ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ | ΠΜΣ 2020-21 | ΠΑΔΑ
O κήπος ως ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗΣ
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΙΜΟΘΕΟΥ ssd20018
Ο ΚΗΠΟΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ, με αφορμή τον Εθνικό κήπο
O κήπος ως ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ
Π Ε Ρ ΙΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
ΨΥΧΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ 6 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ
7
ΚΗΠΟΣ- ΨΥΧΙΣΜΟΣ [CONTEXT]
8
ΑΝΑΦΟΡΕΣ [REFERENCE]
10
ΥΠΟΘΕΣΗ [CONCEPT]
13
ΣΤΟΧΟΣ
15
ΕΦΑΡΜΟΓΗ [CONTENT]
16
ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ
18
ΞΕΚΛΕΙΔΩΜΑ
22
ΣΤΑΘΜΟΙ
25
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
48
Επιβλέποντες και Επιστημονικοί σύμβουλοι: ΑΓΓΕΛΗ ΗΩ ΥΠΑΠΑΝΤΗ ΤΟΥΛΙΑΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΓΑΘΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜ. ΚΑΓΓΕΛΑΡΗΣ ΦΩΤΗΣ
ΨΥΧΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ
ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ
Κατά την είσοδο του επισκέπτη στον κήπο ενεργοποιούνται οι αισθήσεις του, αλλά ταυτόχρονα, χαλαρώνει και απολαμβάνει το νέο περιβάλλον που ξεδιπλώνεται μπροστά του, αφήνοντας πίσω το αστικό τοπίο. Η διαδικασία της σύνδεσης με τη φύση, ή αλλιώς η επιστροφή στην φύση του, του δημιουργεί το αίσθημα της ασφάλειας, όπως ένα παιδί που μπαίνει στην αγκαλιά της μητέρας του. Όταν λοιπόν, περνάει το κατώφλι του κήπου, ο επισκέπτης βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο, μεταξύ κήπου και πόλης, τοπίου και φύσης, πραγματικότητας και φανταστικής αγκαλιάς, συνειδητού και υποσυνείδητου. Με αυτόν τον τρόπο είναι πιο εύκολο να αφεθούν απ’ έξω -στην πραγματικότητα- οι προβληματισμοί και τα άγχη. Έτσι το άτομο οδηγείται στο να κάνει μια βόλτα στον κήπο, αλλά και στον πιο γαλήνια εκδοχή του εαυτού του.
Εικόνα 1: Νοηματικός χάρτης του κήπου: καταγραφή των υλικών και άυλων εννοιών που απαρτίζουν τον κήπο
6
Θ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ H
Ε Ρ Ε Υ Ν Α
Το μεγαλείο του κήπου, οδηγεί σε έναν αυτοπροσδιορισμό της θέσης του σημερινού επισκέπτη -Χωροχρονικά-
•Καμία αλλαγή (5%
κατά τη συνειδητοποίηση που πραγματοποιείται με την σύγκριση του χρόνου ζωής του ίδιου του επισκέπτη, με τα χρόνια ζωής του κήπου, των μορφών και τις εννοιών που τον απαρτίζουν. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να ξεκινήσει μια διεργασία εξερεύνησης του εσωτερικού εαυτού, των στόχων και των επιθυμιών, με σκοπό τον προσδιορισμό του στο σήμερα (και γιατί όχι και στο αύριο).
(Απαντήσεις από 143 επισκέπτες των κήπων του θεραπευτικού ιδρύματος του Σαν Φρανσίσκο, ΗΠΑ.) [Natura Hellas, 2013.] Ο παραπάνω αυτό-προσδιορισμός, ουσιαστικά ξεκινάει κάπως ανεπαίσθητα,
Με βάση τις απαντήσεις του ερωτηματολογίου παρακάτω, φαίνεται ότι ένα περιβάλλον σαν τον Εθνικό κήπο είναι από τα καταλληλότερα για τέτοιου είδους διεργασίες.
Σε άρθρο του 2013 ««Θεραπευτικοί κήποι» νοσοκομείων», αναφέρεται η έρευνα των Marcus C. and M. Barnes , του 1995 και οι συγγραφείς του άρθρου σημειώνουν πώς:
•Ανανεωμένοι
«Είναι γενικά παραδεκτό ότι ο άνθρωπος αλλάζει ψυχοσύνθεση όταν περνά χρόνο στον κήπο. Ενδιαφέρον προκαλεί η αντίδραση τους στην επαφή με το περιβάλλον. Πράγματι ερωτώμενοι για το πως αισθάνονται αφού έχουν «σπαταλήσει» λίγο από το χρόνο τους στον κήπο απαντούν πως:
•Πολύ πιο θετικοί και καλύτεροι (19%)
•Αισθάνονται ήρεμοι και
περισσότερο γαλήνιοι (79%)
και
πιο
δυνατοί
•Αποφασισμένοι, ικανοί πάρουν αποφάσεις(
(25%) να 22%)
•Θρησκευτική και πνευματική επαφή( 6%)
7
ΚΗΠΟΣ-ΨΥΧΙΣΜΟΣ[CONTEXT]
Τα άυλα προϊόντα της ανθρώπινης αντίληψης, όπως είναι τα συναισθήματα, οι επιθυμίες και οι φόβοι, διαδραμάτιζαν ανέκαθεν σημαντικό ρόλο στις κινήσεις των ανθρώπων, έτσι μπορεί ο επισκέπτης να ταυτιστεί με κάποιες ιστορίες που έχουν περάσει από τα παρτέρια αυτά, ή έστω που κατέληξαν εδώ.
που καθοδηγούν τον επισκέπτη καταγεγραμμένα βιώματα στο υποσυνείδητο που δεν ανακαλούνται πια, άλλα έχουν δημιουργήσει τη σημερινή ψυχοσύνθεση και ορίζουν τις επιθυμίες και σκέψεις του ατόμου.
Για τον κήπο τα «σημεία» αυτά, μπορεί να είναι οι προτομές, τα πιο γνωστά φυτά, Παραλληλισμοί που πραγματοποιούνται: τα οικήματα, τα ερείπια, τα δρομάκια κλπ. Δαιδαλώδη δρομάκια ανάμεσα Ίσως μέσα από αυτή τη διαδικασία στα παρτέρια μονοπάτια του νου. γνωριμίας του κήπου, ο επισκέπτης μπορεί Εκπλήξεις και κρυμμένες ιστορίες στα να βρει τα δικά του αντίστοιχα «σημεία». «σημεία» ενδιαφέροντος του κήπου,
- Ο κήπος, είναι η προσπάθεια καθυπόταξης της φύσης από τον άνθρωπο, ώστε να την καθιστά ακίνδυνη ως προς αυτόν - Η εσωτερική φύση του ανθρώπου, το ασυνείδητο, βρίσκεται επίσης σε μια συνεχή πάλη εξουσίας με το συνειδητό του, ώστε να τον προστατευτεί από αυτό(Καγγελάρης Φ.)
Σκέψεις και προβληματισμοί Ο Κήπος απαρτίζεται από τα «σημεία» του, που τον κάνουν ξεχωριστό και ορίζουν την ύπραξή του στο σήμερα. Πως βρέθηκαν σε αυτόν, ποιά η ιστορία τους;
8
Εικόνα 2 : Σκίτσο απο τό παρτέρι του ηλιακού ρολογιού στην είσοδο του Κήπου, από την Λεωφόρο Αμαλίας.
9
ΑΝΑΦΟΡΕΣ[REFERENCE]
Δημήτρης Aληθεινός ο 1981 δημιούργησε τις Κατακρύψεις, με αυτές προειδοποιεί για την επακόλουθη εξαφάνιση του ανθρώπινου είδους. «Κρύβοντας και διαφυλάσσοντας στα σπλάχνα της γης το έργο τέχνης» σε όλα τα έργα του, κύριο υλικό είναι το χώμα, που δίνει ουσιαστικά χρώμα και νόημα σε αυτά και τα συσχετίζει άμεσα με τη γη, τη γονιμότητα και τη σπορά. 216 Κατακρύψεις σε διαφορετικά μέρη της γης [The LiFO team, 2019]
Κήπος μπορεί να γίνει δημιουργός προβληματισμών. Κρυμμένων προβληματισμών, ανάμεσα στα φύλλα του, πίσω από τα μνημεία του.. Συμμετοχή των επισκεπτών, μέσω της τυχαίας ανακάλυψης, αλλά και δική τους πρωτοβουλία Αξιοποίηση πολλών σημείων του κήπου.
ΛΕΞΗ ΚΛΕΙΔΙ : ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ Εικόνα 3: Χωρίς Τίτλο Υλικό: Ξύλο, χώμα, χρώματα σκόνες, ρολόγια, πλέξιγκλας Διαστάσεις: 100x150εκ. Έτος: 2004
10
Felice Varini Οι πίνακες του έχουν ένα «σημείο προβολής» από το οποίο ο θεατής μπορεί να δει τον «πλήρη» πίνακα Συνήθως χρησιμοποιεί μόνο ένα χρώμα και απλά γεωμετρικά σχήματα Στην αρχή υπήρξε η ιδέα της παρέμβασης στον χώρο με χρώματα φιλικά προς το περιβάλλον, αλλά στη συνέχεια, αυτή η ιδέα εγκαταλήφθηκε, λόγω της δραστικότητας του χρώματος.[Gil Dekel ,2008]
Εικόνα 4: “Rettangoli gialli concentrici senza angoli al suolo”1997. (Ομόκεντρα κίτρινα ορθογώνια χωρίς γωνίες γείωσης)
Σημεία- «ενδείξεις» ίχνη στον κήπο, σαν βοηθητικές πορείες. Μέσο καθοδήγησης του εξερευνητή
ΛΕΞΗ ΚΛΕΙΔΙ: ΕΝΤΟΠΙΖΩ
Εικόνες 5-6: “Huit carrés” (Οκτώτετράγωνα) Ανάκτορο των Βερσαλλιών, Βερσαλλίες,
Γαλλία
(2006)
Felipe Pantone
Μέσω της εικαστικής του παρέμβασης, με ένα τεράστιο QR code, φέρνει την ψηφιακή πληροφορία στην υλική πραγματικότητα, οδηγώντας τον παρατηρητή στην ψηφιακή- καλλιτεχνική του ιστοσελίδα.
Εικόνα 7: Στην εκδήλωση MOTIF, μια συνεργασία με το Street Art Festival Belgium Μεταξύ πολλών καλλιτεχνών, Φτιάχτηκε από τον καλλιτέχνη το μεγάλύτερο QR CODE προς το παρόν. Hasselt, Belgium. 2017
Τα στοιχεία που ενδιαφέρουν, όπως τα μηνύματα και οι πληροφορίες, μπορούν να φτάσουν στον επισκέπτη ψηφιακά. Δημιουργείται η δυνατότητα για συνεργασίες κατά την εξερεύνηση, καθώς δεν έχουν όλοι την τεχνολογία ή την τεχνογνωσία για τη διαδικασία του «διαβάσματος» αυτού του κωδικού.
ΛΕΞΗ ΚΛΕΙΔΙ: ΜΑΘΑΙΝΩ
ΥΠΟΘΕΣΗ[CONCEPT] Διαδικασία εξερεύνησης του εαυτού, μέσα από την γνωριμία με τον κήπο.
13
Σ Τ Ο Χ Ο Σ
Η εγκατάσταση έχει σκοπό να δημιουργήσει την επιθυμία στον επισκέπτη να εξερευνήσει τα “σημεία” του κήπου, καταλήγοντας σε μια περιπέτεια, γύρω από τον προβληματισμό για τον ίδιο του τον εαυτό. Όταν ο επισκέπτης θα αρχίσει να περιπλανιέται στους διαδρόμους του κήπου, θα διαλέξει τυχαία ένα μονοπάτι θαυμάζοντας φυτά που δεν θα φανταζόταν ποτέ, ότι υπάρχουν στο κέντρο της Αθήνας. Και κάπως έτσι, χωρίς να το έχει προγραμματίσει, θα σταματήσει το βήμα του σε κάτι, ίσως ασυνήθιστο για έναν κήπο, που θα του τραβήξει την προσοχή. Θα ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙ λοιπόν, μέσα στις φυλλωσιές, μια πρόκληση και εάν έχει όρεξη, χρόνο και περιέργεια, ο ρόλος του επισκέπτη θα μετατραπεί σε αυτόν του παρατηρητή. Ο παρατηρητής πλέον, θα προσπαθήσει να ακολουθήσει αυτό το κάλεσμα, που θα έχει τη μορφή της «ένδειξης» προς τον ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ενός συγκεκριμένου στόχου-σημείου. Με το που φτάσει στον στόχο, ο παρατηρητής εξελίσσεται σε εξερευνητή. Σκοπός του εξερευνητή είναι να ΜΑΘΕΙ τα μυστικά που κρύβονται πίσω από την ιστορία του σημείου αυτού και κατ’ επέκταση του ίδιου του κήπου. Τέλος ο εξερευνητής, χωρίς να το περιμένει, θα κάνει μια πιο μεγάλη βουτιά στον ίδιο του τον εαυτό, προβληματιζόμενος για τα αντίστοιχα δικά του μυστικά και την ιστορία τους. Πάντα όμως με φροντίδα προς τον εαυτό, χωρίς την δημιουργία κάποιας ανησυχίας ή άχους.
«Από την Ποιητική του Αριστοτέλη: η περιπέτεια –μαζί με τον αναγνωρισμόθεωρείται ως ένα βασικό χαρακτηριστικό ενός. περιπλεγμένου μύθου,ενώ ορίζεται ως η αιφνίδια μεταστροφή της τύχης από την δυστυχία στην ευδαιμονία, αλλά και αντιστρόφως από την κατάσταση της ευτυχίας σ’ εκείνη του πόνου και της κακουχίας.» Γιούλα Κανιτσάκη
15
Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Η [ C O N T E N T ]
Ένα μεγάλο παιχνίδι γνωριμίας του Εθνικού κήπου και του Εαυτού, μέσα στο «ταμπλό» του κήπου Η εγκατάσταση αυτή αποτελείται από 10 σταθμούς σε μια κυκλική διαδρομή. Κάθε σταθμός οδηγεί στον επόμενο με συγκεκριμένη σειρά, μέσω ενός γρίφου- αινίγματος. Η αρχή και το τέλος της διαδρομής εξαρτώνται από τα επίπεδα επιθυμίας του εξερευνητή. Το παιχνίδι τελειώνει όταν ο επισκέπτης φτάσει ξανά στον σταθμό από όπου ξεκίνησε, αν και ουσιαστικά δεν τελειώνει ποτέ η αναζήτηση του εαυτού. εδώ γίνεται απλώς μια αρχή για επεξεργασίας.
Εικόνα 8: Ο χάρτης είναι από το από το βιβλίο του Θ. Γκόνη και της Ε. Στρούλια "Εθνικός Κήπος, Περίπατος μαθητείας - 20+1 στάσεις”, προσαρμοσμένος στην έρευνα.
16
Εικόνα
9
Κάθε σταθμός-σημείο θα έχει ένα κρυμμένο QR Code Με το που «διαβαστεί» το QR Code, θα εμφανίζεται η σελίδα καλωσορίσματος: το κείμενο που θα εξηγεί την εγκατάσταση και θα εντάσει τον επισκέπτη στο «παιχνίδι». Στη συνέχεια εμφανίζεται ένα ερώτημα για τον εκάστοτε σταθμό του κήπου. Η απάντηση θα βρίσκεται μετά από μια μικρή τοπική αναζήτηση στοιχείων. Στο ξεκλείδωμα θα εμφανίζονται πληροφορίες για τον ίδιο σταθμό, με κατάληξη μια προσωπική ερώτηση προς τον εξερευνητή. Στο τέλος, ανάλογα αν θα συνεχίσει την εξερεύνηση ή οχι, θα παροτρύνεται ο εξερευνητής να κοιτάξει, πίσω απο την επιφάνεια του κωδικού QRcode, τις οδηγίες για τον επόμενο σταθμό σε μορφή αινίγματος, αλλιώς θα εμφανίζεται το μήνυμα κλεισίματος.
ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ
Εικόνα 10: φωτογραφία απο ένα σημείο στάσης στον Εθνικό Κήπο.
Ενδείξεις : Κομμάτια από plexiglass, διαστάσεων 0,30εκ επί 0,50εκ, κρεμασμένα από κάποιο κλαδί και στερεωμένα με μικρά πασσαλάκια στο χώμα, θα βοηθούν στην εύρεση του σταθμού. Σε αυτά θα είναι σχεδιασμένα σε προοπτική τα σταθερά σημεία που υπάρχουν από πίσω. Στόχος είναι να επαυξηθεί η υλική πραγματικότητα με πρόσθετα σκίτσα. Ανάλογα με το σημείο παρατήρησης του θεατή, σαν να καδράρουν το σημείο όπου βρίσκεται ο εκάστοτε σταθμός.
Εικόνα 11: Δοκιμή της εφαρμογής των ενδέιξεων, σε μικρότερο μέγεθος, από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Από το σημείο παρατήρησης του θεατή δείχνοντας το σημείο του σταθμού (αριστερά) και μια πιο γενική (δεξιά)
19
Εικόνα 12: Δοκιμή της εφαρμογής των ενδέιξεων, σε μικρότερο μέγεθος, από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Από το σημείο παρατήρησης του θεατή δείχνοντας το σημείο του σταθμού (δεξιά) και μια πλαινή (αριστερά)
20
Το Qr Code, χρειάζεται ακρίβεια, επομένως θα εκτυπωθεί σε μεταλλική επιφάνεια. θα έχει τρύπες ώστε να είναι κρεμασμένο σε κάποιο φυτό. Η πίσω όψη του, θα έχει χαραγμένες τις
οδηγίες
σταθμό,
σε
για
τον
μορφή
επόμενο αινίγματος.
ΞΕΚΛΕΙΔΩΜΑ
Καλωσόρισες! Χαίρομαι πολύ που έφτασες σε αυτό το σημείο, ήρθε η ώρα για λίγη χαλάρωση και εξερεύνηση. Ο τόπος που βρίσκεσαι αυτή τη στιγμή έχει πολύ μεγάλο μνημειακό φορτίο. Αποτελεί έναν συνδυασμό δομημένου περιβάλλοντος, προσωπικών και συλλογικών ιστοριών, καθώς η μνήμη της πόλης χτίζεται πάνω σε ένα δίκτυο τόπων συνάντησης, ένα δίκτυο διαφορετικών παρελθόντων που επικοινωνούν. Φαντάζομαι πως απολαμβάνεις το φυσικό περιβάλλον που ξεδιπλώνεται μπροστά σου, αφήνοντας πίσω σου το αστικό τοπίο. Η διαδικασία της σύνδεσης με τη φύση, ή αλλιώς η επιστροφή στην φύση, ίσως να σου δημιουργεί το αίσθημα της ασφάλειας, όπως ένα παιδί που μπαίνει στην αγκαλιά της μητέρας του. Όταν λοιπόν, πέρασες το κατώφλι του κήπου, βρέθηκες σε ένα μεταίχμιο, μεταξύ κήπου και πόλης, τοπίου και φύσης, πραγματικότητας και φανταστικής αγκαλιάς και εν τέλει, μεταξύ συνειδητού και υποσυνείδητου. Όπως ο Εθνικός κήπος απαρτίζεται από τα «σημεία» του, που τον κάνουν ξεχωριστό και ορίζουν την ύπραξή του στο σήμερα, έτσι και εσύ, κατέχεις τα δικά σου αντίστοιχα. Ίσως έχουν δημιουργήσει τη σημερινή ψυχοσύνθεσή σου και μπορεί να γνωρίζεις πολλά από αυτά, αλλά κάποια σίγουρα είναι καλά κρυμμένα! Όπως ο σταθμός που βρήκες μόλις τώρα σε ένα από τα «σημεία» του κήπου! Είσαι λοιπόν στο κατάλληλο σημείο για να δώσεις λίγο χρόνο στον εαυτό σου και στον κήπο, για να γνωριστείτε καλύτερα.
22
Στη συνέχεια, θα εμφανίζεται η κεντρική σελίδα του εκάστοτε σταθμού με ένα απόσπασμα πληροφοριών σχετικό με το σημείο ενδιαφέροντος.. Το απόσπασμα αυτό, θα καταλήγει σε μια προσωπική ερώτηση προς στον επισκέπτη. Στο τέλος θα υπάρχει ερώτηση αν θα συνεχίσει στον επόμενο σταθμό ή θα τελειώσει εκεί. Επομενως, ή θα πάρει τις οδηγίες προς τον επόμενο σταθμό, ή θα κάνει υποβολή και θα εμφανίζεται το μήνυμα κλεισίματος. ονομα σταθμού
τοποθεσία
ερωτηση τοπική
απάντηση
1
Πέργκολα της Αμαλίας
Όταν αφήσεις πίσω σου την δενδροστοιχία των Ουασινγκτόνιων θα βρεθεί μπορστά σου μια άλλη σειρά, από τούβλα αυτή τη φορά.
Τα παγκάκια της πέργκολας είναι πάνω στοπλακόστρωτο;
όχι
2
Προτομή Σπ.Σαμάρα
Ψάξε και ρώτα για το αρχαίο Υδραγωγείο, κάπου εκεί κοντά..
τι απεικονίζεται στην βάση του γλυπτού
κλαδιά ελιάς και μια άρπα
Προτομή Έυνάρδου
20 μέτρα από το Ρωμαϊκό Βαλάνειο ,ή αλλιώς την "υπαίθρια αίθουσα" με τα απομεινάρια ενός ρωμαϊκού λουτρού.. θα τον βρεις εκεί να ατενίζει ψιλά και μακριά
με ποιανού δαπάνη πραγματοποιήθηκε το άγαλμα
της χήρας του Ευνάρδου
Προτομή Καποδίστρια
καθώς φεύγεις από την μεγάλη στρογγυλή πλατεία, θα τον δεις να στέκεται στο κέντρο του δρόμου σου και πίσω του ένα παρτέρι με φοινικοειδείς Λιβιστόνες (Livistona chinensis), μπορεί να έχει κάτι να σου πεί.
Σε ποιόν ώμο του βρίσκεται η πρόρπη του χιτώνα του;
στον δεξί
α/α
3
4
23
α/α
5
Προτομή Βαλαωρίτη
τοποθεσία
ερωτηση τοπική
Στην πιο μεγάλη στρογγυλή τι σχήμα εχει το κεντρικό πλατεία, θα στέκεται αγέρωχος παρτέρι που βρίσκεται σε μια "γωνία" και θα σε μπροστά του ; παρατηρεί.
απάντηση
κυκλικό /κύκλο
Προτομή Ζάν Μορεάς
Σαν μπεις από την είσοδο του Ζαππείου, θα νιώσεις δυο μάτια να σε παρατηρούν, πλησίασέ τα
ποιο ήταν το πραγματικό του επίθετο;
Παπαδιαμαντόπουλος
7
Βράχος της Αμαλίας
Δίπλα από την παιδική χαρά, θα βρεις ένα μέρος να σκεφτείς , κάποτε θα έβλεπες και τους Στύλους του Ολυμπίου Διός από εκεί.
Πόσες πλευρές έχει ο Θρόνος της Αμαλίας;
8
8
Προτομή Σολωμού
Ακριβώς απέναντι από το Ισπανικό αναβρυτήριο θα απολαμβάνει τη σκιά.
Ποιος ήταν ο γλύπτης
θωμάς Θωμόπουλος
9
Βοτανικό Μουσείο
ΛίΓια να πας στον επόμενο σταθμό: Λίγο πιο πέρα από την "Λίμνη Οβάλ" ή την "κεντρική", θα βρεις ένα οίκημα διαφορετικό από τα άλλα, που φιλοξενεί μέσα του ζωή.. Που όμως, δεν λαλεί.
Το κτίριο του μουσείου, έχει ακροκέραμα;
όχι
10
Σκαλάκια προς τη Βουλή
Κάποτε εκεί ήταν η κύρια είσοδος από τα Ανάκτορα (Βουλή) προς τον Κήπο, τι συνέβη εκεί;
Πόσα σκαλιά έχει;
14
6
24
ονομα σταθμού
ΣΤΑΘΜΟΙ
25
Πέργκολα της Αμαλίας
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά
Εικόνα 13: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ. 27
Ο γιός του Φρειδερίκου Σμίτ, Αντώνιος Σμίτ, ως γεωπόνος φύτεψε το Ζάππειο και έκρυψε τη θέα από το σημείο αυτό, το πιο πιθανό είναι να έγινε τυχαία, καθώς κατά τον Κώστα Μπίρη, το σχέδιο χαράχθηκε από τον Γάλλο Αρχιτέκτονα Ντεζιρέ Ματτόν. Επομένως μάλλον δεν ήταν κάποια κίνηση εκδίκησης ή περιφρόνησης.[Ζάππειον Μέγαρον] Πάντως όπως και να έχει το έργο του πατέρα Σμίτ, σε ένα πολύ μικρό μέρος του, κρύφτηκε. Οι σχέσεις που έχει κάποιος με τους γονείς του ποικίλουν, ίσως εκφράζουν την ποσότητα της αγάπης που έλαβε και ανταπέδωσε, αλλά ίσως και το πόσο θαυμάζει ή απορρίπτει το έργο τους. Οι γονείς είναι τα πρώτα πρόσωπα στη ζωή του ανθρώπου προς μίμηση και ταύτιση. (Χατζηγρηγοριάδου) Δεν είναι όμως κάποιοι θεοί, μπορεί να κάνουν και λάθη κάποια στιγμή στη ζωή τους, όπως και εσύ φυσικά. Ας κρατήσουμε λοιπόν στοιχεία τα οποία μας εμπνέουν και τους θαυμάζουμε για αυτα.
Εικόνα 14 : Πέργολα της Αμαλίας
Εσύ, έχεις παρατηρήσει κάποια σημεία που έχεις από τους γονείς σου; Ή και τους δυο. Γράψε μερικές έναν, που αντιπροσωπεύουν κάτι που θαυμάζεις σε ήθελες να το αναπαράγεις σαν άνθρωπος, αλλά και
ταυτιστεί με κάποιον λέξεις για τον κάθε αυτούς και ίσως θα γιατί όχι σαν γονέας.
27
Προτομή του Σ. Σαμάρα Ο Σπύρος Σαμάρας, είναι ένας από τους κορυφαίους Έλληνες συνθέτες της Επτανησιακής Σχολής, που έχουν διαπρέψει στο χώρο. Συνέθεσε τον πασίγνωστο Ολυμπιακό ύμνο.
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά
Εικόνα 15: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ. 41
28
Γεννημένος στην Κέρκυρα, σπουδαγμένος στο Παρίσι, έζησε και στην Ιταλία, παρόλα αυτά επέστρεψε στην Ελλάδα, με σκοπό μάλλον να ξαναφύγει. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, όμως, φαίνεται ότι εγκλώβισε οριστικά το Σαμάρα στην Ελλάδα. Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 56 ετών από τη νόσο του Bright (χρόνια νεφρίτηδα). Αρκετά ταξιδεμένος, αναζητώντας τόπο εγκατάστασης, δεν ξέρουμε αν τελικά κατέληξε εκεί όπου ήθελε.. Κάτι που βλέπουμε να του συμβαίνει και στην μετέπειτα ζωή του, έστω και ως προτομή. Είναι δύσκολο να μην μπορείς να βρεις την θέση σου, εκεί όπου ανήκεις και νιώθεις άνετα. Σύμφωνα με την Karyn Hall : «Η οικοδόμηση της αίσθησης της συμμετοχής απαιτεί ενεργή προσπάθεια και εξάσκηση. Ένας τρόπος για να δουλέψουμε προς την ανάπτυξη της αίσθησης του «ανήκειν» είναι να αναζητήσουμε τρόπους που είμαστε όμοιοι με τους άλλους, αντί να εστιάζουμε στους τρόπους που διαφέρουμε από τους άλλους.» Για παράδειγμα, στην περίπτωση που είσαι με κάποιον και είναι πολύ μεγαλύτερος από εσένα πιστεύεις ότι δεν θα μπορείτε να κάνετε παρέα; Ίσως να έχει υπέροχες ιστορίες να σου πει και να απολαμβάνεις να ακούς τις εμπειρίες του. Ίσως αξίζει να κάνεις τη διαφορά και μπορεί να συμβάλεις θετικά στη ζωή του με τη νεανική δύναμή σου. Σε άλλο παράδειγμα , μπορεί κάποιος να έχει διαφορετικό σύστημα πεποιθήσεων από το δικό σου. Ίσως και οι δύο σας να απολαύσετε μια εποικοδομητική συζήτηση ή και να ανακαλύψετε κάτι κοινό, όπως την αγάπη σας για τη φύση.[PsychologyNow Team ,2018] Εικόνα16: Προτομή του Σ. Σαμάρα
Το θέμα είναι να αναρωτηθείς εσύ τι ψάχνεις; Τα κοινά ή τις διαφορές; Το πιο πιθανό πάντως είναι, να βρεις αυτό που ψάχνεις.
29
Προτομή του Εϋνάρδου
Εικόνα 18: Προτομή του Εϋνάρδου
Εικόνα 17: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ. 49,51,56.
30
Αυτός ο άνθρωπος, από ότι φαίνεται και στις υπόλοιπες επιστολές που υπάρχουν στο βιβλίο, «Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις,» είχε πολλή μεγάλη αγάπη για την Ελλάδα. Στήριξε οικονομικά πάμπολλες φορές αυτή τη χώρα, είτε με την προσωπική του περιουσία, είτε με εράνους που διεξήγαγε στο εξωτερικό. Γιατί όμως δεν ήρθε ποτέ στη χώρα, για να μείνει, τι ήξερε;
Υπάρχει ένα γνωμικό που λέει «Ουδείς προφήτης στον τόπο του» , γιατί όμως; Όταν ένα πρόσωπο είναι «μακριά», η σημασία που του προσδίνουμε είναι μεγάλη, γιατί είναι δύσκολο να ταυτιστούμε με αυτό και φτιάχνουμε μια δική μας φανταστική ιδανική εικόνα γύρω από το πρόσωπό του. Έτσι, επιθυμούμε να το «αποκτήσουμε» και κατ’ επέκταση να το μιμηθούμε και να ταυτιστούμε. Όταν όμως έρχεται «κοντά» μας, το απομυθοποιούμε γιατί νομίζουμε πως το κατέχουμε – το γνωρίζουμε- .Παύει να υπάρχει η επιθυμία της «απόκτησης» αυτού του προσώπου, άρα και ο θαυμασμός προς αυτό. Πόσους ανθρώπους έχεις στην καθημερινότητά σου και μπορεί να μην του εχεις εκτιμήσει όσο του αξίζει;
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά
Προτομή του Καποδίστρια
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά Εικόνα 19: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ. 70
32
Το μόνο που σταμάτησε τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας από τον στόχο του, ήταν η δολοφονία του στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος. Μέχρι τότε έκανε αυτό που πίστευε σωστό και δίκαιο, προσαπθώντας να εμπνεύσει και να πείσει τους άλλους να τον ακολουθήσουν, όπως τόσο επιτυχημένα συνέβη στην Ελβετία. Κάποιοι, σαν τον Ι. Καποδίστρια, κρατάνε τιμόνι της ζωής τους. Στο ταξίδι της ζωής, μπορεί να είσαι ο οδηγός και να κρατάς το τιμόνι αυτού του ταξιδιού, μπορεί όμως και να είσαι ο συνοδηγός που θαυμάζει τη θέα. Εσύ είσαι αυτός που επιλέγει αν θα «οδηγεί» τη ζωή του, ή θα εξαρτάσαι από τις αποφάσεις και επιθυμίες των άλλων. [Βέρρα, 2020]. Σε τρομάζει ο φόβος της ευθύνης του να ορίζεις εσύ τη διαδρομή της ζωής σου; Αν όχι εσύ, ποιος;
Εικόνα 20: Προτομή του Καποδίστρια
33
Προτομή του Βαλαωρτίτη
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά
Εικόνα 21: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ. 71 ,72
Εδώ ο Μαυροκορδάτος για να συμπληρώσει και να ολοκληρώσει τον θαυμασμό του, ήθελε να δει τον Βαλαωρίτη με τα μάτια του, εκείνη τη στιγμή της επιτυχίας. Η εικόνα είναι τόσο σημαντική στη ζωή μας, που πολλές φορές δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια. Όσο πιο έντονη είναι μια στιγμή, τόσο πιο δύσκολα εκφράζεται με τον λόγο, αυτή είναι και η μαγεία της, η εικόνα προϋπάρχει του λόγου και έτσι είναι και πιο ισχυρή. [Καγγελάρης, 2017] Γιατί άραγε η ανάγκη μας να έχουμε οπτική επαφή με τους ανθρώπους που αγαπάμε και θαυμάζουμε είναι τόσο μεγάλη;
Έχεις παρατηρήσει ότι ένα απλό, αλλά αληθινό χαμόγελο, έχει πολλή μεγαλύτερη δύναμη;
Εικόνα 22: Προτομή του Βαλαωρτίτη
35
Προτομή του Ζάν Μωρεάς
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά
Εικόνα 23: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ. 78,79,80
36
Σαν μπεις από την είσοδο του Ζαππείου, θα νιώσεις δυο μάτια να σε παρατηρούν και το πιο πιθανό να σε σχολιάζουν. Από το 1961 η προτομή του ποιητή, στέκεται εκεί και με το κατσουφιασμένο σχεδόν βλέμμα του, γκρινιάζει που δεν μπορεί ποια να γράψει ποιήματα και είναι αναγκασμένος να παρατηρεί. Είναι αναγκασμένος να θυμίζει την παρουσία του στον κόσμο, όχι μέσω του έργου του – που μάλλον θα ήταν κάτι που θα ήθελε πολύ, μιας και το εκθείαζε πάντα –, αλλά με ένα αντίγραφο από την μπρούτζινη κεφαλή του. Πίστευε ότι αξίζει να ζεις μόνο μέχρι τα 25, ότι μέχρι τότε η ζωή έχει νόημα. Όταν είσαι νέος, νιώθεις πως δεν σε νικάει τίποτα, έχεις όρεξη, θέληση και όνειρα για την ζωή, έχεις κίνητρα. Οι επιθυμίες αυτές, η επιθυμία για ζωή δηλαδή, είναι που σε παρακινούν. Εικόνα 24: Προτομή του Ζάν Μωρεάς
Μήπως η στριφνή συμπεριφορά προς τους γύρω, έχει να κάνει με την απουσία της επιθυμίας για καλή ζωή; Ο τρόπος που ζει ο άνθρωπος δεν έχει να κάνει μόνο με την βιολογική του ηλικία, αλλά και με την ηλικία της ψυχής του. Άρα μήπως να κάνουμε μια προσπάθεια να μείνουμε για πάντα 25 στην ψυχή; Εσύ τι συναισθηματική ηλικία έχεις;
37
Βράχος της Αμαλίας
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό αψηφιακά
Εικόνα 25: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ.83,85
Η επιθυμία που αναφέρει εδώ η Αμαλία, ίσως είναι αυτή του να αποκτήσει απογόνους. Αντιμετώπισε πολύ μεγάλο προσωπικό πρόβλημα, αλλά και εξαιτίας της ιδιότητάς της και κοινωνικό, λόγω αυτής της δυσκολίαςανικανότητας. Προσέφευγε σε στιγμές χαλάρωσης, για να απομακρυνθεί από τα προβλήματα και τις σκέψεις της. Στην ουσία όμως η αυτο-φροντίδα δεν είναι μόνο τα ταξίδια και οι αποδράσεις χαλάρωσης. Από τις επιστολές της, φαίνεται πως θεωρούσε τον εαυτό της τρόπον τινά ως ένα θύμα εγκατάλειψης, αλλά και ελαττωματικό. Μάλλον από εκεί ξεκίνησε το πρόβλημα, ή από εκεί θα μπορούσε να βρεθεί η λύση του. Είναι γνωστό πως η κοινωνία ήταν και είναι ακόμα σε πολλά θέματα σκληρή. Η ουσία όμως είναι, όχι τόσο στη σχέση με την κοινωνία, αλλά στη σχέση με τον εαυτό. Το να κατανοήσει κάποιος τα θέλω του και να αποδεχτεί τα ελαττώματα που πιστεύει πως έχει, παρέχει έτσι ένα μέρος της φροντίδας που χρειάζεται ο εαυτός του. Δεν είναι κάτι που επιτυγχάνεται στιγμιαία, αλλά ένας τρόπος ζωής, μία διαδικασία που στοχεύει σε μία καλύτερη ποιότητα ζωής. Εσύ για τα δικά σου ελαττώματα, έχεις κάνει μια προσπάθεια να διορθώσεις ή να αποδεχτείς κάτι, ώστε να είσαι εντάξει με τον εαυτό σου; Γιατί είναι ο μοναδικός που θα είναι πάντα μαζί σου.
Εικόνα 26: Βράχος της Αμαλίας
39
Προτομή του Δ. Σολωμού
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά
Εικόνα 27: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ.95,96
40
Όπως όλοι γνωρίζουμε ο Διονύσιος Σολωμός είναι ο εθνικός ποιητής των Ελλήνων, όχι μόνο γιατί έγραψε τον Εθνικό Ύμνο, αλλά και διότι αξιοποίησε την ποιητική παράδοση και καλλιέργησε και ένταξε τη δημοτική γλώσσα στη λογοτεχνία. Παρόλα αυτά, των ζωντανών, Η φήμη είναι κάποιου στους
η σημερινή του παρουσία στο κόσμο δεν είναι αυτή που του αρμόζει. αυτό που υπενθυμίζει την ύπαρξη μεταγενέστερους, το έργο του όμως;
Πόσο καλύτερα θα ήταν αν αντί για προτομές να κρατούσαμε ζωντανό το πνεύμα, όλων αυτών των καλλιτεχνών, με την διαιώνιση του έργου τους, μέσα από την παράδοση και την λαϊκή κουλτούρα, από γενιά σε γενικά. Με λίγα λόγια να εντάσσαμε στη ζωή μας τα έργα τους και να τους δίναμε τη σημασία που τους πρέπει. Αυτός θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να τους τιμήσουμε. Ένα παγωμένο άγαλμα, πόσα μπορεί να σου περάσει για το έργο του εικονιζόμενου; Εσύ έχεις ασχοληθεί ποτέ με τη παράδοση της χώρας σου και την μόρφωσή σου, ή σε ενδιαφέρει μόνο το τι θα φορέσεις; Εικόνα 28: Προτομή του Δ. Σολωμού
41
Βοτανικό Μουσείο
Εικόνα 29: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ.99
Εικόνα 30: Βοτανικό Μουσείο
42
Η Αμαλία δεν αρκέστηκε μόνο σε γνωστά και συνηθισμένα φυτά για τον κήπο της, με αποτέλεσμα να καταφέρει να συγκεντρώσει εξωτικά, σπάνια και σε ορισμένες περιπτώσεις μοναδικά είδη για την Ελλάδα.[Ντάκουλα,2018] Αναζητάς τη φύση μέσα στο τεχνητό αστικό τοπίο, έστω και μια απομίμησή της, ώστε να ομορφύνει και να απαλύνει αυτό το χάος της καθημερινότητας. Πολλά από τα ανθρώπινα τεχνάσματα, για την προσπάθεια μιας καλύτερης ζωής, αυτό που κατάφεραν είναι να απομακρύνουν τον άνθρωπο από το φυσικό του περιβάλλον και εν τέλη απο τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι και αυτός προσπαθεί με κάθε τρόπο να συμπληρώσει αυτό το κενό, της απώλειας της φύσης του. Κάπως έτσι και η κοινωνία καθώς είναι ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα για την καλύτερη επιβίωση. Χάριν της ανάγκης του ανήκειν και της κοινωνικοποίησης, οι επιθυμίες μας, αποσιωπούνται, οι οποίες με κάθε ευκαιρία προσπαθούν να αναδυθούν. Προσπαθούν δηλαδή να καλύψουν το κενό της ανθρώπινης φύσης στην ζωή που έχουμε φτιάξει.
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά
Έχεις αναρωτηθεί πόσο έχεις καταπιέσει την φύση σου, ώστε να χωρέσεις εσύ στα στεγανά της κοινωνίας που πιστεύεις - ή σε έχουν κάνει να πιστεύεις- πως πρέπει να ενταχθείς;
43
Σκαλάκια προς τη Βουλή
Αυτά τα σκαλάκια ήταν τότε η κεντρική είσοδος του Κήπου από τα Ανάκτορα. Σε αυτά έχουν συμβεί διάφορα γεγονότα, ένα εξ αυτών είναι το παρακάτω:
Εικόνα 31: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ. 119-120
44
Εικόνα 32: Σκαλάκια προς τη Βουλή
Ας δώσουμε λίγα λεπτά στην Αμαλία με την παρακάτω επιστολή της, και ας σκεφτούμε...
Κωδικός QR Code που οδηγεί στον σταθμό ψηφιακά
Εικόνα 33: Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Γκόνης Θοδωρής Α.,2019 ,Αθήνα., σελ. 122,123
Μήνυμα κλεισίματος
Συγχαρητήρια, η εξερεύνηση αυτή, έφτασε στο τέλος της, ελπίζω να πήρες αυτό που χρειάζεσαι και να απόλαυσες την βόλτα σου στον κήπο και στον ψυχισμό σου. Η αλήθεια είναι πως και οι ίδιοι δεν έχουμε πλήρη και σαφή εικόνα του εαυτούς μας. Κι αυτό μέχρι ένα σημείο είναι φυσιολογικό. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τα πάντα γι αυτόν. Συχνά εγκλωβιζόμαστε στην εικόνα που παρουσιάζουμε στους άλλους, εστιάζοντας σε επιφανειακές πλευρές του εαυτού μας και αγνοώντας το ποιοι πραγματικά είμαστε. Κάνε ένα βήμα πίσω, άκου τον εαυτό σου, συντρόφευέ τον, κατανόησε τα προτερήματα και τις αδυναμίες σου. Με άλλα λόγια στρέψε τον φακό της ζωής σου από τον έξω κόσμο στο μέσα κόσμο. [Αβραάμ,2020.] Αυτή η διαδικάσια, δεν θα αγνοήσει τις σχέσεις, πολλώ δε μάλλον θα τις επριρεάσει θετικά. Το να κατανοήσεις το ευατό σου, είναι το βήμα για να αποδεχτείς και τους γύρω σου ευκολότερα. Καλή εξερεύνηση λοιπόν!
“Είναι ο φόβος της ασυνείδητης ψυχής, που όχι μόνο αποτρέπει την αυτογνωσία, αλλά εμποδίζει την πλατύτερη κατανόηση και γνώση της ψυχολογίας. Συχνά ο φόβος είναι τόσο μεγάλος που δεν τολμά κανείς να επιτρέψει στον εαυτό του την αυτογνωσία. Εδώ βρίσκεται ένα ζήτημα που κάθε άνθρωπος πρέπει να μελετήσει σοβαρά· η απάντηση μπορεί να τον διαφωτίσει.” [Jung, 1988. σ48]
Μένει στην μνήμη μου, όπως κανένα άλλο από τα πάρκα που γνώρισα. Είναι η πεμπτουσία του πάρκου, η αίσθηση που έχει κανείς μερικές φορές όταν κοιτάζει έναν πίνακα ή ονειρεύεται έναν τόπο όπου θα ήθελε να βρίσκεται αλλά ποτέ δεν τον βρίσκει. [Keeley,1999.]
47
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΑ - - - -
Γκόνης Θοδωρής Α , 2019. Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Αθήνα: ΑΓΡΑ Φώτης Καγγελάρης, 2017. Το Πράγμα η Λέξη και ο Κόσμος, Αθήνα: ΑΡΜΟΣ Carl Gustav Jung, 1988. Ο ανεξερεύνητος εαυτός .(μτφρ. Θ. Σιαφαρίκας), Αθήνα: Ιάμβλιχος Edmund Keeley,1999. Ιnventing Paradisε The Greek Journey 1937-1947. Νεα Υόρκη: Straus and Giroux Publications.
ΑΡΘΡΑ - Έλενα Ντάκουλα,2018. Ο Εθνικός μας Κήπος. Αthensvoice. Διαθέσιμο από: https:// www.athensvoice.gr/life/urban-culture/athens/443283_o-ethnikos-mas-kipos Gil Dekel ,2008. I Am a Painter. Τελυταία ανανέωση άρθρου 2 Oct 2014. .Διαθέσιμο από :https://www.poeticmind.co.uk/interviews-1/i-am-a-painter/ - The LiFO team, 2019.Ο πρωτοπόρος εικαστικός Δημήτρης Αληθεινός ξεναγεί το κοινό στην έκθεσή του στη γκαλερί Roma. LIFO. Διαθέσιμο από: https://www.lifo.gr/culture/o- protoporos-eikastikos-dimitris-alitheinos-xenagei-koino-stin-ekthesi-toy-sti-gkaleri-roma - Natura Hellas, 2013. «Θεραπευτικοί κήποι» νοσοκομείων Διαθέσιμο από:http://naturahellas.blogspot.com/2013/02/blog-post_7472.html - Δέσποινα Χατζηγρηγοριάδου. Πότε οι γονείς χάνουν την «παντοδυναμία» τους; Psychopedia.Διαθέ:https://psychopedia.gr/pote-gonis-chanoun-tin-pantodynamia-tous/ - Wikipedia. Σπυρίδων Σαμάρας. Διααθέσιμο από:https://el.wikipedia.org - Ελένη-Δήμητρα Βέρρα, 2020. Φροντίδα εαυτού: ένα ταξίδι γνωριμίας με την ύπαρξή μας maxmag. Διαθέσιμο από:https://www.maxmag.gr/psyologia - PsychologyNow Team ,2018. Η εύρεση τρόπων για την ενδυνάμωση της αίσθησης του
«ανήκειν», μπορεί να βοηθήσει στην ελάφρυνση του πόνου της μοναξιάς. Psychologynow. Διαθέσιμο από:https://www.psychologynow.gr Ευαγγελία Αβραάμ,2020. Ο εαυτός μας αποτελεί τον αδιαχώριστο και μόνιμο σύντροφος της ζωής μας. Πόσο πραγματικά όμως τον γνωρίζουμε; Psychologynow. Διαθέσιμο από:https://www.psychologynow.gr
-
Αθηνά Τσεκούρα. Περίπατος Ερμηνείας,Ερευνητική εργασία.
-
48
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ - Ζάππειον Μέγαρον. Διαθέσιμο από: https://www.zappeion.gr/el/periigisi/kipos.html - CULTURENOW,019 .Έκθεση του Δημήτρη Αληθεινού στην Roma Gallery https://www. culturenow.gr/ekthesi-toy-dimitri-alitheinoy-stin-roma-gallery/ - Καλλιτεχνικό site του Feliche Varini. Διαθέσιμο από: http://www.varini.org/vari-i/02indc/ indant.html - Καλλιτεχνικό site του Felipe Pantone. Διαθέσιμο από: https://www.felipepantone.com/ hasselt ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ - 1, 2 : Προσωπικά σκίτσα - 3 : https://www.lifo.gr/culture/o-protoporos-eikastikos-dimitris-alitheinos-xenagei-koino- stin-ekthesi-toy-sti-gkaleri-roma - 4, 5, 6 : http://www.varini.org/varini/index.html - 7: https://www.felipepantone.com/hasselt - 8 : Επεξεργασμένος χάρτης από: Γκόνης Θοδωρής Α , 2019. Εθνικός κήπος- Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Αθήνα. - 9 : Προσωπικό σκίτσο - 10 :Επεξεργασμένη είκόνα από: https://www.paraskinia.com/2014/05/blog- post_4486.html - 11, 12 : Φωτογραφία απο την δοκιμή των ενδείξεων της εγκατάστασης - 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27,29, 31, 33 : Γκόνης Θοδωρής Α , 2019. Εθνικός κήπος--Περίπατος μαθητείας. 20+1 στάσεις, Αθήνα. - 14,16,18,20,26,28,32 : Φωτογραφίες απο προσωπικό αρχείο. - 22 : https://parallaximag.gr/taxidi/ethnikos-kipos-ti-nychta-stratos-kalafatis-fo tograise-ena-thavma - 24: https://www.protothema.gr/city-stories/article/712016/oi-protomes-tou-kipou-/ - 30: https://urbanlife.gr/urban-city/to-votaniko-moyseio-toy-ethnikoy-kipoy/
49
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2021| ΑΘΗΝΑ