PRAKTIJKMANAGEMENT
Zorgconcentratie loont niet altijd Steeds vaker streven zorginstellingen naar concentratie van hun zorgaanbod. Officieel om de kwaliteit van het zorgaanbod te verbeteren, maar niet zelden spelen er louter zakelijke doelstellingen mee, zo concludeert het Nederlandse Consortium Onderzoek Kwaliteit van Zorg uit onderzoek. Soms gaat dat zakelijk streven zelfs ten koste van de kwaliteit van de aangeboden zorg. oncentratie van medische ingrepen en behandelingen in ziekenhuizen leidt niet altijd tot kwaliteitswinst voor patiënten, zo stellen onderzoekers van het Nederlandse Consortium Onderzoek Kwaliteit van Zorg(1) vast. Meer zelfs: soms wegen de negatieve effecten van de concentratie zwaarder door dan de mogelijke positieve gevolgen. Patiënten moeten meer afstand afleggen naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis waar het zorgaanbod voor hun aandoening is geconcentreerd, ze hebben minder keuzevrijheid,... Waarom zet de zorgsector dan steeds vaker in op een bundeling van hun aan-
C
Strategische positionering
▲
Het Amphia-ziekenhuis (locatie Molengracht, Breda) ontstond in 2001 uit een fusie tussen drie ziekenhuizen.
Moet specialist in loondienst? Nog in Nederland hielden NRC Handelsblad en economenwebsite Me Judice een enquête onder economen waarin ze polsten naar het statuut van specialisten. 60 % van de ondervraagden meent dat het Nederlandse zorgstelsel er baat bij zou hebben als alle specialisten in loondienst van een ziekenhuis werken – nu is iets minder dan de helft aan de slag in loonverband. De vrij gevestigde specialisten laten zich inhuren via maatschappijen of vennootschappen. “Een vreemde manier van werken”, vindt professor eco-
bod? Achterliggend idee is dat de kwaliteit van een ingreep hoger ligt als die frequenter wordt uitgevoerd. En dat klopt ook, tenminste voor een aantal ingrepen. Voor veel behandelingen is het verband tussen kwaliteit en volume daarentegen nooit aangetoond, zo merken de onderzoekers op, of soms zelfs gewoon nooit onderzocht.
nomie Bas van der Klaauw (VU Amsterdam). “Een ziekenhuis heeft een publieke functie. Waarom moet het zorg extern inkopen in een markt met erg beperkte concurrentie?”
Stukloon Een andere veel gehoorde bedenking is dat zelfstandige specialisten gebaat zijn bij meer verrichtingen en dus sowieso streven naar zoveel mogelijk ingrepen. De Vereniging Vrijgevestigd Medisch Specialisten vindt die kritiek echter onte-
recht. “Wij worden al lang niet meer betaald volgens ‘stukloon’; het idee dat meer ingrepen direct meer geld oplevert, is dus achterhaald”, aldus voorzitter Milco Linssen. “Ook de torenhoge vergoedingen zijn verleden tijd, er is een keihard kostenplafond ingesteld.” Vrij gevestigde specialisten, door de fiscus aanzien als ondernemers, zouden gemiddeld 211.000 euro per jaar verdienen, anderhalf keer zoveel als hun collega’s in loondienst. T.R.
“Te vaak worden de beleidsdiscussies over concentratie niet goed gevoerd”, stelt onderzoekster Jany Rademakers (Nivel) vast. “Strategische positionering van het ziekenhuis en een efficiëntie personeelsbezetting en bedrijfsvoering zijn dikwijls de belangrijkste argumenten voor concentratie. En daarvoor moet het patiëntenbestand opgekrikt worden. Maar in plaats van daar eenzijdig op te focussen, stellen we beter de vraag welke organisatievorm en welke manier van zorgverlening de kwaliteit optimaliseert.” Ook over de maat die gehanteerd wordt om de uitwerking van concentratie na te gaan, heeft het onderzoeksconsortium zijn twijfels. “In vrijwel alle studies wordt het effect bepaald aan de hand van het sterftecijfer, maar dat is lang niet voor alle aandoeningen relevant.” Tijs Ruysschaert (1) Het Consortium Onderzoek Kwaliteit van Zorg is een samenwerking tussen het iBMG (Erasumusuniversiteit), IQ healthcare (UMC St Radboud) en onderzoeksinstituut Nivel.
Degadt: ‘Concentratie is complex samenspel van factoren’ Ook in ons land is de tendens tot concentratie van zorg duidelijk aanwezig. “En het is goed dat die af en toe tegen het licht gehouden wordt”, vindt Peter Degadt, topman bij Zorgnet Vlaanderen. “Er spelen immers tal van factoren mee. Een eenduidig antwoord op de vraag of concentratie nu goed is of niet, bestaat niet.” e kwaliteit van zorg neemt niet technologische infrastructuur (scanners, evenredig toe met de grootte van dialysetoestellen, robots, OK’s,...) duur, het centrum. Er spelen veel meer wat de aankoop in groep aantrekkelijker factoren mee dan enkel de ‘activiteitsgraad maakt. Daarnaast kunnen instellingen overvan een dienst”, geeft Peter gaan tot fusie om de schaarste Degadt, gedelegeerd bestuur- Een multidisciplinaire in sommige artsendisciplines der bij Zorgnet Vlaanderen, de aanpak vraagt vaak op te vangen. Nederlandse onderzoekers gelijk. grotere groepen van “Verder speelt de toenemende “Maar een minimum activiteitscomplexiteit van het zorgaanzorgverstrekkers norm per instelling creëert wel een bod een rol: een multidisciplinaire context waarin kwaliteit gegarandeerd en aanpak vraagt vaak grotere groepen van gewaarborgd kan worden.” zorgverstrekkers, en dus grotere centra. En De factoren aan de grondslag van fusies jonge artsen kiezen tegenwoordig dikwijls liezijn uiteenlopend. Zo is medische hoogver voor grotere ziekenhuizen, omdat het werk
“D
er gevarieerder is en ze er ‘menselijkere’ wachtdiensten krijgen voorgeschoteld”, vult Peter Degadt aan. “Tot slot heeft ook de overheid een vinger in de pap te brokken. Denk maar aan het Vlaams Investeringsfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA). Bij grote investeringsprojecten stuurt dat altijd aan op concentratie van gebouwen, om dubbele kosten te vermijden.”
Deconcentratie Tegelijkertijd bestaat de omgekeerde tendens, aldus de CEO van Zorgnet Vlaanderen, deconcentratie. “Voor een vergrijzende bevolking is geografische nabijheid en toegankelijkheid van zorg cruciaal, en daar spelen veel ziekenhuizen op in door vestigingen in stand te houden of te creëren waar
het basiszorgaanbod gegarandeerd blijft. Ook de mogelijkheden van medische technologie verhogen de zelfredzaamheid van patiënten, en door informatisering kan het elektronisch patiëntendossier van overal geraadpleegd en aangevuld worden. Stuk voor stuk zaken die deconcentratie in de hand werken.” Essentieel element voor die ‘decentralisatie’ is de bereidwilligheid van artsen om zich naar perifere vestigingen te verplaatsen. Via netwerking kunnen zij complementaire zorg organiseren over meerdere locaties heen, afspraken en wachten delen en andere taken verdelen. “Maar we moeten opletten dat we hen niet als ‘mobiele brigades’ inzetten. Ze zijn al met te weinig en hebben hun grenzen aan flexibiliteit stilaan bereikt.” T.R.
ARTSENKRANT Dinsdag 29 januari 2013 Nr. 2294
17