T 233 11 rd by To Pontiki

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ * «Κρατικές ενισχύσεις — Επιδότηση χορηγηθείσα από τις ελληνικές αρχές προς τη μεταλλευτική επιχείρηση Ελληνικός Χρυσός — Μεταβίβαση των Μεταλλείων Κασσάνδρας σε τιμή κατώτερη της αγοραίας αξίας και απαλλαγή από τους σχετικούς φόρους — Απόφαση κηρύσσουσα τα μέτρα ενισχύσεως παράνομα και διατάσσουσα την ανάκτηση των αντίστοιχων ποσών — Έννοια του πλεονεκτήματος — Κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή» Στην υπόθεση T-233/11 Ελληνική Δημοκρατία, εκπροσωπούμενη από τους Β. Ασημακόπουλο, Γ. Κανελλόπουλο και Α. Ιωσηφίδου,

Π. Μυλωνόπουλο, προσφεύγουσα,

κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκπροσωπούμενης από τους E. Gippini Fournier και Δ. Τριανταφύλλου, καθής, με αντικείμενο την ακύρωση της αποφάσεως C(2011) 1006 τελικό της Επιτροπής, της 23ης Φεβρουαρίου 2011, η οποία χαρακτηρίζει ως παράνομη κρατική ενίσχυση την επιδότηση που χορήγησαν οι ελληνικές αρχές στη μεταλλευτική επιχείρηση Ελληνικός Χρυσός, συνιστάμενη στη μεταβίβαση των Μεταλλείων Κασσάνδρας σε τιμή κατώτερη της πραγματικής αγοραίας αξίας και στην απαλλαγή από τους σχετικούς φόρους [κρατική ενίσχυση C 48/2008 (πρώην NN 61/2008)], και διατάσσει την ανάκτηση του ποσού της επιδοτήσεως εντόκως.

Γλώσσες διαδικασίας: η ελληνική

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

Ιστορικό της διαφοράς I – Πραγματικά περιστατικά 1

Τα Μεταλλεία Κασσάνδρας βρίσκονται στον σημερινό Νομό Χαλκιδικής της διοικητικής περιφέρειας της Κεντρικής Μακεδονίας, στο βόρειο τμήμα της ελληνικής χερσονήσου, και περιλαμβάνουν το μεταλλείο της Ολυμπιάδας (μεταλλεία μολύβδου, ψευδαργύρου και χρυσού), το μεταλλείο Στρατωνίου (μεταλλεία μολύβδου και ψευδαργύρου Μαντέμ Λάκκου και Μαύρων Πετρών) και το κοίτασμα χαλκού και χρυσού των Σκoυριών.

Το μεταλλείο του Στρατωνίου έπαυσε τη δραστηριότητά του κατόπιν της ακυρώσεως από το Συμβούλιο της Επικρατείας, στις 6 Δεκεμβρίου 2002 (απόφαση 3615/2002), των πράξεων εγκρίσεως της μελέτης επεκτάσεως του μεταλλείου λόγω διαδικαστικών πλημμελειών, ιδίως δε λόγω της ελλείψεως κοινής υπουργικής αποφάσεως των πέντε αρμοδίων υπουργείων (Υπουργεία Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος, Γεωργίας, Πολιτισμού και Υγείας). Προς εκτέλεση της αποφάσεως αυτής, το Υπουργείο Ανάπτυξης εξέδωσε δύο αποφάσεις: με την πρώτη, στις 7 Ιανουαρίου 2003, απαγορεύθηκε κάθε εξόρυξη μεταλλεύματος στο Στρατώνι, ενώ με τη δεύτερη, στις 29 Ιανουαρίου 2003, διετάχθη η λήψη πρόσθετων μέτρων ασφαλείας.

Στις 18 Φεβρουαρίου 2003, το Υπουργείο Ανάπτυξης χορήγησε νέα άδεια εξορύξεως μεταλλεύματος για το μεταλλείο του Στρατωνίου και ακύρωσε τις προηγούμενες πράξεις του της 7ης και της 29ης Ιανουαρίου 2003. Ωστόσο, οι δραστηριότητες στα μεταλλεία Κασσάνδρας παρέμειναν σε αναστολή καθ’ όλη τη διάρκεια του 2003.

Εξ αιτίας των ήδη πραγματοποιηθεισών επενδύσεων καθώς και των δαπανών για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, την οποία επέβαλλαν οι προμνησθείσες διοικητικές και δικαστικές αποφάσεις, η TVX Hellas υπέστη σημαντικές ζημίες. Κατά συνέπεια, ο όμιλος Kinross αποφάσισε να διακόψει τις δραστηριότητες της θυγατρικής του στα Μεταλλεία Κασσάνδρας από τον Ιανουάριο του 2003 και να εγκαταλείψει την ελληνική αγορά.

Προκειμένου να αποσυρθεί οριστικώς από τις δραστηριότητες στην Ελλάδα, ο όμιλος Kinross άρχισε διαπραγματεύσεις με το Ελληνικό Δημόσιο που κατέληξαν στις 12 Δεκεμβρίου 2003 σε εξωδικαστικό συμβιβασμό, ο οποίος επικυρώθηκε με το άρθρο 51 του νόμου 3220/2004 (στο εξής: εξωδικαστικός συμβιβασμός).

Με τον εν λόγω εξωδικαστικό συμβιβασμό, η Ελληνική Δημοκρατία αποκτούσε την κυριότητα των στοιχείων ενεργητικού της TVX Hellas και κατέβαλλε στη δεύτερη χρηματική αποζημίωση ύψους 11 εκατομμυρίων ευρώ.

Με σύμβαση της ίδιας ημέρας, της 12ης Σεπτεμβρίου 2003, η οποία υπογράφηκε ενώπιον του ίδιου συμβολαιογράφου, το Ελληνικό Δημόσιο μεταβίβασε το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού, που του είχε μεταβιβάσει η TVX Hellas, II - 2

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

στην εταιρία Ελληνικός Χρυσός Α.Ε., η οποία συστάθηκε προκειμένου να αναλάβει τα εν λόγω στοιχεία του ενεργητικού και της οποίας ο κύριος επενδυτής ήταν η European Goldfields, καναδική εταιρία ειδικευμένη στον τομέα της αγοράς, έρευνας και αναπτύξεως μεταλλευτικών ακινήτων στα Βαλκάνια. Η σύμβαση αυτή κυρώθηκε με το άρθρο 52 του νόμου 3220/2004 (στο εξής: επίμαχη σύμβαση). II –

Οι κρίσιμες συμβατικές διατάξεις

Το άρθρο 51 του νόμου 3220/2004 κυρώνει τον εξωδικαστικό συμβιβασμό που συνήφθη μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της TVX Hellas στις 12 Δεκεμβρίου 2003. Σύμφωνα με το προοίμιο του εν λόγω συμβιβασμού, τα μέρη αποδέχονται τον εξωδικαστικό συμβιβασμό προς αποφυγή μακροχρόνιων και πολυδάπανων διαιτητικών και δικαστικών διαδικασιών και διενέξεων με αβέβαιη έκβαση, ως αμοιβαία και πλήρη επίλυση και διευθέτηση των εκατέρωθεν υποχρεώσεων, αξιώσεων, απαιτήσεων και ανταπαιτήσεων.

Δυνάμει του εν λόγω εξωδικαστικού συμβιβασμού, το Ελληνικό Δημόσιο αναλαμβάνει το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού της εταιρίας TVX Hellas και δεσμεύεται να καταβάλει στην TVX Hellas, ως εύλογη χρηματική αποζημίωση, το ποσό των 11 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς και να άρει τις συνέπειες, αντιστοίχως, για την TVX Hellas και τα μέλη των διοικητικών της συμβουλίων, από κάθε διοικητική ή/και ποινική ευθύνη τους ή υποχρέωσή τους για τυχόν παραβάσεις της νομοθεσίας, μεταξύ άλλων, για την προστασία του περιβάλλοντος. Μεταγραφή και λοιπές καταχωρίσεις δεν απαιτούνταν, οι δε τυχόν παραβάσεις της TVX Hellas και των μελών των διοικητικών της συμβουλίων λογίζονταν ως παραγραφείσες.

Το άρθρο 52 του εν λόγω νόμου κυρώνει τη σύμβαση της 12ης Δεκεμβρίου 2003 περί μεταβιβάσεως του συνόλου των στοιχείων του ενεργητικού, που ανήκαν άλλοτε στην TVX Hellas και περιήλθαν στο Ελληνικό Δημόσιο δυνάμει του εξωδικαστικού συμβιβασμού της 12ης Δεκεμβρίου 2003, στην Ελληνικός Χρυσός.

Όσον αφορά τα μεταβιβασθέντα στοιχεία του ενεργητικού, κατά το άρθρο 1 της εν λόγω συμβάσεως, το Ελληνικό Δημόσιο πωλεί στην Ελληνικός Χρυσός το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού της εταιρίας TVX Hellas, «ως έχει και ευρίσκεται», που έχει περιέλθει στην κυριότητά του δυνάμει του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Περαιτέρω, το εν λόγω άρθρο απαριθμεί, ενδεικτικώς, τα στοιχεία του ενεργητικού και προσθέτει ότι, επιπλέον, «παραχωρούνται και μεταβιβάζονται από το Ελληνικό Δημόσιο στην αγοράστρια και ισχύουν στο όνομα και για λογαριασμό της και όλες οι υφιστάμενες διοικητικές και λοιπές άδειες και εγκρίσεις που δεν έχουν ακυρωθεί ή ανασταλεί με δικαστική απόφαση, όπως περιλαμβάνονται στο παράρτημα ΙV της παρούσας».

II - 3

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

Το άρθρο 1.3. της εν λόγω συμβάσεως προβλέπει ότι «[γ]ια βλάβες του περιβάλλοντος ή ζημίες τρίτων, οι οποίες επήλθαν ή τα γενεσιουργά αίτια ανάγονται σε χρόνο πριν από τη δημοσίευση που κυρώνει την παρούσα σύμβαση, η αγοράστρια δεν φέρει οποιαδήποτε ευθύνη». 12

Όσον αφορά το τίμημα για τα πωληθέντα στοιχεία του ενεργητικού, κατά το άρθρο 2 της επίμαχης συμβάσεως, «[τ]ο τίμημα για το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού της εταιρίας ΤVX Hellas […] ανέρχεται σε 11 εκατομμύρια ευρώ […]. Το ως άνω τίμημα είναι καταβλητέο εντός πέντε (5) εργάσιμων ημερών μετά τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του κυρωτικού νόμου απευθείας στην εταιρία ΤVX Hellas ΑΕ προς ικανοποίηση της απαίτησης αυτής έναντι του Ελληνικού Δημοσίου από την υπ’ αρ. 22137/2003 σύμβαση εξωδικαστικού συμβιβασμού.»

Πέραν των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν δυνάμει του άρθρου 1.3, το άρθρο 3 της επίμαχης συμβάσεως που επιγράφεται «Υποχρεώσεις αγοράστριας και Ελληνικού Δημοσίου», περιγράφει τις αμοιβαίες δεσμεύσεις των συμβαλλομένων. Κατά το άρθρο 3.1. της εν λόγω συμβάσεως, η αγοράστρια υποχρεούται, μεταξύ άλλων: «α) να εκτελεί το σύνολο των απαιτουμένων εργασιών και διαδικασιών για την προστασία του περιβάλλοντος και τη συντήρηση […] μέχρι την παρέλευση [της] κατά την [παράγραφο] 3.3 της παρούσας προθεσμίας για την έκδοση των απαιτούμενων αδειών και εγκρίσεων· β)

να κάνει έναρξη όλων των προπαρασκευαστικών ενεργειών σε επί μέρους μεταλλεία ή τμήματά τους για τα οποία δεν έχουν ακυρωθεί ή με δικαστική απόφαση ανασταλεί οι άδειες λειτουργίες τους και οι σχετικές εγκρίσεις, ώστε να καταστεί δυνατή, εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος που πάντως δεν θα υπερβαίνει τους τρεις (3) μήνες, η έναρξη της παραγωγικής τους δραστηριότητας. Στο πλαίσιο της σταδιακής αυτής επαναλειτουργίας των Μεταλλείων Κασσάνδρας προσλαμβάνει το αναγκαίο κάθε φορά προσωπικό μεταξύ του οποίου και πρώην απασχολουμένους στα Μεταλλεία Κασσάνδρας. […]»

Δυνάμει του άρθρου 3.3. της ίδιας συμβάσεως, το Ελληνικό Δημόσιο ανέλαβε την υποχρέωση «να εξετάσει το υποβληθέν κατά τα οριζόμενα στην προηγούμενη παράγραφο επενδυτικό σχέδιο εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών και να εκδώσει όλες τις απαιτούμενες άδειες και εγκρίσεις το αργότερο εντός προθεσμίας δέκα (10) μηνών».

Το άρθρο 4, που τιτλοφορείται «Συνέπειες από τη μη τήρηση των υποχρεώσεων των μερών», προβλέπει ότι η μη εκπλήρωση από οποιοδήποτε συμβαλλόμενο μέρος των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει συνιστά λόγο καταγγελίας της συμβάσεως. Σε περίπτωση καταγγελίας, η αγοράστρια υποχρεούται να επιστρέψει το σύνολο των στοιχείων στο Ελληνικό Δημόσιο και το δεύτερο υποχρεούται να II - 4

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

επιστρέψει άμεσα στην αγοράστρια το καταβληθέν τίμημα των 11 εκατομμυρίων ευρώ άτοκα χωρίς να αποκλείεται και η καταβολή εύλογης αποζημιώσεως. Λόγο καταγγελίας συνιστά, μεταξύ άλλων, η μονομερής εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου μεταβολή των όρων της συμβάσεως και του καθεστώτος των αδειών και εγκρίσεων του επενδυτικού σχεδίου, με τη θέσπιση νομοθετικών και/ή κανονιστικών ρυθμίσεων καθώς και με τη λήψη άλλων πάσης φύσεως διοικητικών μέτρων. 16

Επιπλέον, κατά το άρθρο 5 της εν λόγω συμβάσεως, οποιεσδήποτε οικονομικές υποχρεώσεις από τη λειτουργία των Μεταλλείων Κασσάνδρας, εφόσον γεννήθηκαν μέχρι τη δημοσίευση του νόμου που κυρώνει τη σύμβαση, δεν βαρύνουν την αγοράστρια. Κατά την ίδια διάταξη, «η […] μεταβίβαση στην αγοράστρια του συνόλου των στοιχείων του […] ενεργητικού της TVX Hellas, που περιήλθαν από αυτήν στον Ελληνικό Δημόσιο, απαλλάσσεται από οποιοδήποτε φόρο μεταβίβασης ή άλλο φόρο […]».

Το άρθρο 53 του νόμου 3220/2004 κυρώνει άλλη σύμβαση της 22ας Δεκεμβρίου 2003 μεταξύ της TVX Hellas, της TVX Gold, της Ελληνικός Χρυσός και του Ελληνικού Δημοσίου, σχετικά με τις λεπτομέρειες καταβολής του τιμήματος της αγοραπωλησίας, όπως αυτές καθορίζονται από το άρθρο 2 της επίμαχης συμβάσεως. Το άρθρο 4 αυτής της τρίτης συμβάσεως προβλέπει ότι αν η κύρωση των συμβάσεων με νόμο δεν καταστεί δυνατή μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2004, το Ελληνικό Δημόσιο υποχρεούται να επιστρέψει την προκαταβολή στην Ελληνικός Χρυσός.

Κατά το άρθρο 56 του νόμου 3220/2004, η επίμαχη σύμβαση αρχίζει να ισχύει από τη δημοσίευση του κυρωτικού νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Ο εν λόγω νόμος δημοσιεύθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2004. Στις 30 Ιανουαρίου, η Ελληνικός Χρυσός κατέβαλε 11 εκατομμύρια ευρώ και απηλλάγη από οποιαδήποτε άλλη υποχρέωση καταβολής. III –

Διοικητική διαδικασία

Στις 9 Ιουλίου 2007, περιήλθε στην Επιτροπή καταγγελία σύμφωνα με την οποία η Ελληνική Δημοκρατία είχε εφαρμόσει, με τη σύμβαση πωλήσεως των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων της Κασσάνδρας στην εταιρία Ελληνικός Χρυσός, δύο μέτρα κρατικής ενισχύσεως υπέρ της εταιρίας αυτής. Οι ελληνικές αρχές υπέβαλαν τις σχετικές με την καταγγελία παρατηρήσεις τους στην Επιτροπή με έγγραφο της 5ης Νοεμβρίου 2007. Στη συνέχεια, η Επιτροπή απέστειλε αιτήσεις παροχής συμπληρωματικών πληροφοριών με επιστολές της 7ης Απριλίου και της 25ης Ιουνίου 2008, στις οποίες η Ελληνική Δημοκρατία απάντησε, αντιστοίχως, με έγγραφα της 13ης Μαΐου και της 30ής Ιουλίου 2008.

Η Επιτροπή κίνησε, στις 10 Δεκεμβρίου 2008, επίσημη διαδικασία έρευνας σχετικά με τα ως άνω μέτρα, σύμφωνα με το άρθρο 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ II - 5

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

[απόφαση C(2008) 7853 τελικό (ΕΕ 2009, C 56, σ. 45, στο εξής: απόφαση περί κινήσεως της επίσημης διαδικασίας έρευνας)]. 21

Μετά την κίνηση της επίσημης διαδικασίας έρευνας, η Ελληνικός Χρυσός υπέβαλε τις παρατηρήσεις της στην Επιτροπή στις 10 Απριλίου 2009. Προς απάντηση στην αίτηση παροχής συμπληρωματικών πληροφοριών, η Ελληνικός Χρυσός υπέβαλε συμπληρωματικές παρατηρήσεις στις 29 Ιουλίου 2009, στις 15 Ιανουαρίου 2010 και στις 4 Μαΐου 2010. Επιπλέον πραγματοποιήθηκαν δύο συναντήσεις μεταξύ της Επιτροπής και της Ελληνικός Χρυσός στις 26 Ιουνίου 2009 και στις 24 Ιουνίου 2010.

Τρεις άλλοι ενδιαφερόμενοι υπέβαλαν τις παρατηρήσεις τους: η European Goldfields, κύριος μέτοχος της Ελληνικός Χρυσός, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των Μεταλλείων Κασσάνδρας και το ελληνικό Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων. Τέλος, η Ελληνικός Χρυσός απέστειλε στις 4 Ιανουαρίου 2011 στην Επιτροπή ανεπίσημο έγγραφο με το οποίο εξέθεσε τις ανησυχίες της σχετικά με την εκτίμηση και την κατανόηση του πραγματικού πλαισίου και τη μέθοδο εκτιμήσεως που είχε υιοθετήσει η Επιτροπή. IV – Η προσβαλλόμενη απόφαση

Στις 23 Φεβρουαρίου 2011, η Επιτροπή εξέδωσε την απόφαση 2011/452/ΕΕ, κοινοποιηθείσα υπό τον αριθμό Ε(2011) 1006, σχετικά με την κρατική ενίσχυση C 48/08 (πρώην NN 61/08) που εφάρμοσε η Ελλάδα υπέρ της Ελληνικός Χρυσός ΑΕ (ΕΕ 2011, L 193, σ. 27), με την οποία κήρυξε την ενίσχυση αυτή ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά (άρθρο 1) και διέταξε την εκ μέρους της Ελληνικής Δημοκρατίας ανάκτησή της (άρθρα 2 και 3).

Το διατακτικό της προσβαλλομένης αποφάσεως ορίζει, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Άρθρο 1 Η κρατική ενίσχυση ύψους 15,34 εκατ. ευρώ, η οποία χορηγήθηκε παράνομα από την Ελλάδα, κατά παράβαση του άρθρου 108, παράγραφος 3, [ΣΛΕΕ], υπέρ της Ελληνικός Χρυσός ΑΕ […] είναι ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά. Άρθρο 2 1.

Η Ελλάδα ανακτά από τον αποδέκτη την ενίσχυση που αναφέρεται στο άρθρο 1.

Τα ανακτώμενα ποσά βαρύνονται με τόκο από την ημερομηνία κατά την οποία τέθηκαν στη διάθεση των δικαιούχων μέχρι την ημερομηνία της πραγματικής τους ανάκτησης.

[…] II - 6

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Άρθρο 3 1.

Η ανάκτηση της ενίσχυσης που ορίζεται στο άρθρο 1 είναι άμεση και αποτελεσματική.

Η Ελλάδα εξασφαλίζει την εκτέλεση της παρούσας απόφασης εντός τεσσάρων μηνών από την ημερομηνία της κοινοποίησής της.»

Διαδικασία και αιτήματα των διαδίκων 25

Με δικόγραφο που κατέθεσε στη Γραμματεία του Γενικού Δικαστηρίου στις 28 Απριλίου 2011, η Ελληνική Δημοκρατία άσκησε την προσφυγή που πρωτοκολλήθηκε με αριθμό υποθέσεως T-233/11.

Η Ελληνική Δημοκρατία ζητεί από το Γενικό Δικαστήριο:

–

να ακυρώσει την προσβαλλόμενη απόφαση·

–

να καταδικάσει την Επιτροπή στα δικαστικά έξοδα.

Η Επιτροπή ζητεί από το Γενικό Δικαστήριο: –

να απορρίψει την προσφυγή ως αβάσιμη·

–

να καταδικάσει την προσφεύγουσα στα δικαστικά έξοδα.

Με δικόγραφο που κατέθεσε στη Γραμματεία του Γενικού Δικαστηρίου στις 9 Αυγούστου 2011, η εταιρία European Goldfields Ltd ζήτησε να παρέμβει στην υπόθεση υπέρ της προσφεύγουσας.

Με διάταξη της 7ης Σεπτεμβρίου 2011, ο πρόεδρος του πέμπτου τμήματος του Γενικού Δικαστηρίου απέρριψε την αίτηση παρεμβάσεως, δυνάμει του άρθρου 40, δεύτερο εδάφιο, του Οργανισμού του Δικαστηρίου, που έχει εφαρμογή στην ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου διαδικασία δυνάμει του άρθρου 53, πρώτο εδάφιο, του Οργανισμού, καθόσον πρόκειται για υπόθεση μεταξύ κράτους μέλους και θεσμικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και καταδίκασε την European Goldfields Ltd στα δικαστικά έξοδά της.

Κατόπιν της μεταβολής της συνθέσεως των τμημάτων του Γενικού Δικαστηρίου, ο Πρόεδρος του Γενικού Δικαστηρίου προέβη, στις 3 Οκτωβρίου 2013, σε νέα ανάθεση της υποθέσεως σε άλλον εισηγητή δικαστή, τοποθετημένο στο τέταρτο τμήμα, στο οποίο, κατά συνέπεια, ανατέθηκε η εκδίκαση.

II - 7

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

Λόγοι ακυρώσεως και επιχειρήματα των διαδίκων 31

Προς στήριξη της προσφυγής της, η Ελληνική Δημοκρατία προβάλλει τρεις λόγους ακυρώσεως.

Ο πρώτος λόγος αντλείται από εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή των άρθρων 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ και 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, και πεπλανημένη εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών όσον αφορά την ύπαρξη κρατικής ενισχύσεως, καθόσον η Επιτροπή: –

–

όσον αφορά το πρώτο μέτρο ενισχύσεως (την πώληση των Μεταλλείων Κασσάνδρας σε τιμή χαμηλότερη της αγοραίας αξίας τους) α)

εσφαλμένως έκρινε ότι πληρούται η προϋπόθεση της χρησιμοποιήσεως κρατικών πόρων, ενώ το Ελληνικό Δημόσιο διαδραμάτισε ρόλο απλού διαμεσολαβητή στην αγοραπωλησία·

β)

επικουρικώς, πεπλανημένως έκρινε ότι πληρούται η προϋπόθεση της υπάρξεως πλεονεκτήματος, λόγω εσφαλμένης εφαρμογής του κριτηρίου του ιδιώτη επενδυτή, λόγω εσφαλμένης εκτίμησης και χρησιμοποίησης της εκθέσεως Behre Dolbear και λόγω εσφαλμένου υπολογισμού της αξίας των στοιχείων ενεργητικού που αποτέλεσαν το αντικείμενο της αγοραπωλησίας·

γ)

επικουρικώς, εσφαλμένως εκτίμησε ότι πληρούται η προϋπόθεση της υπάρξεως στρεβλώσεως του ανταγωνισμού και επηρεασμού των μεταξύ κρατών συναλλαγών.

όσον αφορά το δεύτερο μέτρο ενισχύσεως (απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής των σχετικών με την αγοραπωλησία φόρων): α)

εσφαλμένως εκτίμησε τη συνδρομή της προϋποθέσεως της υπάρξεως πλεονεκτήματος·

β)

εσφαλμένως εκτίμησε τη συνδρομή της προϋποθέσεως της υπάρξεως στρεβλώσεως του ανταγωνισμού και επηρεασμού των μεταξύ κρατών μελών συναλλαγών.

Ο δεύτερος λόγος αντλείται από εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή του άρθρου 14, παράγραφος 1, δεύτερη φράση, του κανονισμού (ΕΚ) 659/1999 του Συμβουλίου, της 22ας Μαρτίου 1999, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου 93 της Συνθήκης ΕΚ (ΕΕ L 83, σ. 1), καθόσον η ανάκτηση της ενισχύσεως θα παραβίαζε τις αρχές της αναλογικότητας, της ειλικρινούς συνεργασίας, της ασφάλειας δικαίου και της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης.

II - 8

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Ο τρίτος λόγος αντλείται από εσφαλμένη, ανεπαρκή και αντιφατική αιτιολογία και παράβαση του άρθρου 296 ΣΛΕΕ ως προς διάφορα σημεία σχετικά με την ύπαρξη πλεονεκτήματος και την ύπαρξη στρεβλώσεως του ανταγωνισμού. Νομική επιχειρηματολογία I – Επί του πρώτου λόγου, που αντλείται από εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή των άρθρων 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ και 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, και πολλαπλή πλάνη εκτιμήσεως των πραγματικών περιστατικών όσον αφορά την ύπαρξη ενισχύσεως

Ο παρών λόγος ακυρώσεως υποδιαιρείται σε τρία σκέλη όσον αφορά το πρώτο μέτρο ενισχύσεως, ενώ περιλαμβάνει δύο σκέλη όσον αφορά το δεύτερο μέτρο ενισχύσεως. Επί του πρώτου μέτρου ενισχύσεως 1. Επί του πρώτου σκέλους, σχετικά με πλάνη εκτιμήσεως όσον αφορά την προϋπόθεση της χρησιμοποιήσεως κρατικών πόρων

Η προσφεύγουσα προβάλλει, κατ’ ουσίαν, ότι η Επιτροπή, υποστηρίζοντας στην αιτιολογική σκέψη 106 της προσβαλλομένης αποφάσεως ότι η Ελληνική Δημοκρατία ενήργησε ως πωλητής και όχι ως απλός διαμεσολαβητής προς διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος, εκτίμησε εσφαλμένως τα πραγματικά περιστατικά και, κατά συνέπεια, εσφαλμένως έκρινε ότι πληρούται το κριτήριο των κρατικών πόρων. Συγκεκριμένα, αφενός, η πράξη συνίστατο, στην πραγματικότητα, σε συμβάσεις «καθρέπτη», διαδοχικές συμβάσεις ή συμβάσεις «back-to-back» μεταξύ ιδιωτικών επιχειρήσεων, ενώ το Ελληνικό Δημόσιο, ως απλός διαμεσολαβητής, απλώς παρενέβη προκειμένου να ανευρεθεί ταχέως αγοραστής και να διασφαλιστεί η αδιάλειπτη λειτουργία των μεταλλείων. Αφετέρου, οι πόροι που χρησιμοποιήθηκαν για την πληρωμή του τιμήματος της επίμαχης πώλησης των Μεταλλείων Κασσάνδρας και καταβλήθηκαν απευθείας στην ΤVX Hellas, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 2 της επίμαχης συμβάσεως, δεν συνιστούν άμεση απώλεια κρατικών πόρων δυνάμενη να καταλογιστεί στο Ελληνικό Δημόσιο, καθόσον δεν υπήρξε άμεση ή έμμεση μεταφορά κρατικών πόρων.

Κατά την Ελληνική Δημοκρατία, για να χαρακτηριστεί το καθ’ υπόθεση χαμηλότερο της αγοραίας αξίας τίμημα της πωλήσεως των μεταλλείων ως κρατική ενίσχυση δεν αρκεί ούτε το γεγονός ότι το Ελληνικό Δημόσιο απέκτησε, για ένα ιδεατό χρονικό διάστημα, την κυριότητα των στοιχείων του ενεργητικού της TVX Hellas προτού τα μεταβιβάσει στην αγοράστρια Ελληνικός Χρυσός, ούτε το γεγονός ότι το Ελληνικό Δημόσιο ήλεγχε όλη τη διαδικασία των συναλλαγών αυτών και την κύρωσε δια νόμου.

II - 9

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

Η Επιτροπή απαντά ότι από τη διατύπωση του εξωδικαστικού συμβιβασμού προκύπτει ότι η Ελληνική Δημοκρατία απέκτησε το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού της εταιρίας αυτής και ότι τα στοιχεία αυτά περιήλθαν στην κυριότητά της, έστω επί κάποιο ιδεατό διάστημα, πριν τα μεταβιβάσει στην εταιρία Ελληνικός Χρυσός. Ακόμα και ένας εμπορικός διαμεσολαβητής που αγοράζει αγαθά προς μεταπώληση καθίσταται κύριος των προς μεταπώληση αγαθών. Η διατύπωση του εν λόγω συμβιβασμού και της επίμαχης συμβάσεως δεν αφήνουν καμία αμφιβολία περί του ότι η Ελληνική Δημοκρατία δεν ενήργησε ως απλός μεσίτης. Για να μπορέσει να τα μεταβιβάσει, το Ελληνικό Δημόσιο χρειάστηκε να αποκτήσει τα στοιχεία του ενεργητικού δυνάμει της αρχής nemo plus juris ad alium transferre potest quam ipse habet. Ως εκ τούτου, ως πωλητής στη δεύτερη αυτή συναλλαγή, το Ελληνικό Δημόσιο εδικαιούτο να καρπωθεί το τίμημα της πωλήσεως.

Εξάλλου, ο διακανονισμός περί απευθείας καταβολής του τιμήματος από την Ελληνικός Χρυσός στην TVX Hellas συνιστά απλώς έναν τεχνικό και όχι οικονομικό διακανονισμό, προκειμένου να πραγματοποιηθεί μία μόνον καταβολή. Αφενός, η Ελληνική Δημοκρατία ήταν η αρχή που ήλεγχε την όλη διαδικασία, καταρχάς ως αγοραστής και στη συνέχεια ως πωλητής, και η οποία κύρωσε τον εξωδικαστικό συμβιβασμό και την επίμαχη σύμβαση δια νόμου και, αφετέρου, η ενίσχυση δεν συνίστατο στο τίμημα αυτό καθαυτό, αλλά στην απώλεια πόρων. 2. Επί του δεύτερου σκέλους, που αντλείται από εσφαλμένη εκτίμηση όσον αφορά την ύπαρξη πλεονεκτήματος

Η προσφεύγουσα αμφισβητεί την εκτίμηση της Επιτροπής όσον αφορά την ύπαρξη πλεονεκτήματος ως απορρέουσα από πρόδηλη νομική πλάνη κατά την εφαρμογή του κριτηρίου του ιδιώτη επενδυτή (πρώτη αιτίαση), από μη ορθή και επιλεκτική εφαρμογή της εκθέσεως πραγματογνωμόνων (δεύτερη αιτίαση) και από εσφαλμένο υπολογισμό της αξίας των αγαθών που αποτέλεσαν το αντικείμενο της αγοραπωλησίας (τρίτη αιτίαση). α) Επί της πρώτης αιτιάσεως, σχετικά με πλάνη κατά την εφαρμογή του κριτηρίου του ιδιώτη επενδυτή

Πρώτον, η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι η πώληση δεν έπρεπε να γίνει στο πλαίσιο ανοικτού δημόσιου διαγωνισμού, όπως υποστηρίζει η Επιτροπή, εφόσον η εν λόγω σύμβαση δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των οδηγιών που ίσχυαν το 2003 στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων. Επιπλέον, επικαλείται το σημείο δ΄ («Κόστος για τις αρχές») του τίτλου 2 («Πώληση χωρίς διαγωνισμό άνευ όρων») του κεφαλαίου ΙΙ («Αρχές») της «[Ανακοινώσεως] της Επιτροπής σχετικά με τα στοιχεία κρατικής ενίσχυσης στις πωλήσεις γηπέδων — οικοπέδων και κτιρίων από τις δημόσιες αρχές», η οποία δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 10ης Ιουλίου 1997 (ΕΕ C 209, σ. 3), σημείο το οποίο αναφέρει το αρχικό κόστος για την απόκτηση κτιρίου ή οικοπέδου ως παραδεκτό δείκτη της αξίας, του, και το οποίο η Επιτροπή όφειλε να ακολουθήσει. II - 10

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Η Επιτροπή απαντά ότι το συμφωνηθέν μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της TVX Hellas τίμημα αποτελούσε εύλογη χρηματική αποζημίωση απορρέουσα από εξωδικαστικό συμβιβασμό, η οποία δεν είχε καμία σχέση με την αξία των μεταβιβασθέντων στοιχείων του ενεργητικού, η δε διατύπωση του συμβιβασμού αυτού διαψεύδει τα περί μη αριθμητικού προσδιορισμού και αδυναμίας υπολογισμού των εν λόγω απαιτήσεων.

Επιπλέον, η Ελληνική Δημοκρατία υποστηρίζει ότι παρείλκε η εξέταση του αν η συμπεριφορά του Ελληνικού Δημοσίου ήταν σύμφωνη με το «κριτήριο του συνετού ιδιώτη επενδυτή», στο μέτρο που η χρηματική αποζημίωση, που προέκυψε από τον εξωδικαστικό συμβιβασμό, είχε ως αντικείμενο την απόσβεση αμοιβαίων αξιώσεων της TVX Hellas και του Ελληνικού Δημοσίου, προερχομένων από τη λειτουργία και την εκμετάλλευση των ορυχείων και περιλαμβανομένων ως ενεργητικό ή παθητικό στην περιουσία των μεταλλείων. Συνεπώς, η αποζημίωση αυτή δεν διέφερε σε τίποτα από το τίμημα που θα μπορούσε να επιτευχθεί με ελεύθερη διαπραγμάτευση για την πώληση των μεταλλείων σε τρίτον, εκτός του Ελληνικού Δημοσίου.

Η προσφεύγουσα υποστηρίζει βασικά ότι η Επιτροπή όφειλε να λάβει υπόψη της τον πραγματικό ιδιώτη επενδυτή ο οποίος υπήρχε κατά τον χρόνο σε σχέση προς τον οποίο πρέπει να εκτιμηθεί η ύπαρξη της ενισχύσεως, δηλαδή την Kinross/TVX Hellas. Η εταιρία αυτή αποτελεί το κατάλληλο στοιχείο συγκρίσεως, καθόσον αναζήτησε και πέτυχε την καλύτερη δυνατή τιμή πωλήσεως, λαμβανομένων υπόψη των τότε συνθηκών στα Μεταλλεία Κασσάνδρας. Η Ελληνική Δημοκρατία προσθέτει ότι ένας ιδιώτης επενδυτής, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις της πωλήσεως των μεταλλείων, θα ενδιαφερόταν για τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας των μεταλλείων, μία από τις απαραίτητες προϋποθέσεις της οποίας είναι η προστασία του περιβάλλοντος και των εργασιακών σχέσεων.

Η Επιτροπή απαντά κατ’ ουσίαν ότι το τίμημα που προέκυψε από τον εξωδικαστικό συμβιβασμό δεν έχει καμία σχέση με την αγοραία αξία των μεταβιβασθέντων στοιχείων του ενεργητικού και ότι το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή, σε περίπτωση πωλήσεως, πρέπει να εκλαμβάνεται ως αναφερόμενο στον «συνετό πωλητή», ο οποίος ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τη μεγιστοποίηση του τιμήματος, ενώ οι επιτακτικές ανάγκες που συναρτώνται με τις εργασιακές σχέσεις και το περιβάλλον εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των δημοσίων αρχών. β) Επί της δεύτερης αιτιάσεως που αφορά την εκτίμηση και τη χρησιμοποίηση της εκθέσεως Behre Dolbear

Με την πρώτη αιτίαση, η προσφεύγουσα επικρίνει, κατ’ ουσίαν, την αξιολόγηση της Επιτροπής, καθόσον στηρίζεται στην έκθεση εμπειρογνωμόνων Behre Dolbear. Ειδικότερα, δεν αμφισβητεί το αξιόπιστο της εκθέσεως αυτής, αλλά την χρησιμοποίηση και εκτίμησή της εκ μέρους της Επιτροπής, στο βαθμό που: II - 11

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

–

η εν λόγω έκθεση συντάχθηκε στο πλαίσιο του σχεδίου αυξήσεως του μεριδίου της European Goldfields στην εταιρία Ελληνικός Χρυσός, νέο αξιόπιστο επενδυτή ο οποίος προετοίμαζε σχέδιο επενδύσεως στον χρυσό.

–

η αποτίμηση έγινε σε χρόνο μεταγενέστερο της ημερομηνίας της πωλήσεως, και στην έκθεση αυτή δεν αποτιμάται το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού της TVX Hellas κατά τον χρόνο της πωλήσεώς τους τον Δεκέμβριο του 2003, αλλά η δυνητική και καθαρά παρούσα κατά τον χρόνο της αποτιμήσεως αξία των μεταλλείων που ανήκαν στην Ελληνικός Χρυσός.

–

η εν λόγω έκθεση στηρίχθηκε στην παραδοχή ότι τα τρία μεταλλευτικά κοιτάσματα ήταν σε κατάσταση «κοντά στην παραγωγή», ο δε χαρακτηρισμός αυτός εξηρτάτο από τη μη αποδειχθείσα προϋπόθεση ότι η Ελληνική Δημοκρατία θα χορηγούσε τις απαιτούμενες άδειες και ότι αυτές δεν θα κινδύνευαν να ακυρωθούν με δικαστική απόφαση.

–

η Επιτροπή ερμήνευσε κατά τρόπο επιλεκτικό και αυθαίρετο τα πορίσματα της εν λόγω εκθέσεως, διορθώνοντάς τα και αντικαθιστώντας τα με τη δική της εκτίμηση βάσει αμφιβόλων από οικονομικής και νομικής απόψεως παραδοχών.

–

εάν η Επιτροπή είχε προβεί σε σωστό υπολογισμό της αξίας των μεταλλείων, θα είχε καταλήξει σε αρνητική συνολική αποτίμηση η οποία κυμαίνεται μεταξύ -4,20 και -4,80 εκατομμυρίων ευρώ.

Η Επιτροπή: –

υπερασπίζεται το αξιόπιστο της εκθέσεως Behre Dolbear όσον αφορά τον αντικειμενικό χαρακτήρα της καθώς και την ημερομηνία συντάξεώς της, καθόσον η έκθεση αυτή είναι μεταγενέστερη της πωλήσεως κατά λίγους μόνο μήνες, παρουσίαζε την εξέλιξη των τιμών κατά το χρονικό διάστημα 1993-2003, και προέβλεπε μόνο μελλοντική ουσιαστική εκμετάλλευση των μεταλλείων (το 2006 για την εγκατάσταση του Στρατωνίου και αργότερα για τις λοιπές εγκαταστάσεις).

–

διευκρινίζει ότι ο θεσμικός ρόλος της, της υπαγόρευε να μην ακολουθήσει τυφλά τις εκτιμήσεις της εκθέσεως Behre Dolbear, αλλά να τη λάβει υπόψη της με κριτικό πνεύμα, προβαίνοντας σε δικούς της υπολογισμούς βάσει κριτηρίων όπως η αξία του μεταλλείου κατά τον χρόνο της πωλήσεως και η ικανότητα λειτουργίας προς επίτευξη της αξίας αυτής.

–

υπενθυμίζει ότι προέβη στον δικό της υπολογισμό, που αντιστοιχεί περίπου στο ένα τέταρτο της πλέον συντηρητικής εκτιμήσεως της εν λόγω εκθέσεως, χωρίς να λάβει υπόψη της ούτε θεωρητικούς και αβέβαιους ορυκτούς πόρους ούτε την αξία στοιχείων του ενεργητικού που δεν είχαν ακόμα μεταβιβαστεί τον Δεκέμβριο του 2003.

II - 12

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

γ) Επί της τρίτης αιτιάσεως, σχετικά με τον εσφαλμένο υπολογισμό των μεταβιβασθέντων στοιχείων του ενεργητικού 48

Η προσφεύγουσα προσάπτει στην Επιτροπή ότι προέβη σε χωριστή αποτίμηση για κάθε επιμέρους μεταλλείο, ενώ τα τρία επιμέρους μεταλλεία αποτελούν ενιαίο μεταλλευτικό συγκρότημα.

Περαιτέρω, η προσφεύγουσα επικρίνει λεπτομερώς τον υπολογισμό στον οποίο προέβη η Επιτροπή για κάθε μεταλλείο.

Όσον αφορά το μεταλλείο του Στρατωνίου, η προσφεύγουσα αμφισβητεί βασικά ότι: –

το εν λόγω μεταλλείο διέθετε έγκυρη μεταλλευτική άδεια κατά τον χρόνο της πωλήσεως και ότι η άδεια αυτή μεταβιβάστηκε με την επίμαχη σύμβαση·

–

το μεταλλείο αυτό τελούσε εν λειτουργία και, ως εκ τούτου, μπορούσε να θεωρηθεί ως ευρισκόμενο σε κατάσταση κοντά στην παραγωγή, ενώ το μεταλλείο επαναλειτούργησε μόνον δύο έτη μετά την πώληση·

–

η Επιτροπή έλαβε υπόψη της το κόστος συντηρήσεως του μη λειτουργούντος μεταλλείου και το κόστος προστασίας του περιβάλλοντος.

Όσον αφορά το μεταλλείο των Σκουριών, η προσφεύγουσα επισημαίνει ότι το μεταλλείο αυτό συνίστατο σε ένα κοίτασμα, του οποίου η εκμετάλλευση απαιτούσε υψηλό κόστος επενδύσεως και αδειοδοτήσεως. Η πώλησή του προέβλεπε απλώς τη μεταβίβαση των συναφών μεταλλευτικών δικαιωμάτων, τυχόν δε αδειοδότηση ενείχε κινδύνους ακυρώσεως της άδειας, όπως και για τα λοιπά μεταλλεία. Το μεταλλείο αυτό ουδέποτε είχε λειτουργήσει και, ως εκ τούτου, η αξία του ήταν ασήμαντη κατά τον χρόνο της πωλήσεως το 2003.

Όσον αφορά το μεταλλείο της Ολυμπιάδας, η προσφεύγουσα προσάπτει στην Επιτροπή πρόδηλη πλάνη εκτιμήσεως, καθόσον η Επιτροπή δεν υιοθέτησε την αρνητική αξία την οποία είχε αποδώσει στο μεταλλείο αυτό η έκθεση Behre Dolbear, στο μέτρο που: –

το μεταλλείο αυτό είχε, κατά τον χρόνο της επίμαχης μεταβιβάσεως, αρνητική αξία (-23,7 εκατομμύρια ευρώ κατά την έκθεση Behre Dolbear), οφειλόμενη στα υψηλά έξοδα μεταφοράς και επεξεργασίας του χρυσού, στο υψηλό κόστος διαχειρίσεως των αποβλήτων και προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και στις χαμηλές τιμές του χρυσού·

–

η αξία του μεταλλείου αυτού επέδρασε σημαντικά στη διαμόρφωση του τιμήματος της πωλήσεως του συνόλου των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων της Κασσάνδρας, εφόσον, για να είναι αποδοτική μια επένδυση στα II - 13

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

μεταλλεία αυτά, η επιχείρηση έπρεπε οπωσδήποτε να μπορεί να εκμεταλλευτεί το χρυσωρυχείο της Ολυμπιάδας· –

κακώς η Επιτροπή θεώρησε ότι μια επιχείρηση θα είχε διατηρήσει το μεταλλείο αυτό εκτός λειτουργίας προκειμένου να μην υποστεί ζημίες και ότι, δεδομένου ότι η αξιόπιστη εκτίμηση της αξίας προαιρέσεως του εν λόγω μεταλλείου είναι σύνθετη, η αξία αυτή μπορούσε ευλόγως να θεωρηθεί μηδενική·

–

η Επιτροπή αγνόησε κατά τρόπο αντιφατικό τη μόνη υπάρχουσα έκθεση εμπειρογνωμόνων όσον αφορά την αποτίμηση του μεταλλείου της Ολυμπιάδας.

Όσον αφορά την αξία των γηπέδων, η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι τα γήπεδα που αποτέλεσαν το αντικείμενο της επίμαχης συμβάσεως δεν μπορούσαν να θεωρηθούν ως στοιχεία του ενεργητικού διακρινόμενα των μεταλλείων, δυνάμει του ελληνικού μεταλλευτικού δικαίου (νομοθετικό διάταγμα 210/1973, άρθρο 65), καθόσον η χρήση τους είναι στενά συνδεδεμένη με τη μεταλλευτική δραστηριότητα. Δεδομένου όμως ότι τα μεταλλεία δεν λειτουργούσαν, τα εν λόγω γήπεδα είχαν αξία χαμηλότερη από εκείνη την οποία αναφέρει η Επιτροπή. Επιπλέον, η Επιτροπή επέλεξε αυθαίρετα να αναπροσαρμόσει την τιμή αγοράς του 1995 με τη χρήση του δείκτη τιμών των βιομηχανικών προϊόντων, εξομοιώνοντας έτσι τα γήπεδα με τα προϊόντα που παράγονται επί των γηπέδων αυτών.

Τέλος, όσον αφορά την αξία των μεταλλευτικών αποθεμάτων, η Ελληνική Δημοκρατία αμφισβητεί την εκ μέρους της Επιτροπής περιγραφή του αντικειμένου της πωλήσεως καθώς και τον συνυπολογισμό, από την Επιτροπή, των κοιτασμάτων, όπως αυτά περιγράφονται στην έκθεση Behre Dolbear, ενώ, μεταξύ της αγοράς το 2003 και της μεταπωλήσεως το 2004, η Ελληνικός Χρυσός είχε επεξεργαστεί ένα μεγάλο μέρος των ορυκτών. Επιπλέον, η Ελληνική Δημοκρατία επισημαίνει ότι ο υπολογισμός της αξίας των αποθεμάτων ήταν εφικτός και ότι η αξία αυτή ήταν αρνητική λόγω του υψηλού κόστους αποθηκεύσεως και προστασίας του περιβάλλοντος που συνδέονται με τα αποθέματα συμπυκνώματος χρυσού.

Η Επιτροπή απορρίπτει το επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο όφειλε να υπολογίσει την αξία των μεταλλείων ως ενιαίου συνόλου και όχι χωριστά για κάθε μεταλλείο. Η χωριστή εκμετάλλευση κατά το παρελθόν, η χορήγηση χωριστών μεταλλευτικών αδειών, οι διαφορετικές αποφάσεις που τις ακυρώνουν και η ρήτρα του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, της επίμαχης συμβάσεως αποτελούν στοιχεία που επιβεβαιώνουν όλα την αυτοτέλεια των διαφόρων μεταλλείων.

Όσον αφορά το μεταλλείο του Στρατωνίου, η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι, το μεταλλείο αυτό, καίτοι δεν είχε ξαναρχίσει να λειτουργεί, διέθετε έγκυρη II - 14

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

μεταλλευτική άδεια, που χορηγήθηκε τον Φεβρουάριο του 2003 και δεν απειλείτο με ακύρωση. Επιπλέον, πλείονες διατάξεις της επίμαχης συμβάσεως καταδεικνύουν ότι με τη σύμβαση αυτή μεταβιβάστηκαν στην Ελληνικός Χρυσός και οι μεταλλευτικές άδειες. Εξάλλου, η έκθεση Behre Dolbear είχε ήδη λάβει υπόψη, αφενός, το γεγονός ότι το μεταλλείο δεν μπορούσε να λειτουργήσει νωρίτερα από το 2004 (δεδομένου ότι οι αναγκαίες αδειοδοτήσεις έπρεπε να ολοκληρωθούν εντός 10 μηνών από την πώληση, σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 3, της συμβάσεως πωλήσεως) και, αφετέρου, το κόστος συντηρήσεως του μη λειτουργούντος μεταλλείου και το κόστος προστασίας του περιβάλλοντος. 57

Όσον αφορά το μεταλλείο των Σκουριών, η Επιτροπή συμφωνεί με την προσφεύγουσα ως προς το ότι το μεταλλείο αυτό συνίστατο απλώς σε ένα κοίτασμα και δεν διέθετε ούτε μεταλλευτική άδεια ούτε κατάλληλη υποδομή. Ωστόσο, αμφισβητεί το ότι το μεταλλείο αυτό δεν μπορούσε να έχει ορισμένη δυνητική αξία, στο μέτρο που η χορήγηση μεταλλευτικής άδειας ήταν δυνατή χωρίς απαγορευτική δαπάνη, όπως αναλύεται στην έκθεση Behre Dolbear. Το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος συντηρήσεως της εγκαταστάσεως αυτής είχαν επίσης ληφθεί υπόψη στην εν λόγω έκθεση.

Όσον αφορά το μεταλλείο της Ολυμπιάδας, η Επιτροπή δεν αμφισβητεί την αρνητική του αξία κατά τον χρόνο της πωλήσεως, αλλά τη θεωρεί ως σχετική και εξαρτώμενη από την οικονομική συγκυρία στην αγορά του χρυσού. Επιπλέον, εκτιμά, αφενός, ως ρεαλιστική και οικονομικώς δικαιολογημένη και εύλογη τη διατήρηση του μεταλλείου κλειστού προς περιορισμό των ζημιών και, αφετέρου, ως δύσκολα αποτιμητή την αξία της προαιρέσεως (option) επαναλειτουργίας του μεταλλείου. Εξάλλου, η Επιτροπή συμφωνεί μεν με τη μείζονα σημασία του μεταλλείου της Ολυμπιάδας και την αρνητική αξία του κατά τον χρόνο της πωλήσεως, δεν αντιλαμβάνεται όμως τον λόγο για τον οποίο η ίδια δεν έπρεπε να αποτιμήσει το μεταλλείο του Στρατωνίου χωριστά. Συγκεκριμένα, ελλείψει οιουδήποτε αναγκαίου λειτουργικού ή οικονομικού συνδέσμου μεταξύ των δύο μεταλλείων, ουδόλως δικαιολογείται η άποψη ότι, εξ αιτίας της ακυρώσεως των αδειών της Ολυμπιάδας, ήταν αδύνατη η λειτουργία του μεταλλείου του Στρατωνίου. Εξάλλου, καμία διάταξη της συμβάσεως δεν υποχρεώνει τον αγοραστή να εκμεταλλευτεί το μεταλλείο ή να ζητήσει μεταλλευτική άδεια. Ο αγοραστής όφειλε να υποβάλει απλώς ένα επιχειρησιακό σχέδιο, το οποίο ασφαλώς θα προέβλεπε μόνον στις αποδοτικές επενδύσεις. Το κόστος συντηρήσεως της Ολυμπιάδας επίσης ελήφθη υπόψη στην προσβαλλόμενη απόφαση.

Όσον αφορά τα γήπεδα, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η αξία τους αυξάνει αναμφισβήτητα την αξία των στοιχείων του ενεργητικού, όπως αυτά περιέρχονται στον αγοραστή. Επισημαίνει ότι έλεγξε την αξία την οποία απέδωσε η έκθεση στα εν λόγω γήπεδα (6,1 εκατομμύρια ευρώ) συγκρίνοντάς τη με το τίμημα που καταβλήθηκε γι’ αυτά στο πλαίσιο του διαγωνισμού του 1995, προσαρμόζοντας το ποσό αυτό βάσει του πληθωρισμού και λαμβάνοντας υπόψη τα υπόλοιπα II - 15

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

γήπεδα που αγόρασε η TVX Hellas μετά την ημερομηνία αυτή. Η επιλογή του τιμήματος που καταβλήθηκε το 1995 και η προσαρμογή με βάση τον δείκτη τιμών της βιομηχανικής παραγωγής εξηγούνται, αφενός, από τη λογιστική ανάγκη επαναποτιμήσεως των ακινήτων, η αξία των οποίων μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου, και, αφετέρου, από το γεγονός ότι τα εν λόγω ακίνητα αποτελούσαν στοιχεία του ενεργητικού μιας βιομηχανικής επιχειρήσεως. Ελλείψει άλλων συγκριτικών στοιχείων ή περισσότερο εξειδικευμένων στατιστικών δεδομένων, ο δείκτης τιμών της βιομηχανικής παραγωγής ήταν ο πλησιέστερος και ο μόνος που μπορούσε να εφαρμοστεί για τους σκοπούς του υπολογισμού αυτού. 60

Τέλος, όσον αφορά τα μεταλλευτικά αποθέματα, η Επιτροπή διευκρινίζει ότι έλαβε υπόψη της το υψηλό κόστος της επεξεργασίας και της μεταφοράς των συμπυκνωμάτων χρυσού και απέδωσε στα εν λόγω αποθέματα μηδενική αξία, όχι όμως και αρνητική, δεδομένου ότι ένας συνετός επενδυτής δεν θα επεξεργαζόταν τα αποθέματα αυτά προκειμένου να μην υποστεί ζημίες. Επιπλέον, η αξία που είχαν τα αποθέματα αυτά κατά τον χρόνο της αγοράς τους από την Ελληνικός Χρυσός, ήτοι χαμηλότερη από την αξία που είχαν κατά την πώλησή τους από την εταιρία αυτή το 2004, δεν γνωστοποιήθηκε στην Επιτροπή κατά τη διοικητική διαδικασία. Εξάλλου, το κόστος της προστασίας του περιβάλλοντος, που είχε ήδη ληφθεί υπόψη κατά την αποτίμηση των μεταλλείων, δεν μπορούσε να αφαιρεθεί για δεύτερη φορά στο πλαίσιο αυτού του υπολογισμού. 3. Επί του τρίτου σκέλους, σχετικά με πλάνη εκτιμήσεως ως προς την προϋπόθεση της υπάρξεως στρεβλώσεως του ανταγωνισμού και επηρεασμού των συναλλαγών μεταξύ κρατών μελών

Πρώτον, η Ελληνική Δημοκρατία προβάλλει παράβαση των κανόνων περί καθορισμού της σχετικής αγοράς στο δίκαιο του ανταγωνισμού, καθόσον: –

η Επιτροπή εσφαλμένως περιέλαβε στη σχετική αγορά τα λοιπά μέταλλα πλην αυτών που παράγονται στο Στρατώνι (μόλυβδος και ψευδάργυρος), το μόνο μεταλλείο με δυνατότητα λειτουργίας·

–

η Επιτροπή προσδιόρισε εσφαλμένως τη γεωγραφική έκταση της σχετικής αγοράς, η οποία, αντιστοιχούσα στην αγορά του μολύβδου και του ψευδαργύρου, περιλαμβάνει, σύμφωνα με την έκθεση «Olympias Marketing Study», αντιστοίχως πέντε και έξι από τις χώρες που αναφέρει η Επιτροπή·

–

η επιρροή της Ελληνικός Χρυσός στον ανταγωνισμό ήταν αμελητέα στο μέτρο που, κατά το επόμενο της πωλήσεως έτος, η παραγωγή της αντιπροσώπευε μόνον το 0,2 % της ευρωπαϊκής εξορυκτικής παραγωγής ψευδαργύρου και το 0,9 % της ευρωπαϊκής παραγωγής μολύβδου·

–

η επίμαχη πώληση είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής των προμνησθέντων ορυκτών εντός της ΕΕ και ευνόησε, συνεπώς, την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής αγοράς.

II - 16

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Η Επιτροπή απαντά ότι: –

οι ειδικοί κανόνες του ανταγωνισμού περί προσδιορισμού της σχετικής αγοράς δεν μπορούν να τύχουν εφαρμογής στο δίκαιο των κρατικών ενισχύσεων·

–

ο προσδιορισμός της αγοράς δεν μπορεί να περιοριστεί στον μόλυβδο και τον ψευδάργυρο, δεδομένου ότι το μέτρο ενισχύσεως πρέπει να συσχετιστεί με τη δραστηριότητα της Ελληνικός Χρυσός, το επενδυτικό σχέδιο της οποίας προέβλεπε την εκμετάλλευση όχι μόνον του μεταλλείου του Στρατωνίου, αλλά του συνόλου των Μεταλλείων Κασσάνδρας·

–

η επίμαχη δραστηριότητα δεν μπορούσε να περιορίζεται στην εξόρυξη μεταλλευμάτων, αλλά περιελάμβανε και την επεξεργασία των μεταλλευμάτων με σκοπό την εξαγωγή τους·

–

η έλλειψη αυτάρκειας όσον αφορά τις πρώτες ύλες στην εσωτερική αγορά ουδέποτε θεωρήθηκε ως δυνάμενη να άρει τη στρέβλωση του ανταγωνισμού στο ενδοκοινοτικό εμπόριο·

–

αρκεί να αποδείξει η Επιτροπή την ύπαρξη επαπειλούμενης βλάβης του ανταγωνισμού χωρίς να χρειάζεται να αποδείξει την εν τοις πράγμασι στρέβλωσή του ή αισθητό επηρεασμό των συναλλαγών.

Επί του δεύτερου μέτρου ενισχύσεως 1. Επί του πρώτου σκέλους, σχετικά με πλάνη κατά την εκτίμηση της προϋποθέσεως της υπάρξεως πλεονεκτήματος 63

Η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι η εφαρμοσθείσα στην πώληση των μεταλλείων το 2003 φοροαπαλλαγή δεν υπερβαίνει το όριο των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας. Συγκεκριμένα, ο υπολογισμός του ποσού του οφειλομένου φόρου ήταν εσφαλμένος: –

- ο φόρος μεταβιβάσεως υπολογίστηκε με βάση την αξία των γηπέδων, σύμφωνα με αυθαίρετη πληροφορία του κύριου επενδυτή της Ελληνικός Χρυσός, της European Goldfields.

–

ο φόρος μεταβιβάσεως των μεταλλευτικών δικαιωμάτων υπολογίστηκε εσφαλμένως βάσει της συνολικής αξίας των μεταλλείων, αντί της αξίας αποκλειστικώς και μόνον των μεταλλευτικών δικαιωμάτων, αντιθέτως προς τα προβλεπόμενα από το άρθρο 173, παράγραφος 1, του ελληνικού Μεταλλευτικού Κώδικα.

Η Επιτροπή απαντά ότι:

II - 17

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

–

η φοροαπαλλαγή συνιστά ενίσχυση η οποία διευκολύνει και ενισχύει, με κρατικούς πόρους, τον αποδέκτη της, ανεξαρτήτως των σκοπών τους οποίους επιδιώκει το μέτρο, η δε φορολογηθείσα αξία προσδιορίστηκε βάσει αντικειμενικών κριτηρίων της φορολογικής αρχής·

–

το επιχείρημα σχετικά με τον υπολογισμό του φόρου επί της μεταβιβάσεως των μεταλλευτικών δικαιωμάτων είναι απαράδεκτο, καθόσον δεν προβλήθηκε κατά τη διοικητική διαδικασία·

–

η επίμαχη σύμβαση ήταν οριστική δεδομένου ότι, αφενός, τα άρθρα 3 και 4 της εν λόγω συμβάσεως αποτελούν απλές ρήτρες περί καταγγελίας ή ακυρώσεως της συμβάσεως και, αφετέρου, κατά το άρθρο 56 του νόμου 3220/2004, οι διατάξεις της συμβάσεως τίθενται σε ισχύ από την ημερομηνία δημοσιεύσεως του εν λόγω νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως·

–

εν πάση περιπτώσει, ο κανόνας περί ενισχύσεων ήσσονος σημασίας δεν έχει εφαρμογή, καθόσον το όριο των 100 000 ευρώ ισχύει για όλα τα μέτρα ενισχύσεως προς την επιχείρηση, στην προκειμένη δε περίπτωση σημειώθηκε μεγάλη υπέρβαση του ορίου αυτού, έστω και αν ληφθεί υπόψη μόνον το ποσό του δεύτερου μέτρου ενισχύσεως.

2. Επί του δεύτερου σκέλους, σχετικά με εσφαλμένη εκτίμηση της προϋποθέσεως της υπάρξεως στρεβλώσεως του ανταγωνισμού και επηρεασμού των συναλλαγών μεταξύ κρατών μελών 65

Η Ελληνική Δημοκρατία αμφισβητεί την ύπαρξη απειλής στρεβλώσεως του ανταγωνισμού, παραπέμπει δε στα επιχειρήματα που ανέπτυξε στο πλαίσιο του τρίτου σκέλους του πρώτου λόγου ακυρώσεως σχετικά με το πρώτο μέτρο ενισχύσεως. II – Επί του δεύτερου λόγου ακυρώσεως, που αντλείται από εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή του άρθρου 14, παράγραφος 1, δεύτερη περίοδος, του κανονισμού (ΕΚ) 659/1999 και παραβίαση των αρχών της αναλογικότητας, της ειλικρινούς συνεργασίας, της ασφάλειας δικαίου και της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης

Η Ελληνική Δημοκρατία, υπενθυμίζοντας το γράμμα του άρθρου 14, παράγραφος 1, δεύτερη περίοδος, του κανονισμού 659/1999 καθώς και το περιεχόμενο του «Σχεδίου Δράσεως για τις κρατικές ενισχύσεις — Λιγότερες και καλύτερα στοχευμένες κρατικές ενισχύσεις: οδικός χάρτης για τη μεταρρύθμιση των κρατικών ενισχύσεων 2005-2009» [COM(2005) 107 τελικό], αμφισβητεί τη νομιμότητα της αποφάσεως της Επιτροπής που επιβάλλει την ανάκτηση της ενισχύσεως, καθόσον η απόφαση αυτή υπερβαίνει τα όρια της διακριτικής της ευχέρειας και παραβιάζει τις αρχές της αναλογικότητας, της ειλικρινούς συνεργασίας και της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης. Συναφώς, η Ελληνική Δημοκρατία υπογραμμίζει ότι η απαίτηση ανακτήσεως του ποσού των II - 18

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

15,34 εκατομμυρίων ευρώ είναι δυνατόν να αναστείλει μια ώριμη άμεση επένδυση στην Ελλάδα ύψους 850 εκατομμυρίων ευρώ και να περιορίσει έτσι, αντί να τονώσει, την οικονομική ανάπτυξη και τον ανταγωνισμό, σε μια περίοδο μείζονος οικονομικής κρίσεως για τη χώρα. Συνεπώς, η Επιτροπή έσφαλε κατά τη στάθμιση της απειλούμενης στρεβλώσεως του ανταγωνισμού με τα οφέλη από τη συνέχιση της δραστηριότητας των μεταλλείων. 67

Η Επιτροπή απαντά ότι η Ελληνική Δημοκρατία δεν μπορεί να επικαλεστεί ως κριτήριο αναλογικότητας ή καλής πίστεως ή ακόμα ως έρεισμα της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης το προμνησθέν Σχέδιο Δράσεως για τις κρατικές ενισχύσεις, που αποτελεί απλώς «οδικό χάρτη» ο οποίος δεν μπορεί ούτε να δεσμεύσει την Επιτροπή ούτε να παραγάγει αποτελέσματα έναντι τρίτων ούτε να κατισχύσει των ειδικών κειμένων που διέπουν την πρακτική της Επιτροπής όσον αφορά τις περιφερειακές ενισχύσεις ή τις ενισχύσεις περιβαλλοντικού σκοπού. Εξάλλου, η Ελληνική Δημοκρατία, με την κριτική της, δεν επικαλείται παράβαση αυτών των κατευθυντηρίων γραμμών ή του άρθρου 107, παράγραφοι 2 ή 3, ΣΛΕΕ.

Κατά την Επιτροπή, η ανάκτηση αποτελεί, άλλωστε, τη φυσική και αναγκαία συνέπεια της διαπιστώσεως περί υπάρξεως κρατικής ενισχύσεως ασυμβίβαστης με την εσωτερική αγορά και, ως εκ τούτου, είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας. Εξάλλου, η αρχή της ειλικρινούς συνεργασίας έχει εφαρμογή μόνον στο πλαίσιο του καθορισμού του τρόπου εκτελέσεως της αποφάσεως περί ανακτήσεως, δεν ασκεί όμως επιρροή στην υποχρέωση ανακτήσεως αυτή καθαυτήν. III – Επί του τρίτου λόγου ακυρώσεως, που αντλείται από εσφαλμένη, ανεπαρκή και αντιφατική αιτιολογία και παράβαση του άρθρου 296 ΣΛΕΕ

Η Ελληνική Δημοκρατία επικρίνει την αιτιολογία της προσβαλλομένης αποφάσεως ως προς διάφορα σημεία: –

την ύπαρξη του πρώτου μέτρου ενισχύσεως, στα σημεία 105 έως 107 της προσβαλλομένης αποφάσεως, από πλευράς του κριτηρίου των κρατικών πόρων·

–

την ύπαρξη του δεύτερου μέτρου ενισχύσεως, στα σημεία 117 και 123 της προσβαλλομένης αποφάσεως, και τους λόγους για τους οποίους θεώρησε ως καταβλητέους τόσο τον φόρο μεταβιβάσεως των μεταλλείων όσο και τον φόρο μεταβιβάσεως γης·

–

τον λόγο για τον οποίο ο κανόνας περί ενισχύσεων ήσσονος σημασίας δεν μπορούσε να εφαρμοστεί χωριστά σε κάθε μέτρο ενισχύσεως, στο σημείο 126 της προσβαλλομένης αποφάσεως·

II - 19

ΕΚΘΕΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ —ΥΠΟΘΕΣΗ T-233/11

–

τις αντιφατικές εκτιμήσεις όσον αφορά την αποτίμηση των μεταλλείων και την επιλεκτική συνεκτίμηση των αξιολογήσεων της εκθέσεως Behre Dolbear, ιδίως σχετικά με: 1)

την αρνητική αξία του μεταλλείου της Ολυμπιάδας (σημείο 69 της προσβαλλομένης αποφάσεως)·

τη μη συνεκτίμηση του περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους συντηρήσεως του μεταλλείου του Στρατωνίου, σε αντίθεση προς τα εφαρμοσθέντα όσον αφορά το μεταλλείο της Ολυμπιάδας (σημείο 77 της προσβαλλομένης αποφάσεως)·

τη συνεκτίμηση του τιμήματος της πωλήσεως του 1995 για τον υπολογισμό της αξίας των γηπέδων και όχι για τον υπολογισμό του συνολικού τιμήματος της επίμαχης πωλήσεως (σημεία 54 έως 57, 86 και 87 της προσβαλλομένης αποφάσεως)·

τον καθορισμό της σχετικής αγοράς και της γεωγραφικής της διαστάσεως, λαμβανομένης υπόψη της διακρίσεως μεταξύ των μετάλλων και των συμπυκνωμάτων που πράγματι παράγονταν στα μεταλλεία.

Η Επιτροπή εκτιμά ότι αιτιολόγησε επαρκώς την απόφασή της σε σχέση προς όλα τα σημεία της προσβαλλομένης αποφάσεως που αμφισβητούνται από την Ελληνική Δημοκρατία. Viktor Kreuschitz Εισηγητής δικαστής

II - 20