Ahmet Cevat - Çırpınırdı Karadeniz (Şiirler 1) by Türkçü Betik

AHMETCEVAT

ŞİİRLER 1 -

ÇIRPINIRDI KARAD�NİZ ""'

fllrde<j�'U� /(/)4/JJ!(/ t/C{ r:Sev(/tdfnrL"-- /S. 't f'lf"!� �� \

�

Hazırlayan SERVET GÜRCAN

ANKARA 1 990

GOKTUG LTD. ŞTI Yayınlar: 1

ISRN

975

7464

GökLuğ ILd. şli Dizgi Baskı Birinci Baskı Hazırlayan 90.06 .Y- 0232

: 230 25 07 : SisLcm OfseL : Kasım 1 990, Ankara : ServeL GÜRCAN

iSTEME A DRESi: P.K. 102 Yenişehir/ANKARA

AHMET CEVAT . Ahmel Ceval; 5 Mayıs 1 892 yılında Gence'de dünyaya geldi. Ba bası Mehmel Ali, Azerbaycan'da dindar bir Türk aydını olarak tanını yordu. Ceval, okul çağına girdiği sıralarda Kur'an'ı ezberledi. Sekiz yaşındayken babasını yitirdi. Annesi Yahşı Hanım'ın çabalarıyla gen ce Medresesine yazıldı. Hüseyin Cavil, Abdullah S ur, İdris Ahundza de, Pedagog Seval ve Kallcasya Şeyhulislam'ı Pişnamazzade gibi mii Iiyelçi aydınların öğrencisi oldu. 1 9 1 1 yılında Tolsloy'un bir hikayesini Rusçadan Türkçe'ye çevirerek yayınlal.lı. 1912 yılında başlayan Balkan Harbi'nde Azerbaycanlı Türklerden " Leşkil edilen "Kallcas Gönüllü Knası"na kalılarak Trakya Cephesi'nde Anadotulu Mehmelçik kardeşlerinin yanıbaşında savaştı. Bu Kıta'nın gönüllüleri arasında Azerbaycan'ın milli şairlerinden Abdullah Şaik de bulunuyordu. Balkan Cephesi'nden Azerbaycan'a dönen Ahmel Ce val, yarım kalan öğrenimini tamamlayarak 1 9 1 3 yılında "Şerial Mual lim" i ünvanını aldı. Belli başlı bau dillerini, bu dillerden tercümeler yapacak derecede öğrendi. 1 9 1 4'de başlayan I. Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi'nde, Ruslara ve Ermenilere karşı ön safta çarpışu. Enneni zulmüne uğrayan Türk İlleri'nin; Erzurum'un, Kars'ın, Batum'un esir, yaralı ve kimsesiz in sanlarına AZERBAYCAN HAYRiYYE CEMİYETİ" nin faal bir üye si olarak yardıma koşlu. Bu çelin şarllar içerisinde; tercümeler, maka leler ve şiirleriyle milletini uyandırmaya çalışlı ve Türk Ordusu'nu destekledi. 1 9 1 7 yılında ilk şiir kitabı olan "KOŞMA" yı yayıniatan Ahmel Cevat, bu kitabında; yaşadığı zamanın, gördüğü faciaların Lesiriyle sı3

kıntıları, üzüntüleri, bcklcşiylcri, davetleri, arzu ve istekleri işledi.

"Türk Birliği" fikrine inanmayanlara, "Türk Ordusu" nun kurtarıcı

lık özelliğine ümitvar olmayanlara sitemler, bu kitaptaki şiirlerin baş lıca konusunu Leşkil eder. I. Dünya Savaşı'nın Türk ve İslam Dünya sı'na çıkardığı ağır faturalar. . katlifunlara ve kırgınlara uğrarnalar... yoksulluklar... Türk Ordusu'nun zaferlerinin sevinci, yenilgilerin üzünLüsü .. Hepsi, hepsi bu kitapt.a yer alan şiirlerde; çoğu zaman apa çık, nadir olarak da sembollerle kendisini ortaya koyar. "Yaralı Kuş" şi irinde dediği gibi O, " Dost ararken avcı yoluna çıkan", "Azraili sağı na, ölümü soluna" alan, "Şair olduğundan beri yaralanan", "Yu�dun dan ayrı", "Yuvasından uzak"k-alan "Eşinin gözünden ve gönlünden ırak" düşenleri (ve kendisini) lirik bir tarzda okuyucuya iletir. "Kuş lar" şiirindc, hıyanet içinde olanları kuşlara şikayet eder ken;

"Sizde hiç bir baba yapmaz böyle müthiş cinayeti Bizim gibi sizde yoktur anaların hıyaneti"

der ve kuşlardan, ruhunun "mezarlık aleminden" kurtulması için fazla kanatlarının kendisine verilmesin ister. " Muallim" şiiri öğretmeniere gerekli ilginin gösterilmediğini, maddi imkansızlık yüzünden ha<;talığa yakalanarak ölen bir öğretmen ile yeLim bıraktığı yavrusunun hayatını üç levha halinde anlatır. "H.C" başlıklı şiirinde; İslam Dini'ni yanlış yorumlayan, "ümmeti mahv eyleyen", yaptığı hareketlerden ve söyle diği sözlerden "Ahkfım-ı Kur'an'ın" bile imdat istediği, toplumun uyandırılınasına ve aydınlanmasına katkısı olmayan ve gitgide haki katten uzaklaşan "Pişivay-ı ehl i iman -İman sahiplerinin önderi-" olan lara çatmakta ve onları; "Kör gözlerin, şii elferin bir kavmi mahv etmektedir. Hak onun enkazıdır bu ah u efgan bir utan ! Çok uzaklaştın hakikatten dur Allah aşkına Ey Hakikat katili, ey canlı peykan bir utan!"

diye seslenmekte, onları teşhir etmektedir. Ahmet CcvaL, "Koşma" adlı bu kitabında "Şiirim" adlı şiirinde olduğu gibi, çoğu yerde şiirinin 4

muhtevasını açıklamaktadır. B urada; şiirinin "sınık bir Türk Sazı" ol duğunu, tellerini inleterek "adım adım Turan İlleri'ni" gezmek istediğ ni açıklamakta kalbinin önce "Allah'ın emirler i" ile sonra da, "Türklükle" dolu olduğu ifade etmektedir. "Gör ünmez yollar dan", "Ş ehit E sir ", "llar bzfıdeler 'e ", " Ne gör dümf e", "Münacat" ve "Ma y ıs" adlı şiirleri hep bu çeşitten duygu ve düşünceleric yazılmıştır. Bil hassa bu kitabın son şiiri olan "Uy an!", uyanışa ve birliğe çağrı niteli ğindedir. Ahmet Cevat, bu şiirinin bir yerinde;

"Oldun yadlar oyuncağı Y urdun arsızlar ocağı Tapınma azgın şeytana Yükseldi "llirlik" sancağı Sen ey yatan, uyan, uyan! Kıyamettir olmuş ayan!" demekle, Mi lletin apaçık bir kıyamet içerisinde olduğunu, ancak "birlik" olmakb· �clameLC çıkılabileceğini işaret etmektedir. 1 9 1 7 Rus ihtilali, bütün Rusyada olduğu gibi Kafkasya'da da, ge· niş boyutlu karışıkl�klara sebep oldu. İlk önce kendi kaderlerine sahip çıkmak için Azerbaycan, G ürcistan, Ermeni stan ve diğer kafkas halk larını temsil eden heyetler 24 Kasım ı 9 ı 7 de Tifliste toplandı. Dört gün süren görüşmelerin sonunda, ileriki günlerele "Kafkas Konfederas yonu"na clönüşmek üzere "Kafkas Ardı Gecici Hükümeti (Kafkas Ardı Komisariyalı)ni teşkil ettiler. Ne var ki, aşağıda anlatılan olaylar sebibiyle bu yürümeyince Baku, Gence ve diğer Türk şehirlerinde, M üsavfıt Partisinin de dahil olduğu "M illi Şfıra" Milli ve Bağımsız bir "AZERUA YCAN C UMHURİYETİ" kurıııak için çalışmalarını hızlandırdı. Zaten , 1 9 1 7 Rus lhilfıli'nden önce yapılan seçimlerde Mü sfıvatçılar ve Menşevikler Baku Sovyeti'nde ve Belediye Meclisi se çimlerinde Bolşcvik-Komünist-lerc karşı büyük bir başarı kazanarak (ki işçi kesimlerinde bile yüksek oy alarak) çoğunluğu elde etmişti. Bunu hazmedemeyen ve Müslüman kitleye büyük vaatlerde bulunan Lenin " Azerbaycan'ın mutlaka bolşevikleştirilmcsi" cmrini verdi. Bu

emri alan Ermeni asıllı� _ıumyan; Ermeni Taşnak Partisi'nin ve Cephe lerden dönerek Bakü'ye yığmak yapan, bolşevik eğilimli Rus askerte rinin yardımıyla, seçimleri yeniledi ve silah. zoruyla Baku'de kendi başkanlığında Azerbaycan Sovyet Hükümelini kurdu. O sırada Baku'de bulunan Azeri Gönüllü Alayı, Lenkeran'daki Gönüllü Ala yı'na silah göndermek isteyince küçük bir çatışma çıktı. Her iki taraf tan da bir kaç kişi öldü işte bu olayı bahane eden Şaumyan Ermeni ve Rusları kışkırtarak 30 Mart, 3 1 Mart ve I Nisan günlerinde aralıksız büyük bir katlifıma girişti. Üç gün içinde Baku'de 10.000 (Oııoin) Türk vahşice katledildi. Baku'deki "Milli Komite''nin savaşı kaybetmesinden sonra Bol şevik Rus ve Ermeni kuvvetleri; Liderliğini Nesip Bey Yusufbeyli'nin yaptığı Gence Milli Komitesi'ni dağıtmak ve Azerbaycandaki İsliklfıl hareketini kanla boğmak için Gencc'ye yöneldi. Bu olaylar içinde Tif lis'de toplanan "Azerbaycan M i lli Şfırası" 28 Mayıs 1 918 tarihinde, geçici başkent (merkez) Gence olmak kaydıyla AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'ni ilan etti ve 4 Haziran 1 9 1 8'de Batum'da; Azer baycan H ükümeli'ni temsikn, M ehmet Emin Resulzade ve Hasan Hacinski'nin dahil olduğu heyet ile Osmanlı Devleti'ni temsilen, Adli ye Nazın Halil Bey ve 3. Ordu Komutanı Vehip Paşa'nın bulunduğu heyet arasında Osmanlı - Azerbaycan Yardım Anlaşması (ahitname) imzalandı. Bu anlaşrrıaya dayanarak Türk Ordusu, Azerbaycan Gö nüllülcri ilc birlikte Temmuz 1 9 1 8 den sonra Baku'ye doğru ileri hare kfı.t'a başladı . Osmanlı Türk Ordusu'nun Ermeni ve Ruslara kifşı zafer ler kazandığını gören İngilizler Baku'yü işgal etti. Türk Ordusu harekata devam ederek Baku'yü kuşattı ve 15 Eylül 1918'de Baku'ye girdi. İşte, bül.ün bu olayları yaşayan ve Azerbaycan Cumhu riyeti Meclisinin üyesi olan Ahmet Cevat, heyecanla kaleme aldığı şi irlerle birlikte, daha önce yazdığı şiirlerin bir kısmını toplayarak 1 9 1 9 yılında " DALGA" adıyla yayınladı. Hükümyt Matbaasında Arap Harfleri'yle basılan bu kitabında daha çok sevinçlerini dile getirdi. An cak şi irlerinin çoğunda söz ctliği "Türk B irliği" fikrinin gerçekleşme mesi, Ümit bağladığı Osmanlı İmparatorluğunun parçalanması, Türk Ordusu'nun dağıtılması, Anadolu'nun İdaresiz kalışı ve çok sevdiği İs tanbul'un İngilizler tarafından işgal edilmesi " DALGA'da kendisini li•

rik bir tarzda hissettirir. "Yazık", "Aşıkın Der di", "Sensiz", "Der dim", "Of bu Yol" ve "Istanbul" adlı şiirleri bu kederlenişin en güzel ifade edildiği şiirlerdir. Ahmet Cevat, "İstanbul" şiirinde, İstanbul'un güzelliklerinden söz açarken, İstanbul'u işgal eden İngilizleri, İstanbul'un ince beline sarılan bir yılana benzetir ve; "Ben sevdiğim mermer sineli yarin Diyorlar koynunda yabancı el var. Bakıp tifaklara, uzak yollara, Ağlıyormuş mavi gözler Istanbul!"

gibi mısralarıyla üzüntüsünü, sevdiğini kaybeden bir aşığın edasıyla dile getirir. Şair, "Dalga" adlı kitabında endişelere de yer verir. Azerbaycan'ın tekrar işgal edilme ihtimaline şiirlerinde dikkat çeker. Bu endişesini "Gelme " ve "Kur apatkin 'e" şiirlerinde görmek mümkündür. Ahmet Cevat, hiç bir şeyden korkmadığını da, bu şiirlerde açıkça gösterir. Şa ir, vicdanın " Yenilmez bir kale" olduğunu belirtirken , hür yaşama az mini ve imanını cesaretle haykırmaktan geri durmaz. " Ben Kimem" şi irinde açıkladığı gibi, kendisini "çiğnenen bir ülkenin, Hak bağıran sesi" olarak görür ve bu düşüncesini her fırsatta dile getirir. Dalga'da; Bu üzüntü endişe ve ümitsizlikle karışık şiirlerinin yanında, sevinç ve gurur aşılayan şiirlerinin çokluğu hemen göze çarpar. "Al Bayr ağa", "Bismillah ", "Ey Asker ", "Ben Bulmuşam", "Çır pınır dın Kar adeniz, " "Tür k Or dus u'na, "Ş ehitler 'e ".gibi şiirleriyle sevinç, övgü ve ümitleri ni büyük bir şiiriyelle ifade eder. B ütün şiir tarihimlzde, Türk Bayrağı'na söylenen ve en güzel, en manalı şiirlerden biri olan "Al Bayrağa" adlı şiir de Şairin bu kitabın dadır. "Gül renginde bir yaprağın, Ortasında bir hi/til. Ey Al Bayrak, senin rengin Söyle niçün böyle al?"

diye başlayan bu şiirde Ahmet Cevat, Al Bayrak'la konuşur, O'nu gök lere çıkarır. Yine, bu kitapta yer alan "Çırpınırdın Karadeniz" adlı şiiri ise 75 yıldan fazla bir süredir Mi lli bir şarkı olarak nesillerin gönlünü titretli. Milyonlarca Türk'ün dilinde ezbcr oldu. "Ey Asker" şiirinde ise Bayrağı yücelerde tutan Türk Askeri'ni alkışladı. Bu şiiri nin bir yerinde; "Şu karşıki duman çıkan bacadan Sen gelmeden iniililer çıkardı. Gecikseydin maıJumlarınjeryadı Yeri, göğü, kliinatı yıkardı."

diyerek, kardeş yardımını (Kardeş Kömeğini) ve bu yardımın önemi ne dikkati çekti. Türk Ordusu'na şiirinde; "Ey şanlı Ülkenin, Şanlı Ordusu, Unuımam Kafkas'a girdiğin günü. Gelirken koğmaya Turan'dan Rus'u Ayağını Karadeniz öptü mü?"

gibi mısralarıyla o günü ölümsüzleştirdi. Ahmet Cevat, Mehmet Emin YURDAKUL ve Mehmet A kir ERSOY gibi, ilk şiirlerinden son şiirlerine kadar, zaferiere sevindi, milli fellücetlere ise ağladı. Bu felaketler karşısında "Ağzım kurusun haşa, yokmusun Adl-i Ham" di yen Akifle aynı ıstırabı paylaşu. O inandığı Allah'ına "Or Bu Yol" şi irinde; "Ey Allah'ım yanılitın Her bir doğru adımı. Yoksa, yoksul dünyandan Adaletin kalktı mı"

diyerek sitemlerde bulundu Ama, ümidini kaybetmedi. Gaflet içerisin de uyuklayan, çağının farkına varamayan, çarcsizliklerin buhranıyla kıvranan ruhların ve dimağların uyandmiması için çalışu. 8

Ahmet Cevat, "Koşma" ve "Dalga" adlı iki şiir kitabındaki şiirle rinde Türk ve İslam Dünyası'nın tesirli ve en güçlü düşünürü olan İs mail GASP/RAL/ 'nın işaret euiği "Dilde, fikir de, işte bir lik" düsı ur u ile Ziya GÖKALP ve Ömer SEYFETTİN'in "Yaşay an Tür kç e"nin Is tanbul Ağzı'na day anar ak "Yazı Dili" olarak kullanılması fikrinin; Şi irde, Yurdakul'la birlikte en önemli uygulayıcısı oldu. B unu yaparken de, milli vezin olan " Hece Vezni"ni kullandı. Şiirlerinde, milli ruh, milli düşünce, milli iş, milli dili gözeui. Ahmet Cevat'ın Türk Dili'nin gelişmesindeki, ve " Yazı Dili" ola rak oluşmasındaki gayretine en güzel örnek, " Koşma" adlı kitabında yer alan ve 12 Nisan 1913 tarihli "Dilimiz" adlı şiiridir. Bu şiirinde "Od" yerine "Ateş", "Kara" yerine "siyah", " Dil" yerine "zeban", "Yağmur " yerine " Baran", "Sarı" yerine "Zerd" diyenlere çauı. Vatan'ı Araplar'ın, Farslar'ın "Hemveteni" haline sakanlara lanet okuoacağını belirtti. Türkçe kelimeleri atarak yahut unuuumrak yerine Arapça, Farsça karşılıkların kullanılmasını şiddetle kınadı ve kendisi de İstan bul Türkçesindeki söylenişiyle Türkçe kelimeler kullandı. Kaldı ki, llüseyinzlide Ali Turan, Azerbaycan da yayınlanan Füyu zat Mecmua sı'nda İstanbul Türkçesi'ni kullanıyordu. İsmail Gaspmılı'nın Öncü ro lü bütün Türk Dünyası'nda yansımasını bulmuştu. B u doğrultuda Ah met Cevat'ın Koşma (1917), Dalga (1919) kitapları .sade ve yalın Türkçe şiirlerin en dikkate değer örneklerini taşımakla birlikte, şiir ta rihimizde ilk değil. Bu işin şiirdeki öncüsü Mehmet Emin Yurda kul'dur. Yur dakul'un 1898 yılında basılan 9 şiirden ibaret "Tür kç e Ş iir ler " adlı kitabı bu sahanın ilkidir ve büyük bir takdire sebep olmuştur. Her halde Ahmet Cevat, Mehmet Emin Yurdakul'un "Tür k Sazı" (1914). "Ey T ür k Uy an" (1914), "Tan Sesler i" (1915), "Or dunun Des t anı" (1915) adlı kitaplarını okumuş olmalıdır. Şiirlerin incelenmesine dayanara diyebiliriz ki, Ahmet Cevat'ı etkileyen en önemli şair Yur dakul'dur. Şairin uyanışı öğütleyen feryatları Ağrı Dağı ötesinde, Türklüğün Kalkas Kapısı'nda Ahmet Cevat'ı buldu. Adeta birbirini ta mamlayan bu iki ses, güçlü bir mehter heyacanı yaratarak; esir, maz lum ve gaOet içerisindeki Türklüğü Litreterek ·uyandırdı.· 1920 yılının birinci yarısına kadar devam eden bu I. Dönem, Ahmet Ceval'ın "Mil If Ü/kü"lcrle yaşadığı dönemdir. Zamanın talebi doğrullusunda şairin 9

Koşma, Dalga adlı iki kitabında ve gazetelerde yer alan.şiirlerine mün hasır olmuştur.

Dönemdeki şiirlerine temel teşkil eden fikirler,

Dönemindeki şiiriere de ışık tutmaya devam etmiştir.

Ahmet Cevat'ın, hayatındaki ve şiir yaratıcılığındaki İkinci Dö nem'in dönüm noktasını;

27 Nisan 1920 tarihinde Azerbaycan Cumhu

riyeti topraklarının Kızılordu tarafından işgali, "Türk Birliği" fikrinin gittikçe gerçekleşme noktasından uzaklaşması, "Kültür Birliği" nin; Mahalli

şivelere dayanılarak oluşturulan "Yazı dilleriyle", ayn ayrı

alfabelerle birbirinden farklılaşmaya zorlanması ve çok sevdiği kızı Elmas'ın genç yaşta ölümü olayları teşkil etmektedir.

1920

yıllından

ölümüne kadar olan zaman içerisinde yazdığı her şiirde ve yaptığı her işte bu büyük şokun etkisi kendisini yer yer hissettirdi. Fakat her şeye rağmen. Milleti'ne duyduğu derin aşk, Milleti'nin Azerbaycan topra ğında yaşayan kesimine hizmet etmesi gerektiğini O'na hatırlattı ve O'nu hayata bağladı. Yeni bir heyecanla Baku Yüksek Pedagoji Ensti

tüsünü I 926 yılında bitirdi. Asistan, Doçent, Profesör ve ldareci ola

rak Hizmete devam etti. Hayatının en önemli uğraşı olan şiirle de ba

ğını koparamayan Şairin bu dönem şiirlerinde ümit - ümitsizliğe, sevinç - üzüntüye dönüşmeye devam etti ."FeHiket görmüş şairem di ye/ Bir daha yazmayam sana mersiye" mısraları Ahmet Cevat'ın

1 920

sonrası şiirlerinin anafikri durumundadır. Ahmet Cevat'ın - bütün

ümitsizliğine rağmen - gönlündeki arzu ve isteklerinin zorlaması haya

tı boyunca devam ettiği için, Yeni Rejim'le bir türlü hanşık yaşayama

dı. Şiirlerle birlikte manzum hikayeler demek olan "Poema"lara yönel di.

"Kür ", "Sesli Kız", "Kızım Iç in"

poemaları bu çeşit şiirin en

başaralı ve en güzel ömekleridir. Hele "Sesli Kız" adlı sembolik man

zum hikayesinde Vurdu'nun işgalini;

"Yurdunu vermeyenler Doğranmışh hıncahınç Dökülmüştü yerlere, Dağ gibi kalkan, kılınç. O yanda kanlı gövde Bir yanda gövdesiz baş. Bir kafa çiğnemişti, Her kazadan inen taş.

Yüz binler/e kız, kadın, Dağı/mıştı düz/ere. Ölüm rengi çökmüştü, Sararan yüz - gözlere. Cennet gibi bir ülke Mezarlığa dönmüştü. Hir çok ev/Br yıkılıp, Hanamanlar sönmüştü. İşlenmemiş kalmadı . Hir cinayet bir günah, Ezmişti insanlığı, Ordusuyla padişah. diyerek şiirleştirdi. Şiirde geçmiş ve belirsiz bir tarihi olay konu edil miş _;örünse de, anlatılan sahneler hem Şaumyan'ın hem de ki

Nisan

Ocak

1 990

1 920

1918

katlifunının,

işgal i sonrası katliamının (Ne garip tesadüftür

katliamının) sahnelerini çağrıştırıyor. Ve içinde o

sahnelerden kareler taşıyordu. Ahmet Cevat Bu şiirinin bir yerindr de;

"Gü/mek zaten yok idi Ağlıırnak oldu yasak. Zavallı mağlup ülke, Sana ne hukuk, ne hak!" mısralarına yer vererek "ağlamanın" bile yasak edildiğini söyledi. Yi ne de, bu tür şiirlerinde dostlarının ricasıyla serpiştirdiği rejime hoş gelebilecek mısralara rağmen, Stalin'in gizli servisi'n.in sıkı takibine uğradı. Huzuru ve ratiau kaçtı. O'nun sanatını kıskananlar da, fitne ve fesat yaymaktan geri dunnadılar. Öyle ki,

" Kür"

adlı poemanının so

nunda bulunan,

"Dolaşıp dağı taşı, Katırım ol yük taşı, ll

Eğil K ür' üm, eğil geç, Devran senin değil, geç!''

bölümüne nice özel manalar verilerek, şairin komünizmle bir türlü dostlaşmadığı ileri sürüldü. Bunun gibi iddialar, şairin diğer şiirlerinin yayını sırasında da artarak tekrar elli. Devamlı göz hapsinde tutuldu ve bir müddet sonra da tutuklandı. Stalin'in toplu katliamlarının kurba nı olan binlerce aydından biri olarak "Halk Düşmanı" hükmüyle 73 Kasım 1937 tarihinde, daha 45 yaşındayken kurşanlanarak şehit edil di. Kitapları toplatıldı. Şiirlerinin okunınası ve basılması yasaklandı. Azerbaycan'da yayınlanan hiç bir Edebiyat Tarihi'nde O'ndan bahse dilmedi .. Ta ki, 1 958 yılına kadar .. Eliili yılların kısmi yumuşamasın dan yararlanılarak Şair'in şiirlerinden bir seçme yapılmasına izin veril di. Şair ve yazar Mehmet Rahim de, Şair'in şiirlerinden zamana uygun olanlarını seçti ve 1 958 yılında 60 şiirden meydana gelen "Ehmed Ca vad Ş'erler" kitabını Azerbaycan Dövlet Neşriyatı yayınları arasında yayınlattı. Ne varki, şiirlerde dil ve mısra yönünden değişiklikler de yaptı. Mehmet Rahim, bu kitaba yazdığı önsözün bir yerinde "Dal ga'da Ahmed Cavad'ın murteci, millelçi fikirler ifade ettiğine şahid olurug, O eyni zamanda din ve hurafat esaretinde galarag, halgı ge ri çeken, Allah'a, dine inanmağa çağıran zererli egideler de teren nüm etmiştir. O Turancılıg, Partürkizm kimi muhafizekfir fikirlere uyarag yahasını hey/i müddet bu ahval-ı ruhuyyeden gurtara bilme mişdir." demektedir. ki, bu Şair'in niçin öldürüldüğünü, şiirlerinin ne

den yasaklandığını ortaya koyan delil niteliğindedir. B u yargıyla bir likte Mehmet Rahim "Ehmed Cavad'ı, yalnız siyasi eserler müelliji

kimi tanıtmag, belke de yanlış bir iş görmek demekdir. Ehmed Ca vad oldugca ince ve lirik bir şairdir" tesbitini yapmaktadır. Bu sa

vunmalara ve O'nun eserlerine sadece siyasi olarak bakılınaması ge rektiği kanaatlerine k<ırşılık, rejimin ve idarecilerin gözünde zanırlı bir siyasi şair olarak görülmeye devam edilen Ahmet Cevat, bu yeni den doğuşundan sonra tekrar unutturulmaya çalışıldı.Fakat, mille ti'nin hafızasında yer eden ınilH şahsiyetleri ununurmak mümkün de ğil, bu Azerbaycanda da miimkün olmadı. Önümüzdeki yıldan itibaren 12

Azerbaycan; M illi Şairi 'nin yeniden doğuşunu alkışlamaya, O'nun şi irlcriylc ruhunu yeniden yıkamaya hazırlanıyor. Bakfı Üniversitesi'nde Filoloji İlimler Doktoru olarak görev yapan ve Ahmet Ccvat'la ilgili "Çark-ı fe/ek Tersine Dövran Edende" adlı monografik bir eser üze rinde çalışan Ali Selahattin'in verdiği bilgiye göre; 1 992 yıl ında Ah met Cevat'ın " Anadan Olmasının 100. Yılı" Azerbaycan'da tören lerle kuLlanacak. 199 1 ve 1 992 yılları içinde; Şair'in şiirleri ve makaleleri 2 cilt kitap halinde yayınlanacaktır. Hüs ey in Baykar a 'nın 1 975 yılında İstanbul'da yayınlanan "Azer baycan İstiklfıl Mücadelesi Tarihi" adlı kitabındaki Ahmet Cevat'la ilgili bilgiden başka Türkiye'de Şair hakkında herhangi bir ilmi çalış ma yapılmamış ve kitapları da yayınlanmamıştır. Son zamanlarda Ünivcrsilelcrimizdc Ahmet Ccvat'ın şiirleri üzerinde çalışmalara baş layanların bulunduğunu duymaktayız. Bu memnuniyet verici çalışma lan teşvik etmek amacıyla; "Tür k Yurdu" Dergisinin Şubat 1 990 tarih li 30. sayısında ıanıtıcı bir yazımı ilgililerin dikkatine sundum. Aynı konudaki bir başka yazım da " Milli Kiı\ tür" dergisinin Kasım 1 990 ta rihli sayısında yer alacak ur. Lise sıralarında iken haberdar olduğum ve yedi - sekiz yıldan beri de, defalarca okuduğum Ahmet Cevat'ın şiirlcrini, bir uygun zamanda alfabemize akLararak yayınlamayı düşündüm durdum. Nasip bu gü ncymiş. Azerbaycan'ın hür yaşama azminin ayağa kalktığı bu günde, Türk Milleti'nin bu büyük evladını, fikir arkadaşlannı ve Yaıan Top rakları'nda yaıan binlerce Mchmetçiğimizi burada rahmetic anıyorum. Bu şiirleri; o günlerin şartlarını düşünerek ve heyecanını duyarak okumanız dilcğiy1c ...

Servet GÜRCAN

Ek im 1990 Anka ra

K iTAP

VE iMLASI HAKKINDA

"Çırpınırdı Karadeniz" adı, Şair'irı çok ünlü blr şiirine dayanılarak kilaba ad olarak se

çilmiştir. Bu kitap; Şair'in yayınladığı "Koşma" ve "Dalga" adlı iki kitabındaki şiirlerin bir araya toplanılmasından meydana getirilmiştir. KOŞMA; Bakü'de Açık Söz Matbaası'nda, Arap Harfleriyle Hicri

1335 (1917)

yılında basılmıştır.

13x18 ebatjında 60 sahifedir. Içinde 34 şiir

bulunmaktadır. DALGA ise, Bakü'de Hükümet Matbaası'nda yine Arap Harfleriyle Hicri

1337 (1919) yılında basılmıştır. 13x28 ebadında 40 sahifedir.lçinde 23 şiir bulunmaktadır.

Şiirler bir seçmeye tabi tutulmamıştır. "Çırpınırdı Karadeniz"e Koşma ve Dalga kitapla

rındaki sıra içinde alınmıştır. Şiirlerde kelime ve mısra değişikliğine gidilmemiştir. Yalnız, "Di limiz" şiirinde geçen "yazıcılarımız" kelimesi kaliye bakımından "ediplerimiz" olarak, "Ana" şiirinde geçen "yarağını" kelimesi Türkiye TQrkçesi'ndemana değişikliğine uğradığı için "si· lahını" olarak, "Şiirime" şiirinde geçen "adak

adak" kelimesi yine mana bakımından

"adım adım" olarak, "Niye Gelmedi n" şiirinde geçen "hırlamam" kelimesi "inlemem" ola ·

rak, "Gelme" şiirinde geçen "uymayanlar'' kelimesi "uyanlar" olarak, ve "Şehitler'e şiirinde geçen "sayılmaz" kelimesi yerleşmiş kullanışı bakımından "sayısız" olarak değiştirilmiştir. Ahmet Cevat, Istanbul Ağzı'na dayanan "Yazı Dili'mizi oluşturan şairlerden biri olduğu için, şiirlerinde kultandığı dil, ufak tefek fonetik ayrılıklara rağmen Anadolu'da kullandığımız "Yazı Dili"dir Ama, telesik, yahşı, cevanlık örneklerinde olduğu gibi Azerbaycan Sahası keli melerini de kullanan ,Şair, şiirleri nde, bazen aynı kelimenin iki sahadaki söyleniş şekline de '(könül-gönül, kibi-gibi, ürek/yürek v.s. gibi) yer vermiştir. alfabemize aktarırken bu çeşitten kullanımların bu günkü şekli tercih edilmiştir. Yine, kondardılar 1 kondurdular, belket belki,

içünl için, şe'riml şiirim, keçirdim/-geçirdim. bekleyari bekliyor, aldadub/ aldadıp, daşltaş, yu huluyku heste/hasta, ditremekltitremek, bağÇelbahçe, daılı/tatlı v.s kelimelerde gösterildiği gibi önemsiz fonetik düzeitmeler yapılmıştır. Şair, "il" kelimesini değişik şiirlerinde hatta aynı şiirin içinde bile "millet

halk" (ki, bu

manaya gelen EL kelimesini de kullanır), "vatan· yer'', "yabancı· başkaları;', ve "yıl· se ne" karşılıklarında dört ayrı manada kullanmıştır. "il" kelimesi şiirlerde aynen muhafaza edil

miş ·:vatan" manasına gelmeyen yerlerde kelimenin manası sahile altında belirtilmiştir. Yazı Dilimiz'de bulunmayan Azerbaycan Türkçesi'ne ait kelimeler ile artık yeni nesil ta rafından aniaşılmayan Arapç� ve Farsça kelimelerin manaları yine sahile altında verilmiştir. bu yapılırken, kelimenin metin içindeki manasına dikkat edilmiştir. "Çırpınırdı Karadeniz"de yer alan şiirlerdeki bu çeşit düzelimeler Ahmet Cevat'ı ve şii

rini; tanıtmak, sevdirme.k ve yaşıyor kılmak amacı göz önünde bulundurularak yapılmıştır ve ayrıca kitabın sonundaki "Düzeltmeler" bölümünde gösterilmiştir. Şunu da eklemeliyim ki, Ahmet Cevat Mehmetalioğlu A huntzAde'nin şiirleri bu kitapta

sunulanlardan ibaret değildir. Şairin 35 şiiri daha elimdedir. Azerbaycanda yayınlanan gaze

te ve dergi sahilelerinde kalmış şiirleriyle birli�te bunlar da, "SEN AGLAMA" adıyla ayrı bir

kitap olarak sunulacaktır. 14

KOÅ&#x17E; MA 15

YARALI KUŞ Yar alıdır gönlüm kuşuy ar alı Yar alandıy azık aşık olalı! Bir der inlikte, ki her düşen çıkmaz! Kur tulmak istiy or, kanaty ar amaz /mdadına gelen ümidinden az! . . . Yar alıdır, gönlüm kuşuy ar alı! Dost ar ar ken, avc ı çıktı y oluna! Azr ail sağına. . . Ölüm soluna!. V ur ma avc ı kanadına, ko/una. . Yar alandıy azık şair olalı! Aman avcı bunun halini düşün! G� zündey aşı var, koy onu döksün. Sonr a amededirl ölüme lıer gün. Yar a/ıdır , gönlüm kuşuy ar alı! Keder li bir kalbiny anıkfiganı Yandır rı y ür eği taştan olanı, Avc ı bu çır pınır öldür me bunı! Yar alandıy azık aşık olalı! Yur dundan ayr ılmışy uvadan uzak.. E şinin gözünden, gönlünden ır ak. Ümidi sanadır ey ,y ar adan llak! Yar alandı y azık şair olalı!

5 Aralık 1 913

1- hazırdır 17

SEN!. Ruhum müthiş bir karanlık içinde Çırpınırken, imdadımay etiştin. F ırtınalar ümidimi boğarken, Jlızr'ım oldunfery adımay etiştin! Bir sınık şahpc rle 1 çıkmışil my ola Özlediğimy eri görmeden asla. Yorgunluk çökmüşken kanada, kola, Kuvv et oldun kanadıma,yc tiştin! Azmıştımy olu2 karşımda ölüm. Yasiara batmıştı gülüm .. bülbülüm . Ölmüşken emelim, solmuşkc n gülüm. Gözlerin/e sen dadıma3 y etiştin!

8 Kasım 1 9 1 3 1- Kınk kanalla IX

2· Yolu şaşırmıştım

3· imılaılıma

DİLİMiZ Bakalım dilimizde neler gör ünür: Okuy up, anlamaky azmaktan güctür l . Yazan düşünmedeny azsa da bile Okucu2 beş on gün ger ek düşüne Ki anlasın bu söz Ar ap mı, Far s mı? O, ki kaldı mami ... Anlay an hanı3! Pekç oğu anlamaz milleu en ay dın4, Bir ce5 parç asını şair y azanın. Bır akıp şair ler göğeç ıktılar Buy azık millele or dan baktılar . "Od"y etmedi, y ağdı "ateş" başına "Siy ah " kondur dular "kar a " kaşına Alınır "diller i" "zeban"v er ilir . l smar lanıp "bar an" "y ağmur " kesilir . "Ağ "lar ı "bey az "a, "sar ısı" "zer d"e Döndü, can day anmaz bu ağır der de. Değişti her şey i "bum" oldu "bay kuş" E lbise giy ildi, "pa/tar " kaldı boş. "Düzlüy ün "y er inde bir "isıikamet " Gör er eky emeli zannelli millet. Çalındı "kar daş"ı geldi "bir ader " "Bacı"nıny er inde "hemşir e" gezer ! Nedir bu kiy ameı, ne işıesiniz? Ey, bizim kocaman edipler imiz6f Yakasından tutup bu "il oğlunı"7 Far slar ın, Ar aplar ın bir "hemv atanı" Ş ekline soktunuz, bakınız sonr a Okunacak lanet böy le yaz ana! . . 1 2 Nisan 1 9 1 3 I· wrılur 2-.okuyucu 3-hani, nerede 4- millelen daha iyi ( milletten açık) 5-bir tek 6- asıl metinde "yazıcılanmız" olarak yazılıdır 7- milletin oğlunu (vatanınoğlunu da olabilir)

KUŞLARA! Yav aş gidin, nazlı kuşlar, size benim bir sözümv ar Doy dunuzsa buy erlerden, kime kaldı oy uv alar? Sizde - belki - insan gibi bıraktınızy uv alarda O gül y üzlü balanızı1 . . . Yoksa nev ar, hav alarda! Aman kuşlar, ben y anı/dım sizdey ürek nur parçası Bizde murdary ığınıdır, o muhabbet kerbelası. Sizde hiç bir babay apmaz böy le müthiş cinay eti - Bizim gibi - Sizdey oktur anaların hiyfi neti. Gidin kuşlar, gidin, Allah y ahşi2 y ollarv ersin gidin! Siz kimseden inc imey in, kimse sizden incimesin. Aman kuşlar, bilmem nev ar, bu mezarlık alemin de? Ruhum ay dın3 bir iz arar, bu karanlık çöl içinde. V arsa sizde artık kanati Allah içinv erin bana Ben de sizsiz garipsedimS uçmak ister ruhum daha. // iç olmazsa onu alın peky azıktıry anınıza Nazlı kuşlar sığınmışım adınıza, şanınıza! . .

5 Ş ubat 1 9 1 4

1- Yavrunuzu

2- iyi

3- açık, ışıklı

4- fazla kanat

5- sıkıldım

- ŞİİRİM Şiirim, o bir sınıki gönül enkaztdtr benim Şiirim deği/midir, benim en zor düşmanım? Ben neşe isterim, o figan dinletir bana Ö z sözlerim hayatıma matem ki olmada...

1 5 Aralık 1 9 1 3 1- kınk .21

M.Ş Sen kimsin ey katil hangi mil/etsin? Vicdan pençesiyle canın didilsinl! Sen nasıl öldürdün bütün mil/eli, Nasıl serdin yere büyük şevketP? 2

1 - canın parçalansın, tel tel olsun

Haziran 1 9 1 3

2- ululuğu (yüceliği)

ŞİİRİME! Ey çürük ruhumda doğan neşide1 Ben seni çok sevdim doğduğun günde. Samimi bir çocuk gülüşteriyle Çırpınıp, açtığın o tatlı dile Hayran oldum döne - döne dinledim Uyudun üstünde ninni söyledim. Doğarken tab'ımda,2 duydum dilinden Elimden çıkarken öptüm elinden. - Bilmeden başına neler gelecekSen bir çiçek oldun, ben bir kelebek! .. Yeltenme bu gün kendini sevdirmeye yersiz. Elleşme benim açmaya kalbirnde bir iz! Git, kalma yolundan "sonu yokluk" vetenindir.3 Al, git! sana gözyaşları bunlar da senindir. Geldin de sevindim, gider olsan, yine öyle, Artık o yavan4 sözleri şeytaniara söyle! Şiirin canı, şairde olan canlı hararet, Yok sende o, çünkü bana hiç olmadı kısmet. Tab'ımla beraber yürü "hiçlik" yürü "yokluk"! Git, git bana tesir edemez yapma çocukluk! 2

1- Şiir

2- yaratılışundan, mizacımdan

Temmuz 1913, Fanili

3- vatanındır

4- manasız, boş

MUALLİM Döşünde1 üç kızıl mida/2, Gözlerinde bir general Bakışı var, yüksek boylu, Kalın bığlı3, göğsü dolu, Ellerinde yün eldiven, Kimdir, bu sallanıp giden? - Muallimdir, bu muallim, Çok mükemmel almış ta/im. - On yıl sonraIki midal daha artmış. Lakin, saç - saka/ ağarmış! .. Baş esiyor,4 bel bükülü... - A h ey cevanlığın5 gülü, Ne tez6 soldun, harap oldun! Nedir senin bu tuttuğun. Vefasızlık yolu bilmem! Senin örnrün ne kadar kem7! - Beş yıl sonra "Ay kardaşlar, verin verin! EveziniB Allah versin! " Elinde bir bağlı yaylık9. Kucağında onbir aylık Bir çocuğu bir muallim Gezdirirken, görüp dedim; - Kime mahsus10 bu iane11? - Kucağımda uyuyane! Babasını verem aldı Muallimden bir bu kaldı! 12 Aralık 1913 J. göğsünılc 2· Alım madalya 3- Bıyıkit 4- başı t ilriyor 5- gençliğ in 6· Ne çabuk 7-kısa 8- Karşılığını 9- Yaygı, başönü 10- ait ll- yarılım 24

KALDI Bir gül ektim açılmadan derdiler Zahmetimden bana bir diken kaldı! Emek çektim, gün geçirdim, gül ektim Emeğimden solgun birfidan kaldı! Ne yazım, yaz, ne de günüm gün oldu. Gönlümün çiçeği açmadan soldu. Kanadımı bir uğursuz el yoldu. Yerinde bir damla kuru kan kaldı! Söylediğim boş söz, döktüğüm kan yaş Hakkına; -kim isen-el vurma yavaş! Yavaş ki derdime ağlayan kardaş Yerine, arkamda bir düşman kaldı. Yaralandım sarmadılar yaramı, Yas gününe döndürdüler bayramı, Elimden aldılar son bir çaremi, Eseri ruhumda bir figan kaldı.

8 Nisan

1913

HORTLAK( *) Iki komşu bir gün bahse girdiler; Biri bizim hasan, biri de cafer. Hasan demir şişi götürüb1 dedi: Eğer bu demir şişi sen gece vakti Bir mezara yalınız sancı{l geleseni Ne istersen verrem3 bu sen olasın!(••J Cafer kişilendfl, aldı demiri. Ilasan da gösterdi bir köhne5 kabri. Akşam oldu, ay karanlık gecede Cafer yola düştü, şiş de bir elde Aradı, taradı kabre yanaştı. Telesik6 şişi de sağına sançtı Bilmedi demiri cuhaya çaldı? Istiyordu yürüsün8, lap9 dona kaldı:

O kalkmak istedi, demir sarıldı, llortlak hayal edip zehri yarıldı/O_

1 0 Nisan 1 9 13 1- alıp 2- tek başına saplayıı J· veririm 4- erkeklik eııi 5- Eski 6- aceleyle 7- cuhaya (elbisesine)sapiadı 8- yürümek isteyince 9- tamemen 10- Horılak sanıp ödü patladı. (*)asıl metinde "H ondan·· dır.(..) bu sen olasın "Bu sen i'lesen" diğe okunursa "sen öl ki" manasında bir yemin şekline dönüşür. ·

H. C. Ey ahund1, ey pişivay-ı ehli iman2 bir utan! Ellerinden dfıd edir3 alıkam-ı Kur'an4 bir utan! Hansı5 dinin ehlisen sen, yolmudur gösterdiğin Ümmeti mahv eyleyende varmı iman, bir utan! Hangi Kur'andır sana öğrelli şeytan sırrını? lşlerin'çin6 kaldı şeytanlar da hayran, bir utan! Zat-ı napakinde7 yahu, hiss-i rahman8 yokmudur? Saymadın Allah'ı ey Allah'a düşman bir uıan! Saldırıp sen, aç kupekler ıek9 kan içmekten bütün Elierin kan, dişierin kan, suratın kan bir utan! Giydiğin emmane10 ağ11 amma yazık kalbin kara! Taşmısın, taştanmı ruhun ey müslüman bir utan! Kör gözün, şii elierin 12 bir kavmi mahv etmektedir. Bak onun enkaııdır bu ah u efgan13 bir uıan! Çok uzaklaştın hakikalten dur Allah aşkına Ey hakikat katili, ey canlı peykfınl4 bir uıan! Tuğ-ı lônellen 15 nişanın16 var, çalış ez, parçala!.. Başka bir şöhret kazanmak'çin yok imkan bir utan! Milleti sermesi "den sözler-o pek müthiş şarap Hep senindir, dehşetinden hamı lerzan17 bir utan!

1 6 Nisan 1 9 1 3 I- Molla, din adamı 2- İmam sahiplernin önderi 3- irndaı istiyor.4- Kur'an ın emirleri S işlerin için 7- temiz olmayan kişiliğinde 8- Merhamet hissi 9- gibi ı 0- sarık ı I- Ak, bcya7. 12- sakat elierin 13- Ah ve inierneler ı4- Ok un ucundaki demir kısmı, temren ıs- lanet tuğundan 16- işaretin ı7- herkes şikayetçi Hangi 6-

*** Kara günler el götürmezl yakamdan. Yazmasın melekler sözümü küfran2, Yaradtlışımdan oldum pişman.

25 Mayıs 1 9 1 3

I - El çckmez 2- Küfürler, günahlar

TAN YILDIZI Bu karanlık gece ne kadar sürdü! Yetiş imdadıma ey tan yıldızı! Bari sen gel bana uyku gelmedi, Yetiş feryadıma ey tan yıldızı! Kudurganl kasırga, çapraşık yollar. Yolumda zulmet2 var, uçurumlar var! Yetiş ki, ömrümün kervanı ağlar Aman gel dfıdıma3 ey tan yıldızı! Bu sönük yıldızlar beni aldatır. Süzgün gözlerin/e gel "Onu" andır, Gözlerim yolunda, yüzüm Haktadır. Aman sen "yok" deme, ey tan yı/dm!

Ş ubat 1 9 1 4 Gcnce

1 Kııdunnuş 2· karanlık 3- imdadıma ·

KAFKASLIYSAN SEV KAFKASI! Sev bu yalçın kayaları, bunlar şahin yuvası.. Sev bu ıssız orman/arı, bunlar erler ovası Olduğunu, geçmiş günler geri dönse bilirsin! Lakin, şimdi günahımız pek büyüktür el vurma! Kadınlardan bile korkak kişilerden1 iş sorma! Asırlarca Karadeniz haykırarak, coşarak, Bu ülkenin her yerini bu dağlardan aşarak, Yıkasa da, cehennemlik kara yüzler ağarmaz!.. Dünyada bütün eller bir araya toplansa Ülkeyi gideremez, ey ulu llak bağışla!

Yok ,mukaddes gökyüzüne seslerimiz gidemez! Namussuzluk pek alçaktır, bizi llak da dinlemez! Korkak, alçak bir millete Tanrı da yol göstermez! Ey kardaşlar, iş başına!. Biz de bir iş görelim! Yarın Hakkın huzuruna duıalgaçla2 gidelim! Yoksa bizim benliğimiz, varlığımız bitecek, Tarih bizi lanet edip, namus bizi itecek! 25 Ocak 1911

1- Erkeklerden 2- Delil, tutunacak bir şey

ANA Su buruşmuş ellerinde gökten inmiş bir kuvvet var! Ne zaman ki hasta gönlüm ölgün 1 düşüp inler, ağlar. Fırtınalı göklerimi yıkmak ister yıldırım/ar, Ne zaman ki, garip ruhum yad ellerden cana doyar. 2 Sen, o zaman yetişirsin bir risfılet 3 kuvvesiyle,4 Bir"analık yüreği"yle.. nedir Allah için söyle : Bu erenler silahının kimden aldın anlat böyle! .. Aklımdanda evvel bana verdiğin o temiz süt, Vicdanıma diniettiğin o samimi, o saf öğüt .. Mukaddestir; gücün varsa, insanoğlu gel de unut! Bazen olur, hayalımın dağlarını duman alır, O gün senin titrek ninnin yollarıma ışık salır 5 Senin memnun olduğun gün, ruhum benden memnun kalır, Inandım ki, Cennet senin ayağının altındadır.

Mart 1914, Gcncc

I ·solgun, zayıf 2· canından bıkar 3- peygamberlik (yol gösıericilik) 4- vasrıyla kuvvc· ıiylc 5 -aydınlaıır, ışıklandım

BALALARIMA ı Aydın olsun gözleriniz, Geldi bahar gü/e-gü/e, Gider kıştan kalmaz bir iz Geldi bahar güle-gü/e Oldu bahar güle-gü/e Çıksın kefenden tabiet Yaz yağışı2 büyük nimet Koy olsun yeryüzü cennet. Geldi bahar gü/e-gü/e Oldu bahar gü/e-gü/e. Çal kış buyur! uğur olsun 3! Kır saçını cinler yolsun, Gel ay turna, gel ay dursun! Oldu bahar güle-gü/e Geldi bahar gü/c-gü/e.

"Yaman günün 4 ömr ü azdır " Mevsimler in gülüy azdır , Oldu bahar güle-gü/e Geldi bahar güle-güle.

Büy ük der ttir vatan der di. Bu kış size ağır geldi. Gelin kuşlar , y azdır şimdi Oldu bahar güle-gü/e Geldi bahar güle-güle. Toplay ıp bir desteç çi ek Di gelin 5 mektebe gidek 6 Tembelliğe a l net edek 7 Oldu bahar güle-gü/e

Geldi bahar güle-güle.

I- Yavrularuna 2-Yaz yağmuru 3-Uğurlar olsun 4-köıü günün 5-Hadi gelin 6-0kula gi delim 7-Uincı edelim

ÜMİDİME ! Benim bu gün, cehennemlik duman almış yollarımı, Bir azrail pençesi ki, sarmış cansız kollarımı, Bir yolcuyum semum ye/i 1 doldurmuştur gözlerimi, Bir garip ki, yad illerde anlayan yok sözlerimi, Bari sen gel ey güzel kız! Ey ruhumda doğan yıldız, Göster benim nerde Kıblem ! Bir zulümkar2 demir kafes.. boğulacak ömrüm yazık ! Parçalandı hasta gönlüm, parça/and� sensiz artık ! Günahkarın ah u1rını ne Hak dinler ne de insan Yetişirsen 3 Jeryadımı, Jiganıma duymuş o/san ! Bari sen gel güzel melek ! Gözlerime bir kanat çek ! Göster bana cennet nerde !

1 7 Nisan 1 9 14 , Gence

1- sam rüzgan 2-Zulrnedici 3- Yetişirsin, yardıma gelirsin

NEDEN YARANDIN !?

Sen kudretin aşıp, coşan vaktinde Meleklerin gülüşünden yarandıni Seher dilli bir fırçanın eliyle Ahilların 2 duruşundan yarandın! Ay ışığı; güzelliğin, kızlığın Çiçekler/e öpüşünden yarandın! Seriniettin bakışınla gönlümü Bulutların uçuşundan yarandın! Karanlıkta bağulurken ümidin, Tan yıldızı yürüşünden 3 yarandın! Masiviidan 4 uçmuş birer gölgenin Tan yeriyle görüşünden 5 yarandın! Güzellik çin 6tabiatle kudretin 7 Yavaşça bir soğuşundan 8 yarandın ! Kalem elde ilhamımı dinlerken Sen kalbimin duruşundan yarandın !

28 Mayıs 1 9 1 4 1- Hangi şeyden yaraııldın. Hang i şeyden meydana geldin 2-ccylanların 3- Yürüyüşün den, hareketinden 4- Dünyaya ai ı olan şeyler, AUahdan başka her şey 5-Buluşmasından 6-için 7- AUahın eı.cli kuvvetin in, yaratıcı gücün S-dokunmasından, (yanyana) sokulm:ı sından

DERDİM Garip gönül yine derdin yükseldi. Gördün mü geçmişin halden 1 güzeldi Aştın, coştun dünya sana dar geldi. Ağ la, ağla koy tükensin göz yaşın Bırak o da gitsin, benim sırdaşın. Zulm taşı döker, zulmün havası Azgınlarla doldu Allah ovası Hali/'e 2 söyleyin; Kfıbe binası Yıkılda Haccac'ın 3 murdar elinden Yanık bir ses gelir zemzem ilinden. Hak görmedim ben anınçün sarardım. Boş yere değildir, gamım ve ahım. Sınasın Eyübi 4 şimdi A llah'ım. Mal, can derdi değil ,vicdan esirdir. Hasta değil yazık, insan esirdir. Doğmaz oldu artık sağlık yıldızı Ay görmedik gece saydık yıldızı Neden gülmez A llah 5seherin kızı? Gülsün ki, yolcular yol üstündedir Ben ağiarım çünkü gönlüm hastadır Bir hasta ki yazık yol üstündedir. I- Yaşanan zamandan. bugünden 2-Hz Halil'e 3-Haccac; Kabe'yi taşa tutan zalim 4- Hz Eyyüp'ü denesin 5-Allah(ıın)

ŞİİRİM Şiirim sınık 1 bir Türk sazı ağiadarak tellerini Adım-adım 2 gezmek ister gönlüm Turan llleri'ni Ben bir Turan yo/cusuyum elimde bir sönük meşa/.3 Aman şiirim himmet ey/e4, aman tab'ım5 bir kanat çal A çın kalbirn tomarını6 bakın nedir baş yazısı; Evvel A llah gönderendir/sonra Türk'ün bayatısı 8 Turan öyle bir mukaddes kô.bedir ki, her bir taşı, Gölge,inde düşer yere Türk'ün eğilmeyen başı ! 1 -kınk 2-asıl metinde "adak-adak" yazılıdır 3-meşale 4-çahş, çabala 5-mizacım (taham mülüm) 6-kalbimin tamamını (tomar:deste) 7- Önce Allah'ın gönderdiği (emirler) 8türküsü ,şarkısı, (hayatı, daha çok ağıt anlamındadır.)

GASPIRALI İÇİN Mil/ii sazlar çalır mfiteml .. musibet 2 .. Baştan başa kan ağlıyor bir millet! Dağlarına çökmüş matem havası. Baktım ağlar Türk'ün bağı bahçesi. Dedim nedir derdin, yokmu çaresi ? Neden kara giymiş dostlar ovası ? Okunur alnında derin bir tasa Koca Türksün neden battın bu yasa. Tutmuşa benzersin hanlar gazası Çokmu büyük derdin, yokmu devası ? Ortak çoğaldıkça keder azalar.J Anlat, bu duruşun beni yaralar. Bayatma 4 yaslı şiirim koşulsun Senin derdin, benim şürim bir olsun. Yıkıldı bir kabe mevtin 5 elinden. Yanık bir ses gelir zemzem ilinden. Hacer 6 kurban verdi, Tanrı sınadı Benimkini koyup, onu almadı.

22 Eylül 1 9 14, Gence 1- yas 2- felaket 3-azalır 4-ağıdına S-ölümün 6-Hz. Hacer

"İMAN"SIZA

Kıjkırılıp, sorursan ki:l "Senin menden neyin artık2 !" Kızma dostum, i/me kalsa, ben de senin günündeyim. 3 / [men bizi dinleyenler "yazık" diyer 4 bize "yazık!" Asır bizden ne istiyor : onu bile bilmeye/im?!.. A ncak, senden farkım bu ki, bende sağlam bir "iman" var Bir kilinat yaradar 5 ki, neşesinden doymak olmaz ! Senin gibi imansızlar o cennetden hiç anlamaz! Bu dikenli yollar bana gücmü sandın? imanım var ! Ben bir defa inandınm ki, ot kökünün üste biter, 6 Hakikat mi, hayalmi bu? .. ne ise, bol-bol yeter!!. 5 Aralık

1 9 1 4 , Gence

1- Hiddetlenip soruyorsun ki, 2-neyin faıJa 3-Ben de senin durumundayım 4- yazık der 5-yaratır 6 -0ı kökünün üstünde yeşerir

GÖRÜNMEZ YOLLARDAN Görünmez yollardan gelen sesleri, Tükenmez aşkımla seninki sandır�'l ! Garipsedim 1 sensiz "o" günden beri Şikayet olmasın artık usandım. Sazlar, bayatılar 2 muhitıen 3 anlar. Bilirmisen 4 bunlar senin 'çin ağlar!.. Çoban anar seni, düdüğü sıziari Iller ıoy eylemez hep seni gözler.5 Bezenmif gelinler, nişanlı kızlar Yolunda serpilmiş güllere benzer ! Kanlar, kocalar yolların üste Kış görmüş ellerden gel çiçek iste ! Geçliğin yerlerde bir taş olaydım ! Öpeydim, yorulmaz ayaklarından ! Sevgin (sesin) emredeydi bir kuş olaydım!.. Vatanın hilalsız bucaklarından, Yıldızsız göğünden şikclyeıim var! O kadar ki derdim!... Bir kuş ne yapar ?!

1· sıkıldun, yalnız.lığa düştüm 2- şarkılar 3-çevreden 4-Biliyormusun? S-eller (millet) düğün yapmaz hep seni bekler 6-süslenmiş

ŞEHiT ESİR Esirim umdum ki, Hızrım gelecek1 Çıktım ki, yollara edem sorağın.2 Dedim, ge/sen, gönlüm gözüm gülecek Baktım, bükük boynun, solgun yanağın, Esir cenazen/e karşıma çıktın ! Bir kuşa zulm ettin, bir yuva yıktın ! Şehit kardaş bu gün sizin ovalar Anar kayıp seni düşünüp ağlar Kardaş yada salmak 3 böylemi olar 4?! Kapanmaz gözlerin bir sözünmü var ? Kabrin "gül" açınca, ağiarım sana "Kara gün" geçince, ağiarım sana ! Dağlar gülümserken, dumanlar aldı! B ükülmez kolların neden boşaldı 5?! Geldin yoksul ninen kimlere kaldı ? Ölme, kardaş ölme, düşman çoğaldı ! Ölsen de söz yok ki,6 kanın coşacak Düşman7 boğmak için dağlar aşacak !

I- Hz Hızır hatırlatılarak "kuıtancım gelecek" anlammda 2- Haberini sorayım 3-yad et mek, hatırlamak 4-Böylemi olur 5- Koliann neden gevşedi 6-muhakkak ki (tartışmasız kabul, anlamında) 7- düşmanı

HARPZADELEKE Ey görünmez dost ilinden gelen kuş ! Hangi murdar eller yıkmış yuvanı ? Cariprnisen yoksa! Nedir bu duruş Elinden mi aldı avcı balanı ? -Avcı görüm1 yavrun sana kalmasın Ekıikierin solsun, gölge salmasın ! Garip bacı, gözün neden yaşarmış ? Uymadın mı2 nişanlını duyunca, -Felek sana ne isterse yaparmış! .. Ağladınmı kaçtığın yol boyunca, -Dikme gözün, her yalınız mezara Giden gelmez hacım bakma yollara! Aşıklardan ses yok, sazları kalmış, Çoban sürün hani, tozları kalmış ?! lller3 göç eylemiş, izleri kalmış Yolları kar basmış, yok geliş-gidiş, Size ne çok ağır geçti bu yıl kış?! Baktım o yerlerde bulutlar ağlar, Mezarlığa dönmüş bahçe/er, bağlar. Maralsız 4 kaldınız akar/ı dağlar ! Tutan olsa, sizden mara/ sorağı,5 Görecek ki, her yer düşman yatağı !

Nişan meclisinde, şerbet kasası Kırılmış yerlere şerbet dökülmüş. Baktım çalır sazlar6, ölüm havası Toylar 7 kara geymiş beller bükülü -0 yerlerde daha gelin göçer mi?

Bu kanlardan adil Allah geçer mi? DidilmişB bedenler, yolunmuş saçlar .. Dağılmış yuvalar görmek istersen, Kardan kefen giymiş, yoksullar, açlar O illerde ne var bilmek istersen, Sana bir kemançe her şeyi söyler, Ben bir kemançeyim tellerim inler, "Azizim ay, her aylar, Her hafta/ar, her aylar, Gözü yolda dul bacımız "Kardaş" diye haraylar. "9 Onlar sana göz dikerken Şarab içme düşün biraz. Ey, her zaman "merdim" diyen! Bundan artık 10 fırsat olmaz! Ay ağalar, ay hanım/ar. Verin size göz diken var! .. 1-avcı göreyim 2-uyumadın mı? 3-eller, obalar(millet) 4-ceylansız S-sizden ceylanı n ha berini soran olsa 6-sazlar çalıy 7-düğünler S-parçalanmış, tel-tel olmuş 9-imdat ister çağınr lO-bundan fazla, bundan iyi r

NE GÖRDÜMSE Armağanım yaslı nağme Bir kuş oldum çıktım yola. Gittim, gördüm dost ilinde Ne bir ses var, ne bir /ayla 1!' Bir yığıncak 2 gördüm, dedim: Be lke toydur, 3 kızlar oynar Baktım iller 4 batmış yasa Ne oynayan ne gülen var! Sordum garip minareden Akşam olmuş, ezan nerde? Baykuş konmuş minberiere Diyen nerde, duyan hanı?s . . Böyle gitse o dağlarda Yıllar geçer çiçek bitmez O dağları duman basmış Duman gitmez, yaman gitmez!. . Coşkun ırmak kenarında Ne kızlardan bir nişan6 var! Ne oğlanlar ıs/ık çalır 7 Ne kaynayan, ne coşan var!

Bir dul gelin gönlü coşmuş Yol gösterin nerde yarı 8 ? ! Oğlan çıkmış dönmeı yola Ne naşı9 var, ne mezarı ! Vicdan bana emr edir ki; -Böyle günde bayram etme! Kur'an bana yol gösterir ki, - Yoksulları meyus etme !1 0

Mart

1 9 1 5, Gence

1 -ninni 2-topluluk, kalabalık (toplantı) 3-belki düğündür 4-eller, halk 5-Hani, nerede 6işaret 7-Ne delikanlılar ıslık çalıyor 8-yari 9- cenazesi 1 0- üzme (sıkıntıya sokma)

İMDAD Vicdanım emr etti imdada geldim Mazlum sesi duydum ben dada 1 geldim. Ziyafet görmedim yaslıdır iller Çoğalmış mezarlar derdini söyler Ta/anmış şaneler 2 yolunmuş teller Olduğunu duydum imdada geldim. Yarılmış korkudan penbe dudaklar Aşıklar ah çeker, derdinden ağlar Bak neler söylüyor tarla/ar, dağlar Kardaş sesi duydum, imdada geldim. Komşularda toydur, 3 bizde ağiaşma Bu yerde kız gülmez gel hiç uğraşma Sen dertli gönlüm gel burda do/aşma Ben senin'çün değil, imdada geldim. Karları boyamış mazlumlar kanı Ölenler çok fakat mezarı hanı 4? Ayaklar altında şöhreti, şant Kalanları görüp feryada geldim.

-! (ı

Bir yerde ki, ıalim bayrağı sanca5 Göz yaşı dökülür o yerde bunca6 Bu derde ağlayım bırak doyunca Garip sesi duydum imdada geldim. Verip yad ellere sırma telini Gelinler bırakmış güzel i/ini Annesizdir yavru sen söyle ninni Ninnisiz yavruya imdada geldim. Tütmez hacaları yanmaz çerağlar 7 Kardaşı hacıdan ayırmış dağlar B acılar nerdedir bulutlar ağlar Kardaşsız bacıya imdada geldim. Cesedier/e dolmuş karların altı Aylar var ki, bitmez yiğitler atı Gelme yakar seni garip bayatı 8 Sus .. garip bayatı imdada geldim Felaket görmeyen millet olar mı ?9 Düşün, biraz düşün hiç kanın varmı? Gözler körmü, yoksa gönüller darmı? Ah niye ben yine feryada geldim?

1 -lmdada, yarduna 2-Yağmalarunış taraklar 3-düğündür 4-Hani, nerede S-Eğilim (aske ri) bayrağı dikile 6-Bu kadar 7 - lambalar, çıralar S -ağıt 9 -Millet olurmu

NiYE GELMEDiN "Mey"den 1 gönül küstü sana sarıldı, "Geldim" dedin durdun, niye gelmedin? Andım seni, bana "ney''ler darıldı, "Bildim ", deyip durdun, niye gelmedin?! Artık benim yarim değil hayali, lliç bir kaşa benzetmerem 2 hilfıli, Bir deliyim sana meftun 3 olalı, "Bildim " dedin durdun, niye gelmedinf Ben inlemem her bir ufak yaradan, Benim goncam gülmüş bahar olmadan. "Birleşin " dedi ki bizi yaradan "Bildim " deyip durdun, niye gelmedin?! Perişandır gönül perişanım ben, Güzel kız koşarsm derdimi bilsen Gel bu yad illerde 4 şenliğim ol sen, "Geldim" deyip durdun, niye gelmedin?! Kalem sağır, demez etmez istiğfar 5 Senin'çün 6 serhoştur saçılar yazar 7 Ben seni sevmişim bunu kim bozar B "Bildim " dedin durdun niye gelmedin?! ! -içkiden 2-ben7.elmiyorum 3 -Lutkun 4-yabancı yerlerde S-tövbe 6-senin için 7-saçılır yazar B·kirn bozabilir.

48 .-

.....

IRAK Çoktan ayrı düştük biz yar ilinden Accp o yerlerde "biz diyen"

varmı?!

Biz anmaktan, söylemekten yorulduk, Bir düşünen bizi, söyleyen varmı?!

Bizde kalemlerin düşüncesinde Yazılan sözlerin en inccsindc. Garip minarenin yanık sesinde Yalnız "O" var.. Bilmem dinleyen varmı?! llerkes der ki, benim gönlüm ne dolgun Bilen yokmu "Kime" meftun olduğum?!

I · bi7.im dediğimiz, bahsettiğimiz (bizden bahseden anlam ında da kullanır)

NERELİSİN ... Nerelisin, cennetmidir mekfmın Melekmisin, ne tatlıdır lisanın. Ben Tanrı'mın bakımıyla ezelden Bir biide 1 içmişim bir güzel elden En ruhani 2 neşelerden kanadım, Çıktım seni bulutlarda aradım. Yıldızlardan sordum "Ay'dır" dediler, Ay'a gittim O 'da sensiz mükedder.3 "Sensiz " gördüm meleklere darıldım Indim yere kalemirne sarıldım: Yazdım .. yazdım fakat gelmez bizim yar. I/iç bir şiir baktım "Sensiz" şen olmaz Hiç "yazmayım" dedim, isieğim söndü Kalem sukut etti,4 gönül düşündü... Bir ses duydum, kalem elden düşünce -//ep benim'çün vursun kalbin ölünce! . . . .. Bayılmıştım... durdum gördüm 5 k i hep sen Senimişsin bana bfıde içirten Nerde idin cennetmidir mekanın Melekmisin ne tatlıdır lisanın?

25 Ocak 1 9 1 6, Batum 1 -Içki (şairlcrin içtiği dolu) 2-Mancvi, ruhla ilgili olan 3 -Czüntülü 4-Kalcın sustu kalktıın baktun 50

MÜNACAT

Esirgesin Tanrım, yabancı gözden Bizim ilde mabedinin taşını ! Acı bize imanımız sönmesin Rahmetin/e gidert bu göz yaşını. yarab, vatan senin, iman senindir! Mü'mini güldüren Kur'an senindir!

Vatanda /a/ 2 kalan mesciı, minare Gözün dikmiş sesin gelen diyare.

Caripliğe değilmi bu işare 3 Mahşer oldu.. atma bizi kenare Yarab, vatan senin, iman senindir! Mü'mini güldüren Kur'an senindir! Sofilerin böyle olup, küsmesi, Ezanların titreyerek esmesi, llatimlerin, hutbelerin her sesi Çağırmakıcı imdadına bir kesi 4 Yarab, vatan senin, iman senindir! Mü'mini güldüren Kur'an senindir! )1

Ey mertliği ilham eden büyük Hak Buyruk senin kullarına ne sormak Pek dert/iyiz bir arzumuz var ancak Cebraille gönder bize bir sancak!. . Yfırab, vatan senin, iman senindir! Mü'mini güldüren Kur'an senindir! Keremin/e haber verdin adını, Bize tali ır o cennnetin tadını, Ümmetinin düşündürüp şôdını5 Ağa dikme6 bize her yad kadın? Yiirab, vatan senin, iman senindir! Mü'mini güldüren Kur'an senindir!

28 Ocak

1 · Allah'a yakannak, yakanş 2-dilsiz 3 -işaret 4-Bir kişiyi 5-sevinçlisini 6-Rize ağa etme (başımıza önder etme anlamında) 7 -yabancı kadını

A KŞAMLAR Ü/kenizde varsa sizin bir garip Bakın gözlerinde ne var akşam/ar! Caribin halini vatandan esen, Tanrı 'nın yelleri sorar akşamlar ! Kayık kucağında deniz yüzünde1 Dalganın ninnisi değil gözünde Bir şeyler söylüyor, onun sözünde Gönül bir incelik duyar akşamlar ! Açamaz derdini garip bir kese, 2 Kulak verir durur, her yanık sese . . Vatan müjdecisi rüzgar ise Bazı günler olur susar akşamlar ! Bir söz ısmar/amış belki yar ili Neden anlaşılmaz kuşların dili Sanki bağmak ister gözyaşı seli Caribin gözleri yaşa? akşamlar ! Akşam ona keder .. ona düşünce Dokunmayın garip kalbi pek ince. Yollarla söyleşir mektup gelince, Onun'çün yollara bakar akşamlar !

Acep yokmu onun bahçesi bağı Gül/ere bakmıyor, gül solu, sağı Sen öyle gel, onu sanma bayağı Nasıl duymadınmı, coşar akşamlar ! Ey , o yanık kalbin ili,4 vatanı Varmı sende onun halin soranı Acep sağmı onlar, varmı kalanı Varsa söyle, kalem yazar akşamlar! 25 Mart, Kudaud

I -Denizin üstünde 2-Bir kimseye 3- Yaşarır 4-Milleıi, (eli)

MAYIS Ben her yılda bir mayısa Pek çok ümitler bağlarım. Her gelecek mayıs için Nisan ağlar ben ağ/arım. Düştüm çorak yabana, Sığmarnam bir insana. Güzel mayıs ümit sana ller yan ağlar ben ağiarım ! Bak dumana dağ başında Derde düşmüş gül yaşında Coşmuş gözler yaz başında D uman ağlar, ben ağiarım ! Sensiz bir gül ya bir şiir Nerden be .. i memnun edir 1 Sorsa bir kel- derdin nedir? Soran ağlar, ben ağ/arım! A çmaımı gül sağda, solda Görünmezmi beyaz aidc? . . Sensiz böyle yarı yolda Kalan ağlar, ben .ığlarım !

Olmadan akşam ezanı Yola çıkarı yol azanı J Kesmiş yolu dert tufanı Kervan ağlar, ben ağiarım! Seecadeye alın süren Birlikte bir cennet gören //ak yolunda Halil veren 4 Kurban ağlar, ben ağiarım! Boş çıkarsa bunca emek, Babalarca, bu n(' demek Kadermidir, yoksa fe/ek, Duyan ağlar, ben ağiarım ! //oş, her mayıs baımaz yasa, ller zamanmı bana ıasa ?! O gün de bir gün olmasa, Vicdan ağlar, ben ağiarım!

1 9 16, Sohum

1- Memnun ediyor 2-bir kimse sorsa 3-Beyazın al'da görünmesi Türk Bayrağına işaret tir 4-Hz Halil'in verdiği

UYAN ! Dinle bir ses söyler sana ! O "ses" senin öz vicdanın Diyor: "Ey sen batmış yasa " Gelir yine beyin, hanın Sen ey yatan uyan, uyan! Kıyamettir olmuş ayan 1 ! Okutma ölüm fermanın, Ver yolunda güzel canın, Güvercinler haber söyler Gelir tahtın, Süleyman 'ın Sen ey yatan uyan, uyan ! Kıyamettir olmuş ayan ! Oldun yadlar oyuncağı Yurdun arsdar ocağı Tapınma azgın şeylana Yükseldi "Birlik" sancağı Sen ey yatan uyan, uyan ! Kıyamettir olmuş ayan !

Ses yok sizin yapılarda Yol azmış gözlerin harda 2 ?! Uzak yoldan yarın gelir Kurbanın yok kapılarda Sen ey yatan uyan, uyan ! Kıyamettir olmuş ayan! Kim demiş cansız bir taş ol! Azgın/ara gel yoldaş ol ! Yadlaşan3 kardaşın gelir Yeniden and iç kardaş ol! Sen ey yatan uyan, uyan! Kıyamettir olmuş ayan! Bir kız gelir sevinci var Kızın boynunda inci var Yoksa, seven, bizim yurdun Bir delisi ya, dinci 4 var Sen ey yatan uyan, uyan! Kıyamettir olmuş ayan!

5 Aralık 1 9 1 6

i -Apaçık

2 - Nerede

3- yabancılaşan

4- Sakini, akıllısı, uslusu

DALGA

."i 9

BİR İKİ SÖZ

i hesabıyla ikinci kitapçamdır. " KOŞMA" nın kazandığı

Bu kitapça 1 sa

hüsn tevcccüh 3 bunu da tab'ettirdi.

Içerisinde en yeni parçalar olduğu gibi

pek eskileri de vardır. Düzülüşü 5 tarih itibariyle değildir. Verilen izahatlar yoldaşlann 6 bir kısmının ısrarı üzerinedir. '"Varını veren utanmaz'"

CEVAT

1·

kitapçık

2-sayı

3-bcğcni

4-yayınlaııı, (basıırdı) 5-sıralanışı 6-arkadaşların

AZERB AYCAN BA YRAGI (*) Türkistan yelleri öpüp alnını, Söylüyor derdini sana bayrağım! Üç rengin aksini1 Kuzgun Deniz'den2 Armağan yollasın yara bayrağım.! Giderken Turan'a çıktın karşıma. Gölgen devlet kuşu; kondu başıma. Izin ver gözümde coşan yaşıma Dinietsin derdini aha, bayrağım! Kayı Han soyundan aldığın rengi, Kocamış llhan'la müslüman beği. /than 'ın eviadı dinin direği Getirdin gönlüme sefa3, bayrağım! Göğsümde tufunlar geldim ileri, Öpüm4 gölgen düşen mübarek yeri, Allah'ın yı/dızı, o güzel peri Sığınmış koynunda Ay'a bayrağını!. . . ( • ) I ngi lizierin Baku'ye geliş inden sonra birinci d e fa Bakü ye giuiğinı vakit, 1 0 Nisan 1 9 1 9 da Parleman (to) binası üzerinde dalgalanatı :VIi ili B a y ra � a söylenmiştir A . Ccva l '

1 · yansımasını 2· 1-Iazcr Denizi'nden 3 · rahat, huzur 4-öpeyim

O KIZ'A - A Nazmi'ye Ömür dedikleri; çapraştk1 bir yol. O çapraşık yolun yolcusuyum ben; Gel, yolum üstünde bir sözüm vardır: Güzel kız, bu yolda gel llızr'ım ol sen! Sevda dedikleri çılgın bir deniz Ben çıktım denize, kaldım yelkensiz Ben ölmek, kurtulmak istemem sensiz Sensiz her ikisi ne gücdür2 bi/sen! .. Söylersem derdimi gökde yıldıza, Olur pek perişan dert yaza, yaza.. Bir soran yokmudur o güzel kıza, Verdiğin dert/erin dermanı kimden?! Çıplak omuz/ara perişan teller Dökülür, aşıkı perişan eyler! Neyleyim dert bilen değil bu iller! Ağla, yazık gönlüm yoktur bir kimseni

5 Man 1919, Gcncc

1 · Dolaş ık , kaımakarışık 2- ne kadar zordur

BEN KiMiM Soran/ara, ben bu yurdun Anlatayım nesiyim: Ben çiğnenen bir ülkenin "Hak!" bağıran sesiyim. Ben şairim; doğru, ama Başka dilim, di/eğim. B u gördüğüm harabede Ne neşide ' söyleyim?! Dokundumu yazdıklarım Kalbin ince ıeline? Bak, ne haksız bir akın var Yoksulların iline! . . Sen f}.e dersin bu sevdalı Hem bu derıli gidişe? Ey yarimin hasreıiyle Boynu bükük menekşef2 Ben kıyamam yar gelirken, Salladığım mendile, Alı, eyfelck ağlarisem, Göz yaşımı kim site? . .

20 Aralık 1 9 1 9 , Gcncc 1 - şiir

2- asıl metinde bencvşc (ı '

GELME! (*) Bu dağlar benimdir; yeni gün gördü Boğar seni ahım ey duman gelme! lnanma feleğe, dönektir yüzü Bir yüze gülmüyor her zaman, gelme! Ey yağmursuz bulut, uğursuz gölge! Değişmem ben alı, o çirkin renge. Sevdası gönlünde bir dargın ülke Bakar yad1 gözlere pek yaman, gelme! Gönüller bir deniz; coşturma onu. Coşkun gönüllerinfırtına sonu! Sen ey şimiii yeii2gel etme bunu Yok ise emrine uyanlar, gelme! Sen ey gözlerime batan kuruntu, Sağlam bir imana senden ne korku! Beslerse vicdanlar pek büyük duygu Yenilmez bir kale her vicdan, gelme! .. 1I

Kasım 1 9 19, Bakfı

(* ) Galbrin'in tekrar Baku'ya gelecekleri haberi çıktığı vakit söyleıuniştir A. Ccvat 1- Yabancı 2- Kuzey rü;·.g an (Ruslar kasıcdiliyor) 64

KARDAŞ <*> - Milli Şura'ya Sen çık bu minherden doğruyu söyle! Yalvarma kimseye Tanrı 'dan başka. Küskünse talih, sen ona küsme Din/ettir sesini, çalış .. çabala... Bu bahtsız milletin tattığı acı, Çalış, ilaç olsun, diriltsin onu. Düşman başındaki o zafer tacı Görsün ki, ırkımm değildir sonu!. . Kuvveti vicdandan, nuru Hak'tan al liidayet etmeye yol azanlarıfl Gelmesin yardımsız kalbine halet2 Yardım: müniivele,-3 .. Suph ezanlarfl Temiz alnındaki tozu, toprağı Hak için açtığın ellerin/e sil! Vatan bir fidandır; yeşil bayrağı Soldurmamak senin elindedir bil!

(*) 16 Kasun 1 9 1 9 <.la Milli Şura'nın açılması münascbeıiyle çıkan "AZERI3AYCAN"ın

fevkala<.le nüshası için yazıldı A. Cevat I · Yolunu şaşıraniara 2· Noksanlık, zarar J. münave(be)ler:Nöbctlcşe çalışmalar 4· Sa· bah ezanlan

AL BAYRAGA Gül renginde bir yaprağın Ortasında bir hilal. Ey Al Bayrak, senin rengin Söyle niçin böyle al? Hakim olup bir toprağa, Ona etmek böyle naz, Senden başka bir güzele Söyle, niçin yakışmaz? Bu benzeyiş neden gözüm, Şehidlerin kanına, Uğrunda can verenler Niçin kıyar canına?! Yol üstünde dertli nine Görür seni ağlamaz. Sen öyle bir şiirsin ki, Sevmeyenler anlamaz! Ey sevgili bayrağımın O dalgalı duruşu Sandım selam resmil sana Bulutların yüzüşü! Sen ey hilal, al koynuna Aldın gökden yıldızı Meftun ettin sen kendine En sevdalı bir kızı!. . .

24 Temmuz 1 9 1 9 , Baku 1 - Resmi geçit

GEL İN Ey süzgün gözleri seher yıldızı, Perişan telleri yasemen gelin! Güzeller secdesi, getirdiğin din Girdim sizin dine bir de ben gelin! Her yeten 1 naz etti, katlandım naza, Gönül verdim her boş sohbete, saza Sallan ki, can kuşu çıksın pervaza2 Perişan olsun, koy, her gören gelin! "Sensizlik"tir benim bitmeyen derdim. Bitmeyen derdim/e ben sana geldim. Gülen dudaklardan ben gül derdim Saklanmış kalbirnde istersen, gelin! Sığmaz iken ruhum geniş toprağa, Gelmiş huzuruna bir kul olmağa. Güzellik bir çiçek: mahkum solmağa Soldurma boş yere onu sen, gelin! ..

6 Haziran 1 9 1 9, Gcnce

I - her gelen, her gücü yeten 2- I lavalansın, damın

saca ğ m a

çıksın

RÜY ASINI GÖRMÜŞTÜM Ben rüyada nazlı yarin Tellerini üzmüştüm.ı Bu sevinçli zamanların Rüyasını görmüştüm. Ilin dalgın olduğu gün Hülyam beni güldürdü. Inanmayan imansızın Derdi beni öldürdü! Bir zaman' çün2 bizım güneş Kara tü/e sarıldı. Herkes ondan ümitsizken! Benim gönlüm darıldı. Unutarak "gür" sevdayı Yeşil söğüt dallarında, Benim göz üm ilk aradı O'nu Turan yollarında. Bir gün oldu bizimkiler Oldu bizi beğenmez. Ben dedim ki, Milletimin Sermayesi tükenmez! 5

Ağustos 1 9 1 8, Hacıkendi

1- Saç tellerini kopannıştım (Rüyasında saç teli gönnck halk arasında "yolculuğa çık mak" şeklinde yorumlandığından �air, bu mısrayla beklediği yarin geleceğini rüyasında gördüğünü anlaımaktadır.) 2- zaman için, bir vakit

YAZlK< *) Deniz derde düşer, dalgalar a "1ar, Dağlar derde gelse/ dumana yazık! Sensiz öz ilinde garip kesili�, Turnalardan haber umana yazık! Bir kuş okur bize sabah ezanı Çağırmakta yola yoldan azanı3 Erenler söyleyen,4 Allah yazanı Duymadan yok olan imana yazık! Zemzemin derdini dinleyen kardaş Ülkende bir gönül yapmaya uğraş Aç ılınca yollar Kiibe 'ye bir baş,5 Bir gönül yapmayan vicdana yazık! Gün batanda6 sarı bulut sarısı Söyler, size düşmiq derdin yarısı. Ey ilin hanımı, kızı, karısı El açmış bacılar düşmana, yazık!

10 Şubat 1 9 1 7, Çakva

(*) Azerbaycan muharrir ve ş a irleri tarafından neşr edilen " KAR DAŞ KÖM EGI" için yazılmıştır A. Ccvat

1 · dağlar denle düşse 2- kimsesiz kalıp 3- yoldan çıkanı 4- erenlerin söylediği 5· Yollar Kiibe'ye kadar açılınca, bir defa Kabe'ye yollar açılın ca 6· Güneş batınca (batıda)

İSTANBUL Ben sevdiğim mermer sineli yarin, Diyorlar, koynunda yabancı el var. Bakıp afaklara 1 uzak yol/ura Ağlıyormuş mavi gözler akşam/ar, Ah, ey solgun yüzlü, dalgın Istanbul, Mavi gözlerin pek baygın Istanbul! Benim sevdiğim kız, dünya güzeli O 'na bu dünyada eş yaranmamış,ı Diyorlar, gönlünüfe/ek bozalı Sırmalı telleri hiç taranmamış! . . Ah, ey solgun yüzlü, dalgın Istanbul, Mavi gözlerin pek baygın Istanbul! Kırık dala konmuş dün yavru bir kuş "O "ndan haber verdi; gözüm yaşardı. Gel, zavallı gönlii.m somw ne olmuş? Somıa ki, sevdiğin kimlere varmış?! Ah, ey solgun yüzlü, dalgın Istanbul, Mavi gözlerin pek baygın Istanbul! Diyorlar, sevdiğim Kız Kulesi'nde Bakıyorken kırık rebtıb teline/ Uçuyorken şiir, sevdasında, Bir yılan sarılmış ince beline!

Ah, ey solgun yüzlü, dalgın Istanbul, Mavi gözlerin pek baygın Istanbul! Ey yolum üstünde yükselen dağlar, Gizli sevda için çırpınan deniz! Yol verin, yol verin benim derdim var, Kaybettim yolumu kaldım kimsesiz! Ah, ey solgun yüzlü, dalgın Istanbul, Mavi gözlerin pek baygın Istanbul! Bu kalbirnden kopan her yanıkferyat Çektiğim dert/erin tercümanı mı? Yokmudur, kimseden gönlüme imdat, Bu bahtsız sevdamın son zamanımı ? Ah, ey solgun yüzlü, dalgın Istanbul, Mavi gözlerin pek baygın Istanbul ! Yiirab, bilmezmiyJin kalbimi sen de

Ki, kırdın sr• - " ' " '' wnlt telini ? Doğı.yur/..ı;n yem bir ümit bende Niçin meyus ettin Turan i/ini

Ah, ey solgun yüzlü, dalgın Istanbul, Mavi gözlerin pek baygın Istanbul!

19 Mart 1 9 1 9, Gence 1 -ufuklara

2-eş yaratılmamış

3-kemençeye benzeyen ve onun gibi çalınan saz

B EŞİK Yeni doğmuş bir körpeye 1 Kol olur, kollanır beşik Niçin sevinmesin nine ? Sevinir, sallanır beşik. Bizi gülüp dindirmeye 2 Gelen körpe, ağlar yine Bir at ister bindirmeye At olur, çullanır3 beşik. Uzak bir yol, yalnız ana . . . Gönül umar yardım ona. Yalvarımadan ona, buna Yar olur yollanır4 beşik Babanın alnının teri Kurumazsa, vardır yeri. Memeden süt emenleri Aldatır, allanı,.S beşik. Bacamızdan çıkan duman Diyor halim değil yaman. Evde çocuk doğan zaman Şen olur dallanır beşik. Beşik bakmaz hiç bir kese6. Kulak verir gelen sese. Nine bir ninni söylese, Yel olur yellenir beşie !

3 Haziran 1 9 1 7 , Çakva

1 -küçüğe, 2-konuştunnaya (susıunnaya anlamında da kullanılır) 3-Eğerlenir (Çul; bura da, atın sırtına binrnek için eğer vazifesi gören kilim türünden yaygı) 4-gönderilir 5-Aldanır 6-Hiç bir kimseye 7-Rüzgar olur eser (sallanır.)

AŞlKIN DERDi Sorarak yıldıza, Ay'a Ararken gözlerim seni, Benim gibi bu sevdaya Düşen gördüm bir de beni. Ne zaman ki, insan oğlu Azar garip ilde yolu1, Benim gibi gözler dolu Yaşta selamlar vatanı. Bence derdin en yamanı 2 Yitirmek dert anlayanı Her yetene sordum hanı 3 Göster bir dert anlayanı ! Ah, ey güzel ilim, günüm 4 Düşse sana bir de yönüm. Tanrım, olsun en son günüm Göster bana "can" diyeni. Ayrı düştüm ben ilimle 5 Giden bulut gitme, dinle Ağla bana öz dilimle Türk aşıkı söyleyeni. Aşıkın bir il derdi6 var Iller okur, iller yazar Ben düzerim,l zaman bozar. Göz götürmez8 bu gülşeni9!

3 1 Ağustos 1 9 1 6, Kutais ! -yabancı yerde yc.ılu şaşırır 2-cn kötüsü 3-her gelene sordum nerde 4-elim-güniim (mil letim) 5-vatanımla 6-vatan derdi (Ahmet Cevat, bu şiirin ikinci kıtasında Il kelimesini "vatan-yer" '!lanasında (a'?.lr s arip ilde yolu), dö��üncü kıtasında "Jylillet-halk" manas!": da (ah ey guzel il un, g ıinum} kuUandıgı halde şıınn son kıtasının ilk mı s rasında her ıkı manada (millet, vatan), ikincı mısrasında ise üç manada (vaıan, millet, yıl) yorumlana cak şekilde kullanmıştır. 7-Ben düzenlerim 8-kıskanır 9-Gülbahçesini

KURAPATKİN'E Kimdir, bizim minarede ezan/arı susturanlar "Doğru yola sapma" deyip, kanlı irin kusturanlar? Kimler böyle kara perde çekti bizim bu minbere, "Karı !" diye hitap etti Türkistan'da yiğit/ere ? Tekmeleyip Türkistan 'ın eğilmeyen başlarını, Kimler çaldı babaların eski mezar taşlarını ? Kimdir, gazete, kerpiçle müzeleri dolduranlar. Kendimizi hayvan sanıp, yurdumuza od vuranlar 1 Hansı 2 kanun elleriyle, hansı yasa, hansı yazı Söğüt/erin yerlerine dikti Sibir akasyası ? Hiç bir tarih göstermezken Türk'ün hain olduğunu Kimdir çalan Türk ırzını, Türk Ili'nin var-yoğunu Senin gibi gölgesinden korkanlar Senin gibi düşünenler, duyanlar ! Unut, eski günü unuı! .. Bak gökteki kara bulut Mazlumların alııdır ! .. "Din " söyledik; Kur'an'ların tebdiline yeltendiniz 3. "Dil" söyledik, fikrimize mezar oldu Karadeniz, Zengin idik, kurt oldunuz yurdumuza saldırdınız. Güzelierin göğsündeki altınları çaldırdınız! .. Adlarını değiştirip memleketin, ilin4,. ayın, Siz "�apkasız" sade Türk'ü mekteplere bırakmayın, 74

Hor bakarak ecdadının adetini sevenlere, Zehir verin can yerine, size "can! " söyleyen/ere, Elinizden rahip olup, ilikafa çıkanlara5, Söyleyin ki; başka şeyler düşünürsen6 haydi oral . . Sonra bizi Avrupada vahşi diye yazın, bozun Bunun doğru olduğuna inandın mı, seni özün ?! Senin gibi bir çok mirasyediler Bizi daha neler. . . neler elliler Unuı, eski günü unuı ! Bak gökteki kara bulut Mazlumların ahıdır! . . Bu illerin ıoprağına, taşına Çöken, ölmüş yiğit/erin yasıdır. Duman değil, bu dağların başında Konan, mazlumların ahı, vasıdır. l Vatan harap oldu, siz onda baykuş Oh, benim güzelim kimlere uymuş !. . Sibiryada kazmaların köşesi Mazlumların kemiğiyle doludur. Senin gibi "eski/erin " pfşesi8 Giııiği yol azgınların yoludur. //oş, her vakit gece gitmez ıan aıar. Bilmezmiydin, seni bir gün kan tutar. Söyleyiniz hansı yurdun balası 9 Elinizden ölüm camı 10 içmedi ? Gösteriniz hangi mülkün havası Sizin için saflığından gicedi 1 1 ? 75

Senin yavrun beşiğinde gülümser. Erenterin yurdunda ancak yel eser ! Unut, eski günü unut ! Bak gökteki kara bulut Mazlumların ahıdır ! .. Bir kato/ik kilisesi kadar la/ 12 Türkistan 'ın cellfıdına nefretim. Senin gibi azgın/ara bir me/al Gelmez mi hiç ? ! ben o güne hasretim Türkistan'dan başka bir çok yerler var ! Size lanet edir 13 dargın ovalar Unut, eski günü unut ! Bak gökteki kara bulut Mazlumların ahıdır ! .. Derde düşmüş insan oğlu yolunda Ey hürriyet, derman senin elinde ! Asılmaya mahkum olan kardaşı Kurtaracakferman senin elinde. Yad illerde 14 yürek ver hak kuluna Güneşler saç zavallının yoluna.

20 Mart 1 91 7 , Çakva

1- Ateşe verenlere, yakanlara 2-hangi 3- değiştirmeye kalktınız 4- millelin 5- l badctlc mqgul olanlara 6-düşüniiyorsun 7-Ahı vayı 8-lşi, huyu 9-yavrusu lO-Ölüm kadehi I I -Serscmledi 1 2-Dilsiz 1 3 -ediyor I 4-yabancı yerlrr.-1�

BİSMİLLAH (*) Atıldı dağlardan zafer topları Yürüdü ileri asker Bismillah ! O, Ilan Sarayı'nda çiçek/i bir kız Bekliyor bizleri zafer, Bismillah ! Ey döğünen yürek, duman/ı şehir, Bilirmisl�n 1 bu zor gürültü nedir ? Aç sis/i koynunu Ordumuz gelir. 2 Nişanlın koynuna girer, Bismillah ! Ey harbin talihi bize yol ver, yol ! Sen ey güzel deniz, gel Türk'e ram ol !3 Sen ey sağa, sola kılıç vuran kol ! Koliarına kuvvet ge/er, Bismillah. Ey Baku, sen korkma geldik, geleli Senin'çün atıldık daim ileri. Sağ kalanlar anne/ere teselli Şehit/erin ruhu güler, B ismiilah ! Ey düşman, alnının yazısı kara. Öldürmez bizleri, vurduğun yara Yolladığım k-urşun armağan sana O kirli alnını öper, Bismillah.

Sen mert olup dursan karşımda eğer Kudurgan saçmalı nöbetin geçer. 4 Sak/andığın toprak kanını içer Yurdum olmaz sana siper, Bismillfıh. Yurdumuzda bize meydan okuyan M urdar cemdekleri murdar kokuyan 5 Tekbir seslerini uzaktan duyan Düşmanımız aman ister, Bismillfıh.

1 6 Eylül 1 9 1 8, Yasamal

(*) Hernin tarihte Türk Askeri tarafından Bakü'ye hücum edildiği vakı yazıldı A. Cevat \oı: O ıa rilııe I n g ilizierin işgalinde bulunan Bakü, Türk Ordusu'nun "Bakü Harekaıı"yla Rus, Enneni ve l ngili7.lerden ıcınizlenmişıir. Ahmet Cevaı bu şiirinde bu olaydan bahs cımekıedir. S. G. 1 - Biliyormusun 2-Geliyor 3-Türk'ün emrine gir, Türk'e bağlan 4-Kuduz saçan hastalı ğının nöbeti geçer 5-Pis ccseıleri pis kokan

BEN BULMUŞUM Ey, Tanrı'nın cennet uman kulları, Ben cenneti bu dünyada bulmuşum. Aramaktan bezdiğiniz yolları Aramadan ben sevdada bulmuşum. Okşayarak Yıldızını, Ay'ını Ben sayamam cennetimin say ını. 1 ll diyen cennetin ben bir tayını 2 Açık gözlü bir rüyada bulmuşum. lşitmeden, anlamadan yerini Derviş/erin çağırdığı pirini Inandığım eren/erin birini Uc-bucaksız bir sahrada bulmuşum. Taşıyanlar vicdanların darını Bucaklarda arar güzel yarını 3 ll cefada dilendiği varını 4 Imanını, ben sefada bulmuşum. Yürekten "ney"/ere çektiren ya /lu! Aşıkın inleyen neyle sorduğu Büyük/erin sanıp, hayran olduğu Nükteyi ben macerada bulmuşum 79

Şarkın gülü, milli meyis, nevası 6 Garbın gönül sıkan ağır havası Rahiplerin, keşişlerin duası Umduğunu masivada 7 bulmuşum. Çıkmışken günahı vaizin dize, Va'z edip durmakta bak yine bize ! Söylenecek sözü, dine, dinsize Vicdandaki bir sedada bulmuşum. Ben ki, Hindin sofisine, sözüne Kulak vermem; garbın baktım yüzüne Büründüğü tü/e değil, gözüne "Ney"dekini ben nevada bulmuşum. Ağlamazsa kara bahtın bulutu, Besliyor vicdanım bir büyük duygu ! Her iki dünyanın nerdedir sonu ? Cevabını intihada 8 bulmuşum. Inandım ki, her feryadın sonu var. Bir gün gelir yeryüzünde yaz olar 9 Gelen günü

düşünenler, yazanlar

Duyduğunu bu hülyada bulmuşum.

1 I Nisan 1 9 19, Çakva

1- sayısını 2- Başkalann dediği cennetin ben bir eşini (benzerini) 3-yarini 4-Başkalannın zorlukla (ccfa çekerek) elde eııiği varlığı (zenginliği) 5-milll içkisi 6- nağmesi makamı 7- Dünyayla ilgili şeylerde S-Sona ermekte (yok olmakta) 9-Yaz olur !O-Gelecek günü, aLi yi

SENSİZ Bir bilen yok ki, ne çeker sensiz. Senin aşkmla yaşayan gönlüm ? Sen geçen yolda 1 görerek bir iz, Izin üstünde ozana döndüm2. Çektiğim derdi saza anlatttm Dertli parmakla teli ağiattım "Bize gel" dedin, bir adım atttm Bir adım yolda bin cennet gördüm. Bulak3 üste toptanır kızlar Geciksen biraz, yüreğim sızlar. r

Bulağa sordum, dedi bende var ! Suda aksini aradım durdum !

5 Temmuz 1 918, Hacıkendi.

I-Senin geçliğin yoda 2-0zana benzedim 3-pınar

ÇIRPINIRDIN KARADENİZ Çırpınırdın Karadeniz Bakıp Tti.rk'ün Bayrağı'na, "Ah !" diyerdin hiç ölmezdim Düşebiisem ayağına ! Ayrı düşmüş dost ilinden Yıllar varkil çarpar sinen .. Vefalıdır geldi, giden Yol ver Türk'ün Bayrağı'na ! Inciler dök, gel yoluna, S ırmalar diz sağ, soluna Fırtınalar dursun yana Selam Türk'ün Bayrağı 'na ! Hamidiye o Türk kanı Hiç birinin bitmez şanı. "Kazbek" olsun ilk kurbanı Selam Türk'ün Bayrağı'na ! Dost ilinden esen yeller Bana şiir .. selam söyler. Olsun bizim bütün iller Kurban Türk'ün Bayrağı 'na

1 5 Aralık 1 9 14, Gence

1 ·asıl metinde yıl manasında, "iller var ki" şeklindedir

İNG İL İZ Baku'ye gelmişiz selam vermeye Ey Han Sarayı'nı tutan Ingiliz ! Giderken Kabe'ye hacı kervanı, Hacılar yoluna çıkan Ingiliz ! Damağında Çanakkale ağısı,

Senmisen Türk llleri'nin yağısı2? Islam dünyası'na ölüm çalgısı, Ölüm ninnisiyle yakan Ingiliz ! Sorupl Hindistan'ın cansız ko/unu, Geldin bağlamaya 4 Turan yolunu Aldatıp her yerde Tanrı kulunu, Insanları ucuz satan Ingiliz ! Bak, yine karşında göksümü açtım. Baku dağlarına Al Bayrak sançtırrzS Sen meydan okudun geldim, ulaştım. Mert değil meydandan kaçan Ingiliz ! Sen bağla her yolu 6 süngüm tez açar? Üç ayda gelenler, üç günde kaçar. Zannetme kurşunum havalı uçar Türktür bu kurşunu atan, Ingiliz !

O hain gözünü diktiğin iller Benim nişanlımdır türküler söyler.. Göz dikme tahtıma 8 bak elim titrer Düşecek tahtına ta/an 9 lngiliz !

12 Temmuz 1 9 1 8

(*) Bu parça Askerimiz (Türk Askeri ) tarafından Baku Muhasara edildiğ i vakit Baku etrafında bulunan "Gözdek"de söylenmiştir. A. Cevat 1 -zehiri 2-düşmanı 3-Sömüıiip 4 ·kapamaya 5-Al Bayrak diktim 6-sen kapa her yolu 7 · süngüm çabuk açar 8-Başkentime 9-yağma

EY ASKER (*) Dağa taşa sancağını öptürüp, D uman gibi bu dağları bürüdün ! Denizlere selam resmi I yaptırıp Göklerdeki bulut gibi yürüdün ! Yürü, yürü batan günün izine, Gülümsüyor doğan Güneş yüzüne. Baş eğdi bak, toplarının sesine Yad lllerin yıldırımı, şimşeği Orkun gibi kurumaya başladı Seni gören cellfıdların bileği. Yürü, yürü batan günün izine, Gülümsüyor doğan Güneş yüzüne. Arslan gibi saldırdığın düşmana Er oğlu er olduğunu gösterdin Felek bugün uygun sana diyor ki, Türk Askeri, sen böyle mi isterdin ? ! Yürü, yürü batan günün izine, Gülümsüyor doğan Güneş yüzüne. Kardaşlığınfermanına baş eğip, Mazlumların imdadına yetişlin Karanlıkta süngün sana yol açtı Sen o yoldan muradına eriştin. 85

Yürü, yürü batan günün izine, Gülümsüyor doğan Güneş yüzüne. Ey Türk, senin hangi dinde olduğun Minareye buyur bize söylesin 1şitmeyen kulaklara sesini Esen yele buyur, haber eylesin.! Yürü, yürü batan günün izine, Gülümsüyor doğan Güneş yüzüne. Şu karşıki duman çıkan bacadan Sen gelmeden inittiler çıkardı Gecikseydin mazlumların feryadı Yeri, göğü, ktiinatı yıkardı. Yürü, yürü batan günün izine, Gülümsüyor doğan Güneş yüzüne. Ey Türk , bana sevda çiçek bu şeyler : Gökte hilal, yerde senin sancağın Turnalar/d gönderdiğim selamı Fetirdi mi2, sana ninen toprağın ! Yürü, yürü batan günün izine, Gülümsüyor doğan Güneş yüzüne.

(*) Bu parça Bakii"yu fellı eden askerlere illıaf edilmiştir A. Cevat

I -Resmi geçit 2-Ulaştırdı mı, getirdi mi

TÜRK ORDUSU 'NA Ey şanlı Ülke 'nin şanlı Ordusu, Unuımam Kafkas'a girdiğin günü ! Gelirken koğmaya Turan'dan Rus'u Ayağını Karadeniz öptümü ? lik atarken eski burca adımı, Kars Kalesi selam topu attı mı? Sen yaparken orda zafer şenliği, Mağlup düşman kaşlarını çaltı mı? Çıktığın gün Allahekber Dağı'na Dağıstan dağları gıpta eyledi. Baktım Han Sarayı viran takına, "Sen gelirsen şen olurum" söyledi. Geldiğin gün Kür'ün akar-bakan, Eski günahlardan silkindi, çıktı. Işitip Gümrü'de tekbir sesini, Ara"s sevincinden düriyayı yıktı !

22 Haziran 1 9 1 8, Gence

DERDİM Ne yaman derttir benimki, Söylemeye dilim yoktur. Ne garibem 1 garip gibi Ne dert bilen ilim yoktur. Kaldım böyle bir ah, birin Tanrı'm sensin penahımsın ı! Başım üste kara bulut, Karanlık gölge salmakta Deniz söyler "Onu" unut Geeikti gönül almakta l Ne yapayım ah, bu günler Onun'çün yüreğim titrer ! Ah/ar dönmüş 3 yağmur olmuş Yer yüzüne düşer, ağlar. Viran ilde4 yatan baykuş Için, yuva bizim bağlar. Ne çıkar biz sızlamaktan, Boş tevekkülmüdür Haktan?!

Eski ''Turan" masalları, Gör aşıkın sinesinde Tenezzül et dinle barı 5 Bak ne coşkunluk sesinde Bir kişnerse erkek atlar Azgının yüreği patlar ! ''Turan"ın şanlı toprağı Nerdedir tahtı, divanı. "Yasa"nın çırıkft yaprağı Yol gösterir giden hanı 7? Yazık yoldan sapanlara Çürük puta tapan/ara. ı

Mart 1 9 1 7 , Çakva

1-garibirn 2-Koruyucumsun 3-değişmiş 4-viran yerde 5-bari 6-yınık 7-hani, nerede

ŞEHİTLER'e (*) -Azerbaycandaki Osmanlı Şehitleri'ne Kalk, kalk ! sarmaşık/ı mezar altından Gelmiş ziyarete kızlar, gelin/er. Ey kervan geçidi, yollar üstünde Her gelen yolcuya yol soran asker ! Senin kogdukların yabancı han/ar, Kurtardı ülkemi döktüğün kanlar ! Bak nasıl öpmekte toz/ar, dumanlar Garip mezarını, ben de beraber ! Senin kanından mı, düzlerdel böyle, Kudret bitirmiştir2 sayısız /ale?! Dost ilinden koptu bir yanık nate3 Yoksa o nafenin ruhumu söyler ?! Geçerken göklerden bir katar turna Ağlar bırakdığın gözleri sorma ! Bak doğru çıkmakda gördüğün rüya Beslediğin emel bugün gülümser ! Çarık/ı kardaşın sade dil köylü Geldi mezarına bir örük urdu 4 Toplanıp baş-başa her üçü dördü Her gün köylü kızlar derdini dinler !

1 0 Mayıs 1 919, Gence (* ) lsıiklal'in 1. yıllığ münasebetiyle �ıkan "lsti.klal Mecmuası" için verildi

A.Cevat

1 -çimenliklerde (düzlüklerde) 2-Yaratıcı kuvvet (Allah ) yetiştirmişıir, yeşertmiştir 3mleyiş 4�lenk ördü, �elenk koydu (urdu:vurdu) _

OF,

B U YOL

Benim yolum yalancı Girdaptarla do/muştur. Yıkı/mamak bu yolda Bana haram olmuştur. lman etmek güc1 olmuş Bir doğruya, yalana Herkes engel oluyor B ir im, ında kalana2. Her gün yeni bir ümit, Her gün yeni bir haber Ancak dünya eskidi Hak ve doğru ne gezer? lnsaniyet; o bir kitap Her okuyan yalancı. Güç, bir hayat menbaıdı,-3 Her bir güçlü talancı.4 Yazık bir çok mahkUrrı lar Her bir söze inanmış, Sonra bakmış, kızaran Şafak değil, kan imiş!

Gökyüzünün şimşeği Yıldırımı, yağmuru Soğuımadı, bu insan Kanı içen demiri!.. Ey Allah'ım yanılttın! .. Her bir doğru adımı Yoksa, yoksul dünyadan Adaletin kalktı mı? Ey dinlinin, dinsizin Inandığı son kuvvet Kalmadı mı sende de Insanlara merhamet ? Ben ki, bilmek isterdim Kimler ağlar, kim güler ? Onun'çindir etmiştir Felek beni derbeder ! .. Arıyorken teselli Baktım mavi göklere Bulamadım bir nokta Çıkamadım bir yere. Ben söyledim derdimi Taze yeşil yaprağa Daha derdim bitmeden O serildi toprağa ! ..

Ne yoksuldur tabiat Omrü ne az çiçeğin ! .. Yazık bağban5 sana ki, Boşa çıktı emeğin. Bezdim artık kahrolsun Murdarlaştı bu asır Yahşı6 günler geçiyor. . Tövbe ölüm getirir! .. *

Of, çekilsin cehennemi bir perde Bu bakmaktan yoru/duğum dünyaya, Neron gibi ben de yüksek bir yerde Dalsam rebabımla bir zevk almaya. Sen ey çalan kainatın sazını O tellerde canlı nağmen yokmudur ? Kimler çekir7 bak kimlerin nazını ! ' Naz eylemek her güzele yokmudur ? ! Her kalem kaş can almaya alışık Aşıkların caniarına acı bir ! Bu kurbancı/8 gökler yine karışık Gel bu kurban kaniarına acı bir ! Temmuz, Hacıkendi

1-zor 2-inancını dcğiştirmeyenc, aynı inançta kalana 3-kuvvet bir hayat kaynığıdır 4· kuvvetli de yağmacı 5-bahçivan 6-güzel 7-çekiyor S-kurban yiyici, kurbana doymayan

. .

DU ZEL TMELER (AsÄąl metindeki kelimeler)

KOŞ MA (Baku, Açık Söz Matbaası, Hicri 1 335)

I-YARALI KlJŞ CS Dckahr 19 1 3) Gönlüm kuşu

"Könlüm kuşu"

Halini

"I-la/ını"

Yanık liganı

"Yanıkfeğanı", "yanıkfiğanı",

Yandırır yüreği taştan olanı "Yandırır üreği daşdan olanı " Yurdundan 2-

"Yurdından"

SEN (8 Noyabrl 9 1 3)

Müth iş

"Müdhiş"

Yetişlin

"Yetişdin "

Özlediğim

"Özledigim"

Yorgunluk

" Yorğunluk"

Oldun

"Oldın"

Azmıştım

"Azmışdım"

B atmıştım

"Batmışdım"

3- DİLİMiZ (12 Aprel 1 9 1 3)

Oku cu

"Okucı "

Ma na

"Me'na"

O rdan

"Oradan "

Kondurdular

"Kondardılar"

lsmarlanıp

"lsmarlanub"

Değişti

"Degişdi"

D üzlüğün

"Düzlügün"

Yemeli

"Yimeli"

Ediplerimiz

"Yazıcılırımız Bu giin Azerbaycan Türkçesi'nde "yazıcı "lan kelimesi kullanılır. 1 958 baskısında bu kcli mcnin yerine "Ediplerimiz" kcli mesi kullanılmıştır. Kafiycyc uy gunluğu bakımından burada "cdiplcriıniz" kelimesi kullanıldı_

Tutup

"Dutub "

Soktunuz

"Sokdınız"

KUŞLA RA (5 Fcvral 1 9 1 4)

Belki

"Be lke"

Gibi

"Kibi"

M üthiş

"Müdlıiş"

Yahşı

'Takşı"

Versin

"Virsin "

Kanat

"Kanad"

Yazıktır

"Yazıkdır"

S ığınmışım

"Sığırımışam"

S i iRİI\1 (1 S Deka br 1 9 1 3)

Şiirim

"Şe'rim "

Değilmidir

"Degilmidir "

Dinletir

"Din/edir"

6-M.S (2 Haziran 1 9 1 3)

Öldürdün

"Ö ldürdin "

7-ŞİİRİM'E (2 Temmuz 1 9 1 3)

Şiirime

"Şe'rime

Gülüşleriyle

"Gülüşlerile "

Çırpınıp

"Çırpınub"

Tatlı

"Datlı"

Uyudu n

"Uyudın "

Duydum

"Duydım"

Öptü m

"Öpdim"

Yelten me

"Yiltenme"

8-MUA LLİM (12 Dckabr 1 9 1 3)

l)X

General

"Cenaral"

Hığlı

"B ıktı"

Göğsü

"Köksü "

Sallanıp

"Sallanub"

Hel bükülü

"Bil bükülü"

Harap

"llarab"

Tuttuğun

"Dutdığın"

Verin

"Virin "

Görüp

"Görüb"

Çocuğu

"Çocuğı "

9- KALDI (Ujr Gül Ektjm"') C8 Aprcl 1913) Açılmadan

"Açılmamış" (gonca halinde, anla mında)

Geçirdi m

"Keçirdim"

Ç içeği

"Çiçegi"

Söyled iğim

"Söyledigim"

Düktüğüm

"Dökdigim"

Yerine

"Yirine "

Dündürdüler

"Dönderdiler"

Figan

"Feğan", "fiğan "

10-HORTLAK " H ORTDAN" (10 Aprcl 1 9 1 3) Komşu

"Konşu"

Ha h se

"Behse "

Hasan

"llesen "

Cafer

"Cefer"

Eğer

"Eger"

Sancıp

"Sancub"

Y �ın aştı

"Yanaşdı"

Hayal

"llıyal"

I I-

H .C (1 6 Aprcl 1 9 1 3)

Edir

"]dir"

Güsterdiğin

"Gösterdigin"

Öğretti

" Ögretdi"

Saldırıp

"Saldırıb" 99

"Giydigin"

Giydiğin Taşmısın

"Daşmısan "

Taştan mı

"Daşdanmı "

Kör

"Kor"

1 2-KARA G ÜNLER Pişman

...

(25 May 1 9 1 3) "Peşman"

1 3-TAN YILDIZI "Dan Yıldızı " (21 Fcvral l 9 1 4, Gcncc) Uyku

"Yuku"

Kud urgan

"Kudurğan"

Kasırga

"Kasırğa "

Kervan

"Karvan"

A ldatır

"A idadır" (Yanı/tır, kandırır anla mında)

Deme

"Dime "

14- KAFKASLIY AN SEV KAFKASI (25 Yanvar 191 I) Olduğunu

"Oldığını"

Geri

"Giri"

Benliğimiz

"B enligirniz "

Edip

"ldüb"

1 5- ANA (1 4 Mart 1 9 14, Gcncc)

l (X)

Gükten

"Gögden"

Hasta

"Heste" (Azerbaycan Türkçesinde yaygın söyleniş şekli)

Günlü m

"Könlüm"

Düşüp

"Düşüp "

Giiklerimi

"Göglerimi"

Yetişirsin

"Yetişirsen "

Y üreği

"Yüregi"

İçin

"/çün"

S ilahını "Yarağını " Bu kelime anlam değişikliğine uğradığı için "silah" kelimesi tercih edildi Verdiğin

"Virdigin"

Süt

"Süd"

Diniettiğin

"Dinletdigin "

Öğüt

"Ögüd"

Titre k

"Ditrek"

16-BALALARIMA Yer yüzü

"Yir yüzü"

Tur mı

"Durna"

Derttir

"Derddir"

Vatan

"Veten" (Azerbaycan Türkçesi'nde yaygın söyleniş şekli)

Şimdi

"Indi "

Toplayıp

"Toplayub"

Tembelliğe

"Tenbellige "

Edek

"/dek "

1 7 Ü M İ D İ ME (17 Aprel 1 9 1 4 , Gencc) -

Hasta

"heste"

101

Yolcuyum

"yolcuyam"

Figanımı

"Feğanımı"

Kanat

"kanad"

18-N EDEN VARANDlM (28 Mayıs 1 9 1 4)

Aşıp

"Aşub"

Tan

"Dan "

1 9-DE.RDİM

Garip

"Gerib "

Yine

"Gene"

Tükensin

"Dükensin "

Taşı

"Daşı"

Sarardım

"Sara/dım"

Şimd i

"Indi "

Hasta

"1/este"

Yolcular

"Yolcılar"

Hastadır

"llestedir"

20- SİİRİM

1 02

Adım-adım

"adak-adak"

Güntüm

"Kön/üm"

Yolcusuyum

"Yolcısıyam"

Taşı

"Daşı"

Gölgesinde

"Kölgesinde "

Eğilmeyen

"Egitmeyen "

21 -GASPIRALI İÇİN "Gasprinski lçün" (22 Sentyabr baştan-başa

"Başdan başa "

Bahçesi

"Bağçası"

Türksün

"Türksen"

Çaresi

"Çarasl"

Çoğaldıkça

"Çokaldıkça"

1 9 14, Gencc)

22-İMANSIZA (5 Dckabr 1 9 14, Gencc) Yeter

"Yiter"

23- G ÖRÜNMEZ YOLLARDAN ... Tükenmez

"Dükenmez "

Düdüğü

"Düdügi"

Geçtiği n

"Geçdigin"

Güğünden

"Gögünden"

24- SEHİT ESiR "Sehid Esir" Umdum

"Umdım"

G ünlü m

"Könlüm"

Solgun

"Solğun "

Zulm Etti

"Zulm itdi "

25-HARPZADE'LERE "harbzadelere" Bahçeler

"Bağçalar"

G iymiş

"Geymiş"

D idiimiş

"Didinmiş" 1 03

"llefteler"

Haftalar

26- NE GÖRDÜMSE (22 Mart 1 9 1 5, Gcnce)

Yıllar geçer çiçek bitmez

"Iller geçer çiçek bitmez "

Günlü

"Kön/i"

27- İMDAD Teller

''Til/er"

Dudaklar

"Dudağlar"

Günlü m

"Könlüm"

Dökül ür

"Döküler"

Komşularda

"Konşu/arda "

28- NİYE GELMEDiN

Giinül

"Könü/"

Deyip

"Deyüb"

Değil

"Degil"

İn lernem

"ll ır/amam"

Birleşin dedi ki bizi yanıdım "Birleşin dedigin bizi yaradan " "Şenligim"

Şenliğim

29-IRAK 30- NERELjSjN C25 Yanvar 1 9 16 Bmum) ..

1 04

Nerelisin

"Nere/isen "

Tatlı

"Daı/ı"

İsteğim

"/sıegim"

Melekmisin

"Melekmisen"

3 1 - M ÜNACAT (28 Yanvar) Taşını

"Daşını "

Garipliğe

"Gariblige"

Titreyerek

"Ditreyerek"

Mertliği

"Mertligi "

Cebaille

"Cebrailden"

Tattır

"Datdır"

32- AKSAMLAR (25 mart, Kııdaud) Yelleri

"Yi/leri"

Bahçesi

"Bağçası"

33-

MAYIS (1 9 1 6, Sohum)

İçin

"lçün "

Edir

"/dir"

34-

U Y A N (5Dckabr 1 9 1 6)

neyin

"Begin "

G üvercinler

"Gögercinler "

DALGA (Baku, H ükümet Matbaası, Hicri 1 337/Miladi 1 9 1 9)

1 -AZERHA YCAN HA YRAGI (1 0 Nisan 1 9 1 9) Yeller

"Yi/ler"

Öpüp

"Öpüb"

Ver

"Vir"

Heği

"Begi"

Direği

"Diregi"

Koynunda

"Koynında "

Dedikleri

"D idik/eri "

Y olcusuyum

"Yolcısıyam"

Çılgın

"Çı/ğın"

Giikte

"Göğde "

Yokmudur

"Yokmıdır"

Verdiğin

"Virdigin"

Teller

"Til/er"

) ()(ı

O KIZ'A (5 Mart 1 9 1 9. Gcnce)

H EN KiMiM (20 Kanun-i evvel 1 9 1 9, Gencc)

Kimim

"Kimem"

Nesiyim

"Nesiyem"

Sesiyi m

"Sesiyem"

Ş�ıirim

"Şairem "

Çiğnenen

"Çignenen "

Ü lkenin

" Ö lkenin "

Dileğim

"Dilegim"

Dokundu m u

"Dokundı mı "

Teline

"Tiline"

Dersin

"Dirsin"

Menekşe

"Benef.ye "

4- GELME ( l l Teşrin-i sfıni 1 9 1 9 Bakfı) Feleğe

"Fe/ege"

Yüzü

"Yüzi''

Uğursuz

"Uğursız"

Gülge

"Kölge"

Değişm em

"Degişmem"

Günlünde

"Gönlinde "

Dargın

"Dargın"

Onu

"Onı''

Coşkun

"Çoşgun "

Sonu

"So nı "

Etme

"Itme "

n un u

"B un ı ''

" Yok ise emrine uyanlar gelme"

"Yok ise emrine uymayanlar gel me" şeklinde yer almıştır" Kitapta ki bu şekli, şairin düşüncesiyle ve söylemek istediğiyle çelişmekte dir. "uymayanlar" kelimesinin seh ven yer aldığı kanaatindeyim.

107

H üyük; Arap harl1i Eski Yazımızda vav harfi, o, ö, u, ü haı1lerini karşılamakıadır. Bu kelime Azerbaycan Türkçesi'ndeki yaygın söyle niş şekline uyularak "Böyük" diye de okunabilir. :;_

KARDAS

Doğruyu

"Doğruyı"

Dinlettir

"Dinle/dir"

Tattı ğı

"Datdığı "

Onu

"O nı"

Değildir

"Degildir"

N uru

"Nuri"

Etmeye

"/tmeye"

Hak için

"I/ak içün"

6- AL HA Y R A Ü A (24 Temmuz 1919 Bakfı)

Niçin

"Niçun"

Olup

"Olub"

Ona etmek

"Ona itmek"

Verenler

"Virenler"

Gükten

"Gögden"

Ettin

"/ttin"

7- GELiN (6 Haziran 1919, Gence)

!OS

Telleri

"Tilleri"

Getirdiği n

"Getirdigin"

Naz etti

"Naı itdi"

Verdim

"Virdim"

Boş yere

"Boş yire"

8- RÜY ASINI GÖRMÜŞDÜM (5 AğusLos 1 9 1 8, Hac ı kendi)

Tellerini

''Tillerini "

Giirm üştüm

"Görmüşdim"

Dalgın

"Dalğın "

G üldürdü

"Güldürdi "

Ümitsiz

Ümidsiz"

Gür sevdayı

"Kür sevdayı"

Oldu

"O/dı "

Heğenmez

"Begenmez"

Dedim

"Didim"

Tükenmez

"Dükenmez "

9-YAZIK ( I O ŞubaL 1 9 1 7 , Çakva) Dalgalar

"Da/ğalar"

Kesilip

"KesilülJ "

Turnalar

"Durna/ar"

1 0- İSTANBUL (19 MarL 1 9 1 9 , Gencc) Sevdiğim

Sevdigim"

Ağlıyormuş

"Ağlayormuş"

Dalgın

"Dalğın "

Haygın

"Bayğın "

G üzeli

"Göze/i " şeklinde de okunabilir

Bozalı

"Poza/ı" ) (ll)

Sırmalı telleri

"Sırmalı tilleri"

Taranmamış

"Daranmamış"

Haber

"I-/eber"

Verdi

"Virdi"

Rebab teline

"Rebah tiline "

Gizli

"Gizlin"

İçin

"Içün"

Yol verin

"Yol virin "

Kaybetti m

"Gayıb iıdim"

Feryat

"Feryad"

Çektiğim

"Çekdiğim"

Bilmezmiydin

"Bilmezmi idin "

Canlı telini

"Canlı ıilini"

Ümit

"Ümid"

ll -

BEŞİK (3 Haziran 1 9 1 7, çakva)

Niçin

"Niçün"

Gülüp

"Gülüb"

Değil

"Degil"

Verir

"Virir "

1 2- AŞlK'IN DERDi (3 1 Ağustos 1916, Kuıais) "Gördim" Gürdüm " () glı" Oğl u Yitirmek "}ıirmek " "Yiıene" Yetene Düştüm ı lO

"Düşdim"

13-

KURAPATKİN' (20 Mart 1 9 1 7, çakva)

S usturanlar

"Susduranlar"

Deyip

"Deyüb "

H itap etti

"/Jitab iıdi"

Y iğitlere

"Yigiılere "

Tekmeleyip

''Tekmeleyüb"

Eğilmeyen

"Egilmeyen"

Mezar taşlarını

"Mezar daşlarını"

Gazete

"Gazte"

M üzeleri

"Müzey/eri "

Sanıp

"Sanub"

Stiğütlerin yerlerine

"Sögüdlerin yirlerine"

Olduğunu

"0/duğını"

Var yoğunu

"Var yohını"

G ib i

"Kibi"

Eski günü

"Eski güni"

Yeltendiniz

"Yilıendiniz"

Oldunuz

"Oldınız"

Göğsündeki

"Göksindeki"

Adlarını değiştirip

"Adlarını degişdirüb"

Zehir verin

"Zehir virin "

A vrupa

"Avropa " şeklinde de okunur

Yazın bozun

"Yazın pozun"

Old uğuna

"Oldığına "

Senin özün

"Senin özin"

Ettiler

"l ıdir" l l l

Bak gükteki

"Bak gögdeki"

Topnığına taşına

"Toprağına daşına"

Değil

"Degil"

Kemiğiyle

"Gemigiyle "

Yoludur

"Yolıdır"

Gece

"Gice"

nın ahır

"Dan atar"

İçin

"lçün "

Beşiğinde

"Beşiginde "

Yel

"Yil" rüzgar

Senin gibi

"Senin kibi "

Hasretim

"1/asretem"

Edir

"}dir"

1 4- BİSMİLLA H (1 6 Eyl ül 1 9 1 8, Yasama]) Yürüdü

"Yürüdi "

Bekliyor

"Bekleyor "

Diiğünen

"Dögünen "

Koynunu

"Koynını"

Yol ver

"Yol vir"

Mert olup

"Merd olub"

Eğer

"Eger"

Geçer

"Giçer"

BEN BULMUŞUM ( l l Nisan 1 9 1 9, Çakva)

Bulmuşum 1 12

"Bulmuşam"

Bezdiğiniz

"Bizdiginiz "

Taşıyanlar

"Daşıyanlar"

Yürek

"Yüreg"

Sanıp

"Sanub"

Meyi

"Miyi"

Umduğu nu

"Umdığını "

Edip

"ldüb"

Kulak verınem

"Kulak virmem "

Büründüğü tüle değil

"Büründigi tü/e degil"

Bululu

"Bulutı "

Besliyor

"Besleyor"

1 6- SENSiZ (5 Temmuz 1 9 1 8 Hacıkcndi) Gönlü m

"Gönlim"

Geçen

"Ciçen"

Dündüm

"Döndim"

Parmakla teli ağiattım

"Barmakla tili ağlatdım "

Y üreğim

"Yüregim"

Sordum

"Sardım"

1 7 - ÇIRPINIRDIN KARADENİZ (15 Kanun-i evvel Bakıp

"Bakub"

Yıllar varki

"/ ilere var ki"

Yol ver

"Yol vir"

Yeller

"Yil/er"

Şiir

"Ş'er"

1 9 14, Gence)

113

1 8 - İNGiLiZ ( 1 2 Temmuz 1 9 1 8) Vermeye

''Virmeye"

Tutan

"Dutan"

Çalgısı

"Çalğısı"

Hindistan'ın

"Hindüstan'ın"

Kolunu

"Kolını"

Yolunu

"Yolını"

Aldatıp

"A ldadub"

Kulunu

"Kulını"

Meydan okudun

"Meydan okudın"

Merd değil

"Merd degil"

Yolu

"Yolı"

Tez

"Tiz"

Zannetme

"lan itme"

Elim titrer

"Elim dilrer"

19- EY ASKER

1 14

Dağa taşa

"Dağa daşa "

Öptürüp

"Öpdirüb "

Duman gibi

"Duman kibi"

Hürüdün

"Bürüdin"

Yaptırıp

"Yapdırub"

Güklerdeki

"Göglerdeki"

Bulut gibi yürüdün

"Bulut kibi yürüdin "

Gülümsüyor

"Gülümseyor"

Baş eğdi

"Baş egdi"

Şi mşeği

"Şimşegi"

Orkun

"Orğun "

Hileği

"Bilegi"

A rslan gibi

"Arslan kibi "

_()ld uğunu

"Olduğını"

Baş eği p

"Baş egüp"

Esen yele

"Esen yi/e "

Şu karşıki

"Şu karşını"

Gükte

"Gögde"

Turnalardan

"D umalardan"

20- TÜRK ORDUSU'NA (22 Haziran 1 9 1 8, Gcncc) Ülkenin

"Ö fkenin " de olabilir

Girdiğin günü

"Girdigin güni''

Öptü mü

"Öpdi mi"

Şenliği

"Şenligi "

Şen olurum

"Şen olurım"

İşidi p

"/şidüb"

21-

D ERDİM (1 Mart 1 9 1 7 , Çakva)

Derttir

"Derddir"

G ibi Gülge

"Kibi" "Kölge"

İçin

"I çün "

Tenezzül et

"Tenezzül it"

Yüreği

"Yüregi"

Puta

"Buta"

1 15

22-

ŞEHİTLER'E (10 Mayıs 1 9 1 9, Gcncc)

Kervan

"Karvan"

Düktüğün

"Tökdigin"

Sayısız

"Sayılmaz"

Ruhumu

"Ruhumı"

Güklerden

"Göglerden"

Durna

"Durna"

Gürdüğün

"Gördigin "

Beslediğin

"Besledigin"

Toplanıp

"Toplanub"

23-

OF, BU YOL (Temmuz, Hacıkcndi)

Etmek

"lımek"

Ümit

"Ümid" "Kitab"

Kitap Eskidi Deği l Yağmuru Onun 'çindir Mavi göklere Tabiat

"Onunçündiir" "Mavi göglere " "Tabiet"

nezdim

"Çiçegin " "Emegin" "Bizdim"

Tüvbe

"Töbe"

Yorulduğum Gibi

" Yoruldığım" "Kibi"

Gökler

"Gögler"

Çiçeğin Emeğin

ı 16

"Eski/di" "Degil" "Yağmırı "

IÃ&#x2021;INDEKILER 1 17

1 - Ahmet Cevat . ...

............

. .. . .. . . .

2- Kitap ve imlası Hakkında

...

.........

................................................

.. .

.............................................

. 14 .

KO ŞMA 3- Yaralı Kuş (Koşma) 4- Sen

.......... ..... . . . . . . . ........................

.....................

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .

5- Dilimiz

. ............................. .......... .. ......................................... . . . . .

17 18 19

6 - Kuşlara ............................ ........................................... ..... ............ 20 7- Şiirim 8 - M.Ş

......................... ....... .........

...................... ................

9- Şiirim'e

.......................

1 0-Mualli m

....

....................................

....... .....................

...........

. . . .. .

..........................

. . ........................

........................

. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

... ..........

21 22 23 24

l l - Kaldı (Bir gül ektim ) .............................................................. 25 ..

1 2- Hortl ak 1 3- H.C

.........................................

. . . . . . . . . . . . . .. . .

14- Kara günler

.......... .......

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

......

1 5- Tan Yıldızı . . .

.........

....

. . . . . . . . . .. . . . ..

.. .

.......

.. . .

. ....

................

. .

...............

....

.. .

....

...

..................

.. . . . ...

. .

. ..............

. . .. . . ...

......

........

.....

26 27 28

. . 29 ...

1 6- Kalkaslıysan sev Kafkası ................................... ................ ....... 30 1 7 - Ana

. . . . . . . . . . . . . ..

. . ...

. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 8 - Balaları'ma . .. .. .

1 9- Ümidimc . .

...

22- Şi irim

....

. . ..

. . ...

.................................

...... ............

.........

.. .

.....

....

..........

.........

. 34

. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

..............

......

....

.........

........

.. . . . .

......

. .. . . .. .

...

.. ..........

........

.................

. . ......................

.. ..

.. . 32

. . . . . . . . . ..... ................. .......................................................

23- Gaspırah için . . 1 18

....

. . ..................................................................

20- Neden Yarandın 2 1 - Derelim

......

.....

35 36 37 38

24- imansız'a .................................... ............................................... 39 25- Görünmez yollardan ........... .... ............... ................................... 40 26- Şehid Esir ....................... ............................... ............ ................ 4 1 27- Harpzadeler'e ..... .................................... ................................... 42 28- Ne gördümse ........................................................... .................. 44 29- İmdad ....... .......... ........................................... ................... ......... 46 30- Niye Gelmedin .............................................. ................. ........... 48 3 1 - lrak

....................................................................... ............ .........

32- Nerelisin .................................. .................................... ..... ......... 50 33- Münadit .......................................... ........................ ....... ........... 5 1 34- Akşamlar ............................. ............................................. ......... 53 35- Mayıs ................................................................. ....................... 55 36- Uyan ............................................................ . . ............................ 57

DALGA 37- Bir İki Söz ................... ................ .... ................................. ......... 60 38- Azerbaycan Bayrağı ............................... .............. ............ ......... 61 3 9 - O Kız'a ........ ....... ..... ............................... ............. . . .................... 62 40- Ben Kimim . . .................................... .......................................... 63 4 1 - Gelme

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . ...

... . .

......... ......

. . ...

.........

....

. . ...

....

c. .

.......

42-Kardaş ........................................................................................ 65 43- Al Bayrağa ................................. ..... ........................ .................. 66 44- Gelin . ....... ......................................... ........................................ 67 45- Rüyasını Görmüştüm ............ .................................. .................. 68 46- Yazık ......................................................................................... 69 4 7- İstanbul .......... ......................................................... ....... ........... 70 1 19

48- Beşi;,:

. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .

49- Aşıkın Derdi 50- Kurapatkin'e 5 ı - BismilH'ıh

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. ...

....

.........................

52- Ben Bulmuşum 53- Sensiz

. . . . . . . . . . . . . . . ..

............

.......

....

. .................

55- İngiliz

.........

56- Ey Asker . ..

.......

. .

...

........

....

.....

. . ... .

...

....

1 20

...........

......

........................

...

............ ... .... .. . . .

......

...

.......

....

... 8 ı

. ... .. ..... . 82 .

..............

... . . . ..

. 77

.. 79

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . ..

. . .... . ....... . . . .. .

...

.....

....

. 83 .

. .. 85 ...

. . ...

...............................

..........................................

.....

...

. .. . . ...

........

.....

......

.....

.. ... .

. .......

.....

. .. .

........

...

. . . . . . . . . . . . .. . . . . . .

... 88 ...

. .........

. . . . .. . . . . . . .

. . ,........ ............... 90

............... ..............

6 1 - Düzeilmeler (Asıl metindeki kelimelcr) 62- İçindekiler .

. : .......................... .................................... 87

60- Of, Bu yol . . . .. ... .. . .. .

.....

.. . .. .. . . .. .. . .. .

...................................

59- Şehitler'e

...

...... . . .

...

. .. . .. .

. . . . . . . . . . .. . .. . .

57- Türk Ordusu'na 58- Derdi m

...

. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .. . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . ..

........

54- Çırpındın Karadeniz . . . . .

......

. . . .. . . . . . .

....

. 91 ...

. . . . . . . .. ...............

.... . ...

.................

95 1 ı7