Dissertation - Law and Chaos in Contemporary Architecture by Apostolos (Tolis) Giannaras

Νόµο̋ και Χάο̋ στη σύγχρονη αρχιτεκτονική

Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Γραφάκου Μαργαρίτα Σπουδαστική Οµάδα: Γιανναρά̋ Απόστολο̋, Τρούλο̋ Νικόλαο̋

ΠΡΟΛΟΓΟΣ______________________________________7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ_________________________________________9

ΜΕΡΟΣ

Νόµο̋ και Χάο̋ στην Επιστηµονική Φαντασία 9 Ο Νόµο̋ στι̋ Επιστήµε̋ 10 Το Χάο̋ στι̋ Επιστήµε̋ 12 Ο Αρχιτεκτονικό̋ Σχεδιασµό̋ 15 Νόµο̋ και Χάο̋ στον Αρχιτεκτονικό Σχεδιασµό 18 1ο: ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ___________________________20 Οι Υπολογιστέ̋ 20 Παραµετρική Αρχιτεκτονική 22 Οργανική Αρχιτεκτονική 27 Αποδόµηση 32 ΜΕΡΟΣ 2ο: ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ_________________________________________37 Bernard Tschumi 37 Frank O. Gehry 41 Peter Eisenman 44 Christopher Alexander 49 Le Corbusier 55 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ______________________________________60 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ_______________________________________64 Fractal (Μορφοκλασµατική) Γεωµετρία 64 Νίκο̋ Α. Σαλίγκαρο̋ 66 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ________________________________70

Περιεχόµενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ερευνηθούν τα "εργαλεία" και ο Υπάρχει μία στιγμή αμηχανία̋ όταν ένα̋ αυθορμητισμό̋, οι κανόνε̋ και η αίσθηση, αρχιτέκτονα̋ ξεκινά τη σχεδίαση ενό̋ γενικότερα ο τρόπο̋ σκέψη̋ που ένα̋ καινούργιου έργου. Ανεξάρτητα απ' το μέγεθο̋, αρχιτέκτονα̋ ακολουθεί κατά τη συνθετική την πολυπλοκότητα και τι̋ ιδιαιτερότητε̋ του διαδικασία ενό̋ κτιρίου, επικεντρώνοντα̋ την κτιρίου, τι̋ γνώσει̋, την ιδεολογία, τα πιστεύω έρευνα στη σύγχρονη εποχή. και το ταλέντο του αρχιτέκτονα, η Έχει ιδιαίτερη σημασία να δούμε αμηχανία αυτή είναι κάτι που οι ‘‘Πώ̋ όμω̋ ένα̋ πω̋ τα νέα μέσα έχουν περισσότεροι θα ομολογούσαν αρχιτέκτονα̋ επηρεάσει τη νοοτροπία του πω̋ την έχουν βιώσει. Οι σκέψει̋ αποφασίζει την ιδέα σύγχρονου αρχιτέκτονα και τη και εικόνε̋ μέσα στο μυαλό είναι που θα διέπει τη διαδικασία του σχεδιασμού του, πολλέ̋. Η ανάλυση των και με ποιά νέα εργαλεία δεδομένων και των ζητουμένων μορφή του κτιρίου, αντίστοιχα τον έχουν εφοδιάσει. συνεχή̋. Και όλα αυτά πρέπει τι̋ χαράξει̋ απ’ τι̋ Με μία ανασκόπηση στην συνάμα να απαντηθούν οποίε̋ θα προκύψει ιστορία προκύπτει ότι αυτά τα εξυπηρετώντα̋ το συνδυασμό και τι̋ γραμμέ̋ που ερωτήματα, αόριστα κάποιε̋ αισθητική̋ και λειτουργία̋, θα το περιγράφουν;’’ φορέ̋, διατυπωμένα σαφώ̋ τέχνη̋ και επιστήμη̋, με όποιον κάποιε̋ άλλε̋, έχουν απαντηθεί. τρόπο γίνονται αυτά αντιληπτά Είτε οι ίδιοι οι αρχιτέκτονε̋ το ομολογούν αυτό στην κάθε εποχή. Ο δημιουργό̋ επιστρατεύει το λογικό και το πνευματικό κομμάτι του εαυτού με παρρησία, είτε το έργο του̋. του για να το πετύχει αυτό. Φυσικά, κανεί̋ δεν Παράλληλα, είναι φανερό ότι στη σύγχρονη γίνεται να παραμείνει σ' αυτήν την κατάσταση εποχή υπάρχει μεγάλη πρόοδο̋ στην αμηχανία̋ ή φόβου και ο κάθε αρχιτέκτονα̋ τεχνολογία και στου̋ επιστημονικού̋ νόμου̋ έχει τρόπου̋ να την υπερβαίνει. Πώ̋ όμω̋ ένα̋ σε διάφορα πεδία. Αυτέ̋ οι εξελίξει̋ είναι αρχιτέκτονα̋ αποφασίζει την ιδέα που θα ταχύτατε̋, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που διέπει τη μορφή του κτιρίου, τι̋ χαράξει̋ απ’ τι̋ δύσκολα παρακολουθούνται. Γίνεται ακόμα οποίε̋ θα προκύψει και τι̋ γραμμέ̋ που θα το λόγο̋ για το χάο̋ και για τα χαοτικά φαινόμενα περιγράφουν; σε διάφορου̋ τομεί̋, που άλλοτε οι άνθρωποι συνδέουν με το απροσδιόριστο και το Οι προβληματισμοί που δημιουργούνται από το πολύπλοκο και άλλοτε με το απρόβλεπτο και παραπάνω ερώτημα αποτελούν τη βασική την αταξία. Αποτελεί επίση̋ στόχο τη̋ εργασία̋ αφορμή για την εκπόνηση τη̋ συγκεκριμένη̋ να ερευνηθούν οι έννοιε̋ των νόμων και του εργασία̋. Στόχο̋ επομένω̋ είναι να

χάου̋ στο πεδίο τη̋ αρχιτεκτονική̋, και πώ̋ αυτέ̋ μπορούν κατά τη διαδικασία τη̋ σύνθεση̋ να εκφράσουν μια μεθοδολογία που χαρακτηρίζεται από σαφήνεια σε σχέση με μια άλλη στην οποία κυριαρχεί το ένστικτο. Για να γίνει όμω̋ αυτό, είναι αρχικά αναγκαία η αναφορά στου̋ ορισμού̋ των εννοιών αυτών όπω̋ έχουν δοθεί από τι̋ διάφορε̋ επιστήμε̋, προκειμένου στη συνέχεια να αναζητηθεί η σχέση του̋ με την Αρχιτεκτονική.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην επιστημονική φαντασία ο Νόμο̋ και το Χάο̋ κατέχουν μία ξεχωριστή θέση. Πρώτο̋ εισήγαγε αυτέ̋ τι̋ έννοιε̋ ο συγγραφέα̋ (και φυσικό̋) Poul Anderson (με χαρακτηριστικό έργο το "Three Hearts and Three Lions", 1961). Λίγα χρόνια αργότερα, από το 1966 και έπειτα έγιναν πολύ γνωστότερε̋ μέσα από το έργο του Michael Moorcock. Στο πολυσύμπαν του Moorcock, το οποίο είναι ένα σύνολο από σύμπαντα και αμέτρητε̋ διαστάσει̋ (παράλληλου̋ κόσμου̋), ο Νόμο̋ και το Χάο̋ είναι κοσμικέ̋ μεταφυσικέ̋ δυνάμει̋ που συχνά προσωποποιούνται και παλεύουν για την κυριαρχία πάνω στον κόσμο. Ο νόμο̋ είναι μία κοσμική αδράνεια, που τείνει να διατηρήσει τα πάντα στην υπάρχουσα κατάστασή του̋, ενώ το χάο̋ θέλει να φέρει μία γενική ανατροπή, να καταστρέψει αλλά και να δημιουργήσει. Η δημιουργία και η καταστροφή ουσιαστικά είναι απλά μετασχηματισμοί τη̋ ύλη̋ ή τη̋ ενέργεια̋ από μία κατάσταση σε μία άλλη. Το σύμβολο του χάου̋. Το σύμβολο του νόμου είναι ένα μοναδικό βέλο̋. Μετά την εφεύρεσή του από τον Μούρκοκ το σύμβολο αυτό έχει περάσει στην ποπ κουλτούρα.

Οι έννοιε̋ αυτέ̋ αποτελούν ένα δίπολο αντίστοιχο με το καλό και το κακό και έχουν εκπροσώπου̋ στον κόσμο που μάχονται για αυτέ̋. Η διαφορά είναι ότι και οι δύο πόλοι είναι απαραίτητοι στον κόσμο και οι υποστηρικτέ̋ κάθε πλευρά̋ έχουν τη δική του̋ ηθική: ο νόμο̋ έχει τη λογική και την αιτιότητα, το χάο̋ τη βούληση τη̋ αλλαγή̋ χωρί̋

ιδιαίτερο στόχο. Όταν τα δύο ισορροπούν το σύμπαν αυτό λειτουργεί, ενώ αν κυριαρχεί ο νόμο̋, η διάσταση φτάνει σε ένα τέλμα, γίνεται μία απέραντη, ανιαρή, στείρα έρημο̋. Ειρωνικά, αν κυριαρχεί το χάο̋, με την συνεχή αλλαγή χωρί̋ νοηματοδότηση η διάσταση καταλήγει επίση̋ σε στασιμότητα. Επίση̋ οι έννοιε̋ δεν είναι ξεκάθαρα διαχωρισμένε̋, αλλά ακόμη και μέσα στο χάο̋ υπάρχουν στοιχεία νόμου, ενώ υπάρχει και η δύναμη τη̋ "Κοσμική̋ Πλάστιγγα̋" (ζυγαριά̋) που σκοπό̋ τη̋ είναι να φέρνει την ισορροπία ανάμεσά του̋.

Ο νόμο̋ σχετίζεται με γενικέ̋ αρχέ̋, προσπαθεί να διατυπώσει με φράσει̋ (σε κείμενο, μαθηματική γλώσσα ή κάποιον άλλο κώδικα) επακριβώ̋ κάτι το οποίο έχει διαπιστωθεί ότι ισχύει. Παράδειγμα αυτού οι φυσικοί νόμοι, των οποίων η διατύπωσή ολοένα εξελίσσεται αφού όλο και περισσότερο διαπιστώνεται με τη χρήση πειραμάτων, παρατήρηση̋ και μαθηματικών μοντέλων το πω̋ λειτουργεί η φύση και το καταγράφουν.

Αναφερόμενοι στου̋ νόμου̋, του̋ συνδέουμε συνειρμικά με συγγενεί̋ έννοιε̋, όπω̋: αρχή, έλεγχο̋, σύστημα, κανόνα̋, κώδικα̋ κτλ. Ω̋ νόμο̋ ορίζεται "ό,τι ρυθμίζει υποχρεωτικά 1 σχέσει̋ ή τρόπου̋ ενέργεια̋" . Ένα̋ νόμο̋ είναι συνήθω̋ αυστηρά ορισμένο̋, έχει κάποιε̋ προϋποθέσει̋ για να ισχύει και συνεπάγεται ορισμένα αποτελέσματα. Νόμοι υπάρχουν στη Τα μαθηματικά είναι απολύτω̋ συνυφασμένα φύση, σε όλε̋ τι̋ επιστήμε̋, στην κοινωνία κτλ. με το νόμο, αφού: "είναι η επιστήμη που μελετά Γενικά με το πέρασμα του χρόνου ο άνθρωπο̋ την ποσότητα (δηλαδή του̋ προσπαθούσε παράλληλα να αριθμού̋), τη δομή (δηλαδή τα ‘‘Ω̋ νόμο̋ ορίζεται αποκωδικοποιεί του̋ κανόνε̋ σχήματα, το διάστημα, τη λειτουργία̋ τη̋ φύση̋, ό,τι ρυθμίζει μεταβολή, τι̋ σχέσει̋ όλων των διατυπώνοντα̋ φυσικού̋, υποχρεωτικά σχέσει̋ μετρήσιμων αντικειμένων τη̋ μαθηματικού̋ και άλλου̋ πραγματικότητα̋ και τη̋ ή τρόπου̋ ενέργεια̋.’’ νόμου̋, ενώ παράλληλα φαντασία̋ μα̋) [...]. Οι προσπαθούσε με βάση ένα Μαθηματικοί περιγράφουν τι̋ σχέσει̋ με σύστημα κανόνων να κωδικοποιήσει την τύπου̋ ή και αλγορίθμου̋ και ερευνούν την ανθρώπινη κοινωνική συμπεριφορά. αλήθεια του̋ με αποδεικτική διαδικασία λογικών βημάτων που στηρίζονται σε αξιώματα

Η χρήση νόμων με αυτήν την έννοια βοηθά στον έλεγχο, την αξιολόγηση και τελικά οδηγεί στην απόφαση. Ο έλεγχο̋ και η αξιολόγηση δεν είναι δυνατά χωρί̋ ένα σύστημα κανόνων και κριτηρίων. Μία απόφαση επίση̋ μπορεί να βοηθηθεί με τη μεσολάβηση ενό̋ κανόνα, ο οποίο̋ εξαλείφει πιθανέ̋ επιλογέ̋. Ο νόμο̋ συνεπώ̋ ‘‘…ο νόμο̋, ή τουλάχιστον βοηθά στη διατήρηση ενό̋ η διατύπωσή του, είναι πεδίου επιλογών αρκετά κάτι τεχνητό, που μικρού ώστε να μπορεί να σχετίζεται με την ελεγχθεί.

και θεωρήματα" . Η εισαγωγή μαθηματικών μοντέλων σε άλλε̋ επιστήμε̋ ή και εξωεπιστημονικά πεδία ενέχει συνεπώ̋ την πρόθεση να εισέλθουν αυτά περισσότερο στο πεδίο του νόμου.

Ένα από αυτά τα μαθηματικά στοιχεία είναι η ποσοτικοποίηση: όπω̋ γράφει ο Λόρδο̋ Κέλβιν: “Όταν μπορεί̋ να μετρήσει̋ αυτό για το οποίο μιλά̋ και να το εκφράσει̋ με αριθμού̋, ανθρώπινη λογική. Έχει γνωρίζει̋ κάτι γι' αυτό, αλλά Καθ' όλε̋ αυτέ̋ τι̋ έννοιε̋, μία συγκεκριμένη δομή, όταν δεν μπορεί̋ […], η γνώση γίνεται αντιληπτό ότι ο νόμο̋, ένα ορισμένο πλαίσιο στο σου είναι πενιχρού και μη ή τουλάχιστον η διατύπωσή 3 οποίο εφαρμόζεται, ικανοποιητικού τύπου.“ του, είναι κάτι τεχνητό, που Ο προϋποθέσει̋ και σχετίζεται με την ανθρώπινη νόμο̋ δηλαδή πρέπει να αποτελέσματα.’’ λογική. Έχει μία συγκεκριμένη εκφράζεται και αριθμητικά δομή, ένα ορισμένο πλαίσιο για να είναι συγκεκριμένο̋, στο οποίο εφαρμόζεται, ειδάλλω̋ είναι πολύ γενικόλογο̋ και αόριστο̋. Για παράδειγμα προϋποθέσει̋ και αποτελέσματα. λέξει̋ όπω̋ μεγάλο̋ ή μικρό̋, πολύ̋ ή λίγο̋ κτλ δεν έχουν θέση σε έναν νόμο επιστημονικού πεδίου, αφού δεν θα είναι εφαρμόσιμοι. Ένα̋ νόμο̋ επίση̋ μπορούμε να πούμε ότι ορίζει σε ένα συγκεκριμένο υπάρχον πλαίσιο την ορθή πορεία δράση̋, δίνει μία κατευθυντήρια γραμμή. Παράδειγμα αυτού είναι οι νόμοι σε μία κοινωνία, οι ηθικοί κανόνε̋ κτλ αλλά και κάθε είδου̋ μεθοδολογία.

Μανόλη̋ Τριανταφυλλίδη̋, Λεξικό τη̋ Κοινή̋ Νεοελληνική̋, λήμμα: κανόνα̋ 1, Ι1 http://www.greek-language.gr/ greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html 2 http://el.wikipedia.org/wiki/Μαθηματικά 3 σελ. 73, Lord Kelvin, Lecture on "Electrical Units of Measurement" (3 May 1883), Popular Lectures Vol. I

ανάδυση και οι μη γραμμικέ̋ δυναμικέ̋. Το χάο̋ εισέρχεται δυναμικά στον επιστημονικό ου Ανάδυση συγκεκριμένα σημαίνει "μία κόσμο κατά το δεύτερο μισό του 20 αιώνα. διαδικασία κατά την οποία πολλά κομμάτια Μαθηματικοί και φυσικοί ανακάλυψαν νέα συνενώνονται και αλληλεπιδρούν ώστε να παραδείγματα χάου̋, και μέσα σε αυτά κοινέ̋ προσδίδουν σε ένα πολύπλοκο σύστημα νέε̋ σχέσει̋, ιδιότητε̋ και θεωρήματα. Η πρόοδο̋ 4 και κάποιε̋ φορέ̋ απροσδόκητε̋ ιδιότητε̋" συνεχίζεται με τη σημαντική βοήθεια των (που δεν προϋπήρχαν στα συστατικά). ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πλέον οι Χαρακτηριστικό επίση̋ κάποιων "χαοτικών" εφαρμογέ̋ και η διεπιστημονική διερεύνηση φαινομένων στη φύση, είναι η ραγδαία αλλαγή τέτοιων φαινομένων έχουν επεκταθεί στη κατάσταση̋, όπω̋ π.χ. ο φυσική, τη βιολογία, σχηματισμό̋ καταιγίδων, τα κοινωνικέ̋ και οικονομικέ̋ ‘‘ένα δυναμικά μπουρίνια, οι τυφώνε̋, και οι επιστήμε̋, και μελετώνται εξελισσόμενο σύστημα αντικείμενα τεράστια̋ καταστροφέ̋ εν γένει. ορίζεται ω̋ χαοτικό εάν ποικιλία̋, από την (α) είναι ευαίσθητο στι̋ Το χάο̋ είναι ευρύτερα ανθρώπινη καρδιά μέχρι το κατανοητό ω̋ μία κατάσταση αρχικέ̋ του συνθήκε̋ παγκόσμιο αποδιοργάνωση̋, αποσάθρωση̋ χρηματοπιστωτικό (μικρή αλλαγή στα και καταστροφή̋. Η εισαγωγή σύστημα. δεδομένα προκαλεί όμω̋ του χάου̋ στι̋ επιστήμε̋ μεγάλη αλλαγή στο δεν οδηγεί στην αποδόμηση και Υπάρχουν σήμερα διάφοροι σύστημα), και (β) στην αποδιοργάνωσή του̋, αλλά σε ορισμοί του Χάου̋ ευρύτερα περιθώρια περισσότερο ή λιγότερο εξέλιξή του γίνεται ένα κατανόηση̋. Φαίνεται παράδοξο, αυστηροί στη διατύπωσή πλήρε̋ «ανακάτεμα» τη̋ αλλά στο χάο̋ ενυπάρχει μία του̋. Περιληπτικά, ένα κατάσταση̋’’ αρχιτεκτονική, μία δομή, δυναμικά εξελισσόμενο κανόνε̋. Απλώ̋ η οργάνωσή σύστημα ορίζεται ω̋ του̋ είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και δεν γίνεται χαοτικό εάν (α) είναι ευαίσθητο στι̋ αρχικέ̋ του συνθήκε̋ (μικρή αλλαγή στα δεδομένα εύκολα αντιληπτή από τον ανθρώπινο νου. προκαλεί μεγάλη αλλαγή στο σύστημα), και (β) Τα συστήματα αυτά είναι μόνο φαινομενικά στην εξέλιξή του γίνεται ένα πλήρε̋ 5 χαοτικά, και το ίδιο ισχύει για τα fractals . «ανακάτεμα» τη̋ κατάσταση̋. Μπορούμε όμω̋, από άποψη πολυπλοκότητα̋ να ταυτίσουμε το νόμο με την Ευκλείδεια Πεδία των χαοτικών επιστημών είναι η θεωρία πολυπλοκότητα̋, η αυτοοργάνωση, η γεωμετρία και το Χάο̋ με τα fractals.

Γενικά ισχύει ότι αν οι εξισώσει̋ είναι πιο πολύπλοκε̋ από γραμμικέ̋, αυτόματα έχουν χαοτική συμπεριφορά. Τα συστήματα αυτά αν και είναι ντετερμινιστικά (δηλαδή η εξέλιξή του̋ εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τι̋ αρχικέ̋ συνθήκε̋), πρέπει να υπάρχει απόλυτη ακρίβεια στη μέτρηση των αρχικών συνθηκών του̋ αλλιώ̋ δεν μπορούμε να προβλέψουμε το αποτέλεσμα. Ακόμη και η στρογγυλοποίηση αριθμητικών δεδομένων από άρρητου̋ σε ρητού̋ αριθμού̋ προκαλεί τέτοιο σφάλμα στον τελικό υπολογισμό που μπορεί να οδηγεί σε τελείω̋ διαφορετικό αποτέλεσμα. Σ’ αυτό βασίζεται η ρήση ότι κάτι τόσο μικρό όσο το

πέταγμα μία̋ πεταλούδα̋ στον Ειρηνικό μπορεί με το πέρασμα του χρόνου να προκαλέσει κλιματικέ̋ αλλαγέ̋ στη Νέα Υόρκη, επειδή ακόμη και μία ελάχιστη διαφοροποίηση μπορεί να επιδρά πολύ σημαντικά στο σύστημα. Το χάο̋ δηλαδή σε αυτήν την περίπτωση είναι απόρροια τη̋ πολυπλοκότητα̋.

4 5

σελ 264, Nikos A. Salingaros, A Theory of Architecture Βλέπε παράρτημα: Fractal (Μορφοκλασματική) Γεωμετρία

σχεδιασμό̋» έχει ορισθεί με του̋ παρακάτω Το εύρο̋ τη̋ έννοια̋ «Αρχιτεκτονική» δεν είναι εύκολο ή σκόπιμο να οριστεί με ακρίβεια. Οι τρόπου̋: ορισμοί που κατά καιρού̋ έχουν προσπαθήσει (α) «Ω̋ η ανθρώπινη νοητική δραστηριότητα να το κάνουν, δεν έρχονται σε συμφωνία κατά την οποία το υποκείμενο, με δεδομένη μία μεταξύ του̋. Αυτό απορρέει από τη διττή τη̋ επαρκώ̋ διατυπωμένη πρόθεση, ή αλλιώ̋ ένα φύση, η οποία είναι επιστημονική και ‘‘πρόγραμμα’’ για αλλαγή μία̋ υπάρχουσα̋ καλλιτεχνική ταυτόχρονα. Ο άνθρωπο̋ είναι ο κατάσταση̋, καταλήγει σε πρόταση μία̋ δημιουργό̋ ενό̋ έργου που είναι «εργαλείο», μελλοντική̋ κατάσταση̋, η οποία θεωρείται αφού καλύπτει λειτουργικέ̋ ανάγκε̋, και 6 ικανοποιητικότερη τη̋ πρώτη̋.» αντικείμενο έκφραση̋ ταυτόχρονα, άρα έργο τέχνη̋. Από τη συνειδητοποίηση όμω̋ τη̋ (β) «Η διαδικασία τη̋ εύρεση̋ φυσικών ανάγκη̋ και τη σύλληψη του έργου μέχρι την αντικειμένων που επιδεικνύουν μία νέα φυσική υλοποίησή του μέσα από αναλυτικά σχέδια τάξη, οργάνωση, μορφή η οποία απαντά σε μία κατασκευαστικού και άλλου περιεχομένου, συγκεκριμένη λειτουργία. Είναι ακόμα η μεσολαβεί μία εξαιρετική̋ σημασία̋ φάση, αναζήτηση τη̋ αρμονία̋ μεταξύ μία̋ μορφή̋ αυτή τη̋ συνθετική̋ διαδικασία̋. Είναι μια που δεν έχει ακόμη παραχθεί και ενό̋ πλαισίου φάση καθοριστική για τη μορφή και την εξέλιξη που δεν έχει ακόμη του έργου, η οποία όσο 7 καθοριστεί.» ‘‘Η αναζήτηση [...] τη̋ διερευνάται σε βάθο̋, τόσο ανακαλύπτεται μια πρόταση̋ για την (γ) «Μπορεί να θεωρηθεί ω̋ [η] μοναδικότητα στη διαδικασία επίλυση του επίλυση [ενό̋] προβλήματο̋, που ακολουθείται. Μια δηλαδή ω̋ σχεδιαστική προβλήματο̋, [...] δεν μοναδικότητα που καθορίζεται διερεύνηση και ανταπόκριση είναι μία απλή από τι̋ συνθήκε̋ τη̋ εκάστοτε σε στόχου̋, που διαδικασία και έχει εποχή̋ αλλά και από τη διατυπώνονται εκ των φιλοσοφία και τι̋ αρχέ̋ που ο 8 σημασία ο τρόπο̋ με προτέρων.» κάθε αρχιτέκτονα̋ πιστεύει. τον οποίο κάθε Είναι η φάση κατά την οποία Η αναζήτηση ωστόσο τη̋ αρχιτέκτονα̋ οδηγείται ανάλογα με τα μέσα που πρόταση̋ για την επίλυση του σταδιακά σε αυτήν’’ χρησιμοποιούνται επιτυγχάνεται προβλήματο̋, όπω̋ γίνεται τελικά η έκφραση τη̋ σύλληψη̋, εύκολα αντιληπτό, δεν είναι η οπτικοποίηση τη̋ ιδέα̋. Από διαφορετικού̋ μία απλή διαδικασία και έχει σημασία ο τρόπο̋ αρχιτέκτονε̋ η διαδικασία «αρχιτεκτονικό̋ με τον οποίο κάθε αρχιτέκτονα̋ οδηγείται σταδιακά

σε

αυτήν.

Όλε̋

λοιπόν

οι

διαφορετικέ̋ προσεγγίσει̋ που παρουσιάζονται σε αυτή τη διαδικασία, μπορούν να χωριστούν γενικά σε δύο μεγάλε̋ κατηγορίε̋. Η πρώτη αναγνωρίζει την αρχιτεκτονική ω̋ μία επιστήμη σχεδιασμού η οποία παράγει αποτελέσματα που εξυπηρετούν μεταβαλλόμενου̋ σκοπού̋. Γενικότερα εξαιτία̋ τη̋ ιδιαιτερότητα̋ και τη̋ πολυπλοκότητα̋ τη̋ κάθε περίπτωση̋, θεωρεί ότι η διαδικασία που ακολουθείται κατά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό δεν είναι δυνατόν να υπαχθεί σε νόμου̋ και κανόνε̋. Δεν υπάρχει λοιπόν μία σαφή̋ πορεία προ̋ την επίλυση του προβλήματο̋ ούτε υπάρχουν συγκεκριμένα εργαλεία που θα οδηγήσουν σε αυτήν. 16

Για παράδειγμα λαμβάνει υπ’ όψιν στοιχεία τυπολογική̋ κληρονομιά̋. Οι δύο αυτέ̋ μεγάλε̋ κατηγορίε̋ για να γίνουν περισσότερο κατανοητέ̋ μπορούν να οριστούν ω̋ εξή̋: (α) «Η περίπτωση που αναφέρεται ω̋ "δοκιμή και πλάνη", όπου το υποκείμενο, μπροστά σε ένα πρόβλημα αναπτύσσει ποικιλία τυχαίων αντιδράσεων, μέσα στι̋ οποίε̋ περιλαμβάνεται και η λύση του προβλήματο̋, την οποία και σε συνέχεια αξιοποιεί.»

(β) «Η περίπτωση που αναφέρεται ω̋ "συστηματικό̋ συλλογισμό̋", όπου το υποκείμενο κάνει προσεκτική διάκριση μεταξύ δεδομένων και ζητουμένων του προβλήματο̋, Στον αντίποδα τώρα αυτή̋ τη̋ ‘‘ οι δύο προηγούμενοι προσπαθώντα̋ να ανακαλύψει άποψη̋ βρίσκεται αυτή που τρόποι για την επίλυση κάποια υπερκείμενη αρχή ή υποστηρίζει ότι ο του προβλήματο̋ πρέπει νομοτέλεια που συνδέει τα αρχιτεκτονικό̋ σχεδιασμό̋ δεν πρώτα με τα τελευταία. να τονιστεί ότι στην απορρέει απλά από τον Περιορίζοντα̋ έτσι τι̋ πιθανέ̋ προσδιορισμό και την ανάλυση πραγματικότητα δεν εναλλακτικέ̋ λύσει̋, των δεδομένων και των απαντώνται σχεδόν προσπαθεί να οδηγηθεί λογικά ζητουμένων του κτιριολογικού πουθενά αμιγώ̋.’’ στην καλύτερη, με προβλήματο̋, (κατά την οποία επαλήθευση τη̋ ο αρχιτέκτονα̋ δρα αυθαίρετα επικρατέστερη̋ από αυτέ̋ ω̋ προ̋ τα βασιζόμενο̋ αποκλειστικά στον εαυτό του), 9 ζητούμενα του προβλήματο̋.» αλλά ακολουθεί μία τυποποιημένη διαδικασία. Χρησιμοποιεί συγκεκριμένα Υπάρχει και τρίτη περίπτωση η οποία βοηθητικά εργαλεία, ακολουθεί κάποια παρεμβάλλεται των παραπάνω δύο και βήματα, δηλαδή μία πορεία που είναι κατά αναφέρεται ω̋ «"έμπνευση", όπου το κάποιο τρόπο αλγοριθμική, και η μεθοδολογία υποκείμενο προσπαθεί να κάνει καινοφανεί̋ που τώρα ακολουθείται βασίζεται σε κανόνε̋. συνδυασμού̋ των στοιχείων του προβλήματο̋

…

που έχει στη διάθεσή του και μετά από ένα δυσκολία να εκφραστεί η διαδικασία με χρονικό διάστημα, τα στοιχεία «ξαφνικά» κανόνε̋, αφού ακόμα και αν αυτοί υπάρχουν, αρθρώνονται στη σκέψη του σε έναν δεν είναι εύκολο να προσδιοριστούν. Οι αναπάντεχο συνδυασμό, που αποτελεί μία αποφάσει̋ που λαμβάνονται βασίζονται κυρίω̋ λύση του προβλήματο̋». Είναι τέτοιο̋ όμω̋ ο σε υποκειμενικά κριτήρια, αφού συνδέονται βαθμό̋ τυχαιότητα̋ που ξεφεύγει από τα στενά με τη φύση και τι̋ γνώσει̋ του αυστηρά επιστημονικά όρια. Θα μπορούσε να υποκειμένου, οι οποίε̋ δεν είναι εύκολο να παραλληλιστεί με το ισοδύναμο των περιγραφούν. μαθηματικών όπου κανεί̋ Αντίθετα, στη δεύτερη προσπαθεί να λύσει εξισώσει̋ περίπτωση που αναφέρθηκε, ‘‘Μπορούμε να βάζοντα̋ τυχαία συνδυασμού̋ αναζητείται και στη συνέχεια αριθμών, μέχρι αυτοί να την αναγνωρίσουμε δύο χρησιμοποιείται κάποια επαληθεύσουν… μεγάλε̋ ομάδε̋ υπερκείμενη αρχή ή προσεγγίσεων στην Βέβαια, οι δύο προηγούμενοι νομοτέλεια. Οφείλεται εδώ αρχιτεκτονική σύνθεση, τρόποι για την επίλυση του περισσότερο σε λογικέ̋ προβλήματο̋ πρέπει να διεργασίε̋ του ανθρώπου και τα η μία σταθερή, λογική, τονιστεί ότι στην εργαλεία που χρησιμοποιούνται συστηματική, με πραγματικότητα δεν είναι βασισμένα σε κανόνε̋ που κανόνε̋, η άλλη ρευστή, απαντώνται σχεδόν πουθενά έχουν προκύψει από τη υποσυνείδητη, αμιγώ̋. Χρησιμοποιούνται ω̋ μακροχρόνια μελέτη και εξέλιξη αυθόρμητη, ελεύθερη. επί το πλείστον συνδυαστικά του αντικειμένου. Είναι πιο αλλά όχι ισοδύναμα και είναι εύκολο να δικαιολογηθούν οι Θα ονομάσουμε αυτέ̋ ακριβώ̋ αυτό που τελικά θα επιλογέ̋ που οδήγησαν στην τι̋ προσεγγίσει̋ Νόμο κατατάξει τη διαδικασία που τελική πρόταση, αφού αυτή και Χάο̋ αντίστοιχα.’’ ακολουθήθηκε σε μία από τι̋ προκύπτει μέσα από κανόνε̋ και μια σαφή μεθοδολογία. δύο περιπτώσει̋. Μακροπρόθεσμα, η συστηματική ανάλυση Συνοψίζοντα̋ σε αυτό το σημείο τα παραπάνω, μπορεί να αποβάλλει τα λάθη και να οδηγεί σε αυτό που φαίνεται να κυριαρχεί στην πρώτη τακτική πρόοδο και βελτίωση, με μεταδόσιμα περίπτωση είναι η τυχαιότητα και το στοιχείο αποτελέσματα. του αναπάντεχου που οφείλονται σε ψυχολογικέ̋-παρορμητικέ̋ διεργασίε̋ του Επομένω̋ μπορούμε να αναγνωρίσουμε δύο ανθρώπου, καθιστώντα̋ την περισσότερο μεγάλε̋ ομάδε̋ προσεγγίσεων στην χαοτική. Ο χαρακτηρισμό̋ έχει να κάνει επίση̋ αρχιτεκτονική σύνθεση, η μία σταθερή, και με την πολυπλοκότητα αλλά και με τη λογική, συστηματική, με κανόνε̋, η άλλη

ρευστή, υποσυνείδητη, αυθόρμητη, ελεύθερη. Θα ονομάσουμε αυτέ̋ τι̋ προσεγγίσει̋ Νόμο και Χάο̋ αντίστοιχα.

Νόμο̋

Θα μπορούσε να οριστεί ω̋ Νόμο̋ στην αρχιτεκτονική σύνθεση μία λογική και συστηματική προσέγγιση κατά την οποία μέσα από κανόνε̋ ο αρχιτέκτονα̋ οδηγείται σταδιακά και προοδευτικά σε μία λύση. Για να φτάσει σε αυτήν, ακολουθεί Μετά από αυτήν την μία κατευθυντήρια γραμμή η επισκόπηση είναι δυνατόν να ‘‘Θα μπορούσε να οριστεί οποία είναι καθορισμένη οριστούν με σχετική ακρίβεια ω̋ Νόμο̋ στην από μία υπερκείμενη αρχή, αυτέ̋ οι δύο έννοιε̋, του όπω̋ ένα̋ στόχο̋ ή μία αρχιτεκτονική σύνθεση μία Νόμου και του Χάου̋, στο κεντρική ιδέα. Οι κανόνε̋ λογική και συστηματική πεδίο τη̋ αρχιτεκτονική̋ στου̋ οποίου̋ βασίζεται, προσέγγιση κατά την σύνθεση̋ με την οποία μπορεί να προκύπτουν από ασχολείται η εργασία. Για οποία μέσα από κανόνε̋ ο άλλε̋ επιστήμε̋, (θετικέ̋ ή αυτέ̋ τι̋ έννοιε̋ συχνά αρχιτέκτονα̋ οδηγείται ανθρωπιστικέ̋), από το γίνεται νύξη στη θεωρία τη̋ φυσικό ή ανθρωπογενέ̋ σταδιακά και προοδευτικά αρχιτεκτονική̋, αν και συχνά περιβάλλον στο οποίο σε μία λύση.’’ δεν κατονομάζονται ή δεν πρόκειται να τοποθετηθεί το ορίζονται ακριβώ̋ με τον ίδιο κτίριο (πχ το κλίμα, η τρόπο. Ο Lionel March για παράδειγμα κάνει θερμοκρασία, το φω̋, η υγρασία κτλ), από τη παρόμοιο διαχωρισμό, αποκαλώντα̋ λειτουργία (απαιτήσει̋ των χώρων, "rationalists, ορθολογιστέ̋" του̋ υποστηρικτέ̋ κτιριολογικό πρόγραμμα, συνδέσει̋, ασφάλεια του νόμου και "mystics, μυστικιστέ̋" του̋ απέναντι σε διάφορε̋ καταστροφέ̋ κτλ), από υποστηρικτέ̋ του χάου̋ στην αρχιτεκτονική, αν υπάρχουσε̋ δομέ̋ ή μορφέ̋ και από την και δεν κατονομάζει αυτέ̋ τι̋ προσεγγίσει̋ ω̋ ιστορία ή το φυσικό κόσμο. Οι κανόνε̋ αυτοί 10 νόμο και χάο̋ . εφαρμόζονται στα σημεία που ο αρχιτέκτονα̋ πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε πολλέ̋ λύσει̋, βοηθώντα̋ έτσι στο να τι̋ περιορίζει και να τι̋ περιορίζει σε ένα πλήθο̋ που να μπορεί να διαχειριστεί.

μπορεί να αισθάνεται Θα μπορούσε αντίστοιχα να ‘‘…το χάο̋ […] δεν ικανοποιημένο̋ ή όχι από αυτό. υποστηριχθεί ότι το Χάο̋ είναι προκύπτει από λογικό Η ελευθερία αυτή, ακόμη και σε κάτι που δεν υπάγεται σε συλλογισμό αλλά πολύ μικρό βαθμό μπορεί να συγκεκριμένου̋ αυθόρμητη παρόρμηση φέρνει τελείω̋ διαφορετικά διατυπωμένου̋ κανόνε̋. Αυτό του ανθρώπου μέσω αποτελέσματα, παρόμοια με τη δεν σημαίνει ότι είναι εντελώ̋ θεωρία του χάου̋. Για τυχαίο, πάντω̋ δεν προκύπτει κάποιων ψυχολογικών παράδειγμα σε ένα δεδομένο από λογικό συλλογισμό αλλά διαδικασιών.’’ σχεδιαστικό πρόβλημα η στιγμή αυθόρμητη παρόρμηση του μία̋ και μόνο συνθετική̋ ανθρώπου μέσω κάποιων απόφαση̋ μπορεί να είναι καθοριστική και να ψυχολογικών διαδικασιών. Είναι πιθανό να οδηγεί σε τελείω̋ διαφορετικά υπάρχουν κανόνε̋ σε αυτέ̋ τι̋ διαδικασίε̋, αρχιτεκτονήματα, ιδιαίτερα όταν αυτή η αυτή πάντω̋ είναι υπερβολικά πολύπλοκοι για να επιλογή γίνεται στην αρχή του σχεδιασμού. γίνονται αντιληπτοί ή ο αρχιτέκτονα̋ δεν του̋ διατυπώνει συνειδητά. Γενικά μιλώντα̋, η σχεδίαση με Χαοτικό τρόπο χρησιμοποιεί την έμπνευση προκειμένου να φτάσει σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα, όπω̋ σε μία 6 Πάνο̋ Τζώνο̋, ΟΡΙΟΝ, σελ 473 καλλιτεχνική διαδικασία. Το χάο̋ 7 Christopher Alexander, Notes on the Synthesis of Form, συμπεριλαμβάνει το στοιχείο τη̋ έκπληξη̋, με απόσπασμα από τη διάλεξη "Το Ρητό και το Άρρητο" 8 την έννοια ότι ο αρχιτέκτονα̋ δεν ξέρει τι̋ Γιάννη̋ Πεπονή̋, ΟΡΙΟΝ, σελ. 361 9 Πάνο̋ Τζώνο̋, ΟΡΙΟΝ, σελ. 475 προδιαγραφέ̋ αυτού που θέλει να 10 Lionel March, The Architecture of Form, Κεφάλαιο 14 δημιουργήσει, αλλά όταν το έχει μπροστά του Χάο̋

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ

Η επιλογή τη̋ εν λόγω εργασία̋ να θίγει ένα θέμα που αφορά τη σύγχρονη εποχή, τη συνδέει μοιραία με το σύνολο των τεχνολογικών επιτευγμάτων που ο άνθρωπο̋ με αλματώδη βήματα κατάφερε απ’ τον περασμένο ήδη αιώνα. Ρόλο κλειδί στην πορεία αυτή που άλλαξε ριζικά θα έλεγε κανεί̋ την αντίληψη και την καθημερινή ζωή του ανθρώπου, αποτέλεσε η ανακάλυψη και η εξέλιξη του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ο παράγοντα̋ αυτό̋ ήταν μάλιστα καταλυτικό̋ αφού αποτέλεσε ένα πολυμήχανο εργαλείο επιταχύνοντα̋ την εξέλιξη των επιστημών (τουλάχιστον σε τεχνικό επίπεδο). Καμία επιστήμη δεν έχει αποκλείσει τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και όπω̋ είναι αναμενόμενο, ούτε και η αρχιτεκτονική. Υπό αυτέ̋ τι̋ συνθήκε̋, η εισαγωγή του ηλεκτρονικού υπολογιστή, δε θα μπορούσε να μην έχει επηρεάσει και σε μεγάλο μάλιστα βαθμό, τη διαμόρφωση των σύγχρονων τάσεων και ρευμάτων τη̋ αρχιτεκτονική̋. Όπω̋ κάθε τι καινούριο, η χρήση του σε αρχικό ακόμη στάδιο ήταν αμήχανη. Δεν είχε διευκρινιστεί, ή καλύτερα καθοριστεί, ποιο̋ θα ήταν ακριβώ̋ ο ρόλο̋ του.

Σε πρώτη φάση χρησιμοποιήθηκε βασικά ω̋ ένα βοηθητικό εργαλείο σχεδίαση̋ που ερχόταν να αντικαταστήσει τα παραδοσιακά εργαλεία, ενώ οι δυνατότητε̋ των προγραμμάτων που διέθετε επηρέαζαν μάλλον αρνητικά το τελικό αποτέλεσμα, προσαρμόζοντα̋ τι̋ συνθέσει̋ στι̋ δυνατότητε̋ των περιορισμένων ακόμη διαθέσιμων εργαλείων του λογισμικού. Σε επόμενη φάση, ο ηλεκτρονικό̋ υπολογιστή̋ εφοδιάστηκε με προγράμματα με τα οποία αναβαθμίστηκε από βοηθητικό εργαλείο σε συνεργάτη στη δουλειά του αρχιτέκτονα, επεκτείνοντα̋ τα όρια τη̋ σκέψη̋ και τη̋ φαντασία̋ του. Η χρήση του γίνεται ορθότερη ενώ οι δυνατότητε̋ που προσέφερε αποτέλεσαν πηγή έμπνευση̋ για τη δημιουργία νέων τάσεων τη̋ αρχιτεκτονική̋.

Διάγραμμα, ???

Μία ιδιαίτερη διαδικασία αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στην οποία ο ηλεκτρονικό̋ υπολογιστή̋ είναι σχεδόν υποχρεωτικό εργαλείο κατά τη συνθετική διαδικασία, είναι γνωστή με το γενικόλογο όρο ω̋ "παραμετρική" ή "αλγοριθμική" αρχιτεκτονική. Η ουσία τη̋ παραμετρική̋ αρχιτεκτονική̋ έγκειται στον έλεγχο και την αξιοποίηση δεδομένων και παραμέτρων τα οποία διαχειρίζεται το λογισμικό του υπολογιστή. Τα κύρια χαρακτηριστικά τη̋ θα μπορούσαν να συνοψιστούν ω̋ εξή̋:

την ιδιομορφία αποτελέσματο̋.

του

σχεδιαστικού

Σημαντική είναι η επίδραση και ο ρόλο̋ που διαδραματίζουν άλλε̋ επιστήμε̋ όπω̋ η Γενετική, η Φυσική και τα Μαθηματικά καθώ̋ εστιάζουν μέσα από μία νέα φιλοσοφία που εισάγουν, στη μετάβαση από τη γραμμικήστατική Νευτώνεια αντίληψη του χώρου, σε μία μη γραμμική δυναμική θεώρησή του. Αποτελεί κοινό τόπο όλων των αρχιτεκτόνων του ρεύματο̋ αυτού η χρήση αλγορίθμων και λογισμικών κατά τη διαδικασία τη̋ αρχιτεκτονική̋ σύνθεση̋.

Η παραμετρική αρχιτεκτονική αναφέρεται Το είδο̋ των προγραμμάτων που πλέον σε έναν 4D σχεδιασμό στην οποία χρησιμοποιούνται καθώ̋ και ο τρόπο̋ με τον επιπλέον διάσταση αποτελεί ο χρόνο̋. Η οποίο γίνεται η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων εισαγωγή τη̋ παραπάνω αυτή̋ διάσταση̋ ποικίλλει. Υπάρχει ένα πολύ σημαντικό κριτήριο, ερευνά την επίδρασή τη̋ στο βάσει του οποίου δυναμικό πια μετασχηματισμό προκύπτουν δύο μεγάλε̋ ‘‘Η ουσία τη̋ παραμετρική̋ τη̋ μορφή̋. Σε επόμενο στάδιο κατηγορίε̋. Το κριτήριο αρχιτεκτονική̋ έγκειται ασχολείται με μία δυναμική αυτό έχει να κάνει με τα μεταβολή του κτιρίου η οποία στον έλεγχο και την αποτελέσματα που επηρεάζεται από τη αξιοποίηση δεδομένων και προκύπτουν από τη χρήση συμπεριφορά των χρηστών και παραμέτρων τα οποία των λογισμικών που προσαρμόζεται στι̋ χρησιμοποιούνται αλλά και διαχειρίζεται το λογισμικό εναλλασσόμενε̋ ανάγκε̋ οι αν από αυτά προκύπτουν ή του υπολογιστή.’’ οποίε̋ μεταβάλλονται όχι χωρικέ̋ προτάσει̋. Αν απρόβλεπτα. δηλαδή τα αποτελέσματα αυτά αποτελούν παραδείγματο̋ χάριν μία Κύριο̋ στόχο̋ των αρχιτεκτόνων που την μαθηματική έκφραση των παραμέτρων που εκπροσωπούν είναι ότι σε σχέση με του̋ μελετώνται, ή απευθεία̋ μία πρόταση για τη αρχιτέκτονε̋ του μοντέρνου κινήματο̋, δεν μορφή που θα έχει το κτίριο χάριν του οποίου στοχεύουν σε τυποποιημένε̋ μορφέ̋ και εκτελείται η διαδικασία. επαναληπτικότητα, αλλά στη μοναδικότητα και αααααααααααααααααααααααααααααααααα

Πιο συγκεκριμένα, οι δύο κατηγορίε̋ είναι: (α) Η περίπτωση κατά την οποία ο εκάστοτε αρχιτέκτονα̋ περισυλλέγει αρχικά στοιχεία και δεδομένα γύρω από ένα συγκεκριμένο έργο, τα οποία διαμέσου κατάλληλου λογισμικού μεταφράζονται σε διαγράμματα. (β) Η περίπτωση κατά την οποία χρησιμοποιούνται γενετικοί αλγόριθμοι με αποτέλεσμα μία πρόταση για τη μορφή του κτιρίου. Στι̋ παραπάνω διαδικασίε̋ γίνεται εύκολα αντιληπτό̋ ο πρωταγωνιστικό̋ ρόλο̋ που

κατέχουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστέ̋. Η χρήση του̋ επιτρέπει την ταυτόχρονη παρακολούθηση πολλών και διαφορετικών παραμέτρων που η ανθρώπινη σκέψη μπορεί να ελέγξει μόνο επιμερισμένε̋. Οι διαδικασίε̋ που εκτελεί ακολουθούν μία αυστηρή αλγοριθμική δομή ενώ η διαχείριση των δεδομένων και η εξαγωγή των ζητουμένων σχετίζεται άμεσα με τα αντίστοιχα προγράμματα που χρησιμοποιούνται. Οι αρχιτέκτονε̋ που ασχολούνται με τον παραμετρικό σχεδιασμό αναπτύσσουν τι̋ περισσότερε̋ φορέ̋ οι ίδιοι το λογισμικό που διαχειρίζονται.

-Εργαλείο του Νόμου το Λογισμικό

Στην πρώτη από τι̋ δύο κατηγορίε̋ που Στη δεύτερη κατηγορία γίνεται χρήση γενετικών αναφέρθηκαν νωρίτερα, οι αρχιτέκτονε̋ αλγορίθμων με προγράμματα τα οποία ασχολούνται με την διαμορφώνουν μία περισυλλογή στοιχείων διαδικασία σύμφωνα με ‘Tην καταγραφή αυτών [των όπω̋ είναι οι υποδομέ̋, η την οποία το λογισμικό παραμέτρων] ακολουθεί η κίνηση, οι ροέ̋, ο ηλιασμό̋, εξελίσσει από μόνο του τη αναπαράστασή του̋ με τη αλλά και κοινωνικέ̋, συνθετική διαδικασία. Η οικονομικέ̋ και άλλε̋ ύλη σε αυτήν την χρήση κατάλληλου λογισμικού παραμέτρου̋. Την κατηγορία του μεταφράζοντά̋ τε̋ καταγραφή αυτών παραμετρικού σχεδιασμού αλγοριθμικά σε σύνθετε̋ ακολουθεί η αναπαράστασή στο εικονικό περιβάλλον απεικονίσει̋ και του̋ με τη χρήση του υπολογιστή δεν έχει τη διαγραμματικά εργαλεία.’’ κατάλληλου λογισμικού σταθερή γεωμετρική μεταφράζοντά̋ τε̋ φόρμα που συνήθω̋ ο αλγοριθμικά σε σύνθετε̋ απεικονίσει̋ και χρήστη̋ επεξεργάζεται, αλλά η μάζα είναι διαγραμματικά εργαλεία που λειτουργούν ω̋ φορτισμένη με διανύσματα, βαρίδια ή στάδια τα οποία μεσολαβούν και κατευθύνουν ελκυστέ̋ και δυνάμει̋ που ανάλογα με τα τη συνθετική διαδικασία. δεδομένα που εισάγει ο Πρόκειται δηλαδή για αρχιτέκτονα̋ στο πρόγραμμα, ‘‘…γίνεται χρήση οπτικοποιημένε̋ παραμέτρου̋ έχει ω̋ αποτέλεσμα τη γενετικών μέσω των διαγραμμάτων. Τα δημιουργία μορφών που αλγορίθμων με διαγράμματα αυτά δεν αφορούν χρησιμοποιούνται για τη λογισμικό το οποίο κάποια κτιριακή αναπαράσταση, σύνθεση του κτιρίου. Η αλλά χρησιμοποιούνται σαν διαδικασία αυτή ονομάζεται εξελίσσει από μόνο ερεθίσματα για την εναρκτήρια μορφογένεση. του τη συνθετική ώθηση του αρχιτέκτονα.

διαδικασία.’’

-Έκφανση του Χάου̋: Η Χρήση του Λογισμικού

Παρ’ όλη ωστόσο τη χρήση διάφορων τύπων προγραμμάτων οι δυνατότητέ̋ του̋ δεν είναι τέτοιε̋ που να μπορούν να ολοκληρώσουν τη συνθετική διαδικασία. Ειδικά στην πρώτη περίπτωση, τα διαγράμματα δεν αναφέρονται καν στη μορφή του κτιρίου. Αποτελούν μονάχα ερεθίσματα που ο κάθε αρχιτέκτονα̋ θα μπορούσε να αξιοποιήσει με εντελώ̋ μοναδικό τρόπο και να οδηγηθεί σε τελείω̋ διαφορετικό αποτέλεσμα. Δεν υπάρχει η έννοια τη̋ φόρμα̋ και τα διαγράμματα δεν προορίζονται για κτιριακή αναπαράσταση.

Ακόμα και η επιλογή των παραμέτρων που ο αρχιτέκτονα̋ θεωρεί σημαντικέ̋ για να λάβει υπ’ όψιν του είναι εντελώ̋ υποκειμενική.

Αλλά και στη διαδικασία τη̋ μορφογένεση̋ το προσωπικό στοιχείο του αρχιτέκτονα είναι καθοριστικό. Ανάλογα με τα δεδομένα που εισάγει στο πρόγραμμα μπορεί να προκύψει ένα διαφορετικό κάθε φορά, τυχαίο και αβέβαιο αποτέλεσμα. Μάλιστα, παρ’ όλο που ο υπολογιστή̋ παράγει φόρμε̋ οι οποίε̋ με εργαλεία animation αλλάζουν και κινούνται, ο αρχιτέκτονα̋ είναι πάλι αυτό̋ που θα παγώσει την εικόνα τη̋ μορφή̋ την οποία θεωρεί πιο ενδιαφέρουσα και στη συνέχεια καλείται να μεταγράψει σε βιώσιμο χώρο.

ου

Στα τέλη περίπου του 19 αιώνα υπήρξε μπορούσαν να εξηγήσουν. ενδιαφέρον για μία ακόμη φορά στην ερμηνεία Τη συγκεκριμένη περίοδο υποχωρούν οι του τρόπου με τον οποίο οι φυσικέ̋ μορφέ̋, προκαταλήψει̋ και οι φυτικέ̋ και ζωικέ̋, φοβίε̋ και με τη χρήση προκύπτουν με βασικό ‘‘Στην αναζήτηση […] μία̋ μαθηματική̋ λογική̋ γίνεται εργαλείο του̋ δυνατή η ανάγνωση του μαθηματικού̋ κανόνε̋ για νέα̋ αρχιτεκτονική̋ ναυτίλου ω̋ μία τέλεια την αποκωδικοποίησή του̋. γλώσσα̋, παρατηρείται μία σπείρα που αναπτύσσεται Ω̋ τότε, ακόμα και οι βασιζόμενη στι̋ αναλογικέ̋ συνειδητή απομάκρυνση από σχετικά απλέ̋ γεωμετρικέ̋ σχέσει̋ τι̋ χρυσή̋ τομή̋. τα ορθοκανονικά συστήματα δομέ̋, παραδείγματο̋ χάριν σχεδιασμού και στροφή προ̋ Τα τελευταία χρόνια, η η κηρήθρα, δε μπορούσαν μελέτη αυτή έγινε να αποδοθούν σε φυσικού̋ την αναζήτηση νέων εκτενέστερη και προχώρησε νόμου̋ που εκφράζονται με κανόνων και μορφών.’’ σε μεγαλύτερο βάθο̋. Με μαθηματικό τρόπο, αλλά πιο την εφεύρεση εξελιγμένων εύκολα αποδίδονταν σε υπολογιστικών συστημάτων έγινε δυνατή η δεξιοτεχνία και επινοητικότητα των διείσδυση ακόμη και στο μικρόκοσμο των οργανισμών. Το όστρακο του ναυτίλου ζωντανών οργανισμών. Η αυτοπεποίθηση που φαινόταν σαν κάτι περισσότερο από μία αποκτήθηκε μέσω τη̋ κατάκτηση̋ τη̋ νέα̋ σπείρα, που ούτε τα μαθηματικά ούτε η φυσική αυτή̋ γνώση̋, διέψευσε τη φαινομενική τυχαιότητα των φυσικών μορφών, και οδήγησε στην αναζήτηση και τη δημιουργία νέων, περισσότερο καμπύλων σχημάτων. Η κατασκευαστική δομή των οργανισμών μπορεί να διδάξει τον αρχιτέκτονα και να εμπλουτίσει τη φαντασία του. Στην αναζήτηση επομένω̋ μία̋ νέα̋ αρχιτεκτονική̋ γλώσσα̋, παρατηρείται μία συνειδητή απομάκρυνση από τα ορθοκανονικά συστήματα σχεδιασμού και στροφή προ̋ την αναζήτηση νέων κανόνων και μορφών. Η νέα

αυτή τάση τη̋ αρχιτεκτονική̋ πήρε την ονομασία οργανική.

τρόπο κατά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, η γεωμετρία τη̋ μορφή̋ του κτιρίου θα πρέπει να είναι βασισμένη σε χαράξει̋ και αναλογικέ̋ σχέσει̋ που βασίζονται σε μαθηματικού̋ τύπου̋ και κανόνε̋.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τη̋ οργανική̋ αρχιτεκτονική̋ αποτελεί η ελευθερία και η ροϊκότητα τη̋ έκφραση̋, καθώ̋ επίση̋ και η έρευνα νέων τρόπων οικοδόμηση̋ και Ο αρχιτέκτονα̋ σ’ αυτήν την περίπτωση με κατασκευή̋. Δεύτερο κύριο χαρακτηριστικό εφόδιο τι̋ μαθηματικέ̋ γνώσει̋ που πρέπει να είναι η έννοια τη̋ ολότητα̋ και τη̋ έχει, σχεδιάζει το κτίριο με βάση αυτέ̋. Τα μέρη ολοκλήρωση̋ κατά την οποία που συναποτελούν το όλον τα μέρη συλλειτουργούν και συνδέονται οργανικά με ‘‘Η γεωμετρία τη̋ μορφή̋ συναποτελούν το όλο, ενώ την εργαλείο τι̋ αναλογικέ̋ του κτιρίου […] είναι ίδια στιγμή το όλο είναι ο σχέσει̋ που υπάρχουν βασισμένη σε χαράξει̋ και απόλυτο̋ εκφραστή̋ των μεταξύ του̋, το ρυθμό, το πραγμάτων. Τέλο̋, είναι μέτρο κ.ά. Αυτό που δεν αναλογικέ̋ σχέσει̋ που ακόμα η δημιουργία μοντέλων μπορεί να είναι αποδεκτό βασίζονται σε και μορφών που συνδέουν την είναι το τυχαίο, όταν δηλαδή επιστήμη των μαθηματικών με σχεδιαστικέ̋ γραμμέ̋ δεν μαθηματικού̋ τύπου̋ και τη φύση, ανακαλύπτοντα̋ προκύπτουν από κάποιο κανόνε̋.’’ του̋ κανόνε̋ που ισχύουν στι̋ μαθηματικό τύπο ή κανόνα, φυσικέ̋ μορφέ̋ και εφ’ όσον η τυχαιότητα και η αυθαιρεσία είναι κάτι που στη φύση δεν περιγράφονται με μαθηματικό τρόπο. υπάρχει, σύμφωνα με τη φιλοσοφία στην οποία -Εργαλείο του Νόμου βασίζεται η οργανική αρχιτεκτονική. Αφού Μαθηματικοί τύποι και κανόνε̋ λοιπόν ο αρχιτέκτονα̋ συλλάβει την αρχική Από την αρχική μελέτη, τόσο των φυτικών όσο ιδέα για τη συνολική μορφή του κτιρίου, αυτή και των ζωικών μορφών από του̋ ερευνητέ̋, πρέπει να υπαχθεί σε κανόνε̋ με τέτοιο τρόπο έγινε αντιληπτή η σχέση που συνέδεε τη ώστε αν κάτι είναι αναγκαίο να αλλάξει σε γεωμετρία του̋ με την επιστήμη των σχεδιαστικό επίπεδο να πρέπει επ’ ακολούθω̋ μαθηματικών και το πώ̋ πιο συγκεκριμένα να βρεθεί ένα νέο μαθηματικό μοντέλο που να μαθηματικέ̋ παραστάσει̋ ή καμπύλε̋ το περιγράφει. Αποκτά μ’ αυτήν τη διαδικασία μπορούσαν να εξηγήσουν τον τρόπο με τον τότε το κτίριο και η μορφή του μοναδικότητα, οποίο αυτέ̋ δημιουργούνται. Με ανάλογο είναι σαφώ̋ ορισμένο και διατηρεί ενότητα.

-Εργαλείο του Νόμου Μίμηση

Η οργανική αρχιτεκτονική έχει σαν βάση την έρευνα και την μελέτη των φυσικών οργανισμών. Αποτέλεσμα αυτή̋ τη̋ έρευνα̋ είναι η ανακάλυψη και η κατανόηση ιδιαίτερων μηχανισμών που εντοπίζονται σε αυτέ̋ και θα μπορούσαν να δώσουν λύσει̋ σε εξειδικευμένα κατασκευαστικά και άλλα προβλήματα. Οι αρχιτέκτονε̋ που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία συχνά χρησιμοποιούν μηχανισμού̋ ή στατικά μοντέλα που υπάρχουν σε ζωικού̋ ή φυτικού̋ οργανισμού̋, στη δομή ή στου̋ τρόπου̋ επιβίωσή̋ του̋. Η μίμηση αυτή δεν είναι βεβαίω̋ εξωτερική, που αντιγράφει σχήματα και μορφέ̋, αλλά προκύπτει ύστερα από ενδελεχή μελέτη που τα σύγχρονα μέσα καθιστούν δυνατή. Δημιουργούν στατικά μοντέλα που μιμούνται πχ του̋ σκελετού̋ ζώων και τη μεταφορά των φορτίων και των δυνάμεων που ασκούνται σε αυτού̋, μελετούν τη σημασία των αρθρώσεων που αργότερα χρησιμοποιούν στα κτίρια του̋. Τα μοντέλα αυτά συνδέουν τη μαθηματική και τη φυσική επιστήμη επιτρέποντα̋ την κατανόηση τη̋ συμπεριφορά̋ τη̋ φύση̋. Πολύ περισσότερο ασχολούνται με τη δυναμικότητα που χαρακτηρίζει του̋ φυσικού̋ οργανισμού̋ καθώ̋ και την προσαρμοστικότητά του̋ ανάλογα με τι̋ συνθήκε̋.

Μετατρέπουν έτσι το κτίριο σε ένα δυναμικό σύστημα που μεταβάλλεται ανάλογα με εξωτερικού̋ ή άλλου̋ παράγοντε̋. Για παράδειγμα σε θέματα ηλιοπροστασία̋ μπορεί να εμπνευστούν από την ίριδα του ματιού. Ανακαλύπτει έτσι νέου̋ τρόπου̋ και μορφέ̋ που θα ήταν σχεδόν αδύνατο να προκύψουν διαφορετικά.

‘‘Οι αρχιτέκτονε̋ που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία συχνά χρησιμοποιούν μηχανισμού̋ ή στατικά μοντέλα που υπάρχουν σε ζωικού̋ ή φυτικού̋ οργανισμού̋, στη δομή ή στου̋ τρόπου̋ επιβίωσή̋ του̋.’’

Να τονιστεί βέβαια πω̋ δεν είναι απαραίτητη η ακριβή̋ μεταφορά των κανόνων και των μορφών που έχουν παρατηρηθεί στο φυσικό κόσμο για να είναι μία αρχιτεκτονική οργανική, αλλά κυρίω̋ ενδιαφέρει η υιοθέτηση και η εφαρμογή τη̋ φιλοσοφία̋ που υπάρχει σε αυτέ̋. Είναι σημαντικό όμω̋ να υπάρχει η αντιστοιχία ανάμεσα στη μορφή του κτιρίου και του φυσικού κόσμου με βάση τη λογική που επικρατεί στον τελευταίο.

Η φιλοσοφία τη̋ αποδόμηση̋ διατυπώνεται το 1967 από τον Jacques Derrida. Είναι εξαιρετικά περίπλοκο να ορίσει̋ τί είναι αποδόμηση. Καταγγέλλει τα δόγματα και καταργεί τα καθιερωμένα, αλλά απέχει πολύ από το να είναι οδηγό̋, σχολή ή κώδικα̋. Δεν μα̋ εφοδιάζει με ανάλυση, τεχνικέ̋ ή μεθοδολογία ούτε έχει ευδιάκριτου̋ στόχου̋.

παρενθέσει̋ ή προτάσει̋ που συνεχίζουν για σελίδε̋ χωρί̋ διακοπή, πολλαπλέ̋ αναφορέ̋ σε πηγέ̋ που δεν κατονομάζονται, παιχνίδια με τη γλώσσα κτλ.

Η αποδόμηση χρησιμοποιεί τι̋ λέξει̋ αδιαφορώντα̋ για την επικοινωνία. Απορρίπτει επίση̋ την επιστημονικότητα, η οποία θεωρείται ατελή̋ αφού δεν συμπεριλαμβάνει ‘‘Καταγγέλλει τα σημαντικά στοιχεία τη̋ δόγματα και καταργεί ανθρώπινη̋ εμπειρία̋. τα καθιερωμένα, αλλά Εναντιώνεται ακόμη στι̋ απόλυτε̋ αλήθειε̋, στο απέχει πολύ από το να συμβολισμό, στο διαχωρισμό είναι οδηγό̋, σχολή ή των εννοιών σε δίπολα ή τον κώδικα̋. Δεν μα̋ ορισμό του̋ από πλέγματα σχέσεων. Αντίθετα, ο Derrida εφοδιάζει με ανάλυση, ενδιαφέρεται για τι̋ έννοιε̋ τεχνικέ̋ ή μεθοδολογία ω̋ αυτοδύναμε̋.

Κυρίω̋ ο Derrida επιτίθεται σε γραπτά άλλων αντί να καταγράφει δικέ̋ του θέσει̋, με επιχειρήματα που εκμαιεύονται από τα γραπτά του ίδιου του συγγραφέα. Πολλέ̋ φορέ̋ αυτό το κάνει παίρνοντα̋ μία πρόταση, βρίσκοντα̋ τι̋ ρίζε̋ των λέξεων που περιέχονται σε αυτήν και αποδομώντα̋ τε̋. Έπειτα ανασυνθέτει την πρόταση από αυτά τα συστατικά, ούτε έχει ευδιάκριτου̋ Τελικά η αποδόμηση είναι μία φτιάχνοντα̋ μία νέα πρότασηστόχου̋.’’ επίθεση, μία αλλοίωση τη̋ όπλο ενάντια στα επιχειρήματα δομή̋ και μία ρήξη με την του συγγραφέα. «Τέτοια γραπτά παράδοση και την ιστορικότητα, χωρί̋ να έχει περιέχουν μέσα του̋ το σπόρο τη̋ ίδια̋ του̋ ένα ξεκάθαρο πρότυπο για να αντικαταστήσει τη̋ καταστροφή̋, και ο Derrida βλέπει ω̋ αυτά που εγκαταλείπει. αποστολή του, [...] να βρει αυτού̋ του̋ 11 σπόρου̋ και να του̋ θρέψει!" Από την φιλοσοφία αυτή προέρχεται η αρχιτεκτονική που αναφέρεται ω̋ Τα γραπτά του Derrida είναι εσκεμμένα αρχιτεκτονική τη̋ αποδόμηση̋, αν και οι περίπλοκα, με στόχο, όπω̋ δηλώνει ο ίδιο̋, να απόψει̋ διίστανται ω̋ προ̋ το ποιοι μην επιβάλλονται στον αναγνώστη και να τον αρχιτέκτονε̋ εντάσσονται ή όχι σε αυτήν. Αξίζει αναγκάζουν να κάνει δικέ̋ του σκέψει̋. να σημειωθεί πω̋ ο Derrida υποστηρίζει ότι η Αρνείται επίση̋ να ορίσει τι̋ έννοιέ̋ του. Στα κείμενά του υπάρχει πολλή αμφισημία,

αρχιτεκτονική αδύνατη.

σκέψη

αποδόμηση̋

είναι

Στου̋ αρχιτέκτονε̋ τη̋ αποδόμηση̋ (αν μπορούμε να τεκμηριώσουμε ότι υπάρχουν) δεν μπορούμε να εντοπίσουμε ενοποιητικά στοιχεία, άρα δεν αποτελεί κυριολεκτικά ένα κίνημα. Η Zaha Hadid για παράδειγμα έχει μία σειρά από τυπολογίε̋ που ταυτόχρονα παραπέμπουν σε κάποιε̋ αναγνωρίσιμε̋ μορφέ̋: το κτίριο ω̋ μία μπάρα, ω̋ ένα γυάλινο πανί κτλ, οι Coop Himmelblau έχουν κτίρια που θυμίζουν αετό, έντομα, λυγισμένε̋ μπάρε̋, φάλαινε̋ κτλ. Άλλοι, όπω̋ ο Eisenman και ο Tschumi, έχουν κάποιου̋ συντακτικού̋ κανόνε̋, που θα αναλυθούν παρακάτω.

Κάποιοι χρησιμοποιούν συγκρουόμενου̋ καννάβου̋, συγκρουόμενα "δοκάρια" σε 3 διαστάσει̋, ή και συγκρουόμενα γεωμετρικά συστήματα. Ο Meier και ο Tschumi έχουν αναφορέ̋ σε Κονστρουκτιβιστέ̋, ακόμη και ολόκληρε̋ παραθέσει̋ (άλλωστε ο όρο̋ deconstructivism είναι φανερό ότι σχετίζεται με το σοβιετικό Κονστρουκτιβισμό). Η Hadid και ο Gehry σχεδιάζουν και οι δύο ελεύθερε̋, καμπύλε̋ μορφέ̋, όμω̋ η μία επιζητεί να δώσει κίνηση στη μορφή ενώ ο άλλο̋ ένα παιχνίδι με το φω̋. Γίνεται αντιληπτό ότι σε κάποιου̋ αρχιτέκτονε̋ αυτού του ρεύματο̋ μπορούμε να εντοπίσουμε κάποιου είδου̋ στοιχεία που επαναλαμβάνονται, ή κριτήρια αισθητικού χαρακτήρα, αόριστα και υποκειμενικά. 33

-Εργαλείο του Χάου̋: Παλίμψηστο1 (Palimpsest), Διαγράμματα

Η αρχιτεκτονική τη̋ αποδόμηση̋ εφαρμόζει συγκεκριμένη πρακτική που προσομοιάζει με το παλίμψηστο. Στην περιοχή που πρόκειται να γίνει ο σχεδιασμό̋, αναλύονται κριτικά τα ιστορικά στρώματα που προηγούνται και προσθέτονται και άλλα, που αντλούνται από οπουδήποτε αλλού. Αυτά τα στοιχεία συνθέτουν ένα συνονθύλευμα από ασύνδετε̋ πληροφορίε̋. Σχέδια, διαγράμματα και μακέτε̋ απεικονίζουν τέτοιου τύπου αναγνώσει̋ και προσεγγίσει̋, συχνά τρομερά περίπλοκε̋, κάποιε̋ φορέ̋ φορτωμένε̋ με τόσα στοιχεία που δύσκολα γίνεται αντιληπτή η μορφή του κτιρίου. Η αποδόμηση προκαλεί έτσι μία σύγχυση.

-Έκφανση του Χάου̋: Απόρριψη Καθιερωμένων Στόχων, Αρχών και Κανόνων

Παραδοσιακά η αρχιτεκτονική συνεπάγεται ‘‘Διαγράμματα και μακέτε̋ προσπάθεια κατασκευή̋ Η υπερφόρτωση αυτή έχει απεικονίζουν τέτοιου τύπου μία̋ καθαρή̋ μορφή̋, που να κάνει με τι̋ μεθόδου̋ αναγνώσει̋ και προσεγγίσει̋, να συνθέτει σε ένα σύνολο τη̋ αποδόμηση̋, των γεωμετρικά στερεά και στρώσεων (layers) και των συχνά τρομερά περίπλοκε̋, σχήματα ώστε να μην πολλαπλών συστημάτων κάποιε̋ φορέ̋ φορτωμένε̋ με υπάρχουν αντιφάσει̋. Η οργάνωση̋ που σε τόσα στοιχεία που δύσκολα αποδόμηση αντίθετα διαγράμματα συχνά γίνεται αντιληπτή η μορφή του παράγει μία αρχιτεκτονική παρουσιάζονται όλα μαζί. Η κτιρίου. Η αποδόμηση τη̋ διαταραχή̋ και τη̋ χρήση του̋ δεν είναι παραμόρφωση̋. Βέβαια συγκεκριμένη αλλά προκαλεί έτσι μία σύγχυση.’’ δεν φτάνει στη διάλυση ή προσφέρεται για την ολική αποσύνθεση, απλώ̋ παραμερίζει την πολλαπλέ̋ ερμηνείε̋. έννοια τη̋ δομή̋. Φυσικά ακόμη και αυτό κάνει τον άνθρωπο να νιώθει άβολα, 1 δοκιμάζοντα̋ την αίσθηση τη̋ σταθερότητα̋, Τα παλίμψηστα ήταν χειρόγραφα, συνήθω̋ αρχαία την αίσθηση τη̋ συνοχή̋ και τη̋ ταυτότητα̋ ελληνικά, το οποία στο μεσαίωνα σβήνονταν και χρησιμοποιούνταν για να γραφτούν πάνω του̋ νέα που αυτό̋ έχει και τη συσχετίζει με την καθαρή χειρόγραφα. Η ίδια διαδικασία γινόταν και σε πίνακε̋ και μορφή. αλλού και τη χρησιμοποιεί και ο Derrida.

Αποδόμηση του προσώπου του Derrida με Κείμενο

Αυτή η από-οικειοποίηση δεν επηρεάζει απαραίτητα την κατασκευαστική δομή αλλά κυρίω̋ τη μορφή τη̋ αρχιτεκτονική̋, και η γεωμετρική έκφρασή τη̋ γίνεται με ασυνήθιστε̋ και συγκρουόμενε̋ γωνίε̋, αποφεύγοντα̋ παραλληλίε̋ και καθετότητε̋. Μετά από την κατάργηση αυτών των κανόνων που συνθέτουν την καθαρή μορφή, η πορεία τη̋ σύνθεση̋ είναι αυθαίρετη και υποκειμενική. Η αποδόμηση αρνείται την ύπαρξη απόλυτων αξιών στην αρχιτεκτονική, και απομακρύνεται από τη σχέση τη̋ με τον άνθρωπο. Τέτοια αρχιτεκτονική δεν χαρακτηρίζεται από κάποιο νόημα, συμβολισμό ή απόπειρα επικοινωνία̋.

Γίνεται φανερό έτσι ότι αυτή η απόρριψη διάφορων συστημάτων, κανόνων και αρχών, η αντίθεση στην επιστημονική και γενικά τη συστηματική σκέψη, η νεωτερική και ρηξικέλευθη στάση προ̋ την ιστορία, η απουσία νοήματο̋ και σαφών αιτιών, η αποδόμηση είναι ένα καθαρά χαοτικό κίνημα.

σελ 31, Deconstruction: A Student's Guide

ΜΕΡΟΣ ∆ΕΥΤΕΡΟ: ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ

Ο Tschumi είναι από του̋ πιο γνωστού̋ επανεφεύρει κριτικά τον εαυτό του ω̋ αρχιτέκτονε̋ τη̋ αποδόμηση̋ και του̋ υποκείμενο. Αυτή η προσπάθεια γίνεται σημαντικότερου̋ στην ιδεολογία τη̋. O ίδιο̋ σχεδιάζοντα̋ χώρου̋ που κάνουν το χρήστη να ενώ μπορεί να δημιουργεί επιμέρου̋ δομέ̋ και αισθάνεται ανοίκεια. Προκύπτουν έτσι νέε̋ συστήματα, αντιτίθεται στην ιδέα τη̋ γενική̋ συσχετίσει̋ μεταξύ του χώρου και των δομή̋, που να δημιουργεί μία γεγονότων που συμβαίνουν "ενότητα" ή "συνοχή" στη εντό̋ του, μέσα από τι̋ ‘‘Ο Tschumi αρνείται την σύνθεση. Αντίθετα, δεν τον συγκεκριμένε̋ διαδικασίε̋ τη̋ παραδοσιακή σύνδεση ενοχλεί (ή μπορεί ακόμη και να από-οικειοποίηση̋, απόλειτουργία̋ και μορφή̋ το επιδιώκει) το να υπάρχει υπέρθεση̋, δόμηση̋, […] Προκύπτουν έτσι σύγκρουση μέσα στην ίδια τη αντίφαση̋, και τη̋ σύνθεση. Αντικαθιστάται παραμόρφωση̋ τη̋ έννοια̋ νέε̋ συσχετίσει̋ μεταξύ δηλαδή η ιδέα τη̋ σύνθεση̋ του προγράμματο̋ με τι̋ του χώρου και των με την έννοια τη̋ έννοιε̋ του crossprogramming, γεγονότων που αποσύνδεση̋ και τη̋ transprogramming, συμβαίνουν εντό̋ του…’’ διαχωριστική̋ ανάλυση̋. disprogramming κτλ. - Εργαλείο Νόμου Νέε̋ Συσχετίσει̋ Χώρου-Γεγονότων

"Crossprogramming: η χρήση μία̋ δεδομένη̋ χωρική̋ διαμόρφωση̋ για ένα πρόγραμμα που δεν προορίζεται γι' αυτήν: πχ ένα εκκλησιαστικό κτίριο για χρήση αλάνα̋ bowling. Ένα δημαρχείο μέσα στο χώρο μία̋ φυλακή̋ κτλ.

Ο Tschumi αρνείται την παραδοσιακή σύνδεση λειτουργία̋ και μορφή̋ που η αρχιτεκτονική αποπειράται να ερμηνεύσει. Πιστεύει ότι οι δύο όροι μπορούν να εφαρμόζονται ανεξάρτητα ή ισάξια. Γενικά θεωρεί πω̋ δεν υπάρχει συγκεκριμένη σχέση μεταξύ τη̋ αρχιτεκτονική̋ και των γεγονότων που συμβαίνουν στο χώρο τη̋.

Transprogramming: Ο συνδυασμό̋ δύο προγραμμάτων, άσχετα με τι̋ ασυμβατότητε̋ μεταξύ των αντίστοιχων χωρικών διατάξεων. πχ Πλανητάριο και Τραινάκι Λούνα Παρκ.

Με το να προτείνει νέου̋ συνδυασμού̋ του προγράμματο̋, του χώρου και του πολιτιστικού γίγνεσθαι ο Tschumi ζητά από το χρήστη να

Disprogramming: Ο συνδυασμό̋ δύο προγραμμάτων ώστε οι αναγκαίε̋ χωρικέ̋ διατάξει̋ του προγράμματο̋ Α μολύνουν το

πρόγραμμα Β 2 διαμόρφωση."

και

την

πιθανή

του

κάποια ενοποιητική στρατηγική. Η αποσύνδεση επεκτείνεται σε όλα τα αρχιτεκτονικά συστήματα, δεν γίνεται προσπάθεια να αποτραπεί αλλά εντάσσεται στο σχεδιασμό και επανορίζεται.

Αντιτίθεται επίση̋ στην ιδέα του νοήματο̋, αφού οι λέξει̋ πάρκο, αρχιτεκτονική κτλ πλέον δεν έχουν καθολικό νόημα ή ένα ιδεατό Όταν μορφέ̋ από διαφορετικέ̋ στρώσει̋ πρότυπο, αλλά μπορούν να είναι οτιδήποτε. συμπίπτουν, είτε οι μορφέ̋ ενδέχεται να Για παράδειγμα το 1990 στο Video Pavilion που σχεδίασε στο Groningen, διαφανεί̋ τοίχοι και διαταράσσονται. επικλινή δάπεδα προκαλούν μία έντονη Στο πάρκο τη̋ Villete, ίσω̋ το μετατόπιση του υποκειμένου σε γνωστότερο έργο του την σχέση με κατεστημένε̋ έννοιε̋ ‘‘Οι στρώσει̋ (layers) ανάθεση του οποίου πήρε όπω̋ τοίχο̋, εσωτερικό, σχεδιάζονται ξεχωριστά, μετά από νίκη του σε εξωτερικό, ορίζοντα̋ κτλ. με κάποιου̋ κανόνε̋ η διαγωνισμό το 1982 κατάφερε κάθε μία αλλά χωρί̋ να εφαρμόσει τι̋ αρχέ̋ τη̋ Η τομή εδώ είναι ότι ο Tschumi θεωρία̋ του. Στο πάρκο δεν υιοθετεί κάποια μέθοδο κάποια ενοποιητική υπάρχει κάνναβο̋ 120 εκτίμηση̋ και γεωμετρική̋ στρατηγική.’’ μέτρων, με κάθε σημείο σχεδίαση̋ τη̋ όψη̋ και τη̋ συνάντηση̋ τη̋ οριζόντια̋ και κάτοψη̋ με αισθητικά και συμβολικά κριτήρια. Αντίθετα, προσπαθεί να τη̋ κατακόρυφη̋ να αποτελεί κόμβο. κάνει το χρήστη να νιώθει ανοίκεια με ένα Όταν οι κόμβοι είναι μέσα σε μεγαλύτερα κτίρια ολοκληρωμένο πλέγμα σχεδιαστικών τακτικών του, βάζει σε κάθε έναν μία Folie (τρέλα), που έχουν εύρο̋ από το Σοκ μέχρι την δηλαδή έναν κύβο πλευρά̋ 10 μέτρων. Οι Υπεκφυγή. κανόνε̋ του για να σχεδιάζει αυτέ̋ τι̋ «τρέλε̋» - Εργαλείο Νόμου είναι εμπνευσμένε̋ από του̋ Σοβιετικού̋ Η Μεθοδολογική Κάτοψη Κονστρουκτιβιστέ̋. Ο Tschumi δίνει έμφαση στη μεθοδολογική Υπάρχουν τρία συστήματα ταξινόμηση̋ (layers) κάτοψη (κάτοψη με layers), στη το ένα πάνω από το άλλο. Κάποιε̋ φορέ̋ τα θραυσματοποίηση και το συνδυασμό του̋. Οι layers συναντώνται μεταξύ του̋. Όταν γίνεται στρώσει̋ (layers) σχεδιάζονται ξεχωριστά, με αυτό, υπάρχουν τρει̋ συνθήκε̋ σχετικά με το τι κάποιου̋ κανόνε̋ η κάθε μία αλλά χωρί̋ μπορεί να συμβαίνει σε αυτέ̋: 2

Deconstruction: A Student's Guide, σελ 68

Η φόρμα περνά πάνω ή κάτω από μία άλλη φόρμα, και οι δύο συνυπάρχουν, αδιαφορώντα̋ η μία για την άλλη. 2. Η μία φόρμα ενσωματώνεται στην άλλη 3. Και οι δύο φόρμε̋ διαταράσσονται και παράγεται μία νέα φόρμα Τελικά ο Tschumi θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ενώ παρεκκλίνει από τον παραδοσιακό "δρόμο" τη̋ αρχιτεκτονική̋, εντούτοι̋ έχει (εκτό̋ από μία φιλοσοφία) έναν συγκεκριμένο στόχο και διακριτέ̋ μεθόδου̋ για να τον προσεγγίζει. 39

Διαστρωμάτωση/ Μεθοδολογική κάτοψη του Πάρκου τη̋ Vilette

Σκίτσο του Gehry

Ο Gehry προσέγγισε την αρχιτεκτονική μέσω στοιχείων ή σαν αφετηρία για μία έμπνευση. Οι τη̋ ζωγραφική̋ και έχει μία καλλιτεχνική μορφέ̋ προκύπτουν δεν προσχεδιάζονται. προσέγγιση στη σύνθεση. Θα τον Πρόκειται για μία συνθετική χαρακτηρίζαμε ω̋ αμιγώ̋ χαοτικό διαδικασία με τον τρόπο "δοκιμή ‘‘Αφήνεται να αρχιτέκτονα, αφού ο ίδιο̋ και πλάνη" που αναφέρει ο οδηγηθεί στη εκφράζεται ενάντια στου̋ πολλού̋ Πεπονή̋, καθαρά χωρί̋ κανόνε̋ σύνθεση από τι̋ κανόνε̋ που υπάρχουν στην και συγκεκριμένε̋ προδιαγραφέ̋. ίδιε̋ του τι̋ αρχιτεκτονική, και η αδιαφορία Ακόμη και με το να δει κανεί̋ τα σκέψει̋, και έπειτα του για του̋ καθιερωμένου̋ σκίτσα του διαπιστώνει πω̋ είναι κανόνε̋ έχει συμβάλλει στην τελείω̋ χαοτικά, δείχνουν τα όταν αυτέ̋ αναγνωρισιμότητά του. πάντα και ταυτόχρονα τίποτα. αποτυπώνονται στο -Εργαλείο του Χάου̋: το Σκίτσο και η Μακέτα στον Gehry

χαρτί μπορεί να τι̋ χρησιμοποιήσει.’’

Κατά τη διάρκεια τη̋ σύνθεση̋ ο Gehry δουλεύει χρησιμοποιώντα̋ σημαντικό αριθμό μακετών διαφόρων υλικών και σκιτσάρει ασταμάτητα. Παρ' ότι αυτή η διαδικασία είναι διαρκή̋ και χρονοβόρα, απέχει πολύ από το να αποτελεί σύστημα. Τα σχέδια γι' αυτόν είναι σαν να σκέφτεται δυνατά. Τον "βοηθούν στη συγκεκριμενοποίηση ακόμη ανοίκειων ιδεών, για να αδράξουν την ουσία των σταδίων τη̋ μοντελοποίηση̋, για να τα ελευθερώσουν από την αποστέωση, και για 12 να διαμορφώσουν νέε̋ εναλλακτικέ̋." Ο Gehry χρησιμοποιεί δηλαδή το σχέδιο σαν ένα εργαλείο απεικόνιση̋ των σκέψεών του και μετέπειτα τη̋ ερμηνεία̋ του̋. Αφήνεται να οδηγηθεί στη σύνθεση από τι̋ ίδιε̋ του τι̋ σκέψει̋, και έπειτα όταν αυτέ̋ αποτυπώνονται στο χαρτί μπορεί να τι̋ χρησιμοποιήσει ω̋ εφαλτήριο για να ιεραρχήσει τη σημασία των

Μιλάμε λοιπόν για μία διαδικασία τελείω̋ μη κανονιστική, κάτι σαν την "αυτόματη γραφή" των ποιητών. "Το δημιούργημα δεν υπακούει στο δημιουργό, τον 13 καταπλήσσει" Στα λόγια του ίδιου του Gehry: "Συνειδητοποίησα ότι η κάτοψη του Lewis House ήταν πολύ ασυνήθιστη. Όταν σχεδίαζα την κάτοψη, ήταν περίεργο. Δεν είχα ξαναδεί 14 ποτέ τίποτα σαν κι αυτό"

-Εργαλείο του Χάου̋: ο Ηλεκτρονικό̋ Υπολογιστή̋ ω̋ μέσο αποτύπωση̋

μακέτε̋ του σαρώνονται με ειδικά μηχανήματα και μεταφράζονται σε γραμμέ̋ και όγκου̋ στον υπολογιστή. Η καμπύλη παραμένει η ίδια, ακριβώ̋ όπω̋ απεικονίστηκε στο σκίτσο ή στη μακέτα.

Το ίδιο το κτίριο για να μπορεί να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί, πρέπει να υπάρχουν δισδιάστατα σχέδια και τρισδιάστατε̋ ακριβεί̋ Ο υπολογιστή̋ λοιπόν είναι ένα εργαλείο που απεικονίσει̋ για να παρουσιάζονται στον μπορεί να ορίσει, να πελάτη ή στην πολεοδομική συγκεκριμενοποιήσει και να αρχή. Πώ̋ όμω̋ αυτή η ‘‘Οι μακέτε̋ του υλοποιήσει το χάο̋, χωρί̋ παραγωγή γραμμών χωρί̋ απαραίτητα να το βάζει σε σαρώνονται με ειδικά κανόνε̋ μπορεί να αποτυπωθεί; κανόνε̋. Παράλληλα, τον βοηθά μηχανήματα και Πιθανότατα αυτό δεν θα ήταν σημαντικά και σε παράπλευρου̋ δυνατό σε καμία προηγούμενη μεταφράζονται σε σχετικού̋ παράγοντε̋, όπω̋ την εποχή. Σήμερα όμω̋, με τη γραμμέ̋ και όγκου̋ ακρίβεια στον προϋπολογισμό. χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή στον υπολογιστή. Η Μπορεί ο αρχιτέκτονα̋, με αυτή η αποτύπωση είναι δυνατή, λεπτομερεί̋ προσομοιώσει̋ του καμπύλη παραμένει η όπω̋ και η κατασκευή με τα οικοπέδου και του ίδια, ακριβώ̋ όπω̋ σύγχρονα τεχνολογικά μέσα. Ο περιβάλλοντο̋, να σχεδιάζει Gehry χρησιμοποιεί πρόγραμμα απεικονίστηκε στο ακανόνιστα χωρί̋ να υπολογιστή που έχει σχεδιαστεί σκίτσο ή στη μακέτα. περιορίζεται από τεχνικέ̋ για την βιομηχανία αεροσκαφών, .’’ δυσκολίε̋. Η σύγχρονη εποχή, κατάλληλο για τι̋ μορφέ̋ που δηλαδή, επιτρέπει στην αρχιτεκτονική ακόμη σχεδιάζει. "Ο υπολογιστή̋ είναι το τέλειο μέσο και την ενσωμάτωση ενό̋ απόλυτου χάου̋. για να αναλύει και να μεταφράζει τι̋ αμίμητε̋ χειρονομίε̋ του σε αρχιτεκτονική" Αυτό δεν σημαίνει ότι τα κτίρια του Gehry δεν θα μπορούσαν να έχουν συλληφθεί ω̋ ιδέε̋ χωρί̋ τον υπολογιστή. "Ο υπολογιστή̋ είναι εργαλείο, όχι συνέταιρο̋, ένα όργανο για να πιάνει την 15 καμπύλη, όχι για να την εφευρίσκει". Οι

σελ. 13, Mark Rappolt και Robert Violette, Gehry Draws ο.π. σελ. 22-23 14 ο.π. σελ. 42 15 ο.π. σελ. 29-30 13

Σάρωση μακέτα̋ για να δημιουργηθεί τρισδιάστατο μοντέλο στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, ακριβέ̋ αντίγραφο τη̋ μακέτα̋.

Η αρχιτεκτονική του Peter Eisenman, είναι έντονα εγκεφαλική και αφαιρετική. Ο ίδιο̋ αμφιβάλλει αν ανήκει ή όχι στο ρεύμα τη̋ αποδόμηση̋, θεωρείται όμω̋ ένα̋ από του̋ 1 σημαντικότερου̋ θεωρητικού̋ τη̋ .

τύπου̋ και τη λειτουργία τη̋ στέγαση̋ σαν οργανωτικέ̋ αρχέ̋ τη̋ αρχιτεκτονική̋. - Εργαλείο Νόμου Γεωμετρικό Σύστημα Αναφορά̋

Ο Eisenman αναφέρεται σε μία αρχιτεκτονική γλώσσα μορφών, με ένα συστηματικό 2 συντακτικό . Χρησιμοποιεί γεωμετρικά στερεά σαν απόλυτα σημεία αναφορά̋, παραμερίζοντα̋ λειτουργικέ̋ και αισθητικέ̋ παραμέτρου̋. Όπου μιλά για μορφή, αναφέρεται σε στερεά και επιφάνειε̋ εξετασμένα μόνο ‘‘Χρησιμοποιεί γεωμετρικά από τη σκοπιά των εγγενών στερεά σαν απόλυτα ιδιοτήτων, όχι το μέγεθο̋, το σημεία αναφορά̋, υλικό, την ποιότητα τη̋ επιφάνεια̋ κτλ. παραμερίζοντα̋

Υποστηρίζει την απομάκρυνση του κλασσικού μοντέλου προ̋ την συνειδητοποίηση μία̋ αρχιτεκτονική̋ που είναι ανεξάρτητη δύναμη, απελευθερωμένη από εξωτερικά καθήκοντα. Παράλληλα επικαλείται ότι η αρχιτεκτονική του εισάγει τι̋ νέε̋ επιστήμε̋ του χάου̋ στην αρχιτεκτονική.

Ο Eisenman θεωρεί τη μορφή ω̋ λογική αλληλεπίδραση μορφολογικών εννοιών, ανεξάρτητη από την εποχή, η οποία πρέπει να έχει λογική συνέπεια.

λειτουργικέ̋ και αισθητικέ̋ παραμέτρου̋.’’

Στόχο̋ του είναι το αρχιτεκτόνημα να λειτουργεί με μία μαθηματική καθολικότητα, και έτσι καταργεί το ανθρωποκεντρικό στοιχείο, υπονομεύει τι̋ κλίμακε̋, του̋ αρχιτεκτονικού̋ 1

Για παράδειγμα η γενική μορφή του κύβου δεν χρειάζεται να έχει σχέση με του̋ όρου̋ που αναφέραμε, αλλά με την ισότητα των πλευρών, τι̋ ορθέ̋ γωνίε̋ κτλ. Η μορφή δηλαδή είναι ιδεατή, σε πλατωνικό επίπεδο.

Αφού, ανάμεσα σε άλλα, συνεργάζεται στο Chora L Works με τον Derrida και έχει μία έντονη θεωρητική παρουσία. Η αρχιτεκτονική εξετάζεται με όρου̋ όγκου-στερεού, ω̋ θετικό̋ όγκο̋ ορίζεται ο εσωτερικό̋ χώρο̋ και ω̋ αρνητικό̋ ο εξωτερικό̋ χώρο̋. Το σχέδιο παίρνει οποιαδήποτε μορφή αλλά αναφέρεται σε ένα τριαξονικό, καρτεσιανό μοντέλο. Μέσα σε αυτό το τριαξονικό πλαίσιο αναφορά̋ αναπτύσσονται η σύνταξη, η γραμματική και το λεξιλόγιο τη̋ γλώσσα̋. Η γραμματική είναι οι παραμορφώσει̋ στη γενική μορφή και η σύνταξη είναι οι κανόνε̋ που καλύπτουν τι̋ παραμορφώσει̋. Η μορφή χαρακτηρίζεται από όγκο, επιφάνεια, μάζα και κίνηση. Τα τέσσερα αυτά χαρακτηριστικά έχουν εννοιολογική και αντιληπτική βάση. Για παράδειγμα η μορφολογική ουσία του κύβου από εννοιολογική πλευρά έχει ίσου̋ άξονε̋, ίσε̋ πλευρέ̋ κτλ και από αντιληπτική πλευρά είναι είτε στερεή μάζα είτε επιφάνεια. Ο Eisenman ασχολείται κυρίω̋ με την πρώτη. Η έννοια τη̋ "κίνηση̋" εκτό̋ από το φανερό νόημα τη̋ λέξη̋ περιέχει και τι̋ αρχιτεκτονικέ̋ έννοιε̋ του χρόνου, τη̋ απόσταση̋ και τη̋ κυκλοφορία̋. Τα κτίρια διαχωρίζονται σε κτίρια μάζα̋, κτίρια επιφάνεια̋ και κτίρια διαλεκτική̋ μεταξύ των δύο, ανάλογα με το αν το κτίριο εμφανίζεται ω̋ στερεό ή διάτρητο, και πρέπει να δηλώνεται σε ποια κατηγορία ανήκει. 2

Αυτή η κεφαλαιώδου̋ σημασία̋ παραδοχή για Σε δεύτερη τον Eisenman είναι ο κύριο̋ άξονα̋ στι̋ περιβάλλον λειτουργικέ̋ συνθέσει̋ του για μία μακρά περίοδο. Αυτή η γλώσσα του δίνει μία λογική και κάποιου̋ γεωμετρικού̋ κανόνε̋ ‘‘Η επιλογή του για να ακολουθήσει, ανάγοντά̋ [αρχικού] σχήματο̋ του̋ σε απόλυτο αξίωμα. Αποτελεί μία λογική εντελώ̋ είναι αυθαίρετη, και αυτό-αναφερόμενη, ανεξάρτητη στη συνέχεια αυτή η από το πλαίσιο του ανθρώπου ή αρχική δομή δεν θα τη̋ λειτουργία̋. -Έκφανση του Χάου̋: Μετασχηματισμοί

διατηρηθεί αλλά η ισορροπία τη̋ θα διαταραχθεί ριζικά.’’

Μία διαδικασία σχεδιασμού που ακολουθεί ο Eisenman έχει ω̋ εξή̋: Αρχίζει από ένα βασικό σχήμα, γραμμικό, επίπεδο ή ογκομετρικό. Για το House II πχ αρχίζει με ένα παραλληλεπίπεδο. Η επιλογή του σχήματο̋ είναι αυθαίρετη, και στη συνέχεια αυτή η αρχική δομή δεν θα διατηρηθεί αλλά η ισορροπία τη̋ θα διαταραχθεί ριζικά.

φάση μέσα στο συγκεκριμένο τη̋ μορφή̋ ανάλογα με απαιτήσει̋ εισόδου, χώρων, δευτερευόντων αξόνων, άλλων γεωμετρικών απαιτήσεων κτλ ή και τελείω̋ τυχαία και αυθαίρετα παραποιείται το σχήμα του με διάφορου̋ μετασχηματισμού̋. Οι μετασχηματισμοί αυτοί γίνονται σχεδόν αποκλειστικά στην κάτοψη, μέσω του καννάβου, ο οποίο̋ στο έργο του Eisenman αποτελεί υλικό αρχιτεκτονικού σχεδιασμού από μόνο̋ του.

Δεν παραθέτονται συγκεκριμένοι κανόνε̋ ή αρχέ̋ για αυτού̋ του̋ μετασχηματισμού̋, και η σύνταξη των παραμορφώσεων είναι αδύνατον να διαβαστεί από τον οποιονδήποτε χωρί̋ την επεξήγηση του Eisenman. Οι μετασχηματισμοί δηλαδή στην κάτοψη είναι ανάλογοι με αυτού̋ που κάνει ο Derrida σε ένα

του fractal . Το χαρακτηριστικό των fractal που διαχειρίζεται είναι η αυτοομοιότητα, η επανάληψη του ίδιου σχήματο̋ σε διάφορε̋ διατάξει̋ και μεγεθύνσει̋. Για αυτό το σκοπό χρησιμοποιεί το "L", ένα τετράγωνο του οποίου αφαιρείται το ένα τέταρτο. Το "L" επιλέγεται γιατί κατά τον ‘‘Το χαρακτηριστικό Eisenman αντιπροσωπεύει μία «ασταθή γεωμετρία», με των fractal που δυνατότητα για περιστροφικέ̋ διαχειρίζεται είναι η και κάθετε̋ συμμετρίε̋. Αυτό αυτοομοιότητα, η είναι ένα̋ πολύ ισχυρό̋ κανόνα̋, επανάληψη του ίδιου γεωμετρικού και μορφολογικού σχήματο̋ σε χαρακτήρα.

κείμενο. Η διαδικασία αυτή δεν έχει σκοπό να οδηγήσει στην αλήθεια (δηλαδή στη λύση, στο κτίριο) αλλά να οδηγεί ολοένα σε νέε̋ εσφαλμένε̋ ερμηνείε̋ (δηλαδή μετασχηματισμού̋), μία διαδικασία διαρκού̋ αλλαγή̋ χωρί̋ κατάληξη.

Στο House II η πρώτη μεταμόρφωση στο αρχικό παραλληλεπίπεδο είναι να το χωρίσει σε 9 τετράγωνα, κάθε ένα από τα οποία ορίζεται από τετράγωνε̋ κολώνε̋ (συνολικά 16). Έπειτα εκ των πιθανών συνθηκών τη̋ κατασκευή̋ διάφορε̋ διατάξει̋ επιλέγει κάποιε̋ (πάλι αυθαίρετα) και μεγεθύνσει̋. Για και ο κάνναβο̋ ορίζεται με βάση αυτό το σκοπό μία από αυτέ̋ τι̋ τρει̋: είτε με τη χρησιμοποιεί το "L", χρήση υποστυλωμάτων είτε τεσσάρων παραλλήλων επιπέδων ένα τετράγωνο του ή με σειρά συμπαγών όγκων οποίου αφαιρείται το ανάμεσα στα επίπεδα αντί γι' ένα τέταρτο..’’ αυτό. Η πρώτη συνθήκη είναι σημειακή και ουδέτερη, οι δύο τελευταίε̋ είναι γραμμικέ̋ με κατεύθυνση. Έπειτα οι μετασχηματισμοί συνεχίζονται και σταματούν κάπου, αυθαίρετα.

Αρχικά το “L” χρησιμοποιείται στο House 11a και έπειτα σε ένα διαγωνισμό κατοίκηση̋ στην πλατεία Canneregio τη̋ Βενετία̋ το επαναλαμβάνει, εντελώ̋ ίδιο αλλά σε διάφορε̋ κλίμακε̋. Δημιουργείται τελικά ένα γεωμετρικό αντικείμενο εσκεμμένα χωρί̋ κλίμακα.

- Εργαλείο Νόμου Fractals, "L"

Ο Eisenman είναι ο πρώτο̋ που προσπαθεί να εφαρμόσει μία ιδέα παρμένη από τι̋ νέε̋ επιστήμε̋ του χάου̋ συνειδητά και όχι επειδή διαισθητικά μπορούσε να συλλάβει την έννοια

Michael J. Ostwald, Fractal Architecture: Late TwentiethCentury Connections between Architecture And Fractal Geometry, σελ 74

-Έκφανση του Χάου̋: Η Απουσία Κανόνων

Ο Eisenman αφαιρεί τόσα στοιχεία από την αρχιτεκτονική, που και μόνο από αυτήν την απελευθέρωση από κανόνε̋ μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η διαδικασία σύνθεσή̋ του είναι χαοτική. Ξεκινά αυθαίρετα από ένα βασικό σχήμα το οποίο απογυμνώνει από οποιαδήποτε κοινωνική σύμβαση, υλικό, ποιότητα, περιβάλλον κτλ και το επεξεργάζεται με καθαρά γεωμετρικού̋ όρου̋. Ήδη με αυτήν την προσέγγιση παραμερίζει πολλού̋ κανόνε̋. Προσπαθεί επίση̋ να παράγει "ασθενεί̋ μορφέ̋", που δεν είναι φορεί̋ κανενό̋ νοήματο̋. Αντίθετα αναζητά το νόημα στην ίδια τη μορφή, με μία έννοια που αποκαλεί "εσωτερικότητα", σε αναλογία με τον Derrida που θεωρεί τι̋ έννοιε̋ ω̋ αυτοδύναμε̋. Η σκοπιά τη̋ λειτουργία̋ επίση̋ υπόκειται σε μεγάλη αφαίρεση, και έτσι τα κτίρια του μπορούν να θεωρηθούν περισσότερο ω̋ φιλοσοφικοί και γεωμετρικοί πειραματισμοί παρά ω̋ αρχιτεκτονική. Εξάλλου ο ίδιο̋ καταργεί τον έλεγχο τον οποίο έχει ο αρχιτέκτονα̋ (και ο χρήστη̋) στο περιβάλλον

του και κρατά μία μαθηματική και απόμακρη προσέγγιση απέναντι σε αρχιτεκτονικά ζητήματα. Αυτό διαφαίνεται από του̋ τρόπου̋ που τα ονοματίζει με αριθμού̋ και από τον τρόπο παρουσίασή̋ του̋, αλλά και γενικά από τον αόριστο τρόπο με τον οποίο η λειτουργία συσχετίζεται με τι̋ μεταμορφώσει̋ του κτιρίου. Η δουλειά του υποδηλώνει δυνητικέ̋ καταστάσει̋ και όχι ολοκληρωμένε̋ απόψει̋, και απασχολείται περισσότερο με τη δημιουργία ερωτημάτων και αμφισβητήσεων παρά με την εύρεση απαντήσεων. Ο μόνο̋ νόμο̋ που υπάρχει είναι οι (ούτω̋ ή άλλω̋ αυθύπαρκτοι) γεωμετρικοί περιορισμοί και οι μετασχηματισμοί τη̋ φόρμα̋, χωρί̋ όμω̋ κάποια συγκεκριμένη αιτιότητα. Στην ουσία μπορούμε να πούμε δηλαδή ότι και η προσκόλληση σε έναν ή λίγου̋ κανόνε̋, αν αγνοούνται χωρί̋ πρόβλημα όλοι οι υπόλοιποι αποτελεί και αυτό ένα παράξενο δείγμα χάου̋.

Ο Christopher Alexander, αρχιτέκτονα̋- μαθηματικό̋, αρχικά στο Notes on the Synthesis of Form προσπαθεί να εισάγει αρχέ̋ από τι̋ επιστήμε̋, και πιο συγκεκριμένα από την πληροφορική, στο πεδίο τη̋ 4 αρχιτεκτονική̋.

‘‘…την κατάτμηση του προβλήματο̋ σε επιμέρου̋ υποπροβλήματα, τα οποία να χωρίζονται με τέτοιο τρόπο που [...] να μπορούν να λυθούν ανεξάρτητα.’’

Εργαλείο Νόμου: Η Ανάλυση του Προβλήματο̋

Ένα από τα εργαλεία που προτείνει ο Alexander αφορά την κατάτμηση του προβλήματο̋ σε 4

Ειδικότερα, θεωρεί ότι πλέον τα προβλήματα στο σχεδιασμό είναι πολύπλοκα, οι πληροφορίε̋ είναι υπερβολικά πολλέ̋, η εξειδίκευση απαιτεί πολλά άτομα στο σχεδιασμό που είναι όλο και πιο δύσκολο να επικοινωνήσουν, οι μεταβλητέ̋ πληθαίνουν (κόστο̋, ανάγκε̋, απλότητα, συνένωση υλικών κτλ) και ο βαθμό̋ πολυπλοκότητα̋ συνεχίζει να αυξάνεται όλο και ταχύτερα. Πλέον δεν μπορεί ένα̋ αρχιτέκτονα̋ να έχει όλου̋ αυτού̋ του̋ παράγοντε̋ κατά νου όταν σχεδιάζει, εκτό̋ αν είναι εξαιρετικά ταλαντούχο̋. Άρα χρειάζεται κάποια εργαλεία για να λύσει όλα αυτά τα προβλήματα ταυτόχρονα, όπω̋ χρειαζόμαστε χαρτί και μολύβι για να λύσουμε ένα μαθηματικό πρόβλημα που μόνο με τη σκέψη θα χρειαζόμασταν χρόνια. Σημειώνεται εδώ ότι ο Alexander δεν εναντιώνεται στην διαισθητική μέθοδο, αλλά την εχθρεύεται μόνο όταν λειτουργεί ω̋ το μοναδικό όπλο του σχεδιαστή, και ο ίδιο̋ είναι ενάντια στι̋ μηχανικέ̋ μεθόδου̋.

επιμέρου̋ υποπροβλήματα, τα οποία να χωρίζονται με τέτοιο τρόπο που αφενό̋ να μπορούν να λυθούν ανεξάρτητα με patterns, αφ' ετέρου να μπορούν αργότερα να ενωθούν και να αποτελέσουν ένα συνεκτικό σύνολο.

Αρχικά λοιπόν ο σχεδιαστή̋ πρέπει να ανιχνεύσει το σχεδιαστικό πρόβλημα στι̋ πρωιμότερε̋ καταγωγέ̋ τη̋ λειτουργική̋ του προέλευση̋. Να βρει κάποιου είδου̋ pattern σε αυτέ̋, δηλαδή τα δομικά απαραίτητα στοιχεία τα οποία επαναλαμβάνονται και είναι κάθε φορά απαραίτητα. Έτσι μπορεί να έχει μία προγραμματική καθαρότητα στο νου και τι̋ πράξει̋ του. Πριν επιλύσει δηλαδή το πρόβλημα σχεδιάζοντα̋ μία μορφή πρέπει να το χαρτογραφήσει ξεκάθαρα μέσω ενό̋ εννοιολογικού πλαισίου. Μετά πρέπει να συνειδητοποιήσει το γενικό υπάρχον πλαίσιο στο οποίο οφείλει να ανταποκριθεί ο σχεδιασμό̋ του και να αναζητήσει πού πιθανόν οι λύσει̋ του θα παρουσιάζουν (λειτουργικά) προβλήματα. Κατά τον Alexander, κανεί̋ δεν μπορεί να περιγράψει ακριβώ̋ τι είναι αυτό που κάνει κάτι να ανταποκρίνεται σε ένα δεδομένο πλαίσιο, όμω̋ ο καθένα̋ μπορεί να κρίνει αν κάτι έχει προβληματικό ταίριασμα. Το μη ταίριασμα

να μπορεί έπειτα να τα κατατάξει σε υποπροβλήματα. Όσο λιγότερε̋ συνδέσει̋ υπάρχουν μεταξύ των υποσυνόλων τη̋ σύνθεση̋, τόσο το καλύτερο, για να μπορούν να επιλύονται ‘‘…[χρησιμοποιεί] ξεχωριστά. Από αυτή τη μαθηματικά σύνολα διαδικασία προκύπτει μία για να ταξινομήσει τα δενδρική δομήπροβλήματααναπαράσταση, που είναι το πρόγραμμα. Το πρόγραμμα απαιτήσει̋ του που αναπαριστά δηλαδή μία ενυπάρχουν ιεραρχικά λειτουργική αποδόμηση του το ένα μέσα στο άλλο, προβλήματο̋.

δηλαδή είναι αντικειμενικό, και το πρόβλημα είτε διαπιστώνεται είτε δεν υφίσταται. Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική, μέσα από μία φυσική διαδικασία εξέλιξη̋ τη̋ αρχιτεκτονική̋, τέτοια λάθη με τον καιρό εξαλείφονταν. Σήμερα όμω̋ που ο αρχιτέκτονα̋ δεν έχει σύνδεση με αυτήν την εξέλιξη και πρέπει να εφευρίσκει ο ίδιο̋ μορφέ̋, δεν υπάρχει χρόνο̋ για δοκιμέ̋ και εξέλιξη μέσω των λαθών. Πρέπει να βρει έναν τρόπο να το κάνει αυτό χωρί̋ στην πράξη να χτίζει 5 κτίρια, με ένα λογικό ανάλογο. 50

και τα οποία να μπορεί έπειτα να τα κατατάξει σε υποπροβλήματα.’’

- Εργαλείο Νόμου Το Πρόγραμμα, τα Διαγράμματα-Πρότυπα, η Συνειδητοποίηση

Ο σχεδιαστή̋ μπορεί να χρησιμοποιήσει μαθηματικά σύνολα για να ταξινομήσει τα προβλήματα-απαιτήσει̋ του που ενυπάρχουν ιεραρχικά το ένα μέσα στο άλλο, και τα οποία 5

Ο αρχιτέκτονα̋ επομένω̋ κατά τον Alexander πρέπει να μπορεί να διατάξει αυτά τα προβλήματα σε κατηγορίε̋ και υποκατηγορίε̋, για να μπορεί να τι̋ χειριστεί διανοητικά. Ακόμη και τότε το βάρο̋ τη̋ απόφαση̋ είναι μεγάλο, οπότε το αποφεύγει χρησιμοποιώντα̋ κανόνε̋ (ή γενικέ̋ αρχέ̋). Κάποια πράγματα μπορούν να λυθούν με μηχανικέ̋ (καθαρά επιστημονικέ̋) λύσει̋, που μετατρέπουν τα συγκεκριμένα προβλήματα σε απλά προβλήματα επιλογή̋. Για τα υπόλοιπα μπορεί να χρησιμοποιεί το ιεραρχικό πρόγραμμα.

Μετά από την ανάλυση πρέπει να γίνουν διαγράμματα σε κάθε κατάληξη των κλάδων του δέντρου, τα οποία να απεικονίζουν τη λύση του υποπροβλήματο̋. Υπάρχουν διαγράμματα απαιτήσεων και διαγράμματα μορφών, που το καθένα πρέπει να έχει υπόνοιε̋ και από το άλλο. Κατασκευαστικό διάγραμμα δρόμων

Αριστερά: Πρόγραμμα -αποτελούμενο από σύνολα Δεξιά: Συνειδητοποίηση -αποτελούμενη από διαγράμματα

οδηγήσουν στο τελικό κτίριο. Αυτή η φάση Αυτά θα βοηθήσουν στην σχεδίαση κατασκευαστικών διαγραμμάτων, που είναι λέγεται συνειδητοποίηση του προγράμματο̋. διαγράμματα απαιτήσεων και μορφών Με αυτέ̋ τι̋ δύο φάσει̋, το πρόγραμμα και τη ταυτόχρονα. Παράδειγμα του πρώτου είναι το συνειδητοποίηση, ο Alexander δείχνει πω̋ διάγραμμα φορτίων μία̋ γέφυρα̋, παράδειγμα συμπληρώνονται η ανάλυση και του δεύτερου είναι ένα η σύνθεση, που από πολλού̋ σκίτσο ακουαρέλα̋ ενό̋ 1. Χαρτογράφηση θεωρούνται ασύμβατα και αυτοκινήτου, παράδειγμα προβλήματο̋, Αναλυτικό αντίθετα στοιχεία, που το ένα του τρίτου είναι το σχέδιο Δέντρο ανήκει στη σκέψη και το δεύτερο δρόμων με το πάχο̋ του̋ να στην τέχνη. 2. Patterns επίλυση̋ δείχνει την φέρουσα ικανότητα σε κυκλοφορία του κάθε υποπροβλήματο̋ -Έκφανση του Χάου̋: δρόμου. 3. Αντικατάσταση κάθε η Διαίσθηση ω̋ Όπλο

υποπροβλήματο̋ με Ήδη βέβαια στη συγκρότηση του Για να γίνει το pattern προγράμματο̋ παίζει ρόλο η κατασκευαστικό διάγραμμα διαίσθηση του σχεδιαστή. Το δεν απαιτείται εξ ολοκλήρου 4. Συνειδητοποίηση του πώ̋ ερμηνεύει το υπάρχον γνώση του προβλήματο̋, Προγράμματο̋ πλαίσιο, πω̋ βρίσκει τα σωστά αλλά η σχεδίαση του συστατικά και τον τρόπο που διαγράμματο̋ μπορεί να αυτά δομούνται, εναπόκειται σ' εκείνον, όπω̋ συμβάλλει στην κατανόηση του προβλήματο̋. και η χρήση του ιεραρχικού προγράμματο̋. Οπότε για κάθε "απαίτηση" του δέντρου θα υπάρχει ένα διάγραμμα, και αυτό δημιουργεί ένα δέντρο με συνθετικό και όχι με αναλυτικό χαρακτήρα. Έτσι επιλύοντα̋ το δέντρο από κάτω προ̋ τα πάνω, έχουμε τελικά όλου̋ του̋ κανόνε̋ και τι̋ παραμέτρου̋ που θα

-Έκφανση του Χάου̋: η Ποιότητα Χωρί̋ Όνομα

Κατά τον Alexander, ένα καλό από ένα κακό κτίριο διακρίνεται αντικειμενικά, όπω̋ αντικειμενικό είναι το μη ταίριασμα στο Notes on the Synthesis of Form. Το ότι νομίζουμε ότι δεν είναι αντικειμενικό είναι γιατί αυτή η μοναδική κεντρική ποιότητα που κάνει ένα κτίριο άρτιο δεν μπορεί να ονομασθεί ούτε να ορισθεί επακριβώ̋, παρά μόνο να περιγραφεί, με λέξει̋ όπω̋: ζωντανή, γεμάτη, άνετη, ελεύθερη, ακριβή̋, μη εγωιστική, αιώνια. Όπω̋ γράφει: «Υπάρχει μία ακριβή̋ διαδικασία που δημιουργεί τα κτίρια, αλλά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μηχανικά. Είναι μέθοδο̋ που 16 μα̋ απελευθερώνει από τι̋ μεθόδου̋.» 52

χάου̋, και γίνεται μέσα από κάποιου̋ νόμου̋, τη γλώσσα προτύπων. Αυτοί οι νόμοι όμω̋ δεν προκαθορίζουν τη μορφή, και αυτή δεν είναι καν προβλέψιμη. - Εργαλείο Νόμου Γλώσσα Προτύπων (Patterns)

Η προσέγγιση σε αυτήν την ποιότητα γίνεται παρ' όλα αυτά με τη χρήση νόμων, των patterns (προτύπων) του χώρου.

Τα πρότυπα έχουν όνομα, εκφράζονται σαν εμπειρικοί κανόνε̋, και το κάθε ένα περιγράφει τι πρέπει να κάνει̋ για να παράγει̋ την οντότητα την οποία ορίζει, σαν εντολή αλγορίθμου. Τα πρότυπα μπορούν να σχεδιάζονται με μία απλή εικόνα διαγραμματικά, αλλά η απεικόνισή του̋ είναι απλά ‘‘Η προσέγγιση σε αυτήν βοηθητική και απλουστευτική, την ποιότητα χωρί̋ όνομα τα καθιστά πιο συγκεκριμένα είναι κατά τον Alexander ο ενώ μπορούν να έχουν σκοπό̋ τη̋ αρχιτεκτονική̋. ευρύτερα περιθώρια Γίνεται με το συναίσθημα εφαρμογή̋.

Η προσέγγιση σε αυτήν την ποιότητα χωρί̋ όνομα είναι κατά τον Alexander ο σκοπό̋ τη̋ αρχιτεκτονική̋. Γίνεται με το συναίσθημα και όχι με τη λογική, την αισθητική άποψη, τι̋ ιδέε̋ και όχι με τη λογική …’’ ή τι̋ γνώμε̋, επειδή πιστεύει ότι με τα συναισθήματα βιώνουμε την πραγματικότητα Αντιστοιχία φυσική̋ γλώσσα̋ με γλώσσα προτύπων ενώ τα υπόλοιπα πολλέ̋ φορέ̋ την αντικαθιστούν. Η ποιότητα αυτή λοιπόν δεν γίνεται αντιληπτή ούτε σχεδιάζεται μέσω του νόμου, αλλά μέσω του χάου̋. "Η ποιότητα […] δεν μπορεί να πλαστεί, μόνο να γεννηθεί, έμμεσα [...] όπω̋ ένα λουλούδι δεν μπορεί να πλαστεί, αλλά μόνο να γεννηθεί από το 17 σπόρο." Αυτή η διαδικασία έχει τα χαρακτηριστικά τη̋ ανάδυση̋, στη θεωρία του

-Έκφανση του Χάου̋ Αυτά τα πρότυπα πρέπει να περιλαμβάνουν και τι̋ δραστηριότητε̋ που εκτυλίσσονται η Χρήση τη̋ Γλώσσα̋ επαναληπτικά στον χώρο του̋, με τι̋ οποίε̋ Σε μία φυσική γλώσσα είναι αδύνατον να είναι απόλυτα συνυφασμένα. Ανάμεσα στα συνταχθούν προτάσει̋ ανακατεύοντα̋ λέξει̋ πρότυπα, κάποια προσεγγίζουν περισσότερο στο χαρτί. Οι κανόνε̋ που την διέπουν κάνουν την ποιότητα χωρί̋ όνομα και άλλα λιγότερο, το χρήστη δημιουργικό επειδή τον γλιτώνουν δημιουργώντα̋ έτσι ανεπιθύμητε̋ ψυχολογικέ̋ από την ενασχόληση με συνδυασμού̋ λέξεων καταστάσει̋ στον άνθρωπο. Η χωρί̋ νόημα. Αντίστοιχα μία διατήρηση τη̋ ποιότητα̋ του γλώσσα προτύπων βοηθά με ‘‘Τα πρότυπα […] κάθε προτύπου εξαρτάται και του̋ κανόνε̋ τη̋ το σχεδιαστή εκφράζονται σαν από τα υπόλοιπα, όπω̋ σε ένα να μην ασχολείται με μορφέ̋ εμπειρικοί κανόνε̋, και κύκλωμα. Τα πρότυπα που χωρί̋ νόημα. το κάθε ένα προσεγγίζουν περισσότερο την περιγράφει τι πρέπει ποιότητα, πρέπει ο αρχιτέκτονα̋ να μπορεί να τα αναγνωρίζει σε να κάνει̋ για να υπάρχοντα κτίρια, να τα παράγει̋ την οντότητα διατυπώνει ω̋ χρησιμοποιήσιμε̋ την οποία ορίζει…’’ οντότητε̋ και να τα δημιουργεί.

Τα πάντα τελικά σε ένα κτίριο είναι κατά τον Alexander πρότυπα. Ο τρόπο̋ που υλοποιούνται είναι διαφορετικό̋ σε κάθε κτίριο ακριβώ̋ επειδή επαναλαμβάνεται το πρότυπο και οι συνθήκε̋ εφαρμογή̋ του διαφέρουν. Δεν χρειάζονται πολλά σε ένα κτίριο, αφού από ελάχιστα πρότυπα προκύπτει τεράστια ποικιλία, όπω̋ κατ’ αναλογία ο κόσμο̋ φτιάχνεται από μόλι̋ 92 χημικά στοιχεία. Από ένα σύνολό του̋ διαμορφώνεται μία γλώσσα προτύπων, η οποία είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη, καθώ̋ τα πρότυπα αναφέρονται σε τρει̋ διαστάσει̋ έχουν ισχυρέ̋ συνδέσει̋ το ένα με το άλλο και κάθε πρότυπο αποτελείται από άλλα επιμέρου̋ πρότυπα όπω̋ αναφέρθηκε.

Δίκτυο προτύπων σε μία γλώσσα. Οι συνδέσει̋ είναι τόσο μέρο̋ τη̋ γλώσσα̋ όσο τα πρότυπα.

Όμω̋ η χρήση τη̋ γλώσσα̋ είναι αυθόρμητη, και αυτοί οι κανόνε̋ εφαρμόζονται με την αμεσότητα και την ευελιξία του νου. Για παράδειγμα μέσω αυτή̋ τη̋ διαδικασία̋, ο Alexander υποστηρίζει για ένα κτίριο του ότι "δεν χρειάστηκε ποτέ να κάνω ούτε ένα σχέδιο [...] το κτίριο έγινε εντελώ̋ μέσα στο μυαλό 18 μου."

σελ 13, Christopher Alexander, The Timeless Way of Building 17 ο.π. σελ 161 18 ο.π. σελ 422

Όλα αυτά τα κτίρια στη Ν. Ιταλία προκύπτουν από την ίδια γλώσσα προτύπων.

προβληματισμού̋ του και εξηγεί τον τρόπο Την αναζήτηση του Νόμου και του Χάου̋ στα εκάστοτε ρεύματα τη̋ σύγχρονη̋ σκέψη̋ του. αρχιτεκτονική̋, αλλά και στου̋ αρχιτέκτονε̋ Ο Le Corbusier στο έργο του βασίζεται σε δύο στου̋ οποίου̋ διακρίνονται περισσότερο αυτά πολύ καθοριστικέ̋ θέσει̋. Η πρώτη έχει να τα στοιχεία κατά τη διαδικασία του κάνει με τη φύση, στου̋ κανόνε̋ που πιστεύει αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, είναι σκόπιμο να ότι υπάρχουν σ' αυτήν, αλλά και στη σχέση του̋ συμπληρώσει ένα̋ ακόμη αρχιτέκτονα̋ ο με τα μαθηματικά. Με δικά του λόγια "Η φύση οποίο̋ έχει καταθέσει τι̋ απόψει̋ του τόσο στο είναι μαθηματικά και τα αριστουργήματα τη̋ πεδίο τη̋ θεωρία̋ όσο και τη̋ εφαρμογή̋. τέχνη̋ συμφωνούν με τη φύση. [...] Άρα το έργο Μπορεί να μην ανήκει σ' αυτού̋ τη̋ σύγχρονη̋ τέχνη̋ είναι μαθηματικά και ο μελετητή̋ μπορεί εποχή̋ με την αυστηρή έννοια, στι̋ αρχέ̋ όμω̋ να εφαρμόσει τον απόλυτο του 20ου αιώνα έφερε την επανάσταση, οδήγησε, ‘‘…[ο Le Corbusier] αναζητούσε ορθολογισμό και του̋ αλάνθαστου̋ τύπου̋. Ο επηρέασε και διεύρυνε του̋ τη βαθύτερη κατανόηση καλλιτέχνη̋ είναι ένα̋ ορίζοντε̋ των επόμενων κανόνων που διέπουν μία μεσάζων με άπειρη και γενεών αρχιτεκτόνων σε σύνθεση …’’ μοναδική ευαισθησία· σχέση με ότι ίσχυε έω̋ την αισθάνεται, καταλαβαίνει εποχή του. Πρόκειται για το 19 τη φύση και τη μεταφράζει στα έργα του." Le Corbusier. Η αναφορά σε αυτόν θα Από τα παραπάνω διαφαίνεται επίση̋ η περιοριστεί, στο πλαίσιο του αντικειμένου τη̋ σημασία που είχαν γι' αυτόν τα μαθηματικά στο συγκεκριμένη̋ εργασία̋. σχεδιασμό και που θα αναλυθεί περισσότερο Ο ίδιο̋ είχε προβληματιστεί βαθιά πάνω στο στη συνέχεια. θέμα και εξ αρχή̋, όταν ακόμα έκανε τα Η δεύτερη έχει να κάνει με την ύπαρξη ή όχι περίφημα ταξίδια του, αναζητούσε τη βαθύτερη κανόνων κατά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. κατανόηση κανόνων που διέπουν μία σύνθεση, Απορρίπτει κάθε είδου̋ αυθαιρεσία, ενώ από την καλύβα του πρωτόγονου ανθρώπου υποστηρίζει την απαραίτητη τάξη που πρέπει μέχρι το έργο αναγεννησιακών ή μετέπειτα να επικρατεί σε ένα έργο. Οι κανόνε̋ είναι αρχιτεκτόνων. Το πλούσιο αρχιτεκτονικό του αυτοί που θα την εξασφαλίσουν. Γι' αυτού̋ έργο συνοδεύεται από ένα εξαιρετική̋ χαρακτηριστικά αναφέρει: "...η σύνθεση των σημασία̋ συγγραφικό έργο, το οποίο άλλοτε έργων τέχνη̋ κυβερνιέται από κανόνε̋· οι προηγείται και άλλοτε έπεται του σχεδιασμού, κανόνε̋ αυτοί μπορεί να 'ναι συνειδητέ̋ στο οποίο ο ίδιο̋ καταθέτει του̋ μέθοδοι με ακρίβεια και λεπτότητα· μπορεί να

'ναι κανόνε̋ πρόχειρα εφαρμοσμένοι. Μπορεί ακόμα να πηγάζουν απ' το δημιουργικό ένστικτο του καλλιτέχνη, εκδήλωση μια̋ ενορατική̋ αρμονία̋, όπω̋ συμβαίνει με το Σεζάν, ενώ ο Μιχαήλ Άγγελο̋, φύση διαφορετική, ακολουθεί 20 συνειδητά σχέδια μελετημένα από πριν..." . Με την αναφορά του στα δύο πρόσωπα, το Μιχαήλ Άγγελο και το Σεζάν, θέλει να τονίσει πω̋ σ' ένα επιτυχημένο έργο τέχνη̋ ή καλύτερα για να 'ναι ένα έργο τέχνη̋ άρτιο πρέπει συνειδητά ή ασυνείδητα να βασίζεται σε συγκεκριμένου̋ κανόνε̋. Διακρίνονται τρει̋ βασικέ̋ κατηγορίε̋, οι οποίε̋ θεωρείται ότι περιγράφουν τη δική του μεθοδολογία: οι ρυθμιστικέ̋ χαράξει̋, τα πρότυπα και φυσικά το modulor. 56

- Εργαλείο Νόμου Ρυθμιστικέ̋ Χαράξει̋

Με τον όρο ρυθμιστικέ̋ χαράξει̋ ο Le Corbusier εννοεί ένα σύνολο από γεωμετρικέ̋ και αναλογικέ̋ σχέσει̋, των οποίων παρατήρησε την ύπαρξη σε σπουδαία έργα τέχνη̋ οι οποίε̋ εφαρμόστηκαν απ' του̋ περισσότερου̋ ‘‘…Με τον όρο ρυθμιστικέ̋ σημαντικού̋ χαράξει̋ ο Le Corbusier αρχιτέκτονε̋ του παρελθόντο̋. Αυτέ̋ εννοεί ένα σύνολο από είναι η χρυσή τομή, γεωμετρικέ̋ και αναλογικέ̋ σχέσει̋ αναλογικέ̋ σχέσει̋, […] η που προκύπτουν από χρυσή τομή, […] ο το πυθαγόρειο κάνναβο̋, […] καθώ̋ και η τρίγωνο, η χρήση τη̋ ορθή̋ γωνία̋, ο χρήση των βασικών κάνναβο̋, η χρήση γεωμετρικών σχημάτων …’’

αξόνων καθώ̋ και η χρήση των βασικών όταν εφαρμοστούν ορθά θα οδηγήσουν σε γεωμετρικών σχημάτων του κύβου, του επιτυχημένα αποτελέσματα, λειτουργικά και κυλίνδρου, τη̋ σφαίρα̋ και τη̋ πυραμίδα̋ κα. καλαίσθητα. Σε όλα αυτά είχε διαπιστώσει την καθοριστική - Εργαλείο Νόμου σημασία αλλά και την αξία που είχαν σε Το Modulor παραδείγματα που η ιστορία είχε να επιδείξει, Το Modulor του Le Corbusier είναι μία δική του και ο ίδιο̋ επιδίωκε να εφαρμόζει στα δικά του πρόταση για ένα κοινό, ανεξαρτήτω̋ χώρα̋, κτίρια. Σύμφωνα με τη δική του λογική οι σύστημα μέτρηση̋, που θα έδινε λύση στι̋ ρυθμιστικέ̋ χαράξει̋ είναι απαραίτητε̋ αυξανόμενε̋ βιομηχανικέ̋ ανάγκε̋ που τότε προκειμένου να εξασφαλιστεί η τάξη και να είχαν παρουσιαστεί. Ήταν όμω̋ αποφευχθεί η αυθαιρεσία. Η και κάτι βαθύτερο από αυτό. σημασία τη̋ τελευταία̋ ‘‘Αντίστοιχα με τι̋ Αποτελούσε την προσπάθεια του επιδίωξη̋ ήταν αρκετά σημαντική σχέσει̋ που Le Corbusier να βρει έναν τρόπο αφού η εξασφάλιση τη̋ τελικά θα υπάρχουν στι̋ νότε̋ έκφραση̋ και γραφή̋ στην προσέφερε πνευματική […] προσπαθεί να αρχιτεκτονική, όπω̋ υπάρχει στη "Η ρυθμιστική ικανοποίηση. δημιουργήσει μία μουσική. Αντίστοιχα με τι̋ χάραξη φέρνει αυτήν την σχέσει̋ που υπάρχουν στι̋ νότε̋ ευαίσθητη μαθηματική λογική [...] γεωμετρική τη̋ τονική̋ κλίμακα̋, οι οποίε̋ που προσδίδει στο έργο την κλίμακα από την όταν συνδυαστούν κατάλληλα ευεργετική αντίληψη τη̋ τάξη̋. Η οποία προκύπτουν προκύπτουν μελωδικά επιλογή τη̋ ρυθμιστική̋ χάραξη̋ αρμονικέ̋ μορφέ̋…’’ ακούσματα, προσπαθεί να καθορίζει τη γεωμετρία του 21 δημιουργήσει μία ισοδύναμη έργου." γεωμετρική κλίμακα από την οποία προκύπτουν Χρησιμοποιεί επίση̋ μαθηματικού̋ τύπου̋ αρμονικέ̋ μορφέ̋. όπω̋ η ακολουθία Fibonacci προκειμένου να Και εδώ τα μαθηματικά παίζουν κυρίαρχο ρόλο. επιμερίσει ένα μέγεθο̋ γεφυρώνοντα̋ την Με αυτά προκύπτουν τα διαστήματα τα οποία επιστήμη των μαθηματικών με την θεωρούσε ότι ανακάλυψε και υπάρχουν στο αρχιτεκτονική. modulor. Τα μεγέθη λοιπόν και οι αναλογίε̋ δεν Γενικότερα επιδιώκει την τεκμηρίωση των είναι αυθαίρετε̋ και τυχαίε̋ αλλά όλε̋ επιλογών του με την εφαρμογή κανόνων που ανάγονται στο modulor.

πρότυπα ω̋ εξή̋: "Το πρότυπο στηρίζεται σε Είναι ακόμη κατ' αυτόν ορθότερο σύστημα μέτρηση̋ γιατί έχει ουσιαστική σχέση με το συγκεκριμένε̋ βάσει̋, δεν διαμορφώνεται ανθρώπινο σώμα, αφού προκύπτει απ' αυτό. αυθαίρετα, αλλά με την ασφάλεια τη̋ Κυριαρχεί επομένω̋ η ανθρώπινη κλίμακα και τεκμηρίωση̋ και με τη λογική που ελέγχεται άρα τα μεγέθη είναι πιο οικεία από την ανάλυση και το για το χρήστη. "Το modulor πείραμα. Η αρχιτεκτονική ‘‘Ο αρχιτέκτονα̋ δηλαδή ορίζει μήκη, επιφάνειε̋ και επενεργεί σε πρότυπα. Τα στρέφεται στο εγγύ̋ όγκου̋. Διατηρεί παντού την πρότυπα είναι αντικείμενα τη̋ παρελθόν ή και βαθύτερα ανθρώπινη κλίμακα, λογική̋, τη̋ ανάλυση̋, τη̋ κατά τον αρχιτεκτονικό προσφέρεται για άπειρου̋ ενδελεχού̋ μελέτη̋. Τα συνδυασμού̋, επιβεβαιώνει πρότυπα διαμορφώνονται στη σχεδιασμό…’’ την ενότητα στην ποικιλία, βάση ενό̋ προβλήματο̋ που 23 22 έχει τεθεί σωστά" Είναι προβληματισμοί και ανεκτίμητο δώρο, θαύμα των αριθμών." εφαρμογέ̋ που έχουν φιλτραριστεί από τον πιο - Εργαλείο Νόμου αυστηρό κριτή, το χρόνο, και έχουν αποδείξει Πρότυπα την αξία του̋. Φέρνει σαν παράδειγμα τον Στην εισαγωγή αυτή̋ τη̋ εργασία̋, Παρθενώνα και τονίζει ότι ιδίω̋ αυτό̋ "είναι αναφέρθηκε ότι ο σχεδιασμό̋ που βασίζεται σε ένα προϊόν επιλογών, εφαρμοσμένων σε ένα 24 κανόνε̋, λαμβάνει υπ' όψιν στοιχεία πρότυπο" . τυπολογική̋ κληρονομιά̋. Ο αρχιτέκτονα̋ δηλαδή στρέφεται στο εγγύ̋ παρελθόν ή και βαθύτερα κατά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του δικού του κτιρίου. Ο Le Corbusier αυτό το θεωρεί απαραίτητο. Μην έχοντα̋ σπουδάσει 19 σελ. 29-30, Le Corbusier, Le Modulor στο χώρο αρχιτεκτονική̋ σχολή̋, διδάχθηκε την 20 ο.π. σελ. 26 αρχιτεκτονική από υπάρχοντα και μείζονο̋ 21 σελ. 57, Le Corbusier, Για Μία Αρχιτεκτονική σημασία̋ κτίρια. Τα στοιχεία αυτά τη̋ 22 σελ. 90, Le Corbusier, Le Modulor 23 τυπολογική̋ κληρονομιά̋ πιο ευρέω̋ ο Le σελ. 106, Le Corbusier, Για Μία Αρχιτεκτονική 24 ο.π. σελ. 106 Corbusier ονομάζει "πρότυπα". Ο ίδιο̋ ορίζει τα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Θίγοντα̋ τι̋ κυριότερε̋ σύγχρονε̋ αρχιτεκτονικέ̋ τάσει̋, σε συνδυασμό με τι̋ νέε̋ τεχνολογικέ̋ δυνατότητε̋, και γενικά την εξέλιξη των επιστημών σε νέα πρότυπα, διαπιστώνουμε πω̋ υπάρχει ποικιλία προσεγγίσεων στον τρόπο που εισάγεται ο νόμο̋ και το χάο̋ στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική.

Έχουν υπάρξει προσεγγίσει̋ που αγγίζουν τον απόλυτο νόμο ή το απόλυτο χάο̋, μέχρι προσεγγίσει̋ που αγγίζουν την ισότιμη υιοθέτησή του̋.

Όπω̋ επίση̋ αναφέρθηκε, ποτέ δεν υπάρχει μόνο Νόμο̋ ή Χάο̋ στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Σε ένα κτίριο δεν μπορούν να αγνοηθούν οι στοιχειώδει̋ κανόνε̋ ή να λείπουν κάποιε̋ γενικέ̋ αρχέ̋, ούτε να είναι ντετερμινιστικό, χωρί̋ ένα ψήγμα δημιουργικότητα̋ (χάου̋) και προσαρμογή̋ στι̋ πάντα νέε̋ συνθήκε̋ στι̋ οποίε̋ πρόκειται να υπάρξει.

Στην περίπτωση τη̋ απόλυτη̋ κυριαρχία̋ του Νόμου η διαδικασία τη̋ σύνθεση̋ τείνει να γίνει τεχνοκρατική, μηχανιστική, υπολογιστική, συντηρητική, διστακτική στο να διατυπωθούν ουσιαστικά προσωπικέ̋ αποφάσει̋. Τελικά η επικράτηση του Νόμου με τι̋ τόσε̋ δεσμεύσει̋ εγκλωβίζει το σχεδιαστή οδηγώντα̋ τον συχνά σε αδιέξοδο. Πολλέ̋ φορέ̋ επίση̋ η εφαρμογή του Νόμου υπεραπλουστεύει τι̋ συνθήκε̋ προσπαθώντα̋ να τι̋ ορίσει σαφώ̋ και να οδηγηθεί με "αυτόματο" τρόπο σε λύση, αποτυγχάνοντα̋ έτσι στο στόχο που θέτει ο σχεδιαστή̋: χρησιμοποιεί του̋ νόμου̋ σαν άλλοθι για να καλύψει τι̋ δικέ̋ του ελλείψει̋, αποστασιοποιώντα̋ τον εαυτό του από τη συνθετική διαδικασία, επιρρίπτοντα̋ την ευθύνη για το αποτέλεσμα στου̋ κανόνε̋ και όχι στη δική του ανεπάρκεια. Μπορούμε να παρομοιάσουμε τη σχεδίαση με νόμο σαν την κίνηση πάνω σε ράγε̋, αυστηρά καθορισμένη πάνω σε μία πορεία.

Υπερτερεί όμω̋ η μία προσέγγιση από την άλλη; είναι η μία "σωστή" και η άλλη "λάθο̋"; μπορούμε να παρατηρήσουμε αρχιτέκτονε̋ στο έργο των οποίων ο Νόμο̋ ή το Χάο̋ επικρατεί ενώ άλλοι προσανατολίζονται ξεκάθαρα προ̋ το ένα "άκρο".

Στην περίπτωση τη̋ απόλυτη̋ κυριαρχία̋ του Χάου̋ ο σχεδιασμό̋ τείνει να γίνει αχανή̋ και τυχαίο̋, αφού ο αρχιτέκτονα̋ δεν έχει κάτι να τον οδηγήσει στη συνθετική διαδικασία πέρα από το ένστικτό του, την κλίση του και την παρόρμησή του. Έτσι, όταν καλείται να

Αρχικά είναι φανερό πω̋ τα όρια του Χάου̋ και του Νόμου δεν είναι τόσο διακριτά. Όπω̋ και στι̋ περισσότερε̋ εκ διαμέτρου αντίθετε̋ έννοιε̋, υπάρχει ζήτημα διαχωρισμού. Ήδη αναφέραμε ότι μέσα στο χάο̋ πολλέ̋ φορέ̋ υπάρχουν κανόνε̋, ενώ πολλέ̋ φορέ̋ κάτι που φαίνεται ω̋ νόμο̋ περιέχει μεγάλη αυθαιρεσία.

αααααααααααααααααααααααααααααααααα αντιμετωπίσει ένα δύσκολο έργο, μπορεί αυτό να ξεπερνά τι̋ δυνάμει̋ του, αφού η αυθόρμητη επινόηση δεν οδηγεί σε αποτέλεσμα με σταθερό τρόπο ούτε εμπεριέχει τον έλεγχο τη̋ ορθότητά̋ τη̋. Επίση̋ όταν το χάο̋ εφαρμόζεται σε ένα πολυσύνθετο και περίπλοκο σύστημα η σύνθεση τείνει σε σύγχυση, σε εσωτερικέ̋ αντιφάσει̋ και σε συσσώρευση ασύμβατων στοιχείων (φλυαρία). Μπορούμε να παρομοιάσουμε τη σχεδίαση σε συνθήκε̋ χάου̋ σαν την κίνηση πάνω σε ένα αχανέ̋ ευρύ ομοιόμορφο πεδίο, χωρί̋ προσανατολισμό ή την αίσθηση τη̋ κατεύθυνση̋. Αναφέρθηκαν προβλήματα που αν και δεν είναι απαραίτητο ότι θα προκύψουν, συνήθω̋ αποφεύγονται όταν τα δύο αυτά άκρα ισορροπούν, ακόμη και προ̋ τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Η ισορροπία εξάλλου δεν είναι μία γραμμή, μία ισότητα μεταξύ του̋, αλλά είναι μία λωρίδα, μία περιοχή, που έχει εύρο̋ και χωράει αποκλίσει̋.

αααααααααααααααααααααααααααααααααα Ακόμη θεωρούμε πω̋ αυτέ̋ οι πρακτικέ̋ αλληλοσυμπληρώνονται. Για παράδειγμα, σε μία δισδιάστατη διάταξη η κατακόρυφη και η οριζόντια αντιπαραβάλλονται. Ωστόσο δεν παράγουν αντιφατικέ̋ δηλώσει̋ αλλά ολοκληρώνουν και οι δύο μαζί το πλαίσιο τη̋ επιφάνεια̋, διατηρούν σε ισορροπία η μία την άλλη. Έτσι με ανάλογο τρόπο συμβαίνει με το Νόμο και το Χάο̋. Όπω̋ δηλώνει ο Arnheim: "Μέσω αυτή̋ τη̋ ισορροπία̋, όταν γίνεται με ορθό τρόπο επέρχεται αυτό που αποκαλούμε Τάξη. Το κτίριο δηλώνει τι είναι, αν είναι ίσιο ή στραβό, δεν έχει πλεονασμού̋, συγκρούσει̋, αντιφάσει̋/ ασυμφωνίε̋ μεταξύ επιμέρου̋ τάξεων. "Οι σχέσει̋ που υπάρχουν σε μία κατάσταση όπου απουσιάζει η τάξη, θα μπορούσαν εξίσου καλά να είναι κάπω̋ αλλιώ̋, είναι δηλαδή καθαρά τυχαίε̋. Μία διαμόρφωση που εμφανίζει τάξη διέπεται από μία καθολική αρχή σε αντίθεση με εκείνη τη̋ 25 έλλειψη̋ τάξη̋." Η τάξη μπορεί να προκύψει από συνθετική προσέγγιση βασισμένη είτε στο νόμο είτε στο χάο̋, είτε (το πιθανότερο) από μία ισορροπημένη.

Κλείνοντα̋, είναι σκόπιμο να αναφερθούμε σε ένα διάλογο από το «le modulor» του Le Corbusier. Αν θεωρήσουμε ότι το modulor είναι ο νόμο̋ τότε ο διάλογο̋ αυτό̋ είναι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικό̋ για τη σχέση του με το χάο̋: "Μερικέ̋ φορέ̋ έχω δει πάνω στα σχεδιαστήρια πράγματα κακοφτιαγμένα, άσχημα: "αυτό έγινε με το "modulor" κύριε." "Τόσο το χειρότερο για το modulor! Σβήστε το! Φαντάζεστε ότι το modulor είναι πανάκεια για την αδεξιότητα ή την απροσεξία; Εάν το modulor σα̋ οδηγεί σε τέτοιε̋ μουτζούρε̋, πετάξτε . Τα μάτια σα̋ είναι οι κριτέ̋, οι μόνοι, πρέπει να ξέρετε. Κρίνετε με τα μάτια σα̋. Τώρα, αν θέλετε, παραδεχθείτε μαζί μου, με καλή πίστη, ότι το "modulor" είναι ένα εργαλείο δουλειά̋, ένα ακριβέ̋ εργαλείο˙ θα λέγαμε πω̋ είναι ένα κλαβιέ, ένα πιάνο, ένα κουρδισμένο πιάνο. Το πιάνο είναι κουρδισμένο, μένει σε σα̋ να παίζετε

καλά, είναι δικό σα̋ πρόβλημα". Το "modulor " δε δημιουργεί ταλέντα, πολύ λιγότερο ιδιοφυίε̋. Δεν δίνει ευαισθησία στο νωθρό μυαλό απλώ̋ του πρόσφερε την ευκολία μια̋ σίγουρη̋ μέτρηση̋. Αλλά μέσα στο απεριόριστο απόθεμα συνδυασμών του modulor η εκλογή 26 ανήκει σε σα̋."

25 σελ. 241, Rudolf Arnheim, Η Δυναμική τη̋ Αρχιτεκτονική̋ Μορφή̋ 26 σελ 130, Le Corbusier, Le Modulor

“...Το ''παιχνίδι" με τι̋ επιφάνειε̋ δίνει ικανοποιητικό αποτέλεσμα˙ δείχνει ότι στου̋ κόλπου̋ τη̋ αυστηρή̋ γεωμετρία̋ -που μα̋ φαίνεται αμείλικτη- η προσωπικότητα βρίσκει πλήρη ελευθερία...” Le Corbusier, Le Modulor, σελ. 96

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Τα απλά/ τέλεια γεωμετρικά σχήματα (τρίγωνα, κύκλοι κτλ) συναντώνται πολύ σπάνια στη φύση. Η ακριβή̋ περιγραφή τη̋ μορφή̋ ενό̋ ζωντανού οργανισμού ή ενό̋ σύννεφου, είναι κυριολεκτικά αδιανόητη με όρου̋ ευκλείδεια̋ γεωμετρία̋. Σήμερα όμω̋ ιδιαίτερα με τη μορφοκλασματική (fractal) γεωμετρία, μπορούμε να περιγράφουμε, τόσο στατικά όσο και δυναμικά, πολύπλοκα φυσικά αντικείμενα, όπω̋ οι ζωντανοί οργανισμοί.

Ο όρο̋ "fractal", προέρχεται από το λατινικό fractio (θραύσμα, κομμάτι). Χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τον Γάλλο μαθηματικό Benoit Mandelbrot το 1975, ο οποίο̋ φρόντισε να προσφέρει έναν αρκετά ευρύ αλλά μαθηματικά ακριβή ορισμό του̋ καθώ̋ και των ιδιαίτερων ιδιοτήτων του̋ (αυτοομοιότητα, κλασματική διάσταση, μικρή επιφάνεια φράκταλ αλλά άπειρη σε μήκο̋ περίμετρο̋). Στα ελληνικά η λέξη μεταφράζεται ω̋ μορφόκλασμα ή μορφοκλασματικό σύνολο. "Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αναγκαιότητα εισαγωγή̋ των fractals αναφέρουμε το εξή̋ παράδειγμα: Η περίμετρο̋ ενό̋ νησιού εννοείται ότι είναι ορισμένη. Ωστόσο, αν χρησιμοποιήσουμε ακρίβεια ενό̋ μέτρου για να την μετρήσουμε, θα την βρούμε μικρότερη από ότι πραγματικά είναι γιατί δεν θα μπορέσουμε να μετρήσουμε τι̋ κοιλότητε̋ που είναι μικρότερε̋ του ενό̋ μέτρου. Αν

μετρήσουμε με ακρίβεια ενό̋ εκατοστού, πάλι θα χάσουμε ορισμένε̋ κοιλότητε̋. Έτσι καταλήγουμε σε απειροστά μικρή μονάδα μέτρηση̋ και η περίμετρο̋ του νησιού θα γίνει άπειρη. Η επιφάνεια όμω̋ του νησιού [..] είναι ορισμένη. Το παράδοξο αυτό, το οποίο η Ευκλείδεια Γεωμετρία αδυνατεί να εξηγήσει, αντιμετωπίζεται με τα Φράκταλ". (Στην εικόνα η Μ. Βρεττανία με Fractals). Αυτή είναι και η σχέση των fractals με τι̋ χαοτικέ̋ επιστήμε̋. Τα fractals είναι μια γενίκευση των κλασικών γεωμετρικών σχημάτων (τρίγωνα, ορθογώνια, παραλληλόγραμμα, πυραμίδε̋ κ.τ.λ.) σε μη κανονικά και συχνά πολύπλοκα "γεωμετρικά" σχήματα, τα οποία είτε βρίσκονται στη φύση είτε κατασκευάζονται από τον άνθρωπο για διάφορε̋ εφαρμογέ̋ ή απλώ̋ για την ομορφιά του̋. Συνεπώ̋ η μορφοκλασματική (fractal) γεωμετρία μά̋ επιτρέπει να περιγράφουμε ικανοποιητικά και να απεικονίζουμε

πολύπλοκε̋ φυσικέ̋ δομέ̋ όπω̋ πυρήνε̋ κυττάρων, μονοκύτταρου̋ οργανισμού̋, νιφάδε̋ χιονιού, φύλλα δέντρων, φτερά πουλιών, οι διακλαδώσει̋ των αιμοφόρων αγγείων, το ανθρώπινο νεφρό, αλλά και σύννεφα, ποτάμια, γαλαξίε̋. Την αυτοομοιότητα, δεν τη διαθέτουν τα κλασικά γεωμετρικά σχήματα: Αν παρατηρήσουμε προσεχτικά ένα μικρό κομμάτι από ένα σύννεφο ή ένα μικρό τμήμα ανθρώπινου νεφρού, διαπιστώνουμε ότι η

βασική γεωμετρική του δομή παραμένει η ίδια σε κάθε κλίμακα (από το πολύ μικρό μέχρι το πολύ μεγάλο). Όπω̋ οι ρωσικέ̋ κούκλε̋ ματριούσκι, τα fractals διατηρούν τη βασική γεωμετρία του̋ σε κάθε κλίμακα. Αντίθετα ένα κομμάτι κύκλου ή τετραγώνου δεν είναι ποτέ το ίδιο σχήμα με όλο τον κύκλο ή με όλο το τετράγωνο. Η αυτοομοιότητα λέγεται στατιστική όταν γίνεται μερική επανάληψη του αρχικού και όχι ολική, και είναι η μόνη που υπάρχει στη φύση.

O Νίκο̋ Σαλίγκαρο̋, καθηγητή̋ μαθηματικών και θεωρητικό̋ τη̋ πολεοδομία̋ και τη̋ αρχιτεκτονική̋, είναι μακροχρόνιο̋ συνεργάτη̋ του Christopher Alexander. Η θεωρία του ουσιαστικά αποτελεί επέκταση τη̋ θεωρία̋ του Alexander και ασχολείται με την οργανωμένη πολυπλοκότητα.

Στο "A Theory of Architecture" ορίζει τρει̋ νόμου̋ που κατά τη γνώμη του δημιουργούν στα κτίρια δομική τάξη, ανεξαρτήτω̋ εποχή̋. Το αντίθετο τη̋ δομική̋ τάξη̋ που είναι η αταξία, η τυχαιότητα, η έλλειψη οργάνωση̋ και συσχετίσεων, το αποκαλεί εντροπία, Όταν υπάρχει δομική τάξη, το κτίριο προσλαμβάνεται εύκολα ω̋ ολότητα, όταν υπάρχει εντροπία αντίθετα αυτό είναι δύσκολο ή αδύνατο. Προσπαθεί να επικυρώσει τη θεωρία με επιστημονικά παραδείγματα, με το φυσικό και τον μοριακό κόσμο, με τα οικοσυστήματα, αναλογίε̋ με θερμοδυναμική κτλ. Επίση̋, για την τεκμηρίωση των απόψεών του χρησιμοποιεί ιδιαίτερα την ανθρώπινη φυσιολογία. Υπόβαθρο τη̋ σκέψη̋ του είναι γενικότερα ότι η αρχιτεκτονική πρέπει να μιμείται τη φύση. Άρα πρέπει να έχει μορφοκλασματική, ιεραρχική δομή όπω̋ οι φυσικοί οργανισμοί και να είναι πολύπλοκη όπω̋ αυτοί. "Το μυαλό μα̋ έχει fractal δομή, είναι σαν ένα̋ δέκτη̋ που μπορεί να διαβάζει και να δέχεται μόνο fractal μηνύματα. [...] δεν μπορούμε να συνδεθούμε με περιβάλλοντα που είναι είτε υπερβολικά τυχαία

είτε υπερβολικά απλά." Στην αρχιτεκτονική υπάρχουν, κατά το Σαλίγκαρο, από την αρχαιότητα τεχνικέ̋ που χτίζουν τέτοια κτίρια που για να εντυπωσιάσουν, να εκφοβίσουν ή να ενθουσιάσουν του̋ ανθρώπου̋ παραβαίνουν εσκεμμένα αυτού̋ του̋ κανόνε̋ (πυραμίδε̋, μονόλιθοι, αψίδε̋ κτλ), αλλά όλα αυτά τα παραδείγματα απομονώνουν και δεν συνδέουν τον άνθρωπο με το τεχνητό περιβάλλον του. Ουσιαστικά, αυτά τα παραδείγματα προσομοιάζουν με την αντίληψη ενό̋ κανονικού, πολύπλοκου περιβάλλοντο̋ που έχει ένα άτομο με βλάβη στο αντιληπτικό του σύστημα ή στο νοητικό του μηχανισμό. Εδώ να διευκρινίσουμε ότι ο Σαλίγκαρο̋ γενικά ασχολείται με την οπτική, γεωμετρική πληροφορία και αναφέρεται μόνο στα οπτικά patterns, ορίζοντά̋ τα ω̋ εξή̋: "κανονικότητα σε κάποια διάσταση, πχ επαναλαμβανόμενε̋ οπτικέ̋ μονάδε̋ σε συμμετρίε̋ ή σε περιστροφή, στην ίδια ή σε διαφορετική 7 κλίμακα." Γι' αυτό εδώ θα μεταφράζουμε το pattern ω̋ μοτίβο. Δύο παράγοντε̋ παίζουν ρόλο στην ποσοτικοποίηση τη̋ πληροφορία̋ ενό̋ μοτίβου: [1] Η πραγματική πληροφορία και [2] πόσο καλά αυτή είναι οργανωμένη.

6 7

σελ 149-151, Nikos A. Salingaros, A Theory of Architecture σελ 130, Nikos A. Salingaros, A Theory of Architecture

Οι τυχαίε̋ διατάξει̋ έχουν μόνο το πρώτο από τα δύο, άρα υπερφορτώνουν το μυαλό. Αντίστοιχα η μονότονη επανάληψη προσθέτει λίγη, αλλά καλά οργανωμένη πληροφορία, οπότε μονότονα ή μινιμαλιστικά κτίρια έχουν υπερβολικά χαμηλή πολυπλοκότητα. Αντίστοιχα οι καμπύλε̋ διαθέτουν περισσότερη οπτική πληροφορία από τι̋ ευθείε̋. Ο σκοπό̋ είναι να υπάρχει πολλή και καλά οργανωμένη πληροφορία, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να δίνει μία "καλή" ποσότητα πληροφορία̋ και ταυτόχρονα να είναι αρκετά πολύπλοκο.

Προκύπτει έτσι ότι τα απλά αντικείμενα δεν είναι αναγκαστικά ομαλά και ορθογωνικά, αρκεί ο τρόπο̋ παραγωγή̋ του̋ να μπορεί να "κωδικοποιηθεί" σε λίγε̋ γραμμέ̋ (αντίστοιχα για παράδειγμα με αλγόριθμο FIC-Fractal Image Compression, που σύμφωνα με το Σαλίγκαρο δουλεύει πολύ κοντά στον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλο̋). Οι τρει̋ νόμοι έχουν αντικείμενό του̋ τι̋ κλίμακε̋ που υπάρχουν στο κτίριο: - Εργαλείο Νόμου Μικρή Κλίμακα / εγγύτητα / MODULES

1) Η Τάξη στη μικρή κλίμακα επιτυγχάνεται με το συνδυασμό/ ζευγάρωμα αντιθετικών μονάδων, υπάρχοντα σε μία ισορροπημένη οπτική ένταση. Τα βασικά δομικά στοιχεία του κτιρίου πρέπει να έχουν σχήματα που να του̋ επιτρέπει να συνδυάζονται, με αντιπαραβαλλόμενα χαρακτηριστικά, όπω̋ το σχήμα, τη διεύθυνση, την απόχρωση και την ένταση χρώματο̋. Μόνο με την αντίθεση προκύπτει μοτίβο. Πρέπει τα module να έχουν τέτοιο βαθμό πολυπλοκότητα̋ όσο το σύστημα και να μην υπερτονίζεται μία και μόνο κλίμακα με κάνναβο, γιατί αυτό αντιφάσκει με τη μορφοκλασματική δομή. Η αρχή τη̋ αντίθεση̋ δουλεύει και από τη μία κλίμακα στην επόμενη στο επίπεδο τη̋ λεπτομέρειά̋ του̋. - Εργαλείο Νόμου μεγάλη Κλίμακα / απόσταση

2) Η τάξη στη μεγάλη κλίμακα συμβαίνει όταν κάθε στοιχείο συσχετίζεται με κάθε άλλο στοιχείο σε απόσταση με τρόπο που να μειώνει την εντροπία. Ακόμη και ένα περίπλοκο κτίριο

μπορεί να γίνει αντιληπτό σαν όλον μέσα από συνδέσει̋ και υποσυμμετρίε̋. Η σύνταξη των στοιχείων γίνεται σε υψηλά συμμετρικού̋ σχεδιασμού̋, όχι με απλή κατοπτρική συμμετρία ή με κοινή ιεραρχία του ενό̋ στοιχείου με το άλλο. Η συμμετρία στην μεγάλη κλίμακα είναι σχεδόν άχρηστη, οι υποσυμμετρίε̋ είναι αυτέ̋ που συνδέουν και που δίνουν τη δομή και πρέπει να φανερώνονται. Ο πρώτο̋ νόμο̋ για τη μικρή κλίμακα έχει να κάνει με ζευγάρωμα μονάδων που ακουμπούν μεταξύ του̋, ο δεύτερο̋ για μονάδε̋ σε απόσταση.

- Εργαλείο Νόμου Ενδιάμεσε̋ Κλίμακε̋

3) Η μικρή κλίμακα συνδέεται με τη μεγάλη μέσα από ενδιάμεσε̋ κλίμακε̋ με λόγο περίπου e=2,7 μεταξύ του̋ και με σύνδεση μεταξύ του̋. Αυτό συμβαίνει και στι̋ φυσικέ̋ δομέ̋, όπου σε κάθε μεγέθυνση παρουσιάζονται διαφορετικέ̋ λεπτομέρειε̋, όπω̋ και στα μαθηματικά fractals, και μάλιστα με αριθμητικά πολύ κοντινή αναλογία. Επίση̋ γενικότερα ο αριθμό̋ δίνει ένα καλό μέγεθο̋ πληροφορία̋, διευκολύνει σε διάφορου̋ υπολογισμού̋ με φυσικού̋ λογαρίθμου̋ και αποκλείει την (αφύσικη) μονοτονία, που μπορεί να φανεί με άλλου̋, ακέραιου̋ αριθμού̋ που επιτρέπουν καννάβου̋.

Κάθε στοιχείο, υποδιαίρεση, υπό-δομή, θα εντάσσεται σε ένα μεγαλύτερο στοιχείο στη μεγαλύτερη κλίμακα. Μπορεί να υπάρχει και επανάληψη του ίδιου μοτίβου σε διαφορετικέ̋ κλίμακε̋, δηλαδή ομοιότητα σε σχήμα, για καλύτερη σύνδεση. Τελικά προκύπτει μία διαβάθμιση παρόμοιων σχημάτων φθίνοντο̋ μεγέθου̋, το ένα μέσα στο άλλο όπω̋ στη διαδικασία του nesting (φώλιασμα). Με παρόμοιο τρόπο πρέπει και το κτίριο να τοποθετείται μέσα στο περιβάλλον με τέτοιο τρόπο ώστε να ταιριάζει στην υπάρχουσα

ιεραρχία κλιμάκων τη̋ πόλη̋. Σε κάθε κλίμακα οι μονάδε̋ αλληλεπιδρούν με δικό του̋ τρόπο ανεξάρτητα από τι̋ άλλε̋ κλίμακε̋, άρα οι μεγάλε̋ κλίμακε̋ προκύπτουν από το συνδυασμό πολλών μικρότερων κλιμάκων και άρα εξαρτώνται από όλε̋ αυτέ̋, όμω̋ οι μικρότερε̋ κλίμακε̋ δεν εξαρτώνται από τι̋ μεγαλύτερε̋. Η αλληλεπίδραση διαφορετικών κλιμάκων δημιουργεί ένα σύνολο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Τα αποσπάσματα από ξενόγλωσσα βιβλία και άρθρα παρατίθενται σε δική μα̋, ελεύθερη μετάφραση.

Nikos A. Salingaros, Α Theory of Architecture, ISI Distributed Titles, Wilmington; Delaware 2007

Lionel March (Editor), The Architecture of Form, Cambridge University Press, Cambridge; Massachusetts 1976 Peter Eisenman, The Formal Basis of Modern Architecture, Lars Müller Publishers, Cambridge; Massachusetts 2006

Le Corbusier, Για Μία Αρχιτεκτονική, Εκδόσει̋ Εκκρεμέ̋, Αθήνα 2005 (Β' Έκδοση) Nicoletta Sala (Editor), Chaos and Complexity in Arts and Architecture, Nova Science Pub Inc, Bellingham; Washington 2007

Jorge Glusberg (Editor), Deconstruction, A Student Guide, Journal of Architectural Theory and Criticism, Academy Editions, International Union of Architects (UIA), London 1996 (Reprint). Mark Rappolt (Editor) and Robert Violette (Editor), Gehry Draws, MIT Press, Cambridge; Massachusetts 2004 Rudolf Arnheim, Η Δυναμική τη̋ Αρχιτεκτονική̋ Μορφή̋, University Studio Press, Αθήνα 2003

Constantinos V. Proimos, "Architecture: a self referential sign or a way of thought? Peter Eisenman’s encounter with Jacques Derrida", South African Journal of Art History, Volume 24, 2009, σελ. 1-17 (http://repository.up.ac.za/handle/2263/14013 1 Φεβ 2013) ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, "Αρχιτέκτονε̋", Τεύχο̋ 41 περίοδο̋ Β, 9-10/2003, (http://www.sadaspea.gr/old/ARXITEKTONES_41.pdf 1 Ιαν 2013) Σπύρο̋ Μανουσέλη̋, "Αυτοοργάνωση: η απάντηση στην αβεβαιότητα" Ελευθεροτυπία, 4/2011, (http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=264570 1 Φεβ 2013)

Christopher Alexander, Notes on the Synthesis of Form, Harvard University Press, Cambridge; Massachusetts 1970 (Fifth Printing).

Michael J. Ostwald, “Fractal Architecture: Late Twentieth-Century Connections between Architecture And Fractal Geometry”, Nexus Network Journal, vol. 3 (2002), σελ. 73-83. (http://www.springerlink.com/content/b266408w907 1t548/fulltext.pdf 1 Ιαν 2013)

Πάνο̋ Τζώνο̋, Σημειώσει̋ για τη θεωρία του Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στο ΟΡΙΟΝ, τιμητικό̋ τόμο̋ στον καθηγητή Δ. Α. Φατούρο, Τεύχο̋ Β, Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2001

Σπύρο̋ Μανουσέλη̋, "Η αρχιτεκτονική του χάου̋", Ελευθεροτυπία, 3/2011, (http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=260729 1 Φεβ 2013)

Le Corbusier, Le Modulor, Εκδόσει̋ Παπαζήση, Αθήνα 1971

Έλενα Νακοπούλου, "Η Πλατωνική Σκέψη στο Έργο Le Corbusier", Οκτ. 2008 (http://stratigos-anemos.blogspot.gr/2011/10/lecorbusier.html 1 Φεβ 2013) Γιακουμακάτο̋ Ανδρέα̋, "Η σύγχρονη «ιδεολογία» τη̋ αρχιτεκτονική̋, από την αποδόμηση στην απλή γεωμετρία", Το Βήμα, 11/1998, (http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=104643 1 Φεβ 2013) Σπύρο̋ Μανουσέλη̋, "Ο αλλόκοτο̋ βρόχο̋: τάξη – αταξία", Ελευθεροτυπία, 3/2011, (http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=262524 1 Φεβ 2013) Carlos Brillembourg, "Peter Eisenman (Interview)", BOMB Magazine, 117/ Φθινόπωρο 2011, (http://bombsite.com/issues/117/articles/5991 1 Φεβ 2013) Αλέξη̋ Μπακόπουλο̋, "Φράκταλ και Γεωμετρία του Χάου̋", Ελευθεροτυπία, 6/2009, (http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=51488 1 Φεβ 2013)

(http://prelectur.stanford.edu/lecturers/eisenman/ 1 Ιαν 2013)

Γιάννη̋ Καραχάλιο̋, "Εν [δυνάμει πραγματικότητα και η αρχιτεκτονική Eisenman]: η δυνητική του Πίτερ Άϊζενμαν: (διπλή χωρική πραγματικότητα)", ΕΜΠ, Αθήνα , χ.ε. 2000/56, σελ. 127 Βασίλειο̋ Συμεωνίδη̋, "Ο παραμετρικό̋ σχεδιασμό̋ στο έργο των MVRDV, UNStudio και Greg Lynn", ΕΜΠ, Αθήνα , χ.ε. 2005/85 Σταυρούλα Κουράκου, "Βιομίμηση, η φύση ω̋ πρότυπο αρχιτεκτονικού σχεδιασμού", ΕΜΠ, Αθήνα , χ.ε. 2010/102 Ευσταθία Παπαϊωάννου, "Φράκταλ̋ και αρχιτεκτονική: ιστορία και δυνατότητε̋ εξέλιξη̋", ΕΜΠ, Αθήνα , χ.ε. 2009/79 Μιχάλη̋ Σκίτσα̋, "Ρητό και άρρητο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό: με αφορμή το έργο των Frank Gehry, Alvaro Siza, Rem Koolhas, MVRDV", ΕΜΠ, Αθήνα , χ.ε. 2011/125 Αικατερίνη Βαμβακά, "Η έννοια τη̋ φύση̋ στο έργο του Calatrava", ΕΜΠ, Αθήνα , χ.ε. 2004/31

Φράκταλ, http://el.wikipedia.org/wiki/Φράκταλ Alexander-Eisenman debate katarxis3.com/Alexander_Eisenman_Debate.htm Peter Blank, "Peter Eisenman Pages, edited by Peter Blank", Art and Architecture Library, Stanford University, 1998

Παρασκευή Ηλιοπούλου, "Οργανική αρχιτεκτονική", ΕΜΠ, Αθήνα , χ.ε. 2005/169

Sydney Pollack, "Sketches of Frank Gehry", American Masters, S20 E07, USA 9/2006

ΕΞΩΦΥΛΛΟ 1. Franz Marc, Fighting Forms, Λάδι σε Καμβά [1911]. Έχει υποστεί επεξεργασία. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1. mocoloco.com[2/2013] ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ 1. amazon.com,http://trolldens.blogspot.gr/2011_1 0_01_archive.html [2/2013]. Έχει υποστεί επεξεργασία ΝΟΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ 1. http://en.wikipedia.org/wiki/Second_law_of_ther modynamics [1/2013] ΧΑΟΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ 1. shutterstock.com [2/2013] ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ 1. evolo.us [2/2013] ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1. Ο παραμετρικό̋ σχεδιασμό̋ στο έργο των MVRDV, σελ 12 2. worldpicturejournal.com [2/2013] ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1. http://www.behaviorself.com/?attachment_id=1 60 [2/2013] 2. Η έννοια τη̋ φύση̋ στο έργο του Calatrava, σελ 8 3. http://cultureofdesign.wordpress.com/tag/santia go-calatrava/ [2/2013] ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ 1. permanentculturenow.com [2/2013] 2. http://people.clarkson.edu/~jjohnson/read/archit ecture/superimposition.html [2/2013] Έχει υποστεί επεξεργασία 3. http://mysocialface.com/phenomenaldeconstructionism-social-media-conversations/ [1/2013]

BERNARD TSCHUMI 1. http://dimitriostheodorou.wordpress.com/2012/ 04/14/parc-de-la-villette/ [2/2013] FRANK O. GEHRY 1. http://archishots.wordpress.com [1/2013] 2. www.s4c.co.uk [2/2013] 3. Sketches of Frank Gehry, [20:25]. Έχει υποστεί επεξεργασία PETER EISENMAN 1. http://arch11012011tm.blogspot.gr/2011_03_01_archive.html [1/2013] 2. http://bombsite.com/issues/117/articles/5991 [1/2013] Φωτογραφία από Dick Frank Studio. CHRISTOPHER ALEXANDER 1. Notes on the Synthesis of Form σελ. 94 2. Notes on the Synthesis of Form σελ.88 3. A Timeless Way of Building σελ. 187 4. A Timeless Way of Building σελ. 314 5. A Timeless Way of Building, σελ. 188-189 LE CORBUSIER 1. http://www.remixtheschoolhouse.com/sites/ 2. http://www.infovis.net/printMag.php?num=145& lang=2, [1/2013] ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1. Le modulor, σελ. 93 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. http://el.wikipedia.org/wiki/Φράκταλ [1/2013] 2. A Theory of Architecture, Σχήμα 6.8 και 6.9, σελ. 142 3. A Theory of Architecture, Σχήμα 2.4, σελ. 51