ERMENİSTAN'DA ADLARI DEGİŞTİRİLEN BAZI TÜRK YERLEŞİM YERLERİ ÜZERİNE
Yrd.Doç.Dr.Zeynelabidin MAKAS
TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFI isıanbul 1993
ERMENİSTAN'DA ADLARI DEGİŞTİRİLEN BAZI TÜRK YERLEŞİM YERLERİ ÜZERİNE
Yrd. Doç. Dr. Zeynelabidin MAKAS
TÜRK D'ÔNYASI ARAŞTm.MALARI VAKFI
ERMENİSTAN'DA ADLARI DEGİŞ1İRİLEN BAZI TÜRK YERLEŞİM YERLERİ ÜZERİNE1 Yrd. Doç. Dr. ZeyneU.bidln MAKAS2 Toponomide ad değişi.kliğe gitme hadisesi yeni olmadığı gibi, sadece Em1enietan'a da münhasır .•değildir. Dünyanın birçok yerinde asırlardan beri öncelikle yöre halkırun nzası dikkate alınarak, çeşitli sebeblerle yer adlannda değişi.klik yapılmaktadır. Hatta bazı kimseler mahkemeye baş vurup, adını değiştirmektedir. Bu cümleden takma adlar/ lakaplar her devirde varlığını sürdürmüttiir. Ancak şu da bir gerçektir ki, yer adlann daki değişiklik, özellikle Türk dünyasında yoğunlafibrnuştır. Söz konusu coğrafyada Anadolu dışında yaşayan Ttirkler'i kimisi Çinlileştireyim der ken, kimisi Ruslaştırmak, bir kısmı Farslaftırmak, Araplaııtırmak isterken, bir kısmı da Bulgar, Yunan veya bir baııka milletin damgasını vurmağa, özetle Türk'ü Türklüğünden uzaklaştırmağa çalışmış ve çalışmaktadır. Za man zaman çeııitli yerlerden Kerkük'ten yükselen;
....... arabam, Yolda kaldı arabam; Ôziim Tiirk, dilim Tiirkçe Nece deyem Arabam?... gibi, sesler de yükselmiftir. Ancak her türlü baskıya rağmen insanlar mil liyetlerini yitirmeyince, bu sefer toponomide değişikliğe gitme yolu seçil miştir. Bu arada, başka metodlar da denenrniıı ve denenmektedir bwtlan burada teker teker zikretmek ziyade olur. Gerçi toponomi meselesine de daha önce çeşitli yazılanrnızda değiruniştik3 2
3
Yazııla
1971
listesi esııs ıılmınışhr.
Samsım Orıdokıız Mııyıs Üııiwrsitesi Ôgretim Üyesi. Mııkııs, Z<'l;ırelılbidfıı. "Toprağm Dili Olmasapdı", . Ncnırıız, 110: 21(24), 2 Mııyrs 1991 &kil. Mııkııs, Ztyııelıibidılı. "Garııbııg da Taları Var', Tanh, rııı: I 7, 18 Mııyıs 1991 Baktı. Makııs, lii111eldlıiJiıı. "Sıılısi� t Arayışı", Tarih, 110: 19, IS Hıızirıın 1991 Bıılcll. Makııs, Z...Jııd4lıidfıı. "fıırilıı Azeri-Enntrıi A�iinıisebtlleriııe Dııir", Azerbaycan Müelllml. 110: S5(7093), 26 Teınmrız 1991 Bııkfl. Mııkırs, Z..yıı�lıllıiılirı . Azerbaycanın Tarihi ve Kültlittl Coğrafyası, Ankıırıı 1990.
3
Konunun yeniden ele alınması, ihtiyaç ve imkandan kaynaklandı. İhti ya�·. dünyada ve özellikle bölgemizde meydana gelen değişiklikler; imkaru
ise Ermeni neşriyatından temin ettik. Ayastan/ Hayistan neşriyatı tarafın d,m 1971 de Revan da yayınlanan 17 sayfalık listeye1 Ermenistan' a 1924 den 1971 e kadar adlan değiştirilen 505 yerleşim alanı dahil edilmiştir. Bu listede Türkçe yer adlarının, dolayısıyla Türkler' in yaşadı.klan yerleşim yerlerinin sayısı ise 379 dur. Adlan değiştirilen bu yerlerin eski ve yeni adl,myla birlikte bağlı bulunduğu il veya ilçeyi, Ermenistan parlamento sundaki karar tarihini gösterir cetveli ilgililerin dikkatine sunmağa çalışır ken, bir de Ermenistan haritası hazırlayıp ilave ettik ki, birçok meselede olduğu gibi bu konuda da hakkımızda kuşkusu olan "Batılı medeni dostla-
111111:!" kimin
"
barbar"
olduğu meselesini tarafsız düşünüp, yeniden ele
alsınlar. Adı değiştirilen on beş kadar sovhozu ise liste
2
4
dışı
tuttuk.
ESKİ ADI
YENi ADI
Bağlı Olduğu il veye ilçe
Klnır Tırlhl
Abovyan
4.4.1946 3.1.1935
Abdallar
Atsavan
Abdalağalı
Varaşen
Kartuni
Abilkenı (Bulaklı)
Kalinina
Masis
Acısu
Açaçur
icevan
Adam han
Vardadzor
Martuni
3.7. 1968
Adyaman
Getaşen
Martuni
7.12.1945
Adyaman
Garnovit
Talin
12.11.1946
Ağbaş
Arevşat
Artaşat
20.8.1945
Ağbaş
Abovyan
Artaşat
1.12.1949
Ağbulak
Pusahpyur
Spnak
26.4.1946
Ağcaarh
Arevik
Oklemberyan
4.4.1946
Ağcakale
Bazmaberd
Talin
12.11.1946
Ağcakışlak
Getazat
Artaşat
25.5.1967
Ağkend
Aşotavan
Sisyan
17.4.1948
Ağkend
Agndjadzor
Yehegnadzor
3.7.1968
Ağkilse
Azat
Vardenis
3.1.1935
Ağkiise
Kraşen
Ahuryan
7.12.1945
Ağzı bir
Lçap
Kamo
7.12.1945
Ahla
Aazdan2ı
Ahlahana
Coratsan
Karan
Ahund
Bzovan
Aştarak
---
30.6.1945 1.6.1640
Aıimiııistratitıno-Terrilori/noye Ddeııie . N�J-111'! Maya 1�7! Goda. /;;dım� Çı!trJerloe , 1•171 'f�rilıiııt KııdJır Dtgi�tınlt'lı /dan Ro/111111111 Dortte/ıın), Ytreııan 1971. Y
h•i•rli il
l'I' ilÇLleri giisttrir.
(1 Mayıs
ESKi ADI
YENi ADI
a.ğlı Olduğu b wp ilçe
Akdağ
Agdan
icevan
Akhamzalı
25 .5.1967
Marmaraşen
Masis
25 .5.1967
1<1191' T.tıl
Alaçık
Alaçuh
oırıcan
Alagöz
Aragats
Telin
Alakilse
Baytar
Amasiya
Alıverdi
Tumanyan
--
19.9.1969
Alçalı
Artsvanisl
Martuni
27.9.1968
31.7.1950
Almalı
Hndzoru1
Ezlzbeyov
12.11.1946
Aralık
Yarazgavors
Ahuryan
7.12.1945
Arazdüzü
Yerask
Sisyan
3.7.1968
Arıhveli
Lem ut
Ahuryan
21.10.1967
Armutlu
Tulaşen
Artik
3.1.1935
Armutlu
Tandzut
Oklemberyan
4.4.1946
Arpa
Arani
Yehednadzor
10.9.1946
Arpaçay
Ahuryan
---
31.7.1950
Arzakend
Arzakan
Razdan
Astazor
Şvanidzor
Megrl
22.4.1935
Avdibey
Tshkaber
Spikal
4.5.1939
Ayar
Agarankadzor
Yetıegnadzor
10.9.1946
Ayderbek
Sverdlov
Slepanavan
1.6.1940
Ayyaslı
Aygestan
Aıtaşel
3.1.1935
Aynalı
Tsahkunk
Eçmiadzin
4.4.1946
Aynalı
Lenugi
Eçmiadzin
4.4.1946 .
Aynalı
Davdaşen
Talin
19.4.1950 10.9.1946
Ayna zir
Ahavadzor
Yehednedzor
Ayrım
Plhavan
Noomboryan
Babakişi
Ahavnedzor
Razdan
Babakişi
Bujakan
Aparan
Babürlü
Vaıtsreşen
Ani
3.2.1947
15.7.1948
Bac:oğlu
Aykavan
Ahuryan
7.12.1945
Bahçalar
Bağaran
Oklemberyan
3.7.1968
Balakend
Doveh
Noembeıyan
Barana
Noembaryan1
---
4.1.1938
Basarkeçer
Vardenis1
---
11.6.1969
Başıyok
Akyuk
Abovyan
4.4.1946
Başıyok
Saraljua
Aıtik
31.5.1946
5
8
ESKİ ADI
YENi ADI
e.ğlı OlduğL• il vıyı ilçe
ı<.'8r Teıtıl
Başkend
Geharkunik
Kamo
4.4.1946
Başkend
Vemaşen
Yehegnadoor
10.9.1946
Bayındırlık
Vagaıur
Korus
7.5.1946
Bazarcık
Aran
Aparan
15.7.1946
Bedel
Yehernul
Oklemberyan
4.4.1946
Bezirhana
Citankov
Ani
Biralı
Landjar
Araraı
3.3.1968
Billice
Bartsraşen
Artaşal
20.8.1945
Boğazkesen
Corakal
Ani
3.1.1935
Bozdoğan
Sarakal
Ani
3.1.1935
Bozyokuş
Musaelyan
Gukasyan
12.11.1946
Böyük Vedi
Vedi
Araraı
4.4.1946
Buğdaşen
Bagravan
Ani
3.2.1947 27.2.1960
Cabecalı
Craovit
Masis
Camışlı
Alagyaz
Aparan
4.1.1938
Canahmed (Suttan elikışlak)
Gyuneşli
Vardenis
3.7.1969
Ceferabad
Argavand
Masis
4.4.1946
Ceferabad
Getaşan
Oklemberyan
4.4.1946
ceıaloğlu
Slepenavan1
---
Celeb
Cradzor
Amasiya
26.4.1946
Cengi
Vardablur
Aparan
19.4.1950
Cennelli
Lancazaı
Artaşal
21.10.1967
Cırcır
Varser
Sevan
26.4.1946
Cızıklar
Tsohamarg
Gukasyan
12.11.1946
Çanakçı
Sovetaşan
Araraı
10.9.1948
Çalıgıran
Geıaşen
Abovyan
3.1.1935
Çalıgıran
Nor Gehi
Aştarak
10.2.1962
Çıraklı
Craraı
Ahuryan
7.12.1945
Çırpılı
Crapi
Ani
3.2.1947
Çifteli
Zuygahpur
Gukasyan
12.11.1946
Çilohan
Beniamin
Ahuryan
7.12.1945
Çorlu
Lemagyuk
Gukasyan
12.11.1946 4.4.1946
Çubukçu
Vardaneşen
Oklamberyan
Çubuklu
Tsovagyuk
Sevan
3.1.1935
Dağarlı
Gelk
Ahuryan
7.12.1945
Danaginnez
Nigavan
Aparan
15.7.1940
ESKi ADI Darııgey
YENi ADI
.... Olıluiu
heplıp
KnrT.tıı
SlllgyUh
Gukasyan
12.11.1946
Aygezard
Daegala Daşlı
Aıt8fll
30.12.1957
Knberıl
Ani
3.2.1947
Aranıl
3.7.1988
Daymadaldı
Dltlakar
Kaıan
Dadekışlak
Şıvenants Ahundov
Razdan
5.4.1939
Dedeli
Yehnik
Talil
Oellgardaş
Kamo
12.11.1948
Delikı:laş
Saruhan Slakkar
Oelidl
lov8Ş811
Abovyan
21.8.1948
Derbend
Kamırakar
Ahuryan
26.4.1946
Daığalı
Martunl
Dereçiçek
Slahkadzor
Razdan
Derakend
Coragyuh
Gukaayan
DeveN
Ad
-
Direkler
Tsamut
Ahuryan
26.4.1948
Dokguz
Kanaçul
Aıtaşal
29.8.1945
Dullar
Dalar
Aıtapt
3.1.1935
Ouzharab
Aıtaşen
Gukasyan
12.11.1946
Duzkend
Baıoj
Talil
3.1.1935
Ouzkend
Ahuıyan1
-
7.12.1945
Efendi
Noraşen
Sevan
4.1.1938
Elendi
Kanıcor
Spltak
26.4.1948
Eler
Abovyan1
-
12.10.1981 4.4.1946
3.1.1935
Elibeyll
Ataıbekyan
Eçmiedzin
Eligınk
Aslhadzor
Maıtunl
3.1.1935
Eligulu
Azataşen
Gonıs
1.6.1940
Elihan
Gelik
Gukasyan
3.1.1935
Elikoçak
Kuçak
Aparan
3.1.1935
Elili
Salvaıd
Sisyan
3.1.1935
Elleroyuğu
Ellar
Amasiya
Emirhan
Saratak
Aıtlk
1.6.1940
Emirli
Gtuaır
Aparın
19.4.1950
Erdepin
Yahegis
Yahegnadzor
10.9.1946
Eskipara
Voskepar
Noemberyan
Evciler
Arazap
Oklemberyan
10.4.1947
Gaçağan
Lemavan
Spllak
26.4.1946
7
ESKi ADI
YENi ADI
Gadirli Garabağlar
a.ğlı Olduğu h Vlp ilçe
ıc..r·TMtıı
Landskanist
Aıllrat
3.7.1988
Çimankend
Aıllrat
Garaboya
Hnkoyan
Spilak
26.4.1946
Garabulak
Yamcatap
Aparan
15.7.1946
Garadaş
Segkar
lcevan
Gargar
Puşkino
Stepanavan
11.2.1937
Gasımlı
Getapi
Arlik
1.6.1940
Gaşga
Vardaşat
Ararat
10.9.1946
Gırahyer
Sizavet
Gukasyan
12.11.1946
Gızılgoç
Gukasyan1
---
4.1.1938
Goçurlu
Mrgaşat
Oklemberyan
4.4.1946
Golgat
Gehanist
Arlik
15.7.1948
Goradiz
Oradis
Ezizbeyov
3.7.1968
Goran
Gogaran
Slipak
26.4.1946
Goşaveng
Aykadzor
Ani
14.9.1950
Gödekbulak
Garçahpur
Vardenis
12.8.1946
Gödekli
Mrgavan
Aıtaşal
20.8.1945
Göl
Liçk
Martuni
Göykilse
Kaputan
Abovyan
3.1.1935
Göykümbet
Gehanist
Masis
1.12.1949 26.4.1946
Göyyokuş
Saralane
Spltak
Gözeldere
Vardenik
Martuni
7.12.1945
Gözeldere
Gehadir
Artik
31.5.1946
Gözeldere
Gehadzor
Artik
31.5.1946
Gözeldere
Gehadzor
Artik
15.7.1946 29.6.1949
Gurcretil
Gehapuş
Kalan
Gözlü
Akunk
Talin
12.11.1946
Gülablı
Corazluk
Aparan
15.7.1946
Gülablı
Aygedzor
Şemseddi n
4.5.1939 3.1.1935
Gülderviş
Vosketas
Tarın
Güleli
Karmir Gyuk
Kamo
1.6.1946
Güllüce
Spandaryan
Artik
31.5.1946
Güllüce
Vardenis
Aparan
15.7.1946
Saraart
Spltak
19.4.1950
Gümrü
Leninakan1
--
27.1.1924
Hacıgara
Aygeşat
Eçmiedzin
3.1.1935
Güllüce
•
1
E8KI ADI Hacıgara
YENi ADI
lljlı Olduiıı
IClrw Tlllhl 26.9.1967
h1p lıp
l.emapll
Gııkıır
Hacı Halil
Tllhkaovl
Hacılar
Mrgaslan
Aplran
Hacı Muhan
Muhan
Hacı Nazar
Eçmladzin
Kamo
Kamo
Ahuryan
Haçadur
Tllhkaşal
Tuınanyan
AılM<
15. 7. 1948
3.1.1935
3.1.1935 3. 1. 1935
Haçakllııe
Nagapelavan
Haçapapak
Zatımat
Hamamlı
SpRaıcı
-
26.9.1949
Hsncuğaz
Gezeldara
Gukar
1.6.1940
Hasankent
Herbeliti
Ş atın Yeıvandaşat
Yelıegnadzor
3.1.1935
Olclembeıyan
25.5.1967
Hozlkend
Mala
30.1.1961 3 .1.1935
Kuzikend
Arnasiya
Hüseyingıiluağalı
Harimankı
Veıdenis
İlançalan
Artaşavan
Aşı arak
İlanlı
Çaybasar Aygabasl
Arnaslya
26.4.1946
Ahuıyan
26.4.1946
imamşalı
Mlıçyan
Artaşat
3.1.1935
İn aklı
Antarut
Aştarak
1.12.1949
indican
Gandzak
ipekU (Oylak)
Yelıegnadzor
10.9.1946
Masis
Masis
4.4.1946
itgıran
GuHsatan
Ezizbakov
3.1.1935
İydeH
Pplavan
Oktambaıyan
10.4.1947
Kaltarlı
Panik
Artik
Kalalı
Norabar
Ani
3.2.1947
Kalarak
Oktembaıyan
4.4.1946
Kal ara
Şenavan Gukasavan
Masis
1.12.1949
Kahakçı
Aıtagyuk
Spitak
26.4.1946
Kamerli
Aıtaşaf
-·
4.9.1945 15.7.1946
ilhıabı
Kamerli
Mestamor
Eçmiadzin
Kamışkut
Yeheknut
Gukar
Kanlı
Kamışlu
Vardanis
• 12.8.1946
3.1.1935
Kanlıca
Marmaşen
Ahuıyan
26.4.1946
Kanlıca
Vagramaberd
Ahuıyan
26.4.1946
Kapılı
Gusanagyuk
Ani
3.2.1947
Karadağlı
Mıgaveı
Artışa!
20.8.1945 9
ESKi ADI
10
YENi ADI
Beğh Olduju il vtp ilçe
Karacören
Aragyuh
Aştarak
4.4.1946
Karançanta
Azizbekov
Amasiya
4.5.1939
Knr Tdl
Karahamzalı (Tamamlı)
Burastan
Artaşat
Karakale
Sevaberd
Abovyan
21.6.1948
Karakiise
Ahurik
Ahuryan
3.1.1935
Karakilse
Kirovakan1
---
3.1.1935
Karakilse
Sisyan1
---
2.3.1940
Karakilse
Artavan
Aparın
19.4.1950
Karakoymaz
Sasunaşen
Talin
12.11.1946
Karakoyun
Azizlu
Vardenis
3.1.1935
Karamemmed
Megraşat
Amasiya
26.4.1948
Karakula
Getap
Talin
12.11.1946
Karal
Katnadur
Sphak
26.4.1946
Karanamaz
Yeniyel
Amasiya
3.1.1935
Karanlık
Martuni'
---
Karanlık
Lusagyuk
Aparın
10.9.1948
Karanlıkdere
Lusadzor
icevan
2.1.1935
Kargapazar
Aykaşen
Eı;miadzin
25.5.1967
Karhun
Crarat
Eı;miadzin
4.4.1946
Karhun
Araks
Eçmiadzin
15.7.1946
Kazancı
Megraşen
Artik
31.5.1946
Kervansaray
icevan1
--
Kerim ar!<
Sovetakan
Oldemberyan
3.1.1935 2.3.1940
Kerimkend
Tsahkaşen
Kamo
Kepenek
Musaelyan
Ahuryan
3.1.1935
Kepenek
Ovil
Ahuryan
7.12.1945
Kerkibaş
Şalak
Vardenis
25.5.1967
Kerpiçli
Gehadir
Abovyan
3.1.1935 7.12.1945
Kesikbaş
Lemakert
Martuni
Keşişkend
Yehegnadzo?
----
3.1.1935
Keşişkend
Geharot
Spttak
3.1.1935
Kıraç
Crapi
Ani
3.2.1947
Kırkbulak
Akunk
Vardenis
3.1.1935
Kırmızlı
Karmraşen
Talin
12.11.1946
Kıpçak
Ariç
Aı1ik
31.5.1946
Kızılkilise
Kızıldaş
Kalin
3.1.1935
EIKI ADI Kızıtaıan Kızılleyınur Kızılvenk
IQrdllend IQrtflvan
YENi ADI
Şenavan Voslevaz Çlı;aldl
l..8nadzor
.. Olduju
Klflr .,....
Spbk --
3.1.1935
Vlrdenlıı
27.4.1940
�..,.ile-
28.4.1948
Yenekovan
Klllıı loevan
Antaranug
Gugar
Kolalaran
10.9.1948
TIOVinar
Maıtunl
3.1.1935
Konakkıran Konı
Şftk Corafen
Ahuryan
2.3.11MO
Konıa
19.4.1950
Kann111f811
Azlzbekoy
Koturbulak
Kalnahpur
Stepenavan
3.1.1935
Koytur
Getap Aıtalyls
Yetıadnadzor
3.1.1935
Eçmladzln
3.1.1935
Batlkyan
Kamo
Kolaglntn
Kôtanlı
Körpülü Kösememmed
3.1.1935
Kurtfuklu
Annavir
Oktembeıyan
3.1.1935
Kunı Aras
Yerashalu
Oktembeıyan
19.4.1950
Kunımsulu
Dostlu
Noembeıyan
Kutaşen
!Wants
icevan
Kuıtkulak
Balarabertf
Yelıegnadzor
10.9.1946
Kutnukışlar
Ovlaşen
Aıtik
15.7.1948
Kuzugüden
A)'V8şat
Oktembeıyan .
19.4.1950
Küylüser
Bambakavan
Aıtaşat
20.8.1945
Küy1üser
Dimilrov Lancahpur
Aıtaşat Kamo
1.12.1949
Küzeclk Lalakend
Laligyuk
icevan
25.5.1967
19.4.1950
Lambalı
Dobstaşen
Noembeıyan
18.6.1980
Meçidli
Nor Kyank
Aıtik
1.6.1940
Mahmudlu
Çaykend
Kalan
1.6.1940
Mahmutcuk
Pemzaşen
Aıtik
2.3.1940
Mastara
Oalarik
Talin
21.6.1965
Mayda
Lemarot
Aştarak
1.12.1949
Melikler
Spandaran
Sisyan
4.5.1939
Mesimli
Aygepal
Aıtaşat
1.12.1949
Mehriban
Katnahpur
Taln
19.4.1950
Melikkend
Melikyuk
Aparan
15.7.1946
Melikyok
Tsakkavan
ivecan
2.3.1940
11
ESKi ADI
Beğlı Olduğu il vep ilçe
Kaıw Tmltl
Mezre
Bartsravan
Sisyan
10.9.1946
Mihrablı
Vardaşen
Artaşet
20.8.1945
Mishana
Ankavan
Razdan
1.12.1949
Molla Bayazıt
Bambakaşat
Oklembeıyan
3.1.1935
Molla Dursun
Şaumyan
Eçmiadzin
Molla Eyublu
Evlu
Kalin
Molla Gökçe
Moralik
Ani
3.1.1935
Muğamlı
Mugam
Artaşat
20.6.1945
Muğancık
Aygedzor
Konıs
19.4.1950
Muncuklu
Ktilkar
Spitak
15.7.1946
Murad Tepe
Konakeravan
Abovyan
15.8.1964
Musahan (Molla Musa)
Voskeyask
Ahuıyan
26.4.1946
Musluklu
Lancik
Ani
3.2.1947
Ocakkulu
Areni
Ahuryan
26.4.1946
Oğruca
Karanman
Vardenis
Ortakent
Gladzor
Yehegnadzor
10.9.1946
Ortakılise
Maisyan
Ahuryan
26.4.1946
Ovandere
Ovpandzor
Stepanavan
19.4.1950
Ördekli
Lçeşan
Sevan
26.4.1946
Paşakend
Marmarik
Razdan
3.1.1935
Paşalı
Zarital
Azizbeyov
8.7.1957
Pirmelek
Areg
Talin
3.1.1935
Pirmezre
Katnarat
Kalan
29.6.1949
Pirtiken
Corakyuk
Talin
2.3.1940
Piri iken
Tsahkasar
Talin
2.3.1940
Polad
Polad
lcevan
Aynm
Puşgak Reyhanlı
Aygedzor
Magri
Aygavan
Ararat
4.4.1946 3.1.1935
Saçıyok
Debet
Gukar
Saçtı
Noraşen
Aparan
15.4.1946
Sadibeyli
Çhalov
Tumanyan
22.2.1939
Samurlu
Sarapat
Gukasyan
12.11.1946
Saralı
Haştarak
icevan
Sarıbaş
Aykasar
Artik
Sarmısakh
Karaberd
Gukar
4.4.1946
Samakunk
Sisyan
10.9.1946
Saybalı
12
YENi ADI
15.7.1948
ESKi ADI Semadefvit
YENi ADI
illi• Olduğu
K8nr' 1'dl
Aparan Oldambefysı
1.8.1940
3.1.1935
h.,. lıçe
Seıdarabad
Çlcnak Oldembef
Serdarabad
Oklembeıyan1
Sıçanlı
Avtona
Tdn
Sullanabad
Şurabad Baıtaıunl
Amaslya
Sullanbey
Tsamakasar
Azlzbeyov
3.1.1935
Susuz
Talin
Mayakovskiy
12.11.1948
Şaab Şagalı
Abcwyan
11.4.1940
Vaagnl
Gukar
10.4.1947
Şagap
Aranıl
3.7.1968
Şagaplı Şahadlı
3.1.1935 12.3.1935
Şgaıfik
Taln
3.1.1935
Şahrlz
Gegamavan
Sevan
26.4.1946
Şehriyar
Nalıandyan
Oldembeıyan
19.4.1950
Şehriyar
Nor Aılages
Oklambeıyan
3.7.1968
Şanotag
Lamaşen
Slsyan
2.3.1940
Şıhlar
Luaaral
26.12.1968
Şıhlar
Klzilşa!ak
Ararat
Sisyan
2.3.1940
Şirabad
Parakar
Eçmiadzin
Şir&kala
Vardanut
Aparan
15.7.1948
Şirvancık
Lemakert
Aılll<
15.7.1948
Şişlapa Şortu {Şöllü) Demirci
Sepasar
Gukasyan
12.11.1946
Şortu
Şortu (ŞöNü) Demirci
Demur9
3.1.1935
Şoıkı (Şölü) Mhnan:fll'
Mihmandar
Muls Maals Masis
Talıboğlu
LusakBrt
Aıllk
15.7.1948
Tavşankışlak
Şlrakavan
Ani
19.4.1950
Tayadibl
Aykavan
Oktembaryan
4.4.1946
TayÇan k
Megradzor
Razdan
31.5.1948
Ter&kli
Tsahkaşen
Aparan
19.4.1950
Tezekend
Tavşüt
Gukasyan
21.10.1967
Tezeköy
Nor Gyuk
AbtNyan
4.4.1948
Tezeköy
Tasik
Sisyan
3.7.1968
Tezaköy
Ayilap
10.9.1970
3.1.1935
Tohanşalı
Masis
MasIs Artaşal
Toparlı
Allik
Ahuryan
7.12.1945
Tomaştao
Vaıdakar
Artllı
31.5.1946
20.8.1945
13
ESKi ADI
14
YENi ADI
a.ğlı Olduğu il veY1 ilçe
Kmıw
Toprakkale
Hyaberd
Arlaşat
1.12.1949
Tovuzkale
Berd
Şamsaddin
Terlhl
Tulnebi
Saralanc
Aştarak
4.4.1946
Tutiya
Saranist
Abovyan
21.6.1948
Türkmenli
Apaga
Eçmiadzin
3.1.1935
T ürkmen li
Lusagyuk
Eçmiadzin
3.1.1935
Uğurbeyli
Berkanuş
Arlaşat
20.8.1945
Uluhanlı
Masis1
-
31.7.1950
Urut
Varatan
Sisyan
3.7.1968
Uzunlar
Odzun
Tumanyan
30.9.1967
Uzunoba
Agravand
Oktemberyan
10.4.1947
Uzuntala
Aygeovit
icevan
25.5.1967 25.5.1967
Uzuntala
Vayan
icevan
Varmazyar
Arevaşat
Eçmiadzin
4.4.1946
Vedi
Ararat
-
15.5.1968
Velıağalı
Coragyuh
Martuni
Veliyoh
Tsahkavan
Şamsaddin
Yagublar
Megrut
Gukar
1.4.1946
Yamancalı
Dehtsut
Artaşat
25.5.1967 25.5.1967
.
5.4.1939
Yarpızlı
Lçavan
Vardenis
Yasavul
Ovuni
Ahuryan
7.12.1945
Yaycı
Garjis
Korus
3.7.1968
Yegenler
Arevşat
Artik
15.7.1948
Yeni Bayazıt (Kever)
Kamo1
-
13.4.1959 3.7.1968
Yenikend
Goravan
Avaran
Yeniköy
Harkov
Ani
Yeşil
Kakavadzor
Talin
12.11.1946 31.7.1965
Yelkovan
Kotayik
Abovyan
Yuva
Şaumyan
Artaşat
19.4.1950
Zağalı
Tsovak
Vardenis
12.8.1946
Zerzibil
Zarkend
Vardenis
3.1.1935
Zod
Agehuş
Vardenis
Zolahaç
Zolakar
Martuni
Zorba
Sorik
Talin
3.1.1935
Zöhrablı
Mrganuş
Artaşat
20.8.1945
3.1.1935
Listede bazı hususlar dilckatimizi çeldi. Meseli Leninakan, Kirovakan gibi tehirlerin adlanrun değiştirilmesinde Rusların dahili olduğu kanaatin deyiz. Çünkü Lenin ve Kirov Ermeni değildir. Fakat özellikle Gorbaçov'la birlikte Sovyetler Birliği'nde meydana gelen değişikliklere paralel olarak, Ermeniler de bu gibi yerlerin adım mililleştirmeğe bqlamışlardır. Nitekim yeni haritalarda Leninakan yerine Ahuryan, Kirevokan yerine de Megrut yazılmaktadır. Bir diğer husus ise, bu listenin dörtebir olması. Diğer yan
dan, Ermeniler, Stephan Şaumyan gibi siyaset adamlarıyla modem Ermeni edebiyatının kurucusu olarak kabul ettikleri Haçatur Abovyan gibi yazar ların adlarını birden fazla yere vermiflerdir. Aynı durum, Ararat için de söz konusudur. Ararat, Ağrı Dağı'nda kanyaktan futbol takımına varıncaya kadar hangi taı kaldırılsa, altından bu ad çık.maktadır. Sebebi ise, Erme niler' in Ağrı Dağı ve havalisi üzerinde hak iddia etmeleri. Sadece bu kadarıyla kalsalar..."Ağn'dan lstanbul'u görebiliriz" diyorlar. Heriflerdeki iş taha bakıruz! .. Diğer taraftan Hz. Nuh'un gemisinin Ağrı Dağı'na takılıp kaldığı, ilmi açıdan kesinlik kazanDU.f durumdadır. Bilindiği gibi yeryüzü su ile kaplandığı zaman Hz. Nuh bir süre gemisiyle birlikte suyun üzerinde dola,mıştır. Gemi, kazıklamasına bir karaya oturduktan sonra suyun çe kilmesi beklenmiıı ve daha sonra gemidekiler karaya ayak basarak, bugün kü medeniyetin temelini Ağrı Dağı ve havalisinde atlatmııılardır. Günün anlamını üade etmek maksadıyla kuru yiyeceklerden hazırlanan ilk aııure de kutlamalar esnasında orada bulunan insanlara yine ilk defa burada sunulınuıtur. Bu cümleden, Ermeniler, Yunanlılara nisbet edercesine, uy garlığın kurucusu biz, beşiği ise Ermenistan, yani Hz. Nuh'un gemisinin karaya oturduğu yerdir, demektedirler. Hatta hem bu iddialanru bazı bel gelerle resmileştirmek için, 1970'de bir İngiliz Yahudisi olan Deyvid Mar ııal'a Merkoyan Vakfı'ndan on bin dolar vererek, İngilizce Medeniyetin Beşiği Ermenistan adlı kitabın neşrini sağladılar. Çünkü Marııal, kitabında Tevrat'taki bilgilerin ıııığı altında Nuh tufaru konusunu iıılenmişti. Mese lenin nazikliğini hesaba katarak, bu vesile ile bir hususu özellikle belirtmeği de bir borç bilmekteyiz. Tevrat'ta 2. aY'.n 27 sine tekabül eden bu gün, yani Nuh'un gemiden çıkıp aııılre ile kutladığı kameri günün, mil.idi 10 ile 20 Kasım arasındaki günlerden birine tekAbül ettiği Tel-Aviv Üniversitesi tarafından da doğnılarunıştır. Beri taraftan lgdır'ın düşman iııg.ilinden kur tuluşu da bir süre 12 Kasım olup, sonradan 14 Kasım'a alınmıştır. Aslında Iğdır belediyesinin bunu, kurtuluş haftasında "aşure şenliği, ilk aşure bay
ramı" veya daha başka bir ad altında kutlaması, hatta bu haftaya devletin ilgili organlarının da desteğini alarak uluslararası bir hüviyet kazandırması gerekir kanaatindeyiz. Listede dikkatimizi çeken bir baııka hususu ise 1935 ve 1946 tarihleri. Stalin dönemine tekAbül eden bu tarihlerde alınan kararlarla adlan değiş tirilen yerler yekı'.in tutmaktadır. Yine tarihten bilindiği kadarıyla, söz ko nusu dönemde Ermenistan'da yaşayan Türkler, toplu göçe tabi tutulmuş-
15
!ardır. &ınlardan bir kısmı Azerbaycan' a yerleşirken, çoğu da arada ka � ı pl ı r 1 kanşnuş veya Sibirya başta olmak üzere ülkenin ücri köfe}erine ·
.
.
Özetlemek bo�hlan yerlere süratle
süriilmüştür. Daha şanssız olanlar ise, ölümü daha erken tatmış. gt>rekir, Türkler önce göçe zorlanıyor, onlardan
Ermeniler yerleştirtiyor veya yerleşiyor, sonra da yerin adı değiştiriliyor. Göriildüğü gibi gayet kanuni (!) bir işlem; uluslararası hukuka aylan bir yanı yok. Şu hususu da belirtelim ki, bu ad değiştirme işi 1971'de bibne di;devam ediyor. Son olarak 1988'de Ermenistan'dan sürülen iki yüz bine yakın Türk'ten boşalan yerlerin çoğunun adı da değiştirilmiştir. Netice itibariyla Ermenistan'da bu ad değiştirme geleneği devam etmektedir. Fa ,
k.lt, herhalde bir husus unutulmaktadır: Toplumun hafızası. Yani hemangi bir yerleşim yerinin giriş ve çıkışındaki levhada yazılanları değiştirip, yöre sakinlerini oradan uzuklaştınnakla iş bitmiyor. Şayet bütün problemler bununla çözümlenmiş olsaydı, herkesin sabahleyin uyandığında veya sık sık ,1dını, uzun süren bir sefer dönüşü de ikametgah adresini' unutması gerekirdi. Halbuki dunırn, düşünülenden hayli farklıdır. Fertte bulunan hafıza, aslında millete aittir ve yüz ytlların ötesinden gelmektedir; millet \"ar olduğu sürece de devam edecektir. Dünya milletlerinin aralaralarındaki buzları eritip, birbirleriyle sıcak ve dostane ilişkilere girmeğe çalışhğı bir sırada bu gibi ucuz , sathi ve modası geçmiş taktiklerle - biraz da başkalarının kışkırtmasıyla arada soğukluk yaratmanın, bizden çok Ermeniler'in aleyhine olacağını arhk kendilerinin de anlan1ası gerekir. Yoksa, bir yandan Anadolu ve Azerbaycan üzerindeki toprak talebinizi her fırsatta hayata geçirmeğe çalışacak, Karabağ, Garam boy, Kazak, Taöuz, Ağdam, Kelbecer, Nahçivan, Laçın, vs. gibi yerlerde savunmasız Türkler'in evlerini yakıp kendilerini de katledeceksiniz, diğer \"andan da Ruslar'dan bağımsızlık isteyip, dünyaya açılmak için de Türkiye
iıe
aranızdaki Alican köprüsü üzerinden bir ticaret kapısının açılması ta
lebiyle sık ı;ık Ankara'ya heyetler göndereceksiniz. Bunların bir arada
yü
rüyemeyeceğini siz de biliyorsunuz. Buna rağmen kendinizce sözde bizim lehimize - cazip bir ekonomik tablo çizip, bizi de buna inandırmağa çalı şıyorsunuz. Türk diplomasisi,
"lıayali" ekonomik meselelerle milli mesele
leri birbirinden ayıracak olgunluğa erişmiştir; istekleriniz değerlendirilirken
bu liste de dikkate alınacaktır. Sizden yukanda adlan zikredilen ata yurt larından başka alacağınuz yoktur. Her fırsatta övündüğümüz kaynağınız kendinize kalsın .
..