Akran Arabuluculuk Öğrenci Çalışma Kitabı

ORTAÖĞRETİM

Lisede Anlaşmazlık Çözümü

AKRAN ARABULUCULUK Öğrenci Çalışma Kitabı

M

AKEREC Z Ü İ

AR

ABULUCU

ORTAÖĞRETİM

Lisede Anlaşmazlık Çözümü

AKRAN ARABULUCULUK Öğrenci Çalışma Kitabı

Feridun BALCI

KARTOPU YAYINCILIK SANAYİ VE TİCARET LİMİTET ŞİRKETİ Dr. Faik Muhittin Adam Cad. Nu.: 38/104 Konak - İZMİR Telefon: (0 232) 425 79 63 - 445 91 12 / Belgegeçer: (0 232) 489 37 37 / www.top.com.tr

ISBN 978 - 975 - 8550 - 56 - 2 Sertifika Numarası - 18125

© Bu kitabın her hakkı saklıdır ve Kartopu Yayıncılık Sanayi ve Ticaret Limitet Şirketine aittir. İzin alınmaksızın yazı, resim, soru ve şekilleri elektronik ya da mekanik yollarla hiçbir şekilde alıntı yapılamaz, çoğaltılamaz, basılamaz.

Yazar Feridun BALCI Çizer Murteza ALBAYRAK Editör Özlem TORTOP AKKAYA Dil Uzmanı Rahmi HÜYÜK Görsel Tasarımcı Ahmet DUMAN

Baskı Baskı: Özden Ofset Matbaacılık ve Ambalaj San. Koll. Şti.

Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi Atatürk Mahallesi Gazi Bulvarı No: 148-B Kemalpaşa / İZMİR Sertifika No: 15666 İzmir - 30 Ekim 2013

İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Bastığın yerleri “toprak!” diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.

Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl...

Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ!

Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.

Bu ezanlar-ki şahadetleri dinin temeliEbedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, “Medeniyet!” dediğin tek dişi kalmış canavar?

O zaman vecd ile bin secde eder - varsa - taşım, Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na’şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın.

Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.

Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın...

Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.

Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif ERSOY 3

ATATÜRK’ÜN GENÇLİĞE HİTABESİ Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dâhilî ve haricî, bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler.

Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asîl kanda, mevcuttur!

4

Mustafa Kemal ATATÜRK

5

İ Ç İ NDEKİL ER ÖN SÖZ.................................................................................................................................................... 8

1. ÜNİTE

ANLAŞMAZLIĞI ANLAMAK ................................................................ 9

TANIŞMA, ANLAŞMAZLIK, DERS DİNLEME . ......................................................................................... 10 ANLAŞMAZLIKLARA VERDİĞİMİZ YIKICI TEPKİLER ............................................................................ 14 KİŞİLER ARASI ANLAŞMAZLIKLARIN KAYNAKLARI . ......................................................................... 18 Sınırlı Kaynaklardan Doğan Anlaşmazlıklar .......................................................................................... 19 Temel İhtiyaçların Karşılanmamasından Doğan Anlaşmazlıklar. ...........................................................20 Değer Anlaşmazlıkları. ...........................................................................................................................21 KİŞİLER ARASI ANLAŞMAZLIKLARA VERDİĞİMİZ TEPKİLER. ............................................................23 Saldırmak...............................................................................................................................................24 Sakınmak. ..............................................................................................................................................24 Sineye Çekmek. .....................................................................................................................................24

2. ÜNİTE

İLETİŞİM ................................................................................... 27

ALGI ..........................................................................................................................................................28 Algılama Özneldir .................................................................................................................................28 Farklı Algılamalarımızın Sonuçları ........................................................................................................32 İLETİŞİM BECERİLERİ .............................................................................................................................33 Etkin Dinleme ve İletişim Engelleri .......................................................................................................34 Empatik İletişim .....................................................................................................................................36 DUYGULARIMIZ .......................................................................................................................................37 Duygularımızı Tanıyalım ........................................................................................................................38 Duygu Alfabesi ......................................................................................................................................40

3. ÜNİTE

ÖFKE ........................................................................................ 43

ÖFKE YÖNETİMİ ........................................................................................................................................44 Öfkemizi Tanıyalım ................................................................................................................................44 Öfkeni Yönetebilirsin ..............................................................................................................................45 Öfkelendiğimizde Yapabileceğimiz Eylemler .........................................................................................46 ÖFKE YÖNETİMİNDE BEN DİLİ KULLANMA .........................................................................................48 Olumsuz Düşünceleri Olumluya Çevirme .............................................................................................49 Ben Dili Kullanma ..................................................................................................................................50

6

4. ÜNİTE

BARIŞA GİDEN YOLDA DEĞERLERİN YERİ............................................ 53

MEVLÂNÂ CELALEDDİN RUMİ’DE AHLAKİ DEĞERLER . ....................................................................54 YUNUS EMRE’DE AHLAKİ DEĞERLER ..................................................................................................58 HACI BEKTAŞ-I VELİ’DE AHLAKİ DEĞERLER .......................................................................................62 ATATÜRK VE BARIŞ..................................................................................................................................67 Değerler .................................................................................................................................................70 İnsan Hakları ..........................................................................................................................................70 GANDHİ VE BARIŞ, KANT VE ÖDEV AHLAKI .........................................................................................72

5. ÜNİTE

ANLAŞMAZLIK ÇÖZÜMÜNDE MÜZAKERE ..............................................77

MÜZAKERE İLKELERİ .............................................................................................................................78 Sorunu Kişiden Ayırt Etme .........................................................................................................................78 MÜZAKERE İLKELERİ .............................................................................................................................83 İsteklere Değil İhtiyaçlara Odaklanma....................................................................................................84 Kazan-Kazan .........................................................................................................................................85 Evrensel Değerlerde Israr Etme.............................................................................................................86 MÜZAKERE BASAMAKLARI ...................................................................................................................87 Müzakereye Hazırlık Basamakları ........................................................................................................88 Müzakere Süreci Basamakları ..............................................................................................................88 MÜZAKERE UYGULAMALARI ................................................................................................................92

6. ÜNİTE

ANLAŞMAZLIK ÇÖZÜMÜNDE ARABULUCULUK ...................................... 99

ARABULUCULUK ..................................................................................................................................100 Arabulucu Ne Yapmaz? ....................................................................................................................... 100 Arabulucu Ne Yapar? .......................................................................................................................... 100 Arabuluculuk İşlem Basamakları ......................................................................................................... 102 Çözüm Seçeneği Üretme .................................................................................................................... 105 ARABULUCULUK UYGULAMALARI ..................................................................................................... 106 Müzakere Sözleşmesi .......................................................................................................................... 113 Arabuluculuk Sözleşmesi ..................................................................................................................... 114 Örnek Senaryolar................................................................................................................................ 115, KAYNAKÇA ............................................................................................................................................. 119

7

ÖN SÖZ ...........................................................................

Her toplumda düşünsel, vicdani ve bireysel farklılıkların olması kaçınılmazdır. Farklılıkları yok etmek mümkün değildir. Farklılıklarımızla birlikte barış içinde yaşamak zorundayız. Evde, okulda, çalışma ortamında, sokakta kısaca birden fazla insanın bir arada olduğu her yerde anlaşmazlık yaşanması muhtemel ve doğaldır. Toplumu oluşturan bireylerin yaşadıkları anlaşmazlıkları çözme yöntemleri, toplumsal yapının şekillenmesinde önemli rol oynar. Örgün eğitim kurumlarında öğrencilerimize kazandıracağımız alternatif anlaşmazlık çözüm yolları ve becerileri (Müzakere-Arabuluculuk) toplumsal bütünleşme ve toplumsal barışın inşasında önemli rol oynayacaktır.

Eşitler arası bir süreç olan müzakere, demokratik bir yaşam tarzının temelini oluşturur. Aile ya da okuldaki ilişkilerin yönetiminde müzakerenin kullanılması, demokratik yaşam tarzının güçlenmesini sağlar. Anlaşmazlıkların müzakere ile çözülemediği hiçbir ortamda demokratik bir hayat var olamaz. Toplumun yapı taşını oluşturan ailede, hayata hazırlandığımız okulda ve yaşamımızı sürdürdüğümüz ülkede demokratik bir ortam istiyorsak tüm ilişkilerimizde yaşadığımız anlaşmazlıkları çözmede yapıcı-barışçıl bir anlaşmazlık çözüm yolu olan müzakere ve arabuluculuğu kullanmalıyız.

Bu kitabın; okullarda akranlar arası anlaşmazlıkların çözümüne, alternatif anlaşmazlık çözüm yollarının öğrencilere öğretilmesine, olumlu okul iklimi oluşturulmasına, dolayısıyla toplumsal barışa ve bütünleşmeye katkı yapacağına inanıyorum.

Okullarda akran-arabuluculuk eğitimi veren tüm eğitimcilere saygı ve minnetle teşekkür ediyorum.

Feridun BALCI 8

1.

Ünite

ANLAŞMAZLIĞI ANLAMAK

KONU - 1: TANIŞMA, ANLAŞMAZLIK, DERS DİNLEME Amaçlar

: 1. Öğrencilerin birbirini tanıması 2. Anlaşmazlığın ne olduğunu öğrenme 3. Sağlıklı bir iletişim için dinlemenin önemini kavrama

Küçük oğlumuz sence de çok yaramaz değil mi?

Haklısın, komşuya verip kurtulalım.

Bence de iyi fikir.

9

TANIŞMA, ANLAŞMAZLIK, DERS DİNLEME Zil çalmış, öğretmenler ve öğrenciler teneffüse çıkmışlardı. Bugün heyecanlıydım; yeni arabulucu adaylarımla tanışacaktım, onlar da birbirleri ile tanışacaklardı. Üç ayrı sınıftan kendi sınıf arkadaşlarının seçtiği sekizer arabulucu adayı, bir araya gelip yirmi dört kişilik bir arabulucu sınıfı oluşturacaktı. Okulumuzda boş sınıf olmadığı için arabuluculuk derslerimizi kütüphanede yapıyorduk. Kütüphaneye gidip öğrencilerimi beklemeye başladım.

Nasıl bir tanışma olması gerektiğini düşünüyordum. Her öğrenci kendisi ile ilgili bir olumlu özelliğini söylemeli ve bu cümle tahtaya yazılmalıydı. Herkesin kendi söylediği cümleyi unutmamasını istemeliydim. Tahtaya yirmi dört cümle yazıldıktan sonra hangi cümlenin hangi öğrenciye ait olduğunu bulmalarını istemeliydim. Herkesin kendisi ile ilgili olan cümleyi değil, diğer arkadaşının bir özelliğini anlatan cümleyi bulması gerektiğini söylemeliydim. Cümleyi doğru söyleyen öğrenciyi cümlenin sahibi olan öğrencinin yanına oturtmalıydım. Bu iki öğrenci; eğitimlerimiz bitene kadar birbirlerinin partneri olmalı, sonraki eğitimlerde birlikte çalışmalıydılar.

Ben bunları düşünürken öğrenciler gelmiş, yerlerine oturmuşlardı. Birlikte iki buçuk ay sürecek müzakere arabuluculuk eğitimleri yapacağımızı söyledikten sonra birbirimizi tanımayı teklif ettim. Bir öğrencim söz almadan, “Evet hocam tanışalım, benim adım Aslı.” dedi. Fırsatı değerlendiren bir başka öğrenci de: “Benimki de Eren.” dedi. Bir başkası: “Ben Yusuf, memnun oldum hocam.” dedi. Diğer öğrenciler gülüşmeye başladılar. Bu durum beni şaşırtmadı, her biri arkadaşları tarafından seçilmiş, sınıfların lider öğrencileriydi ve benim, sınıfın lideri olup olamayacağımı test ediyorlardı. Biliyordum ki onlara kızıp bağırarak ya da “Sırayla konuşmamız gerekir.” gibi nasihatler vererek bu duruma kalıcı bir çözüm üretemezdim. İtiraf etmeliyim ki öğrenciler dersi işleme planımı bozmuştu. Aslı, Eren ve Yusuf’u çağırarak kapıya doğru yürüdüm. Kütüphanenin dışına çıkıp kapının önünde konuşmaya başladık. Şimdi şaşırma sırası onlara gelmişti, onları azarlamadım, nasihat vermedim. İçeri girdiğimizde bir oyun oynayacağımızı fakat bunun için yardıma ihtiyacım olduğunu söyledim.

Aslı:

Nasıl bir oyun oynayacağız hocam?

Ben:

En iyi bildiğiniz konuda bir dakika konuşacaksınız fakat aynı ses tonuyla ve aynı anda konuşacaksınız.

Eren: Tamam hocam, bizim en iyi yaptığımız şey hep bir ağızdan konuşmaktır.

Ben:

Anlaştık. Ben sınıfa açıklama yaptıktan sonra “Başlayın.” diyeceğim, siz de hep birlikte konuşacaksınız.

Üçü de aynı anda “Tamam.” dedi. Sınıfa girip “Arkadaşlarımız bize bazı konularda önemli bilgiler verecekler.” dedim. Sınıftaki öğrenciler de neler olduğunu merak ediyordu. Üç öğrenciye “Başlayın.” dedim ve hep bir ağızdan konuşmaya başladılar. Aynı ses tonuyla kesintisiz bir biçimde yaklaşık bir dakika konuştular. Diğer öğrenciler şaşkınlık içinde neler olduğunu anlamaya çalışıyorlardı. Üç öğrencinin konuşmaları bittikten sonra teşekkür edip yerlerine oturmalarını istedim. Onlar oturduktan sonra üç öğrencinin neler anlattıklarını diğer öğrencilerden anlatmalarını istedim. Birkaç kelime söyleyenler olsa da anlatılanların tümünü ifade edebilen çıkmadı. Bunun üzerine şu konuşmayı yaptım: “Sevgili gençler, eğitimlerimiz süresince birbirimizi anlayabilmek için sırayla konuşmayı öneriyorum. Elbette hepimizin konuşmaya, düşüncelerini ifade etmeye hakkı vardır fakat unutmayalım ki hak10

lar ve sorumluluklar kardeştir. Biri olmadan diğeri de olmaz. Konuşma hakkını kazanabilmek için dinleme sorumluluğumuzu yerine getirmeliyiz. Bu konuda sizlerin de görüşlerini alabilir miyim?” Birkaç öğrenci söz alıp konuştuktan sonra birlikte öneriyi uygulamaya karar verdik.

Artık tanışma etkinliğini yapabilirdik. Öğrenciler önce adlarını, sonra kendileri ile ilgili birer olumlu özelliklerini söylediler.

Adım …………………………, ben insanlara yardım etmeyi severim.

Adım …………………………, ben şaka yapmayı severim, herkesi güldürürüm.

Adım …………………………, ben iyimser bir insanım, olayların hep iyi tarafını görmeye çalışırım.

Adım …………………………, ben sırdaş bir insanım, arkadaşlarım özel yaşantılarını hep bana anlatırlar.

Yirmi dört cümleyi tahtaya yazdıktan sonra cümlelerin hangi arkadaşlarına ait olduğunu sordum.

Aslı ile Eren, Yusuf ile Alper partner oldular ve partnerlerin yan yana oturmalarını istedim. Tüm öğrencilerin yeni oturma düzeni oluştuktan sonra bugünkü konumuzu anlatmaya başladım.

“Sevgili gençler, bugün size anlaşmazlığın ne olduğunu anlatacağım. Anlaşmazlık; bir kişinin hedeflerine ulaşma çabası, başka bir kişinin hedeflerine ulaşma çabasını engellediğinde ortaya çıkan durumdur.” Tanımı yaparken iki öğrencinin arka sırada birbirleriyle derin bir sohbete daldıklarını gördüm. Anlaşmazlık müzakerenin ham maddesidir, diye düşünerek bu fırsatı değerlendirmeye karar verdim. Arkada sohbete dalan iki öğrenciyi yanıma çağırıp aramızda bir anlaşmazlık olduğunu ve eğer onlar da isterse bunu çözmek istediğimi söyledim.

Ezgi:

Ne anlaşmazlığı hocam?

Ben:

Sizin aranızda sohbet etmeniz benim ders anlatmamı engelliyor. Ben bu durumu çözmek adına sizi buraya çağırdığım için de siz sohbet edemiyorsunuz.

Eda:

Nasıl çözeceğiz bu durumu?

Ezgi:

Hocam daha ilk dersteyiz, biz müzakere etmeyi bilmiyoruz ki.

Ben:

Haklısın ama ben biliyorum, siz öğrenene kadar müzakereleri ben yönlendireceğim.

Siz de dikkatle beni izlerseniz nasıl müzakere edileceğini daha çabuk öğrenirsiniz.

Eda:

Tamam, başlayalım o zaman.

Ben:

Ben ders anlatırken siz arkada konuştuğunuzda benim dikkatim dağılıyor. Aynı anda hem anlatacağım şeye hem de sizin konuşmalarınıza odaklanamıyorum. Bu durumda dersi verimli bir şekilde anlatamıyorum. Kendimi başarısız hissediyorum. Dersi dinleyen diğer arkadaşlarınıza karşı sorumluluğumu yerine getiremediğimi düşünüyorum, bu da beni çok üzüyor. Sizce bu duruma nasıl bir çözüm bulabiliriz?

Ezgi:

Anladım hocam, en iyisi biz oturup dersi dinleyelim.

Eda:

Evet hocam, sizi bu kadar üzdüğümüzü hiç düşünmemiştim.

11

Öğrenciler yerlerine oturdular, ben de az önce yaptığım anlaşmazlık tanımının yaşadığımız olaydaki karşılığını anlattım.

“Sevgili gençler, Eda ve Ezgi’nin benimle yaşadığı olay bir anlaşmazlıktır. Benim ders anlatma hedefim onların sohbet etmelerini, onların sohbet etme hedefleri benim ders anlatmamı engelledi ve biz kaçınılmaz olarak anlaşmazlık yaşadık.”

ETKİNLİK 1 • Sınıfınızda okuma parçasındaki gibi bir tanışma ve dinleme etkinliği yapınız.

• Soruları okuyup yanıtınız evet ise “” , hayır ise “” işareti koyunuz.

1. Üç arkadaşınız aynı anda konuşurken konuşulanları anlayabildiniz mi?

2. İnsan aynı anda birden fazla uyarıcıyı etkin dikkatle algılayabiliyor mu?

3. Sağlıklı bir iletişim için sırayla konuşmak gerektiği düşüncesine katılıyor musunuz?

4. Sırayla konuşmak eğitimlerimiz boyunca hepimizin sorumluluğu olmalı mıdır?

5. İnsanlar hep bir ağızdan konuşurlarsa birbirlerini anlayabilirler mi?

6. Birbirimizi anlamadan anlaşmazlıklarımızı çözebilir miyiz?

ETKİNLİK 2 Verilen olaylardan anlaşmazlık ifade edenlerin başına “” işareti, anlaşmazlık ifade etmeyenlerin başına “ ” işareti koyunuz.



Kardeşin televizyonda çizgi film izlemek istiyor, sen başka bir kanaldaki komedi programını izlemek istiyorsun.

Sıra arkadaşın cam kenarında oturmak istiyor, sen de cam kenarında oturmak istiyorsun.

Arkadaşın seninle okul çıkışı sinemaya gitmek istiyor, sen de ailenden izin aldıktan sonra gidebileceğinizi söylüyorsun.

Sınıfınıza yeni gelen bir öğrenci senin arkadaş grubuna katılmak istiyor, sen de katılmasını istiyorsun. Fakat gruptaki arkadaşların buna karşı çıkıyor. Öğretmenin son sınavdan yüksek not alırsan sözlüden de yüksek not vereceğini söylüyor.

Arkadaşının doğum günü partisine gitmek istiyorsun, baban 20.00’de başlayan partiden 20.30’da eve dönersen izin verebileceğini söylüyor. Ancak sen yarım saatin yeterli olmadığını düşünüyorsun.

Hafta sonu sınıfça sinemaya gitmek istiyorsunuz. Kızlar bilim kurgu, erkekler macera filmine gitmek istiyor.

12

ETKİNLİK 3 Verilen kavramların tanımlarını ve örnek cümleleri okuyunuz. Siz de bu kavramların geçtiği birer cümle yazınız.

Anlaşmazlık: Bir kişinin hedeflerine ulaşma çabası, başka bir kişinin hedeflerine ulaşma çabası tarafından engellendiğinde ortaya çıkan durumdur.

Ne zaman evde bilgisayardan ödev hazırlamak istesem kardeşim bilgisayar oyunu oynamak istiyor, bu anlaşmazlığı bir türlü çözemiyoruz. ……………………………………………………………………………...............…

Hak: Hukuk düzeninin bireye tanıdığı yetkidir.

Yaşama hakkı, her insanın doğuştan sahip olduğu temel haklardan biridir. ……………………………………………………………………………...............…

Sorumluluk: Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir.

Sen benim dediğimi yap, bütün sorumluluğu üzerime alıyorum. ……………………………………………………………....………………...............

ETKİNLİK 4 Verilen kelimeleri cümlede boş bırakılan yerlere doğru şekilde yerleştiriniz.

hakkını

anlaşmazlıkları

sorumluluğumuzu

………………....……… çözerken konuşma …………............…… kazanabilmek için dinleme ……………........… yerine getirmeliyiz.

13

1. ÜNİTE : ANLAŞMAZLIĞI ANLAMAK KONU - 2: ANLAŞMAZLIKLARA VERDİĞİMİZ YIKICI TEPKİLER Amaçlar

: 1. Anlaşmazlık ve şiddeti ayırt edebilme 2. Her tür şiddetin kişilere ve kişiler arası ilişkilere zarar verdiğini kavrama

Murteza ALBAYRAK / (Dil/İm)

3. Şiddet türlerini birbirinden ayırt edebilme

14

ANLAŞMAZLIKLARA VERDİĞİMİZ YIKICI TEPKİLER O gün arabulucu adaylarına anlaşmazlıklara verdiğimiz yıkıcı tepkileri anlatacaktım. Anlaşmazlık ve şiddet çoğu zaman birbirine karıştırılıyor. İkisi arasındaki farkı onlara nasıl göstermem gerektiğini düşünüyordum. Anlaşmazlıkla şiddet aynı şey değildir. Şiddet anlaşmazlığın bir sonucudur ve her anlaşmazlık şiddete dönüşmek zorunda değildir. Bir başkasıyla anlaşmazlık yaşanabilir fakat konuşarak bir çözüm bulunabilir, bu durum şiddete dönüştürülmeyebilir. Ben bunları düşünürken öğrenciler gelmiş yerlerine oturmuşlardı. Dersi anlatmaya başladım: “Sevgili gençler, hepimiz birbirimizden farklıyız. Farklı hayallerimiz, isteklerimiz, hedeflerimiz var.

Karakterimiz, mizacımız, beğenilerimiz farklı. Tek yumurta ikizleri bile kişilikleri söz konusu olduğunda birbirlerinden farklıdır. Bu durumu anlatan güzel bir deyim var: ‘Beş parmağın beşi bir değildir.’ diye. Bu kadar farklılığı olan insanlar bir arada olduklarında anlaşmazlık yaşamaları kaçınılmazdır. Bu nedenle anlaşmazlık yaşamak doğaldır. Anlaşmazlık iyi ya da kötüdür demiyorum, anlaşmazlık nötr ve aynı zamanda doğaldır diyorum.” Eren’in söz isteyip “Hocam bugün çok doğal bir şey oldu.” ifadesi sınıfta gülüşmelere neden oldu.

Ben:

Hayırdır Eren, bugün ne oldu?

Eren:

Neler olmadı ki hocam? Ortalık karıştı. Önce Yusuf’la Alper anlaşmazlık yaşadılar, sonra Aslı Alper’le tartıştı. Ben de onlara arabuluculuk yapayım dedim ama Yusuf “Sen ne karışıyorsun!” dedi ve bana vurdu.

Ben:

Evet, ortalık karışmış. Aslı, yaşananları tek tek anlatır mısın?

Aslı:

Hocam, siz de biliyorsunuz ki Yusuf aksanlı konuşuyor ve bu onun tercihi değil. Alper sene başından beri Yusuf’un konuşmasıyla alay ediyor. Birinci dersin teneffüsündeydik, Yusuf’la ben kantinde alışveriş yapmak için sırada bekliyorduk. Alper geldi ve önümüze geçmeye çalıştı. Yusuf da, ”Sırana geç gardaşım.” dedi. Bunun üzerine Alper her zamanki gibi Yusuf’la alay etmeye başladı.

Ben:

Sen ne diyorsun bu olanlara Alper?

Alper:

Hocam, ben şaka yapıyordum, kötü bir niyetim yoktu; biraz eğlenelim istemiştim sadece.

Yusuf:

Hocam defalarca söyledim benim konuşmamla alay etme diye, ben onun eğlencesi olmak zorunda mıyım?

Aslı:

Alper’e bunu yapmaya hakkı olmadığını söyledim. O da bana; ‘Sen Yusuf’un avukatı mısın?’ dedi. Ben de öfkelendim, ona hakaret ettim.

Eren:

Sonra ben araya girip arabuluculuk yapmak istedim. Alper’e; ‘Bu yaptığın hiç doğru değil, Yusuf’tan özür dilemelisin.‘ dedim. Alper de; ‘Sen ne karışıyorsun!’ deyip bana vurdu.

“Sevgili gençler, şimdi isterseniz yaşadığınız anlaşmazlıkların nedenlerini ve türlerini birlikte anlamaya çalışalım. Alper ve Yusuf’un yaşadığı anlaşmazlık, duygusal şiddetten kaynaklanan bir anlaşmazlıktır. Kişiliğin duygusal, psikolojik yönüne zarar verir. Bir kişiyle alay ettiğinizde, onu aşağılayıp küçük düşürdüğünüzde, gururunu incittiğinizde yaptığınız davranış duygusal şiddettir. Bu durumda Alper, Yusuf’a duygusal şiddet uygulamış oluyor.”

Alper:

Peki hocam Aslı’nın bana hakaret etmesi şiddet olmuyor mu?

15

Ben:

Haklısın Alper, Aslı’nın sana hakaret etmesi sözel şiddet oluyor. Bir kişiye bağırma, küfretme, korkutma, suçlama içeren cümleler kurduğumuzda sözel şiddet uygulamış oluruz. Bu durumda Aslı da Alper’e sözel şiddet uygulamış oluyor.

Eren:

Hocam, Alper’in bana vurması ne oluyor?

Ben:

Alper’in sana vurması fiziksel şiddet oluyor. Kasıtlı olarak yapılan, diğerinin yaralanmasına, ya da canının yanmasına neden olan davranışlara fiziksel şiddet diyoruz.

Aslı:

Hocam, madem ki anlaşmazlığı doğal olarak her insan yaşıyor, anlaşmazlığın sonucunda ortaya çıkan bu şiddet türleri de doğal değil midir?

Ben:

Hayır Aslı, anlaşmazlık doğaldır çünkü ortaya çıkmasını engelleyemeyiz. Bugün yaşadığınız gibi, Yusuf’un sizden farklı konuşma biçimi anlaşmazlığa yol açmış. Farklılıkları yok edemeyeceğimiz için her zaman anlaşmazlık olacaktır. Fakat anlaşmazlık ortaya çıktıktan sonra seçebileceğimiz çözüm yolları bizi şiddete varmadan barışçıl sonuçlara da götürebilir.

Eren:

Hocam, ne yapsaydık bugün yaşanan anlaşmazlık şiddetle sonuçlanmazdı?

Ben:

Anlaşmazlığınızı konuşarak çözme yolunu seçseydiniz şiddetle sonuçlanmazdı.

Aslı:

Zaten biz de konuşarak çözmeye çalıştık ama olmadı.

Ben:

Benim sözünü ettiğim konuşma bugün sizin yaptığınız konuşma değil. Ben müzakere etmekten bahsediyorum.

Aslı:

O zaman bize müzakere etmeyi öğretin hocam.

Ben:

Daha çok erken, önce öğrenmeniz gereken başka konular var. Sırası geldiğinde müzakereyi de anlatacağım. Eğitimleriniz bittiğinde hepiniz iyi birer müzakereci olacaksınız.

Aslı:

Keşke önce müzakereyi anlatsanız hocam!

Ben:

Müzakereyi şimdi anlatırsam, müzakere etmeyi öğrenemezsiniz. Önce müzakere edebilmek için öğrenmeniz gereken konuları anlatmalıyım.

ETKİNLİK 1 Kelimeleri tanımlarıyla örnekteki gibi eşleştiriniz.

16

Şiddet

Kişinin benliğini, psikolojik ve sosyal gelişimini, ruhsal bütünlüğünü etkileyen olumsuz yargılardır.

Duygusal şiddet

Güçlünün güçsüz üzerinde üstünlük kurma ve kendini kabul ettirme mücadelesidir.

Sözel şiddet

Söz ve hareketlerle kişiye karşı sistemli bir biçimde yapılan, kişinin ruh hâlini derinden etkileyen korkutma, cezalandırma, sindirmeye yönelik sözel davranışlardır.

Fiziksel şiddet

Kasıtlı olarak yapılan, diğerinin yaralanmasına, ya da canının yanmasına neden olan davranışlardır.

“Barış, değerlerin ve insan haklarının korunuyor olması durumudur.” İoanna KUÇURADİ

KARTOPU YAYINCILIK SANAYİ VE TİCARET LİMİTET ŞİRKETİ Dr. Faik Muhittin Adam Cad. Nu.: 38/104 Konak - İZMİR Telefon: (0 232) 425 79 63 - 445 91 12 Belgegeçer: (0 232) 489 37 37 / www.top.com.tr