Kerndoelen burgerschap, de stand van zaken Scholen doen al veel en ik zeg: ga vooral zo door

Momenteel worden de kerndoelen voor de leergebieden Nederlands, rekenen en wiskunde, digitale geletterdheid en burgerschap in het basisonderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs geformuleerd. Diverse examenprogramma’s binnen de bovenbouw van vo waarin burgerschap een plek krijgt, worden eveneens geactualiseerd.

Luuk Kampman: “In 2006 is de wet Burgerschapsonderwijs ingevoerd: alle scholen in po, vo en mbo moesten burgerschapsonderwijs gaan vormgeven in hun onderwijs.

Inmiddels laten scholen veel mooie dingen zien in de vorm van hun activiteiten, werkweken en projecten. och wer niet ui elijk welk e ect dat op jongeren heeft: leren ze nu burgerschapsvaardigheden, leren ze democratisch handelen, leren ze hoe de samenleving in elkaar steekt? Onderzoek toont aan dat de visie op burgerschapsonderwijs wat achter lijkt te blijven in Nederland. Daarom werd in 2021 de wet aangescherpt: burgerschap moet doelgerichter en samenhangender worden ingericht.”

Samenhang

Afgelopen november is een team kerndoelen burgerschap begonnen met het formuleren van die doelen. Die gelden voor de kleuterklas tot en met het mbo. Kampman: “Samenhang is een belangrijke kwestie als je burgerschapsdoelen ontwikkelt. Burgerschapsonderwijs is niet alleen onder te brengen in het vak maatschappijleer. De wettelijke opdracht is immers veel breder: alle leraren moeten burgerschapsgedrag voorleven en voorstaan. Scholen moeten een idee hebben van wat ze willen zijn en willen uitstralen en hoe ze een democratische cultuur nastreven.”De bedoeling is dat er in november van dit jaar een set kerndoelen staat: denk aan ongeveer zeven of acht in het basisonderwijs en hetzelfde aantal voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

Volgens Kampman gaat dat ook lukken binnen die termijn.

Wat wordt de basis van die burgerschapsdoelen?

“Veel scholen werken nu met de bouwstenen voor burgerschapson- derwijs van Curriculum.nu. Die bouwstenen vormen voor ons een inspiratiebron, maar we gebruiken ook andere bronnen zoals een ‘startnotitie kerndoelen burgerschap’ en een ‘startnotitie burgerschap’ voor de bovenbouw. Samen met de expertise van het expertteam, zijn dat de bouwstenen die het verschil in burgerschapsonderwijs moeten maken.”

Wat kunnen scholen verwachten van de kerndoelen burgerschap?

“De grote domeinen waarbinnen we de kerndoelen formuleren, zijn democratie en diversiteit. Ook is er nadrukkelijk aandacht voor de basiswaarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. In vakken als wereldoriëntatie, kunst en cultuur, geschiedenis en aardrijkskunde zitten al kennis- vaardigheidselementen die hiermee samenhangen. We willen ook snel een opdracht ontvangen van OCW om de mens- en maatschappijvakken te actualiseren, want daarin kunnen we die kerndoelen over democratie en diversiteit ook plaatsen. We zitten er zelfs om te springen, want het is wat onbevredigend om kerndoelen burgerschap neer te leggen, zonder daar ook andere leergebieden zoals mens en maatschappij bij te betrekken. Een aantal doelen is gericht op democratisch handelen, dus deelnemen, inspraak hebben, opstaan tegen onrecht, opkomen voor jezelf en de ander, participeren en stemmen. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat deze kerndoelen leiden tot een schooleigen curriculum. Scholen bepalen hoe de kerndoelen plek en vorm krijgen binnen de school.”

Scholen vragen zich af: hoe toets je burgerschapsdoelen?

“Scholen worstelen daarmee. Kennis en vaardigheden kun je toetsen.

Veel scholen laten mooie dingen zien in hun activiteiten, werkweken en projecten

Bij actief burgerschap en democratisch handelen, gaat het erom dat je de school zo inricht dat leerlingen ervaringen opdoen met inspraak. Bijvoorbeeld in het schoolbeleid, in activiteiten als een schoolfeest en ook over het curriculum. Dat is niet altijd summatief te meten, maar formatief te toetsen.”

Hoe gaat het nu verder, wanneer kunnen scholen concreet iets verwachten?

“In november van dit jaar, moeten de conceptkerndoelen geformuleerd zijn. Daarna komt er een fase van beproeven, waarbij samen met scholen wordt verkend of de kerndoelen bruikbaar zijn om onderwijs op te baseren. Vervolgens moet de politiek een besluit nemen over de kerndoelen voor wettelijke vastlegging. Dus voordat de kerndoelen voor burgerschap er echt staan, ben je zo twee à drie jaar verder. Intussen moeten scholen wel verder met hun burgerschapsonderwijs”, zegt Kampman, al begrijpt hij heel goed dat er onrust en soms zelfs frustratie heerst over wat intussen van scholen wordt verwacht. “Ik wil zeggen tegen scholen: jullie doen al heel veel, ga vooral zo door. Waar het om gaat, is dat je samenhang aanbrengt in burgerschapsonderwijs en dat zichtbaar maakt. De kerndoelen gaan scholen straks nog meer helpen bij de vormgeving van het burgerschapsonderwijs. Nieuw is wel de democratische schoolcultuur. Leerlingen betrekken en meer inspraak geven in bijvoorbeeld het curriculum.