtig’
www.voedselallergie.nl Basiskookboek bij voedselallergie en – intolerantie Vrij van allergie met EFT
digitale verdieping: www
Kinderen van nu: snel, slim en sociaal Artikel van Ad de Vries
www
EFT voor kinderen www.eftnederland.nl/eft-voor-kinderen Lezersfavoriet: Wat zit er in uw eten?
18
Spelen met... Geld
www
‘Spelen met...’ verzamelbundel: Educare archief – diverse downloads
18
HAP! Bounty-ontbijt voor schipbreukelingen
E+ 6
Kokos is gezond
21
Wie is eigenlijk dat ideale schoolkind?
Website van Patricia: www.mijnblijdehart.info
38
Doe meer met een boek
Het meestergif Te bestellen via opvoedingsboek.nl Website van Marianne de Valk www.speelgoedadvies.nl
www
Kijk voor meer spel- en gesprekstips op: www.hetmeestergif.nl
42
Anders kijken is een kunst!
www.herrekijker.nl Win het boek ‘Hoor de zon’ via Educare Netwerk – Groep gratisboek
www
Maak zelf een periscoop www.speeltech.nl/.../periscoop.htm
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare +
5
GEZIN +
Kokos is gezond door Ilona Zuurmond
De kokosnoot heeft een lange, oude en wijdverbreide reputatie als medicijn. Het wordt al 4000 jaar in de Ayurvedische gezondheidszorg gebruikt. In de Filippijnen heet de kokospalm de ‘tree of life’. Thailand, waar in bijna elk gerecht wel kokos wordt verwerkt, heeft de laagste kankerscore ter wereld (dat heeft ongetwijfeld niet alleen met kokos te maken!) Waarom is kokos zo goed voor je? Kokos bevat net als andere noten, veel vet, het vet van de kokosnoot is verzadigd (net als het vet in melk, vlees eieren etc) maar de lengte van de vetketen is middellang, in tegenstelling tot dierlijke vetten die ‘langeketen’ zijn en daardoor voor het lichaam lastiger te verwerken zijn. Verzadigd vet, zoals kokosolie, blijft goed bij verhitting en is daarom zeer goed bruikbaar voor bakken, frituren en in gebakjes en koekjes, handig als vervanging van digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
boter in een recept, wanneer je een lactosevrij gerecht moet maken. Overigens kun je kokosolie ook goed gebruiken als bodylotion of toevoegen in het bad. Heerlijk zoals de olie in je hand smelt en, als je van de lucht houdt, het ruikt zo lekker… De middellange vetten in de kokosnoot zijn goed voor het lichaam, worden heel makkelijk verteerd en opgenomen en kunnen bijdragen aan de verhoging van de ‘goede’ cholesterol (HDL). Het vet in de kokos bevat een stof: ‘laurinezuur’ dat in het lichaam wordt omgezet in monolaurine, dat antivirale en antibacteriële eigenschappen heeft en zo bacteriën en virussen buiten spel kan zetten. Laurinezuur komt voor in moedermelk maar verder in weinig andere voedingsmiddelen. Kokos is rijk aan mineralen zoals zink, selenium en koper. Praktisch Je kunt een hele kokosnoot kopen, openbreken en het sap drinken of gebruiken in smoothies. Educare + 6
GEZIN +
Het vlees kun je eruit schrapen en fijnsnijden, toevoegen aan fruitsalades etc. Ook kun je zelf kokosnootmelk maken door het vruchtvlees met een kop warm water in een food processor te doen en vervolgens te zeven. Eenvoudiger is kant en klaar producten te kopen maar let op: • Sommige gemalen kokos is gesuikerd en/of behandeld met het conserveringsmiddel propyleenglycol, (dat de voedingsmiddelenindustrie als antivries gebruikt); • Als je kokosnootmelk in blik koopt, neem niet de halfvette versie want daaruit zijn de goede middellange vetten verwijderd; • Vermijd bij het kopen van de kokosnootolie ook de gehydrogeerde versie (dit is de bewerkte versie voor de industrie) Bronnen: www.coconutresearchcenter.org/ The Encyclopaedia of Healing Foods by Michael Murray and Joseph Pizzorno (2005) digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare + 7
KATERN +
in educare staat:
bijbehorende links:
digitale verdieping:
23
Geef ze de ruimte! Scholen belemmeren kinderen in hun bewegingsruimte. Schep met eenvoudige middelen meer ruimte!
Losse katernen vind je terug op Educare archief - katernen
www
John Holt: Why teachers fail
E+ 9
De kernideeën van pedagoog Loris Malaguzzi (Reggio Emilia)
Luister je wel naar mij?
Leo Buscaglia: Liever leren leven Te bestellen via opvoedingsboek.nl E+ 12
Betere schoolprestaties zonder huiswerk
E+ 13
De betekenis van het woord ‘school’
www
Onderwijs en politiek: gezworen vijanden - artikel van Ad Boes
www
Het enige wat een toets meet is of je goed bent in toetsen afleggen – John Holt legt uit waarom tests tijd en geld kosten terwijl je er niets van leert.
www
The Bartleby Project - John Taylor Gatto Oproep tot burgelijke ongehoorzaamheid m.b.t. gestandaardiseerde tests.
24
Huiswerkpret Fouten maken mag 25
Geen kind is een deugniet
www.opvoedenmetdeugden.nl
26
Big Brother is watching you
www.jenaplan.nl www.ervaringsgerichtonderwijs.nl www.spectrovita.nl
Spelen moet!
www.spelenmoet.nl
Onder de tegels lonkt het leven
www.springzaad.nl
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare +
8
KATERN +
Loris Malaguzzi (Reggio Emilia) Loris Malaguzzi (1920 -1994) was verbonden aan de scholen en kindercentra in het Italiaanse Reggio Emilia. Hij is de grondlegger van de pedagogische werkwijze daar. Zijn ideeën zijn voortgekomen uit dertig jaar ervaring met het werken met kinderen. Hij wilde die niet op papier zetten, omdat hij vindt dat je pas echt je ideeën aan een ander kunt overbrengen door samen te praten.
De theorie: honderd talen Communiceren is van wezenlijk belang voor kinderen. Jonge kinderen kunnen dat nog niet zo goed met taal, maar wel op veel andere manieren: door brabbelen, zingen, ergens heen kruipen, tekenen en kleien. Malaguzzi noemde dat de 'honderd talen van kinderen'. Kinderen gebruiken die talen om de wereld te onderzoeken. Malaguzzi benadert kinderen als onderzoekers. Kinderen zijn voor elkaar de eerste pedagoog. Door hun onderlinge verschillen kunnen ze elkaar verrijken. Daarnaast vindt hij het belangrijk dat ook leidsters kinderen stimuleren zich te uiten. Dit gebeurt door een uitgebreid aanbod van materialen en digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
door de inbreng van kunstenaars. In de kinderopvang
In een kinderdagverblijf horen inspirerende materialen waarmee kinderen zich creatief kunnen uitdrukken. Niet veel kant-en-klaar speelgoed, maar wel dagelijkse gebruiksvoorwerpen en kosteloos materiaal: losse stukken hout, lappen, touw, kokers, ijzerdraad. Kunstenaars kunnen kinderen helpen met behulp van dit materiaal hun ideeën creatief vorm te geven. Het idee: kijken en luisteren De opvang moet aansluiten bij de ontwikkeling en ideeën van kinderen. Leidsters kijken hoe kinderen leren, en passen hun manier van werken daarop aan. Ze spelen in op wat kinderen beleven en doen en nemen hen serieus. Door observeren en luisteren komen leidsters erachter wat kinderen bezighoudt. Ze spelen actief mee en leggen veel vast in de vorm van foto’s en video. In de kinderopvang
Leidsters luisteren en observeren heel goed. Zo kunnen ze onderzoeken wat kinderen beleven en waarmee Educare + 9
KATERN +
ze bezig zijn. Dat leggen leidsters vast in foto’s, video’s, geluidsopnamen, teksten en door kinderen gemaakt werk. Door goed naar hen te luisteren en op te schrijven met welke onderwerpen kinderen bezig zijn, kom je op ideeën voor nieuwe activiteiten of een nieuwe inrichting van de ruimtes. Fotograferen is ook belangrijk om ouders te laten zien waar hun kinderen mee bezig zijn. Foto’s maken het kinderen makkelijker op hun ideeën voort te borduren en te onthouden wat ze gedaan hebben. Hang de foto’s voor kinderen op ooghoogte! Door een goede documentatie kun je ook de ouders bij de ideeën van Malaguzzi betrekken. Het idee: bevorderen zelfstandigheid Kindercentra moeten een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de eigen identiteit van kinderen, van hun zelfstandigheid en hun creatieve vaardigheden. In de kinderopvang
Door veel spiegels (op ooghoogte of bijvoorbeeld aan het plafond boven een aankleedtafel) te hangen, kunnen kinderen zichzelf zien en leren kennen. Ook kun je kinderen ieder een eigen symbool geven (een bloem, digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
dier, of boom) waaraan ze hun eigen spullen of plaats kunnen herkennen. In Reggio werken leidsters en/of kunstenaars met kinderen van gelijke leeftijd een deel van de dag in kleine groepjes. Zo kun je langere tijd aan een project werken. Jij bepaalt niet wat ze gaan maken, maar je kunt ze wel helpen met de praktische uitwerking van hun ideeën omdat jij meer materiaalkennis hebt. Door kinderen zo veel mogelijk zelf te laten doen, stimuleer je hun zelfstandigheid. De theorie: de ruimte De ruimte wordt gebruikt als 'derde leidster'. Een goede indeling van de ruimte draagt bij aan de pedagogische aanpak. In de kinderopvang
In Reggio Emilia bleek dat kinderen veel rustiger en geconcentreerder bezig zijn als verschillende ruimtes één functie hebben. Zoals bijvoorbeeld een atelier, een ruimte voor taal- en muziekactiviteiten met kussens om op te zitten en muziekinstrumenten, een ruimte voor fantasiespel, met bijvoorbeeld verkleedkleren en 'winkelspulletjes' en een ruimte waar kinderen flink Educare + 10
kunnen bewegen. Kinderen kiezen in overleg met de leidsters waar ze gaan spelen.
KATERN +
Bron: Dit artikel verscheen eerder in het tijdschrift 'Kinderopvang': Vroom, M., 'Vernieuwende pedagogen', in: 'Kinderopvang', nummer 9, september 2003, p. 45.
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare + 11
KATERN +
Betere schoolprestaties zonder huiswerk BRUSSEL - Kinderen van allochtone ouders presteren beter op school als ze geen huiswerk hoeven te maken. Daarom zouden de scholen in de Belgische hoofdstad Brussel er beter aan doen het huiswerk helemaal af te schaffen, meldde de krant De Standaard vrijdag uit een advies van de Katholieke Universiteit Leuven.
Uit onderzoek is gebleken dat het opleidingsniveau van de moeder bepalend is voor het succes van de leerling op school. In Brussel heeft 60 procent van de Arabische en Berberse en meer dan 70 procent van de Turkse moeders de middelbare school niet afgemaakt. De kinderen hebben een grotere kans van slagen als ze niet afhankelijk zijn van de hulp van hun ouders bij het maken van huiswerk. Bron: Telegraaf van vrijdag 18 maart 2011
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare + 12
KATERN +
De betekenis van het woord ‘school’ Het woord School is gebaseerd op de oorspronkelijke betekenis van het Griekse woord Scholè. Scholè staat voor ‘vrije ruimte’. Een school is oorspronkelijk een vrije ruimte, een vrijplaats om na te denken, samen met anderen, over hoe de wereld in elkaar zit, wat ons en anderen te doen staat, wat ‘het goede leven’ inhoudt. Scholing is het gebruikmaken van deze vrije ruimte, om te onderzoeken welke ideeën richtinggevend zijn voor onze praktijk, waar het ons ook weer om begonnen was, wat de betekenis is van de woorden of begrippen die ons handelen leiden. Het is een gezamenlijk onderzoek, omdat wij onze woorden en ideeën het beste kunnen ‘scherpen’ aan die van anderen. De vrije ruimte (Scholè) duidt enerzijds een plek aan waar je vrij bent van verplichtingen, van de zorg voor je eigen of andermans belangen, en anderzijds een plek waar je je kunt ontwikkelen tot vrijheid, tot burgerschap, tot het redelijke wezen dat je in essentie bent. Scholing is met andere woorden zowel gebaseerd digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
op vrijheid als gericht op vrijheid. Een school is een plek waar je de vrijheid hebt om na te denken, omdat je voor het moment bevrijd bent van je taak om de kost te verdienen, voor je naasten te zorgen of met andere privébelangen in de weer te zijn. Maar het is ook een plek waar je geacht wordt na te denken over wat jou en anderen te doen staat, waar het in de groep of gemeenschap op dat moment om begonnen is, wat ‘het goede leven’ en het gezamenlijk welzijn vereisen. Vrije ruimte is niet alleen van belang voor het eigen genoegen of het tot stand brengen van leerprocessen en kennisproductiviteit in een organisatie. Zij heeft een veel fundamenteler belang. Zij is een noodzakelijke voorwaarde om burger te worden, volwaardig lid van een groep of samenleving. Zij is een vereiste om te leren nadenken over het algemene belang, om te leren medeverantwoordelijkheid te dragen. Zij is onmisbaar om jezelf te kunnen ontwikkelen tot je bestemming als redelijk menselijk wezen. Vrij uit: Jos Kessels en Elles Boers, Vrije ruimte -, filosoferen in organisaties, Uitgeverij Boom, Amsterdam, 2002 (Te bestellen via Opvoedingsboek.nl)
Educare + 13
Stichting Universele Opvoeding biedt een platform aan opvoeders die met elkaar praktische ideeĂŤn en praktijkervaringen over opgroeien in verbondenheid met zichzelf, de ander en de wereld willen uitwisselen.
ADVERTENTIES +
Neem eens een kijkje op onze websites:
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare +
14
SCHOOL +
in educare staat:
bijbehorende links:
digitale verdieping:
6
“Ik hou niet van schijndemocratie en neptolerantie.” Interview met Jacques Vriens
www.achtstegroepersdefilm.nl
www
10
Wie is er nou gestoord? - Patricia Ritsema van Eck
Patricia’s website: www.mijnblijdehart.info
28
Ruimte voor jezelf op de buitenschool - Maaike Wesselink
www.yonathanbuitenzijn.nl
30
Ik beheer mijn eigen budget wel! - Ankie Boeve-Boerman
www.basisschooldevallei.nl
32
Kinderen zeggen meer in beeld - Marijke Sluijter
Bauk Zwaan: www.tekenenismeer.nl
De angst voor vrijheid (Erich Fromm) Bestel dit boek via opvoedingsboek.nl
www
Tekenen is meer! in BEELD Studiedag nieuw leerlingvolgsysteem op 21 april 2012 bij Educare. Klik hier voor meer informatie en aanmelden...
Methoden die leerproblemen met 70% verminderen (e-book)
E+ 16
Typerend gedrag voor linksdominante kinderen vs rechtsdominante kinderen.
http://dehaancoaching.net
E+ 17
Ik denk in beelden, jij onderwijst in woorden – de begaafde visueelruimtelijke leerling
Edith van Poppelen: www.scheppenderwijs.nl 40
Dus ik ben niet dom! – Maaike de Haan helpt andersdenkende kids
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Achtste groepers huilen niet Bestel dit boek via opvoedingsboek.nl
Educare +
15
SCHOOL +
Linkerhersenhelft dominant
Rechterhersenhelft dominant
Een linksgeoriënteerd kind gedraagt zich meestal als volgt:
Een rechtsgeoriënteerd kind vertoont vaak het volgende gedrag:
-
-
doet dingen methodisch en stapsgewijs; ruimt speelgoed op; houdt zich meestal aan de regels; is betrouwbaar; voelt zich niet comfortabel bij veranderingen; wil dingen foutloos doen; prestaties zijn erg belangrijk; is geïnteresseerd in techniek; wil dat alles perfect is; gooit de handdoek niet in de ring; wil nieuwe vaardigheden goed toepassen/uitvoeren houdt van details; is consciëntieus; is kieskeurig; houdt van analyseren; kan soms bazig zijn; kijkt realistisch naar dingen; heeft vaak kritiek; wil graag weten hoe dingen werken.
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
dagdromen; past zich makkelijk aan; stelt veel ‘waarom’ en ‘wat als’ vragen; vraagt zich vaak af wat de toekomst brengt; houdt ervan iets nieuws te beginnen; besteedt niet veel aandacht aan details; heeft moeite zich lang te concentreren; is vaak met meer dingen tegelijk bezig; houdt van liefdevolle, fysieke aanraking; is snel verveeld, kan humeurig zijn; zijn/haar kamer is chaotisch; vergeet meestal de tijd; is artistiek, fantasierijk, treedt graag op; is soms erg dramatisch; praat gemakkelijk; deelt gevoelens graag; is empatisch, liefdevol; houdt van mensen om zich heen; kan zeer enthousiast zijn; is snel emotioneel, gevoelig. Educare + 16
Ik denk in beelden, jij onderwijst in woorden de begaafde visueel-ruimtelijke leerling van Lesley Sword
Dokter Linda Silverman identificeert twee types van begaafde visueel-ruimtelijke denkers. In de eerste groep zitten kinderen die extreem hoog scoren op een IQ-test omdat ze op beide deelgebieden van visueelruimtelijke verwerking en auditief- sequentiële denkprocessen begaafd zijn. De tweede groep bestaat uit kinderen die slimmer zijn dan hun IQ-scores laten uitschijnen. Ze hebben een grote kunde in het verwerken van visueel-ruimtelijke processen en hebben een opmerkelijke zwakte in auditiefsequentiële processen. Deze kinderen worden zelden beschouwd als getalenteerd en hebben schoolproblemen omdat zowel hun begaafdheid als unieke visueel-ruimtelijk inzicht niet herkend word. Dit artikel gaat dieper in op de tweede groep omdat er digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
veel kan misgaan in de school zolang ze niet geïdentificeerd zijn en de juiste leerinstrumenten gebruikt worden. De visueel-ruimtelijke leerstijl is erfelijk. Minstens één van de ouders heeft het ook. Een andere mogelijkheid is dat het kind op jonge leeftijd veel oor/neusontstekingen heeft gehad. Hierdoor werd het normale auditieve proces verstoord en terug in balans gebracht door het visuele denken. Of een kind een beelddenker is, kun je afleiden uit de volgende punten: -
het laten uitvoeren van visuele versus auditieve taken. Als hun IQ gemeten wordt, zullen ze op het visuele gedeelte significant beter presteren dan op het auditieve gedeelte.
-
een andere indicatie is het behalen van lage uitslagen bij het uitvoeren van auditiefsequentiële taken zoals wiskundige berekeningen en het onthouden van voorgelezen cijfers uit het geheugen. 17
Hou er rekening mee dat bij het meten van een IQ er een complicatie kan optreden omdat een visueelruimtelijke denker reeds al jaren aan het onderpresteren kan zijn en er dus een veel vlakker testresultaat te voorschijn komt. De volgende Kenmerken komen voor bij visueelruimtelijke denkers (VRD). Niet alle VRD zullen al deze kenmerken hebben. -
-
Houdt van complexe ideeën en opdrachten en voert ze goed uit maar faalt vaak bij eenvoudige zaken. Is fysiek zeer gevoelig, heeft vaak acuut gehoor en intense reacties op felle geluiden. Zwakke aandacht om te luisteren, lijkt vaak niet te luisteren. Heeft het moeilijk met het afmaken van opdrachten/schoolwerk. Heeft een zwak handschrift of moeilijkheden om tussen de lijnen te schrijven, neemt de pen heel
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
-
hard vast en drukt heel hard op de pen bij het schrijven. Houdt van Lego, puzzels, computerspelletjes, televisie en het maken van dingen. Houdt van kunst en/of muziek. Heeft een zwak besef van tijd. Is extreem gevoelig voor kritiek Is emotioneel zeer gevoelig. Heeft moeilijkheden met spellen en klok lezen. Kan zich de weg goed herinneren, ook al is hij er maar één keer geweest. Heeft een felle verbeelding en/of verontrustende dromen. Is vlug afgeleid. Heeft het heel moeilijk om ordelijk te zijn.
Welke zijn de grootste risicofactoren? Er zijn vier grote factoren waar het kan mislopen. Ze hebben een hoger dan gemiddelde intelligentie, het zijn creatieve en divergente denkers, ze zijn emotioneel en fysiek gevoelig en hebben een extreem 18
visueel-ruimtelijke leerstijl gekoppeld met een probleem op gebied van het auditief-sequentieel leerproces. Hoge intelligentie De kinderen die ik behandel, scoren allemaal boven het gemiddelde en worden vaak ook zo herkend door hun ouders op basis van een checklist die gebruikt wordt om de karakteristieken te bepalen van hoogbegaafdheid in de jonge kindertijd. Als deze hoge intelligentie gekoppeld is aan problemen met auditiefsequentiële informatieverwerking, neigen beide ertoe elkaar te maskeren zodat noch de begaafdheid noch de problemen met informatieverwerking opgemerkt worden. Hun leerproblemen zorgen ervoor dat ze lager scoren op IQ-testen zodat er op dit gebied ook niet tegemoetgekomen wordt aan hun noden. Hun hoge intelligentie stelt hen in staat om jaar na jaar het niveau te behouden ondanks hun leerprobleem. Deze kinderen vechten om iets te bereiken en jaar na jaar wordt deze strijd moeilijker en moeilijker totdat digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
ze het uiteindelijk opgeven. Wanneer dit gebeurt, komen ze terecht in een spiraal van onderpresteren en falen, geloven dat ze dom zijn, hebben motivatieproblemen en haten school. Leerkrachten nemen dan vaak aan dat ze nergens om geven of lui zijn, en als reactie ontwikkelen deze leerlingen gedragsproblemen. Divergent denken – creativiteit Ruimtelijk en sequentieel denken zijn twee verschillende manieren van mentale processen die hun invloed hebben op de manier waarop mensen de wereld zien. Het sequentiële systeem is gebaseerd op analyse, vooruitgang van simpel naar complex, het organiseren van informatie en lineair deductief redeneren. Het wordt beïnvloed door horen en taal en een bewustzijn van tijd. Temporele, sequentiële en analytische functies worden geassocieerd met de linkerhersenhelft. Ruimtelijk denken daarentegen betreft synthetiseren, een intuïtieve grip op complexe systemen (zonder een 19
duidelijk besef van welke opeenvolgende stappen daartoe leiden), simultane verwerking van concepten, inductief redeneren (van het geheel naar de delen), het gebruik van de verbeelding en het genereren van ideeën door bestaande factoren te combineren op nieuwe manieren (creatief denken). Dit wordt beïnvloed door visualisatie en beelden en een bewustzijn van ruimte. Ruimtelijk, holistisch en synthetisch functioneren wordt geassocieerd met de rechter hersenhelft. In de volgende tabel zien we het verschil tussen rechter en linker hersenhelft denken:
o
Linkermanier
Rechtermanier
o o o
Verbaal: het gebruik van woorden om te benoemen, te beschrijven, te definiëren; Analytisch: dingen stap voor stap en deel voor deel uitvissen; Symbolisch: een symbool gebruiken voor iets anders bv het plusteken staat voor optellen;
o o
o o
o o o o
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Temporeel: het voorbijgaan van tijd bijhouden, het ene ding volgt op het andere; Rationeel: conclusies trekken op basis van rede; Logisch: conclusies trekken op basis van logica, het ene ding volgt op een logische manier uit het andere; Digitaal: gebruik van nummers zoals in berekeningen; Lineair: denken in termen van aan elkaar gekoppelde ideeën, de ene gedachte volgt direct op de andere, dit leidt vaak tot een convergente conclusie.
Non-verbaal: bewustzijn van dingen maar minimaal verband met woorden; Synthetisch: dingen bijeenbrengen om gehelen te vormen; Concreet: verhouding tot dingen zoals ze op dat moment zijn; Non-temporeel: zonder een gevoel voor tijd; 20
o
Niet rationeel: geen behoefte aan een rationele basis of feiten;
o
o o
Intuïtief: sprongen van inzicht maken, vaak op basis van onvolledige patronen, voorgevoel, gevoelens of visuele beelden; Ruimtelijk: dingen zien in relatie met andere dingen en hoe delen samen een geheel vormen; Holistisch: dingen als een geheel zien, het geheel van patronen en structuren opmerken, dit leidt vaak tot divergente conclusies.
Zoals de linkermanier een stap voor stap denkproces in de tijd is, zo is de rechtermanier een holistisch systeem waar alle kennis met elkaar ruimtelijk in verband staat. Als je aan “linkerbreindenkers” een vraag stelt, zullen zij het juiste antwoord zoeken op basis van de feiten die ze ter hunner beschikking hebben. Vraag het zelfde aan een “rechterbreindenker”, en zij antwoorden vaak met een wedervraag: “geef me meer feiten/het hangt ervan af”. Al hun kennis is aan elkaar gekoppeld, zij zien verschillende manieren die leiden naar digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
verschillende oplossingen en zij willen dan ook meer informatie om hen te helpen beslissen welke weg te nemen naar het vereiste antwoord. Dit divergent denken is het waarmerk van creativiteit maar kan in een schoolomgeving, waar presteren vaak gezien wordt als het juiste antwoord geven, mis begrepen worden. Cf. J. Freed: “ Omdat een van de kenmerken van rechterbreindenken een nonsequentiële divergente manier van denken is, komt hun geest vaak terecht in een ongebruikelijk en ander territorium. Dit kan resulteren in onlogische of vaak ondegelijke conclusies. Aan de andere kant kunnen zij een probleem vanuit een volledig ander hoek bekijken en zo komen tot nieuwe doorbraken en ontdekkingen.” Extreme gevoeligheid Hoogbegaafde VRD hebben vaak overgevoelige zenuwen die hen in staat stellen buitengewone hoeveelheden sensoriële stimuli te verwerken. Deze kinderen ervaren in verschillende mate extreme 21
gevoeligheid voor fysieke stimuli, meer bepaald geluid, licht en aanraking. Deze kinderen hebben een zeer gevoelig gehoor en horen vaak geluiden die voor anderen achtergrondlawaai is. Zij horen van op grote afstand gefluisterde gesprekken. Repetitieve geluiden zoals van fluorescerende lampen lijken voor hen heel luid en kunnen hen gek maken. Soms hebben ze er moeite mee om achtergrondgeluiden te onderscheiden van voorgrondgeluiden. “Mijn oren lijken wel een microfoon die geluid oppikt en versterkt. Ik heb twee keuzes: mijn oren aanzetten en overspoeld worden door geluid of mijn oren toehouden. Soms doe ik alsof ik doof ben.” Veel kinderen beschrijven een overgevoeligheid voor helderheid en schel licht. Zij proberen hun ogen te beschermen tegen fel zonlicht of overhead-licht, vooral fluorescerende lampen. Deze overgevoeligheid kan leiden tot het overslaan van woorden of lijnen bij het lezen, hun plaats verliezen, moe of afgeleid digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
worden, rusteloos en ongedurig worden, hoofdpijn krijgen, waterige of geïrriteerde ogen krijgen en veel knipperen. Deze kinderen geven er vaak de voorkeur aan te lezen onder gedimd, indirect of natuurlijk licht en eens volwassen dragen ze, vaak zelfs in de winter, een zonnebril. Van al deze fysieke overgevoeligheden trekt vooral aanraking de meeste aandacht. Ze willen geen labels in hun kleren. Zij zijn erg kieskeurig over wat ze willen dragen en verdragen vaak geen wol op hun huid. Zij houden van knuffelen en geknuffeld worden maar enkel op hun voorwaarden, zij haten het onverwachts aangeraakt te worden. VRD met extreme fysieke overgevoeligheid zijn zich enorm bewust van alles en iedereen in hun omgeving en worden vaak overstelpt en uitgeput door hun inspanningen om te functioneren in de wereld. Deze gevoeligheid alleen al kan in een klasomgeving werken als leerprobleem. 22
Piechowski (1999) legt deze gevoeligheden uit in de termen van Dabrowski’s “overprikkelbaarheid”, een term gekozen om het idee over te brengen dat de stimulatie ver over het gemiddelde is in intensiteit en duur. Overprikkelbaarheid kan gezien worden als een overvloed aan fysieke, zintuiglijke, creatieve, intellectuele en emotionele energie die kan resulteren in creatieve pogingen of geavanceerde emotionele en ethische ontwikkelingen bij volwassenheid. Overprikkelbaarheid wordt verondersteld aangeboren te zijn en treedt op in 5 vormen. 1. Psychomotorisch – te veel energie: snel spreken, aandrang tot actie, impulsiviteit, nerveuze gewoontes, competitiviteit; 2. Zintuiglijk – zintuiglijk en esthetisch plezier: zien, ruiken, aanraken, proeven, horen, waardering voor schoonheid, schrijven etc. 3. Intellectueel – leren, problemen oplossen: nieuwsgierigheid, concentratie, analytisch denken, introspectie, moreel denken; digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
4. Verbeelding – spontane beeldspraak: vlot in uitvinden en fantasie, poëtische en dramatische perceptie, uitgewerkte dromen, vrees voor het onbekende; 5. Emotioneel – intense gevoelens: complexe emoties en gevoelens, extreme emoties, identificatie met de gevoelens van anderen, moeite met veranderingen. (Piechowski 1979) Hoogbegaafde VRD hebben vaak al deze verschillende vormen van overprikkelbaarheid van Dabrowski en dit kan zowel positieve als negatieve effecten hebben. Deze kinderen vertonen vaak excessieve fysieke energie, overactieve verbeelding, intense reacties die hun interactie met anderen kunnen hinderen en extreme gevoeligheid. Aan de positieve kant daarentegen, hebben ze eindeloze energie, een levendige verbeelding, een onverzadigbare liefde voor het leren en een ongebruikelijke capaciteit om zorg te dragen. Cf. M. Piechowski: “overprikkelbaarheid 23
voedt, verrijkt, versterkt en maakt talent mogelijk.” (Piechowski 1999; pp325-6)
het afspelen van verschillende cassettes in een videorecorder in mijn verbeelding.” (Grandin 1996)
Extreme Visueel-Ruimtelijke Stijl – AuditiefSequentieel Informatieverwerkingsprobleem
Vaak hebben VRL een voorgeschiedenis van kinderziektes als allergie, voedselintolerantie, koliek, keelontstekingen, astma, sinusitis of oorontstekingen die oorstop veroorzaken zodat ze problemen ervaren met horen in hun eerste ontwikkelingsjaren. Omdat deze kinderen een zwakke en gestoorde geluidsinvoer hebben, gebruiken ze hun ogen om te compenseren en ontwikkelen vaak hoge visueel-ruimtelijke bekwaamheden. Hoewel hun gehoor geen blijvende hinder ondervindt van deze blokkades, is de ontwikkeling van auditieve informatieverwerking ongelijkmatig en zij starten op school met een leerprobleem.
Kinderen met sterke ruimtelijk visuele mogelijkheden gecombineerd met auditief- sequentiële zwaktes worden visueel-ruimtelijke leerlingen genoemd. Visueel ruimtelijke leerlingen (VRL) zijn excellente visualiseerders en moeten visualiseren om te kunnen leren. Visualisatie is het sleutelelement in het mentaal proces van VRL. Zij denken voornamelijk in beelden of afbeeldingen – ofwel stille beelden zoals foto’s ofwel bewegende beelden zoals video’s. Visueel denken gaat heel snel, complex en niet sequentieel. Sommige VRL beschrijven een volledige afwezigheid van geluid of gedachtespraak in hun hoofd, anderen ervaren een beetje geluid. “Denken in taal en woorden is vreemd voor mij. Ik denk volledig in afbeeldingen. Het lijkt op digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Zij hebben problemen met sequentieel denken en een slecht auditief korte termijn geheugen. In het bijzonder hebben VRL problemen met het horen, herinneren en herhalen van auditief-sequentiële instructies van 3 of meer stappen. Daarentegen 24
kunnen zij zonder problemen informatie verwerken in 6 stappen als die informatie is gepresenteerd op een manier aangepast aan hun visuele leerstijl. Een VRL met een zwak auditief-sequentieel verwerkingsproces voelt zich alsof hij leeft in een vreemd land met een eerder beperkte kennis van de taal. Wanneer zij op een auditieve manier informatie voorgeschoteld krijgen, moeten zij deze informatie eerst omzetten naar hun visuele manier. Daarom sluiten zij zich tijdelijk af van de werkelijkheid en horen dan ook de informatie die dan juist komt, niet. Nadat ze de info hebben omgezet, keren ze terug naar de externe werkelijkheid en zo doen zij voort met de hele tijd heen en weer switchen tussen het opnemen van externe informatie en het afsluiten van de externe werkelijkheid om deze te vertalen. Daardoor krijgen zij een reeks gaten: zij hebben bepaalde informatie en van andere missen zij stukken. Dit valt vooral op bij testen en herhalingen. Dit vertaalproces neemt ook tijd in beslag waardoor zij vaak problemen ervaren digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
met het afmaken van taken en testen in de toegestane tijd. VRL hebben vaak problemen met taal. Om hun gedachten te kunnen communiceren, moeten ze eerst bepaalde beelden uit hun hoofd nemen en in een bepaalde volgorde zetten. Dan moeten ze die memoriseren. Dan moeten ze de woorden vinden om deze beelden te beschrijven. De beelden van deze woorden moeten ze dan lang genoeg vasthouden om ze luidop te zeggen. Dit probleem wordt nog versterkt als ze de woorden ook nog eens moeten neerschrijven. Letters moeten in een bepaalde volgorde geplaatst worden om woorden te spellen. Woorden moeten in een bepaalde volgorde gezet worden om zinnen te maken. Zinnen moeten aan elkaar gekoppeld worden om paragrafen te maken en paragrafen moeten aaneen gekoppeld worden om opstellen en huistaken te maken. Het is daarom volkomen begrijpelijk dat VRL de meest wonderlijke verhalen vertellen in rijk en grafisch detail en het toch niet zullen neerschrijven. 25
VRL gedijen op complexiteit en in simpele taken falen ze vaak, bvb wiskundige concepten tegenover klok kijken. Ze focussen op het grotere geheel en weten daardoor vaak niet hoe ze een oplossing gevonden of een conclusie bereikt hebben. Ze doen het slecht op testen binnen de tijd. Daarnaast zijn ze vaak gedesorganiseerd en kunnen zich moeilijk houden aan tijdsbeperkingen. Dit is geen gedragsprobleem, maar een belangrijk probleem waarvoor zij hulp nodig hebben om geschikte strategieën en vaardigheden te ontwikkelen. Zij hebben nood aan structuur en voorspelbaarheid, duidelijke grenzen en tijdskaders en bijstand bij projectplanning. Het is belangrijk dat ze geprezen worden voor hun inspanningen, eerder dan voor hun concentreren op prestatie want het vraagt redelijk wat tijd van hen om organisatorische strategieën en vaardigheden te ontwikkelen.
Sterktes
De volgende opsomming geeft een overzicht van de sterktes en zwakheden van de visueel ruimtelijke leerstijl.
Zwakheden
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
-
-
Gedijt op complexiteit Systeemdenker Houdt van moeilijke puzzels Sterk visueel geheugen Creatief, verbeeldingrijk Goed gevoel voor humor Beter in wiskundige analyse dan in rekenen Beter in begrijpend lezen dan in ontcijferen Beter in meetkunde dan in algebra Beter in fysica dan in scheikunde Gefascineerd door computers, vooral computerafbeeldingen Gretig televisiekijker Houdt van muziek Dagdromer – rijk fantasieleven Grondig/uitgewerkt krabbelaar
Slecht auditief geheugen, onthoudt geen 3stappen instructies 26
-
-
Moeite met onthouden van feiten, slecht in onderwerpen die van buiten leren vereisen zoals biologie, vreemde talen Moeilijk met eenvoudig materiaal Slecht in berekeningen Moeite met leren van klanken Moeite met spelling Lage woordherkenning Doet het slecht in testen op tijd Moeite met het leren van wiskundige feiten Gedesorganiseerd, vergeet details Onoplettend in de klas, gemakkelijk afgeleid Heeft een hekel aan oefeningen en herhalingen “vergeet” geschreven huistaken levert korte, slordige werkjes van slechte kwaliteit af moeilijk handschrift, moeilijk te lezen impulsief, geneigd eerst te handelen en dan te denken
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Opvoeding In de meeste gevallen wordt deze visueel-ruimtelijke leerstijl in school niet aangepakt waaronder het zelfbeeld van deze leerlingen te lijden heeft. Eerst en vooral dient de begaafdheid van deze kinderen erkend te worden en zodoende hun pedagogische noden op dit gebied. Daarnaast moeten ze zelf hun leerstijl begrijpen, moeten hun zwakheden in aanmerking genomen worden en aanpassingen in de manier waarop hen informatie wordt aangeboden. Traditionele onderwijstechnieken zijn ontworpen voor auditief-sequentiële leerlingen. Concepten worden aangebracht op een stap voor stap manier, ingeoefend via oefeningen en herhalingen, toegepast onder getimede omstandigheden en dan herbekeken. Dit proces is ideaal voor sequentiële leerlingen wiens leerproces vooruitgaat via de stap voor stap methode van gemakkelijk naar moeilijk materiaal. VRL begrijpen concepten zeer snel wanneer ze voorgesteld worden in een context en gerelateerd aan andere concepten. 27
Als een VRL eenmaal een mentaal beeld heeft van een concept en ziet hoe de informatie past in wat ze al kennen, is hun leerproces permanent. Herhaling is helemaal niet nodig en irrelevant voor hun leerstijl.
remedies voor hun zwakke punten. Het is aanbevolen dat materiaal zoveel mogelijk op een visuele manier gepresenteerd wordt en dat ze opnieuw gemotiveerd geraken door de ervaring te slagen in iets.
Maar zonder gemakkelijk te observeren verbanden kan de informatie niet opgenomen worden in hun hersenen – het is zoals leren in een vacuüm en het lijken voor de leerling totaal zinloze oefeningen in futiliteiten. Leerkrachten misinterpreteren vaak de problemen van deze leerlingen met leerstrategieën als een onbekwaamheid om concepten te leren en nemen aan dat de leerling meer oefeningen nodig heeft om het materiaal te vatten. Van buiten leren en oefeningen zijn juist schadelijk voor VRL omdat deze hun zwakheden eerder benadrukken in plaats van hun sterktes. (Silverman 1994)
Felder en Silverman (1988) geven volgend lijstje algemene principes voor het onderwijzen van VRL die ook de andere leerlingen ten goede komen: -
-
Er zijn 2 sleutels om deze kinderen te onderwijzen: begrijpen dat deze kinderen zonder visualisatie niet kunnen denken en dus ook niet kunnen leren en zich richten op hun sterktes zonder te concentreren op digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
leerlingen motiveren door materiaal in verband te brengen met wat al op voorhand gezien is en wat nog komen gaat en met de eigen ervaringen van de leerlingen; een evenwicht voorzien tussen concrete informatie (feiten, data, experimenten) en abstracte concepten (principes, theorieën, modellen); een evenwicht voorzien tussen materiaal dat het praktisch, probleemoplossend vermogen benadrukt en materiaal dat de nadruk legt op fundamenteel begrijpen; 28
-
-
-
-
-
gebruik overvloedig afbeeldingen, schema’s, grafieken en eenvoudige schetsen, toon films, voorzie demonstraties; gebruik de computer voor instructies; voorzie pauzes tussen voordrachten en op bord schrijven om studenten te laten nadenken over wat ze verteld is; gebruik kleine brainstormsessies om studenten in de gelegenheid te stellen iets actiefs te doen; voorzie problemen met een open einde en oefeningen die vragen naar analyse en synthese in combinatie met herhalingsoefeningen; beloon diversiteit en afwijkend denken, juich creatieve oplossingen toe zelfs als ze niet correct zijn; bespreek leerstijlen in de klas. Leerlingen worden gerustgesteld als ze horen dat hun academische moeilijkheden niet altijd te wijten zijn aan persoonlijke ontoereikendheden.
Daaraan toegevoegd beveel ik specifiek voor de begaafde VRL die ik regelmatig zie ook nog aan het volgende te voorzien: -
-
-
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
biedt onderwerpversnellingen aan of uitbreidingsen verrijkingsactiviteiten om hun belangstelling te krijgen en hun intellectueel potentieel te maximaliseren; zet ze vooraan in de klas om afleiding te minimaliseren; schrijf aanwijzingen op bord, overhead of papier; mondelinge aanwijzingen met meer dan drie stappen worden best ook op bord geschreven; gebruik voor spelling en lezen eerder een aanschouwelijke aanpak dan één op basis van klanken; gebruik boeken rijk aan visueel materiaal om interesse en leesvermogen te stimuleren; onderwijs wiskunde visueel door het gebruik van ontdekkingsmethodes; geef nota’s omdat overschrijven van het bord moeizaam gaat; 29
-
-
gebruik een dagboek voor de klasleraar om specifieke instructies en huiswerk te noteren; laat zoveel mogelijk school- en huiswerk op pc gebeuren wanneer ze moeite hebben om netjes te schrijven en tegelijkertijd informatie te verwerken; geef extra tijd om taken en opdrachten af te maken als dit nodig blijkt; vermijd testen op tijd; sta het gebruik van een bandrecorder toe om klassikaal onderwijs en discussies op te nemen.
Conclusie Ik heb veel geleerd van begaafde visueel-ruimtelijke leerlingen door de kinderen zelf en van Linda Silverman en Jeffrey Freed, daarom is het gepast om dit artikel te eindigen met citaten van deze belangrijke invloeden. “Ik wou dat ik een projector op mijn hoofd had en jij een scherm op het jouwe en dan zou je begrijpen wat ik je probeer te vertellen.” (Adam 9 jaar) digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
We moeten de verschillen in kinderen respecteren en positief op hen reageren. Er is hoop en hulp voor het rechterbreindenkend visueel-ruimtelijk begaafde kind. Vroege identificatie en meer begrip zullen resulteren in minder verbanning en schaamte. De samenleving zal profiteren van hun formidabel krachtig brein als we meer inspelen op hun bekwaamheden om problemen op een frisse en creatieve manier te zien, aan te pakken en op te lossen. (Jeffrey Freed 1996) VRL zijn aandachtiger als ze het doel van de opleiding begrijpen. Ze werken thuis en op school beter mee als ze meer inspraak krijgen in het beslissingsproces en keuzes. Discipline gebeurt best onder vier ogen want deze kinderen zijn zeer gevoelig en gemakkelijk vernederd. Als ze gerespecteerd worden, zullen ze leren anderen ook met respect te behandelen. Deze kinderen gedijen op complexe, abstracte ideeën, het zijn natuurlijke patroonvinders en probleemoplossers. Daarom zijn ze uitermate geschikt voor de ervaringen in programma’s en activiteiten voor begaafden. Geplaatst in de juiste leeromgeving, met een goede 30
mix van hun eigen leerstijl en de manier waarop ze onderwezen worden, kunnen VRL hun potentieel ten volle benutten en uitgroeien tot innovatieve leiders in onze samenleving. (Silverman 1994) Vertaald uit het Engels door ND. Kijk ook eens op onze Links pagina rond VSL en beelddenken: HU
/00_Home/links_paginas/vsl_beelddenkers.html
U
Lees ook het boek van Jeffrey Freed en L. Parsons: HU
Right-brained children in a left-brained
digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
UH
31
ADVERTENTIES +
Klik hier voor 't inkijkexemplaar digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare +
32
NETWERK +
in educare staat:
bijbehorende links:
digitale verdieping:
44 Activiteiten op het Educare Netwerk Liefdevol communiceren met Valentijn online community voor onze leden www.geweldlozecommunicatiefestival.nl 45 www.ai-opener.nl Geef je zelf een workshop of lezing? Zet het online op de agenda! Favoriete filmpjes op ’t netwerk
-
Leuke groep
Rust en ontspanning in de klas Deel je ervaringen met andere ouders...
45 Opgroeien in Verbondenheid tip service voor Educare lezers
Samen lachen Jamie Oliver’s Ted Award speech
Filosoferen tijdens het eten De tip van Myra Hillebrink
E+ 34
Buiten is het koud en guur – tip van Maril Heijen
Iedere week een nieuwe tip op: www.opgroeieninverbondenheid.nl 45 Opvoedingsboek.nl boekentip
Slim en Fit met LeerGym Favoriete boek van Merel Asbeek Brusse Wat is jouw favoriete boek? Vertel het op opvoedingsboek.nl
46 Ukkies advertenties van abonnees digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Plaats je eigen ukkie online: Educare Netwerk - Ukkies
Educare +
33
Opgroeien in Verbondenheid: met jezelf, de ander, de materie, de maatschappij en de natuur
Buiten is het koud en guur‌ tip van Maril Heijen
NETWERK +
Het is winter. Buiten is het guur en nat. De aarde is een modderpoel. We maken het binnen warm en gezellig. We gaan pas weer naar buiten als de winterzon aan de horizon verschijnt. Dan wandelen we langs het strand of gaan we naar een bos. Niks mis mee zolang de het zonnetje af en toe verschijnt. Maar er zijn ook de lange dagen achter elkaar dat het regent en waait en dat er geen hond op straat te zien is. Net dan is het spannend en uitdagend om naar buiten te gaan. En het is gezond! Kinderen die te weinig naar buiten gaan, worden sneller ziek. Ze bouwen te weinig weerstand op. Een sterk immuunsysteem krijg je pas als je door weer en wind durft te gaan. Je lichaam en je geest worden er sterker van. Tip: Doe de laarzen aan en stap dapper door de regen digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare +
34
NETWERK +
Onze kinderen zitten heel wat uren van een dag op een stoel. Op school moeten ze heel lang stil zitten. En thuis kruipen heel wat kinderen het liefst achter de TV of de computer. Meestal zijn ze op die momenten stil maar daarna volgt er vaak een explosie van energie. Ze moeten zich immers ergens ontladen. Neem ze dan mee naar buiten. Trek de laarzen aan en stap flink door de plassen. Struin door de velden en de bossen als die in jouw omgeving zijn. Maak vooral veel plezier samen. En als jullie dan uitgespeeld zijn en het nat en koud gekregen hebben, is het heerlijk om thuis te komen. Dan pas wordt de behaaglijkheid en de warmte van het huis volledig ervaren.
Ook een tip geven? Of wekelijks in je postvakje ontvangen? Ga naar www.opgroeieninverbondenheid.nl en schrijf je in. Tipgevers kunnen alle informatie vinden onder de knop ‘VEELGEVRAAGD’
Deze tip kreeg je van Maril Heijen: “Ik heb een lange ervaring in het begeleiden van kinderen in het onderwijs. Daarnaast help ik graag kinderen en hun ouders die zich willen ontwikkelen in hun groeiproces. Ik werk vanuit mijn hart en zeg zonder voorwaarden JA tegen dat wat er is bij kind en ouders.” Klik hier voor meer tips van Maril... digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare + 35
ADVERTENTIES + digitale bijlage bij educare 2012 nummer 1
Educare +
36