Fed, piyasaları rahat bırakmıyor

Küresel pay piyasaları, geçen hafta para politikalarına ilişkin belirsizliklerle negatif bir seyir izlerken, bu hafta ABD’de açıklanacak enflasyon verileri ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faiz kararı başta olmak üzere yoğun veri gündemi yatırımcıların odağına yerleşti.

Dünya genelinde artan enflasyon endişesi piyasalarda oynaklığı artırmaya devam ediyor.

YİNE FAİZ DEDİLER ABD’de makroekonomik verilerin ekonominin soğumadığına yönelik sinyalleri para piyasalarındaki fiyatlamaları zorlaştırırken, Fed Başkanı Jerome Powell’ın hafta içindeki şahin açıklamaları da risk algısının artmasına neden oldu. Powell, ABD Senatosunun Bankacılık, Konut ve Kentsel İşler Komitesi’nde yaptığı konuşmada, son ekonomik verilerin beklenenden daha güçlü geldiğini, bunun da faiz oranlarının nihai seviyesinin tahmin edilenden daha yüksek olabileceğini gösterdiğini belirtti. Powell’ın konuşmasının ardından açıklanan iş gücü piyasası verileri de nihai faiz oranına ilişkin fiyatlamalar yüz- de 5,75-6,00 seviyesinde güçlenmeyi sürdürdü. Para piyasalarındaki fiyatlamalarda Fed’in 22 Mart’taki toplantıda 50 baz puan faiz artıracağına yönelik beklentiler yüzde 70 seviyesinde dengelenirken, gelecek hafta açıklanacak enflasyon verilerinin fiyatlamalarda oynaklığı artırması bekleniyor. Emtia fiyatları söz konusu haber akışıyla karışık bir seyir izlerken, Brent petrolün varili haftayı yüzde 4 düşüşle 82,4 seviyesinden tamamladı. Altının ons fiyatı ise haftalık yüzde 0,7 değer kazancıyla 1.867 dolara çıkarken, gümüşün ons fiyatı yüzde 3,4 geriledi.

BANKACILIK ALARMI

ABD’de pay piyasaları geçen hafta yüzde 4’ten fazla gerilerken, Fed’in politika faizini beklentilerin üzerinde bir noktaya kadar yükselteceğine yönelik fiyatlamalar sonrası bazı bankaların tahvil pozisyonlarında oluşan zararları realize etmek zorunda kalması, ABD’nin bankacılık sektöründe endişeleri artırdı. Tahvil pozisyonunu yaklaşık 1,8 milyar dolar zararla kapatan ve 2 milyar doların üzerinde sermaye ar-

USD/TL: 18.970

AUD/TL: 12.655

AUD/USD: 0.667

BIST: 5.323

ASX: 7.108

GLD/GR: 1167

Ali Anin D Nyasi

Murat Zdamar

Sorularınız için: info@turkishnewspress.com.au

EYT emekliliği hakkında bilinmesi gerekenler

tırımına gideceğini duyurmasının ardından hisselerinde sert düşüş yaşanan SVB’ye, ABD Federal Mevduat Sigorta Kurumu tarafından kayyum atandı. SVB’nin iflası, 2008 küresel finansal krizinden bu yana ABD’de kayıtlara geçen en büyük banka iflaslarından biri oldu. Gelişmeler ABD bankalarının hisse fiyatlarında ciddi kayıplara neden olurken, bankaların piyasa değeri yaklaşık 80 milyar dolar eridi.

AVRUPA VE ASYA

AvrupaIda ise para piyasalarındaki fiyatlamalarda ECB’nin bu hafta 50 baz puan faiz artırmasına kesin gözüyle bakılırken, politika metni ve ECB Başkanı Christine Lagarde’ın açıklamalarında gelecek dönem politikalara ilişkin olası ipuçları aranacak. Asya borsalarında da geçen hafta Japonya hariç satış ağırlıklı bir seyir öne çıkarken, Japonya Merkez Bankası’nın (BoJ) para politikasında değişikliğe gitmedi. Türkiye’de ise geçen hafta BIST 100 endeksi yüzde 3,30 yükselişle 5.384,56 puandan kapanırken, dolar/TL haftayı yüzde 0,5 üzerinde 18,9677’den tamamladı.

THY’nin yolcu sayısı yüzde 38 arttı

n Türkiye’nin bayrak taşıyıcısı

Türk Hava Yolları, ilk 2 ayı verimli geçirdi. Yolcu sayısını ocak-şubatta geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 38 arttırarak 10.9 milyona taşıdı. Buna göre geçen ay yolcu sayısı yüzde 22.5 artarak 4.9 milyona vardı. Dıştan dışa transfer yolcu sayısı yüzde 69.7 artarak 2.1 milyon oldu. Yolcu doluluk oranı yüzde 81.3’e geldi. Yurt dışı doluluk oranı yüzde 81.3, yurt içi doluluk oranı yüzde 80.5 şeklinde kaydedildi. Toplam Arz Edilen Koltuk Kilometre (AKK), yüzde 28 artarak 15.4 milyara vardı. Taşınan kargo-posta yüzde 14.7 azalarak 101.8 bin ton oldu. Ocak-şubat dönemi baz alındığında ise toplam yolcu sayısı yüzde 38 artarak 7.9 milyondan 10.9 milyona yükseldi.

Dıştan dışa transfer yolcu sayısı yüzde 71.5 artarak 4.3 milyona çıkarken doluluk oranı yüzde

80.9 olarak belirlendi. Yurt dışı yolcu doluluğu yüzde 80.9, yurt içi yolcu doluluğu yüzde

81.6 olarak ölçüldü. AKK yüzde

33.7 artışla 33.5 milyar olurken taşınan kargo-posta yüzde 7.9 düşüşle 220.8 bin tona geriledi. Şubat ayında filoda bulunan uçak sayısı 400’e ulaştı. Depremler nedeniyle 6-28 Şubat tarihlerinde icra edilen ücretsiz yolcu ve kargo taşımalarının verilere dahil edilmediği belirtildi.

EYT Yasası Resmi Gazete’de yayınlandı ve aynı gün yürürlüğe girdi. EYT kapsamından emeklilik için ilk başvurular başladı. Hatta ilk EYT emekli maaşları da bağlandı. EYT kapsamından emekli olmak için aranan prim gün sayısı SSK, BağKur, Tarım SSK ve Emekli Sandığı için farklı. Öncelikle EYT’li olmak için ilk sigortalılığın 8.9.1999 tarihinden önce başlaması şart. EYT kapsamından Bağ-Kur ve Emekli Sandığından emekli olmak için kadınların 7200 gün prim erkeklerin 9000 gün prim ödemesi gerekiyor. Tarım SSK kapsamından emeklilik için en az 3600 gün primin ödenmiş olması gerekiyor. SSK kapsamından emekli olmak için gerekli prim günü ilk defa sigortalı olunan tarihe göre 5000 gün ile 5975 gün arasında. EYT Yasasıyla birlikte kendini sosyal güvenlik uzmanı diye niteleyen yetersiz kişiler peydah oldu. Bunlar gerek TV’lerde gerek gazetelerde gerekse de sosyal medyada hatalı bilgiler veriyor. Vatandaşımıza hak kaybı yaşatacak bu yanlış bilgilerin doğrusunu sizlerle paylaşmak ve bazı hatırlatmalarda bulunmak istiyorum.

1- Borçlanma işe girişi geri götürür mü? SSK ve Bağ-Kur sigortalılarının ilk defa sigortalı olduğu tarih öncesine ait borçlanmalar ilk işe giriş tarihini borçlanan süre kadar geri çeker. Geri çekilen tarih 8.9.1999 öncesine gelirse EYT kapsamına girilir. Örneğin; ilk sigortası 4.10.2000 tarihinde Bağ-Kur tesciliyle başlamış kişi bu tarihten önce yaptığı 540 gün askerliği borçlanırsa işe girişi 4.4.1999 olur. Bu durumda EYT kapsamına girer. SSK şartlarından 5975 gün primle 25 yıl sigorta süresinin dolduğu 4.4.2024 tarihinde emekli olur. Bağ-Kur şartlarına göre de 9000 gün primin oluştuğu tarihte emekli olur. Memurların yani

Emekli Sandığı veya 4/C kapsamından emekli olacaklar için borçlanmalar yasa hükmü gereği ilk işe girişi geri çekmiyor.

2- Tarım Bağ-Kur sigortalıları

EYT kapsamı dışında mı? Kendini uzman diye niteleyen bilgisiz kişilerin bir iddiası böyle. Oysa bunlar o kadar cahil ki bir kere bile Tarım BağKur Kanununu okumamışlar. Tarım Bağ-Kur Kanununda 2003 yılında değişiklik yapıldı ve kademeli emeklilik yaşının Esnaf Bağ-Kur kanununa göre belirleneceği düzenlendi. EYT

Yasası, esnaf Bağkur kapsamındakiler için yaş şartı aramadığına göre tarım Bağ-Kur sigortalıları için de yaş şartı aranmayacak. Yani Tarım Bağ-Kur’lular EYT kapsamındadır.

3- İşten çıktıktan sonra emekli maaşı bağlanmadan sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmak mümkün mü? Kendine sosyal güvenlik uzmanı payesi vermiş bilgisizlerin bir iddiası da emekli maaşı, müracaatı takip eden aybaşından başlar bu ay emekliliğe başvuran 01.04.2023 öncesi SGDP’ye tabi çalışamaz biçiminde. Bu bilgisizlerin söylediği doğru değil. Emeklilik müracaatı yapılan tarihten sonrası için SGDP tabi çalışmak mümkün. Yani işten çıkmış birisi 7.3.2023’de emekliliğe başvurmuş ise 8.3.2023’den geçerli destek primine tabi çalışmaya başlayabilir. Ancak şunu da belirtelim. Destek primine tabi en erken çalışma tarihi = emeklilik başvuru tarihi + 1 gün olmalı. Yani destek primine tabi çalışma mutlaka emeklilik başvuru tarihi sonrası olmalı.

4- Bağ-Kur borcu ödenmeden emeklilik başvurusu yapılabilir mi? Bağ-Kur sigortalısı primini kendisi öder. Primler takip eden aybaşında ödenir. Yani prim ödemesi geriden gelir. Bu nedenle emekli başvuru tarihinde hem vadesi bu ay dolacak olan önceki ay primi ödenmeli, hem de başvurulan aya ait başvuru tarihi dahil dönemin de primi ödenmeli. Örneğin 8.3.2023’de emeklilik başvurusu yapan BağKur sigortalısı hem şubat ayı primini ödemeli hem mart ayına ait 8 günlük primi ödemeli.

5- EYT’li maaşı düşük mü bağlanacak? Emekli maaşının nasıl hesaplandığı 5510 sayılı Kanunda yer alıyor. EYT’li ile normal emeklinin maaşı aynı yöntemle hesaplanıyor. Bu akıl almaz iddia doğru değil ve bu iddiayı ortaya atanların bilgisizliğini gösteren en net delil de bu.

6- Yıpranma süreleri 25 yıl hesabına girer mi? İlk defa 8.9.1999 öncesi sigortalı olmuş kişilerin 1.10.2008 öncesine ait yıpranmalı prim ödemeleri varsa 1.10.2008 öncesine ait yıpranmalı primin dörtte biri 25 yıl sigorta hesabında dikkate alınır. Örneğin; 15.7.1999 tarihinde sigortalı olup 1.10.2008 öncesi 1680 gün yıpranmalı primi olan kişi için 420 gün yani 1 yıl 2 ay 25 yıl hesabına dahil edilir ve bu kişi 15.5.2023 tarihinde yıpranmayla 25 yılı tamamlayıp EYT kapsamından emekliliğe hak kazanır.

7- Memurlar emeklilik için SGK’ya mı başvuracak? Aktif çalışan memur emeklilik başvurusunu çalıştığı kuruma yapmalı. Bu başvuru sonrası kurumu emeklilik sevkini ve çıkışını yaparak belgeleri HİTAP programı üzerinden SGK’ya göndermeli. İstifa etmiş, ihraç edilmiş, müstafi olmuş memur ise başvurusunu bizzat SGK’ya yapmalı. Bu e-Devlet üzerinden yapılabildiği gibi bizzat SGK’ya da yapılabilir.

8- İlk defa 8.9.1999 öncesi sigortalı olan ancak memuriyete 8.9.1999 tarihinden sonra başlayan ve 23.5.2002 tarihinde 3 yıl prim ödemesi olmayan memurlar EYT kapsamında mı? Kendini uzman diye niteleyen bilgisizlerin bir iddiası da bu durumdakilerin EYT’li olmadığı. Bunlara değil uzman cahil demek bile bir iltifat olsa gerek. Bunlar bilgisiz kara cahil. İlk defa 8.9.1999 öncesi sigortalı olan memurun emekliliği 5434 sayılı Kanunun geçici 205’inci maddesine göre belirleniyor. EYT Yasası da bu maddedeki yaş şartını kaldırdı. Dolayısıyla bunlar için üç yıl prim şartı söz konusu değil.

Son olarak, kendi kendine uzman payesi veren ve ne olduğu ne kadar bilgi sahibi olduğu belirsiz olan bu tiplere itibar etmeyelim. Yoksa hak kaybı yaşamanız kaçınılmaz olur. SGK’nın kurumsal açıklamalarına göre hareket etmenizi öneririm.

Charlie Hebdo’ya çizimiyle cevap veren

karikatürist: