Help, mijn puber gaat op hyves! Grenzen en de cyberwereld Pubers zoeken grenzen op, en kinderen in groep 7 en 8 beginnen ook al te experimenteren met hoe ver ze kunnen gaan. Dat is niet anders dan twintig jaar geleden. Wat wel veranderd is, is de sociale omgeving. Hoe kan je het sociaal veilig houden waar hyves, facebook en twitter onbeperkte ruimtes zijn?
Debby Dacier en Adriënne Baars
Debby Dacier heeft op verzoek van enkele scholen onderzoek gedaan naar dit soort incidenten. In het boek ‘Gedist’ wat daaruit voortkwam staan vooral adviezen voor scholen en docenten. Ook verzorgt het onderzoeksinstituut CPS trainingen over het omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Een van de leuke projecten betreft de socratische dialogen. Hierbij wordt met kinderen uit een klas een vraaggesprek gehouden waarbij ‘grenzen’ een van de onderwerpen is (zie kader). De bij die klas betrokken docenten zijn bij het gesprek aanwezig, maar onthouden zich van een oordeel. Soms zitten ze wel met hun oren te klapperen over wat er besproken wordt.
Ontwikkelen en spiegelen Pubers zijn op zoek naar hun eigen identiteit, en naar de keuzes die daarbij horen. Ze willen zich profileren en bij een groep horen. Het hebben van een sociaal netwerk op internet blijkt een positief effect op schoolresultaten te hebben als de leerling zijn cybervrienden als echte vrienden ziet en het netwerk niet gebruikt wordt om te pesten of te dreigen. Laten zien wie je bent, met foto’s en leuke teksten is eenvoudiger op een hyves-pagina dan in het echte leven. Je bent minder verlegen, de grenzen zijn minder vast. De piek in het gebruik van hyves blijkt bij 13 tot 14-jarigen te liggen. Op deze leeftijd kunnen kinderen de gevolgen van wat ze doen nog niet overzien, en de gevolgen voor anderen nog niet goed inschatten. Ze zijn vooral uit op het krijgen van voldoening en het vormen van hun eigen identiteit. Ze hebben volwassenen nodig om te weten te komen waar de grenzen liggen. Dat kan alleen als de volwassenen zich als een spiegel opstellen, als ze beseffen dat de kinderen nog aan het leren zijn en een ‘goed’ voorbeeld nodig hebben. Of het dus verstandig is van die geinige meester Paul om de foto’s van zijn weekend onder alle leerlingen te verspreiden, is natuurlijk de vraag. En een filmpje met een mobieltje van een mislukte scheikundeproef is misschien niet echt een aanbeveling voor de docent en voor de school. Vroeger was zoiets hooguit een ‘lokaal’ probleem. Maar als het filmpje eenmaal op Youtube staat, gaat het een
Wat is echt? Debby Dacier is werkzaam als consultant bij CPS, een bureau voor onderwijsondersteuning en advies. Zij geeft onder meer trainingen voor docenten en schoolbesturen.
Om kinderen, hun ouders én docenten zich bewust te laten worden van grenzen, kun je paar eenvoudige oefeningen doen. • Vergelijk met iets ‘in het echt’. Zou je in je ondergoed voor het raam gaan staan? Nee? Waarom zou je dat dan wel voor een webcam doen? • Wie ben je echt? Ben je herkenbaar op foto’s, je hyvespagina, twitterberichten, op facebook? En ben je dat echt
[ pagina 14 ] 3/2011
e du c a r e
of speel je soms een rol? Zoek eens op je eigen naam, wie kom je tegen (naamgenoten) en wat kom je allemaal tegen? • Zijn anderen echt? Wie je vrienden zijn op school is meestal wel duidelijk, maar of dat ook voor alle vrienden op internet geldt, is natuurlijk de vraag. En zijn al die vrienden precies wie ze zeggen dat ze zijn? Zoek eens op wat er op internet over hen bekend is.
© ADMAR KWANT
A
ls het lekker weer is, komt Rosa graag in een kort shirtje en nog korter rokje naar school. Bij de jongens in de klas lokt dat reacties uit. En op het schoolplein wordt ze opeens uitgescholden voor ‘hoer’. Waar de grens ligt bij experimenteren? Waar een grens overschreden wordt, hangt erg af van je sociale en culturele achtergrond. En dat is niet alleen het geval bij zomerrokjes. Natuurlijk kwamen dit soort relletjes vroeger ook voor. Wat anders is in deze tijd, is dat de omgeving veranderd is. Vroeger zei je iets in een groep, schreef je iets in je agenda en dat was het. Als je het nu op een hyves-pagina krabbelt, ziet een grote groep het bijna op hetzelfde moment. ‘Terugkrabbelen’ kan niet.
eigen leven leiden en is het heel moeilijk om daar nog controle op uit te oefenen.
Pestkoppen Ruzies en pesterijen zijn ongrijpbaarder. Juist door de snelheid waarmee informatie verspreid kan worden, via internet en mobiele telefoons, worden zaken ook sneller opgeklopt. Bij pesten is het de schaal waarop het gebeurt, wie er allemaal bij betrokken zijn, anders dan vroeger. Voor een prettig schoolklimaat en een veilige omgeving is het van belang dat docenten en ouders betrokken zijn. Ze moeten weten
wat er speelt en wat er gebeurt. Die betrokkenheid moet overigens niet zover gaan dat docenten zich als ‘vriendje’ gaan gedragen, het is wel zo professioneel om hun eigen leven gescheiden te houden van dat van hun leerlingen. Zo voorkom je ook een heleboel problemen… De grenzen zijn, in vergelijking met twintig jaar geleden, onduidelijker geworden. Ouders en docenten zijn degenen die de grenzen moeten stellen. Daarbij zijn twee peilers van belang: ken de kinderen en blijf in gesprek.3
In gesprek blijven De ‘grenzen’ waar kinderen, ouders en docenten mee te maken hebben zijn geen voorgeschreven regels. Het ingewikkelde is ook dat de grenzen langzaam opschuiven: dat hoort ook bij groter wordende kinderen. Erover praten en nadenken over wat het betekent, is eenvoudiger als er geen gespannen situatie is. Op de hoogte zijn (ken het kind), weet wat er speelt, en in gesprek blijven. Deze gesprekjes zijn thuis vaak het eenvoudigst bij een klusje (afwassen, bij het naar bed gaan) of naar aanleiding van bijvoorbeeld de telefoonrekening of een verjaardagsfeestje.
Op school zou een leerkracht bewust ‘één op één momentjes’ moeten zien in te bouwen. Preken werkt averechts, waarschuwen is vaak te abstract. Trek bijvoorbeeld een vergelijking met het ‘echte’ leven: “als je iemand niet kent, wat biedt een virtueel vriendje dan als extra? Wat je kunt zeggen als je boos bent hangt af van waar je het zegt. Bedenk maar eens hoeveel mensen kunnen meeluisteren als je het in een tweegesprek doet, of in de klas, of op een hyves-pagina krabbelt. Wat denk je dat meer invloed heeft? En waar denk je dat de ruzie het snelste over is?
e du c a r e
3/2011 [ pagina 15 ]
Meer lezen? D. Dacier, A. Fransen en H. Puper, ‘Gedist? Antwoord op grensoverschrijdend gedrag in het onderwijs’; CPS Over de gevolgen van pesten: Gie Deboutte, Els Schuerman, Monique Neuts, Leven met een pestverleden/ Cego
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl