ISSN 0772-6422 Maandelijks Tijdschrift P608420 Afgiftekantoor GENT X
Verantwoordelijke Uitgever: Frank Tamsin, Oostmeers 122 C, 8000 Brugge
Volume 57, nummer 6, juni 2012
Dwergsterrenstelsels Dwergsterrenstelsels Satellietverontreiniging Satellietverontreiniging HEELAL JUNI 2012
1
de astrotoerist
Tijs Ruysschaert
Zwitsers hotel verzamelt sterren: Alpine Astrovillage Lü-Stailas, een sterrenhotel in Lü, Graubünden (Zwitserland)
O
M DE OREN SLAAN ZE ONS MET
hun sterren, de hotels. Zeker nu, met de zomervakantie binnen handbereik. Nil novi sub sole dus, dat logement in Helvetica. Of toch? Lü telt niet meer dan een dikke vijf dozijn inwoners. Meet nog geen 7 km2. Ligt bijna 2000 meter boven de zeespiegel. Waarom in Jezus’ naam kiest iemand dit dorp uit als locatie voor zijn hotel? En, wat nog meer vraagtekens oproept, hoe in Gods naam verdient iemand er sterren? Václav en Jitka Ourednik, twee Tsjechische neurowetenschappers met een passie voor astronomie. Bijna vijfentwintig jaar geleden brengt een symposium over anatomie hen bijeen in Lausanne (Zwitserland). Vandaag zijn ze een getrouwd stel en trotste eigenaars en uitbaters van Alpine Astrovillage Lü-Stailas1. Daartussenin verblijven ze meer dan tien jaar in Canada en de United States, waar ze les geven aan universiteiten en onderzoek uitvoeren in allerlei subdomeinen van de biologie: ontwikkelingsbiologie, moleculaire biologie, stamcelbiologie, breinwetenschappen, regeneratieve geneeskunde, … Van de academische kringen in bruisende metropolen naar de rustgevende natuur in de buurt van een onooglijke Zwitserse berggemeente. “En toch was die overstap geen cultuurschok”, verzekert Jitka. “Ook nu zijn we nog op zoek naar kennis en geven we nog les, aan bezoekers die naar sterren willen leren kijken. Ook nu zijn we nog dag in dag uit bezig met observeren. En 1
‘Stailas’: Jauer (Rheto-Romaans dialect gesproken in Val Müstair) voor ‘sterren’, ‘lichtende hemellichamen’ 196
HEELAL JUNI 2012
ook nu proberen we nog creativiteit aan de dag te leggen in ons werk. Al missen we de drukte van de grootstad soms wel.”
STERRENBUNKERS Lü is de ideale plaats om aan ‘star gazing’ te doen. Het dorpje ligt voldoende hoog, er zijn geen grote steden in de buurt, het klimaat is droog en er is amper luchtvervuiling. In de tuin beneden het hotel trekken drie witte koepels de aandacht. Observatoria zijn het, het vizier gericht naar de lucht boven Lü. Hier kunnen bezoekers de nacht doorbrengen. Gebukt onder het gewicht van ontelbaar veel hemellichamen. Wie naar Lü-Stailas komt, wil niet slapen na twaalven, maar het heelal onder de loep nemen. Speuren naar houvast in een uitdijend universum. Van jongs af aan is Václav gefascineerd door alles wat met de ruimte te maken heeft. Na zijn opleiding aan
het gymnasium staat hij voor een tweesprong: kiest hij voor studies biowetenschappen of astronomie? OostEuropese nuchterheid geeft de doorslag: het wordt de eerste optie. Een diploma dient om later brood op de plank te brengen. De kans dat dit lukt met biowetenschappen is een pak groter dan met sterrenkunde, schat de jonge Václav in. “Wat ons over de streep trok om de deur van de bio- en neurowetenschappen achter ons toe te trekken, was de toenemende commercialisering. Die stuitte ons steeds meer tegen de borst”, blikken Václav en Jitka terug op het moment waarop ze hun succesvolle academische carrières achter zich laten. “Geld en faam, dat werden dé drijfveren van veel wetenschappers. En de nieuwe lichting onderzoekers wilde enkel zo snel mogelijk haar PhD halen. Tegenwoordig blinken studenten uit in onderzoekstechnieken, ondertussen is hun gebrek aan fantasie schrijnend.”
SCHONE DEUGD
De drie bunkers in de tuin zijn overgevlogen uit Maryland (Amerika). In een van de ‘domes’ staat een Celestron CGE 1100 Telescoop om sterren mee op te sporen. (Wanneer het wolkendek zich op de achtergrond houdt, is geen enkel sterrenhotel opgewassen tegen Lü-Stailas.) Een andere huisvest een Dobson-telescoop, met hetzelfde doel. In de derde witte schelp zijn alle benodigdheden voor professionele astrofotografie ondergebracht, ze staan in verbinding met computers in het hotel. Het nemen van foto's van ruimtelichamen kan uren in beslag nemen, de bewerking van de beelden ook. Geduld is een schone, zeldzame deugd. Op zeer jonge leeftijd krijgt Jitka een microscoop van haar vader. Als klein meisje interesseert ze zich immers al mateloos voor de natuur en wil ze alles bestuderen, liefst van zo dicht
mogelijk. Een carrière als wetenschapper staat voor haar in de sterren geschreven. Die loopbaan komt er ook en leidt haar naar Václav, die haar aansteekt met zijn hartstocht voor de ruimte. Als Jitka voor het eerst omhoog kijkt, is ze nog bang van de duizelingwekkende afstand. Die angst ligt intussen ver achter haar. In sterren kijken bundelt ze nu haar twee grootste passies: wetenschap en filosofie.
‘FOUNDATION’ Op veel belangstelling kan Alpine Astrovillage Lü-Stailas vooralsnog niet rekenen. Nochtans besteedden heel wat lokale media al aandacht aan het initiatief, en dat van bij de opstart in 2009. De Ouredniks vrezen dat ze nog moeten afrekenen met een vooroordeel. Jitka: “Mensen denken dat wij een gewoon hotel zijn, maar dat
klopt niet. Wij vormen geen competitie voor andere toeristische diensten uit de buurt, daarom strijden we voor onze erkenning als ‘foundation’. Dit moet een plek zijn waar iedereen – leek of gevorderd – in contact kan komen met astronomie, les kan volgen of op eigen houtje aan de slag kan gaan. Dat is de droom die we willen verwezenlijken.” “Weet je”, zei de kleine prins,“als je 's avonds naar de sterren kijkt, zal je weten dat ik daar ergens ben. Mijn ster is wel mooi, maar hij is te klein om zich te onderscheiden van de andere. Maar het is beter zo. Want nu zal mijn ster voor jou één van die vele sterren zijn. Je zal de hele sterrenhemel bewonderen en álle sterren zullen je vrienden zijn.”
PRAKTISCHE INFORMATIE xAlpine Astrovillage Lü-Stailas: http:// www.alpineastrovillage.net. xGraubünden: http://nl.graubuenden. ch/.
astrokalender ASTROCLUB
Op vrijdag 29 juni 2012 om 19.30 h is er op Volkssterrenwacht Mira (Abdijstraat 22, 1850 Grimbergen) astroclub. De voordracht van Frank Deboosere heeft als titel “Onze buurplaneten Venus en Mars”. Hoewel Venus en Mars sterrenkun-
dig gesproken heel nabije werelden zijn, verschillen ze enorm van de Aarde. Beide planeten zijn al meerdere keren door onbemande ruimtetuigen en robots bezocht. Frank schetst een stand van zaken van onze kennis en hij geeft ook een idee van hoe het zou aanvoelen om een dagje door te bren-
gen op Venus en Mars. Aan het begin van de zomer duren de dagen lang en de nachten kort. Het waarnemen zal zich dus vooral toespitsen op de Zon, en later ook op de Maan, Saturnus en Mars. De toegangsprijs bedraagt 6.00 EUR. HEELAL JUNI 2012
197