Bir Web Sitesi Kuralim by toprak su

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot.

Sunuş

Bölüm I: İnşaata Başlamadan Önceki İşler Internet Nasıl Çalışır?

10 22

Internet'e Çıkmak

1. Kendi Web Server' ınızı Oluşturmak:

Kapasite Planlamas ı Bilgisayar

Bağlantı

33 34

Modem ISDN

Frame Relay

Kiralık Hat

37 37

2. Bir Web Sitesinde Ücretsiz Sayfa 3. Cybermall

38 39

4. Web ma ğazaları 5. Web Evsahibi Şirketler

Dizin Şeklinde Web Sitesi

41 41

Alt-domain Şeklinde Web Sitesi

Sanal Web Sitesi

Sadece İsimden İbar et Web Sitesi

Bölüm II: İnşaata Hazırlık

Evsahibi Seçmenin İlkeleri

Microsoft FrontPage Server Extensions Var m ı? Evsahibinin Server' ı NT ortamında mı Çalışıyor? Evsahibiniz Size Ne Kadar Sabit Disk Alan ı Veriyor? Trafik Ücretleri

44 46 47

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot.

Kaç Elektronik Posta Hesab ı Açabilirsiniz?

Elektronik Postalar ı Yönlendirebilir Misiniz?

FTP Ba ğlantınız ve FTP Siteniz Olacak Mı? Elektronik Ticaretin Gerekleri Var M ı?

51 51

CGI Programlar ı Çalıştırabilir Misiniz?

Veri Taban ı Programı Kullanabilir Misiniz?

Java ve RealAudio Var M ı?

Evsahibini Daha Yakından Tanımak İçin Traceroute

54 58

Evsahibinin Hatt ı

İnternet Sitenizin Adı

59 61

Internet Sitenize Alan Seçme

Internet Sitenizin Tescili

Bölüm III: Web Sitesi Tasarımı

Site Yönetim ve HTML Yazma Programları

Sitenizin Etkinliği

Hayatınızın Gerçeği: İki Browser FrontPage ile Web Sitesi İnşaatı

73 76

İçeriği Derleme

İçeriği Sayfalara Geçirme

Web Sitenizin Yönetimi

FrontPage'in Özel Unsurlar ı (Components) FrontPage'in Form Unsurlar ı

Tavsiyeler

Davran ış Kuralları Görsel Zincir

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Ekran ın coğrafyası

Web'de Sayfa Düzeni Renk Ölçüler Sütun

95 96 96 97

Çerçeve

Grafiklere konulacak ba ğlantı komutları (map'ler) Metin Biçimlerdirme Form

ALT

100

META ET İKETLER Türkçe.. Türkçe.. Türkçe..

Ek 1 Özel Internet: Intranet Önce Ağ

103

Intranet'in Yararları Internet'te Ticaret

109 111

101 101

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Bir Web Sitesi Kuralým

Sunuş HTML kitapçýðýmýzý okuduktan sonra, Ýnternet'te bir site sahibi olmak isteyeceðinizi biliyorduk. Zaten HTML öðrenmeden önce de Web'de bir sayfanýz olmasýný istiyordunuz mutlaka. Baþkalarýnýn Web'de yaptýklarýna bakýyorsunuz; sizin dünyaya söyleyecek daha çok ºeyiniz var, ama bir Web siteniz yok. Büyük bir ihtimalle, Web'de "bulunmanýn" çok pahalý ve çok zor olduðunu düþünüyorsunuz. Sonra diðerlerinin sayfalarýna bakýyorsunuz; bu iþin bu kadar da zor olmamasý gerektiðini düþünüyorsunuz. Ama bir türlü nereden baþlayacaðýnýzý kestiremiyorsunuz. Sonra öyle sorularýnýz var ki, bir türlü kime ve nasýl sorulacaðýný bilmiyorsunuz. O zaman tam yerine gelmiþ bulunuyorsunuz; bu kitapçýðý bitirdiðinizde Web siteniz için gerekli temel bilgileri edinmiþ, bütün sorunularýnýzýn olmasa bile çoðu sorunuzun cevabýný bulmuþ olacaksýnýz. Fakat daha ileri gitmeden, kendi kendinize iki soru sormanýz gerekiyor: Birinci soru: Neden Web sitesi sahibi olmak istiyorum? Bu soruya açýk-seçik ve kendi kendinizi kandýrmadan yanýt veremiyorsanýz, Web sitesi kurmanýn size yarardan çok zarar getirmesi mümkün. Çoðu kimse, Bugün Internet'te yaptýðý satýþlarla 20 milyon Dolar'dan fazla hasýlata ulaþan CDnow firmasýnýn bir kaç kardeþ tarafýndan babalarýnýn evinin bodrum katýnda kurulduðuna iliþkin, tabir yerinde ise modern peri masallarýný okuya-dinleye, Internet'in taþý-topraðý altýn sanýyor. Hiç de öyle deðil. Internet'in kýsa tarihi, baþarý öyküleriyle olduðu kadar, baþarýsýzlýk ve çöpe atýlmýþ milyonlarýn iþe yaramayan faturalarý ile de dolu. Web sitesi size ne kazandýracak? Web'de ne yapmak istiyorsunuz? Bu, baþka türlü yapýlamaz mý? Bu sorulara samimiyetle kendi kendinize verdiðiniz yanýtlar size Web sitesi sahibi olmaya ikna ediyorsa, o zaman kolunuza kuvvet! Bu kitapçýkla size baþlangýç için yardým etmekten mutlu olacaðýz. Cevaplarýnýz kendi kendinizi bile ikna etmiyorsa, belki Web alaný oluþturma konusunda bu kitapçýkla ve evinizdeki bilgisayarla edineceðiniz deneyim, size baþkalarýnýn Web sitelerini yaparak para kazanma veya ikinci bir gelir kapýsý açabilir. Kurmayý düþündüðünüz veya ilerde düþüneceðiniz Web alaný, kiþisel olabilir, bir firma için olabilir. Kiþisel derken, bizzat sizin özel alanýnýzdan tutun, bir ya da iki ortaklý, sizden ve diðer ortaktan baþka iki ya da üç kiþinin çalýþtýðý tek iþ yerine sahip bir küçük iþletmi kastediyoruz. Bu tanýmýn dýþýnda kalan her iþ yerini "kiþisel" tanýmýnýn dýþýnda tutmalýyýz. Web alanýnýz kiþisel olmayacaksa, ikinci soru, iþ yerinizde þu anda bir yerel alan aðý olup, olmadýðý. Þirketinize ait iþyerlerinde birden fazla bilgisayar var ve bu bilgisayarlar arasýnda að yoksa, Internet iþini þimdilik bir kenara býrakýn ve derhal bir yerel alan aðý kurarak, bu bilgisayarlarý birbirine baðlayýn. Bunu yaparken, firmanýzýn Internet'in gerektirdiði modern yapýya kavuþmuþ olmasýný saðlayacaksýnýz. Internet sadece "getiren" bir araç deðil; Internet ayný zamanda "talep eden" bir teknoloji. Internet'in saðlayabileceði imkanlardan yararlanabilmek için

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. önce Internet'in gerektirdiði imkanlara sahip olmanýz gerekir. Günümüzde sadece Internet deðil, fakat her türlü büro otomasyonu bilgisayara dayanýyor; bir iþyerinde blgisayarýn faydasýný görebilmek için otomasyonun temel kurallarýnýn uygulanmýþ olmasý gerekir. Büro otomasyonu, örneðin, bir kiþinin yaptýðý iþin bir baþka kiþi tarafýndan tekrarlanmamasý; mekanize hale gelmiþ hiç bir sürecin insanýn katýlýmýna ihtiyaç duymamasý ilkelerine dayanýyor. Diyelim ki, Internet'i elektronik satýþ için istiyorsunuz. Peki, Internet'le elektronik olarak gelecek ve kredi kartýna dayanan sipariþlerde kredi kartýnýn geçerli olup olmadýðýný doðrulatma iþini nasýl yapacaksýnýz? Kredi kartý firmasýnýn size verdiði telefonlu doðrulatma sistemi ile? Yani, bir taraftan dünyanýn en hýzlý teknolojisi ile sipariþ alacaksýnýz, diðer tarafta insan unsurunu iþin içine sokacaksýnýz! Oysa müþterileriniz elektronik ticaret yolunu hýzlý olsun diye seçmiþlerdi. Oysa kredi kartýnýn doðrulatýlmasý, müþteri henüz sizin alanýnýzda iken yapýlmalý ve diyelim ki kredi kartýnýn bir numarasýný yanlýþ yazdý ise, ne o sipariþinden olmalý, ne de siz satýþýnýzdan. Dolayýsýyla, düþündüðünüz Web alaný kiþisel deðilse, aðlar-arasý að hevesini biraz erteleyip, önce bir að'a sahip olmaya bakýn. Web'de alan sahibi olmak.. Web sitesi kurmak! Bu sözleri duyanlarda iki tür tepki görebilirsiniz. Birinci gruba, "Yahu bu iþ o kadar kolay mý? Bunun için milyonlar lazým!" diyenler giriyor. Ýkinci grupta ise, ezeli iyimserler ve herþeyi kolay sananlar var. Tabiatýyla, doðru olan, bu ikisinin ortasý. Internet'in World Wide Web kesiminde bir sayfa sahibi olmak son derece kolay. Ýnternet Servis Sunucu'nuzu arayýn; büyük bir ihtimalle Web sayfalarýna ev sahipliði de yapan bu firma (kendisi Web sayfalarýna ev sahipliði yapmýyorsa, yapan birini tanýyor olmalýdýr) sizi sadece Internet'te--üstelik bedava!--sayfa sahibi yapmakla kalmayacak, belki de bu siteye koyacaðýnýz sayfalarý da sizin için tasarlayýverecektir. Bir de Microsoft FrontPage yazýlýmý edindiniz mi, bu ilk sayfalarý istediðiniz gibi güncelleþtirebilirsiniz. Bu senaryoyu uygulamadan önce bir noktaya dikkat edin: Oluþturulacak Web alaný gerçi sizin vereceðiniz bir ismi taþýyacaktýr, ama hiç bir zaman sizin olmayacaktýr. Sayfalarýnýz baþka birinin bilgisayarýnda duracak, sayfalarýnýz ve siz gerçek ev sahibinin kurallarýna uymak zorunda kalacaksýnýz. Bu kiþi ya da firmanýn bilgisayarlarý ile Internet'in baðlantýsý kesildiði zaman, sizin sayfanýzýn da Ýnternet ile baðý kesilecektir. Sayfalarýnýzýn büyüklüðü ve ziyaretçilerinizin bu sayfalarda yapabileceði þeyler, ev sahibi kiþi ya da firma tarafýndan belirlenecektir. Giderek artan bir oranda, esasta bu yönteme dayanan fakat çok daha elveriþli Web evsahipliði türleri ortaya çýkmaya baþladý. Bunlarý ayrýntýlý olarak ele alacaðýz. Ýkinci yöntem ise, bu iþ için bir bilgisayar ayýrýp, Web sitenizi bu bilgisayarda oluþturup, sonra bu bilgisayarý gerçek Ýnternet'e doðrudan baðlamaktýr. Bu yola giderseniz, sadece baþkasýnýn kurallarýna baðlý kalmadan Internet'te varlýk sahibi olmakla kalmazsýnýz, ayný zamanda siz kendiniz bir süre sonra baþkalarýnýn Web sitelerine ev sahipliði yapabilirsiniz. Ama bilmelisiniz ki Web Sitesi kurmakla, bir bilgisayarda Web Server kurmak, ayný amaca hizmet etmekle birlikte birbirinden tamamen ayrý þeylerdir. Bilgisayarýnýzda Windows iþletme sistemini kurmakla Web Server kurmak

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. arasýnda ciddi farklar vardýr. Unutmayýn, Microsoft'un Web Server programýnýn kullaným kýlavuzu 900 sayfa! Birinci yolu kiþiler, ikinci yolu firmalar izlemelidir. Tabii meraklý ve ilerde "Webcilik" yapmaya hazýrlanan bir kiþi ikinci yolu izleyebileceði gibi, küçük bir firma da birinci yolu izleyerek, sayfalarýný bu iþi yapan bir kuruluþa emanet edebilir. Bu kitapçýkta, kendi Web sitesi oluþturma yolunu ele alacaðýz. Fakat kýsaca Web Server oluþturmanýn yollarýndan da söz edeceðiz. Ama dediðimiz gibi, Web Server oluþturmak, Internet'e baðlamak, Server'daki programlarý her an iþler vaziyette tutmak 365 gün 24 saatlik bir iþtir, ve sürekli para harcamaya dayanýr. Ýþin "para" tarafýna da deðinelim. Kýsa bir süre önce bir firmanýn Web alaný planlama grubunda danýþman olarak bulunuyordum. Firmanýn temsilcilerinden biri, bir sabah toplantý henüz tam olarak baþlamadan önce Web sitesi oluþturma yollarý üzerine bir çok kitap yazmýþ olan Peter Kent'in Poor Richard's Web Site (Yoksul Richard'ýn Web Alaný) adlý kitabý aldýðýný ve ilk bir kaç sayfayý okuduðunu söyledi. Bu kitabý yayýnlayan yayýnevi, bilgisayar alanýna yeni girmekle birlikte, "Poor Richard" dizisinde, eskiden beri evinin bahçesinde sebzecilik yapmaktan tutun, evin bir odasýnda radyo tamirliðine kadar, fazla para harcamadan ve büyük yatýrýmlar yapmadan, ikinci bir meslek edinmenin yollarýný anlatan kitaplar yayýnlardý. Internet sitesi için oldukça büyük bir bütçe ayýrmýþ olan firma temsilcisinin "Yoksul Richard" yöntemiyle Web alaný oluþturmaya kalkýþmasýnýn hiç de hayra alamet olmadýðýný sezenler yöneticinin kitapta ne ile ilgilendiðini öðrenmek için, adeta nefeslerini tutarak beklemeye baþladýlar. Peter Kent kitabýnda, Coca Cola firmasýnýn Internet sitesine muhtemelen çok para döktüðünü, ama ayný iþin ayda 50 Dolar'a yapýlabileceðini yazýyormuþ! Tabiî, firma temsilcisinin o ana kadar yapýlan bütün planlarý bir kenara býrakýp, daha "ucuz" bir site yapýlmasýnda israr etmeye baþladýðýný, ve sonuç itibariyle projenin tümüyle þekil deðiþtirdiðini tahmin edebiliyorsunuz. Ee, koskoca kitapta "Bu iþ 50 Dolar'a olur!" diyorsa, neden yüzbinlerce Dolar harcamalý? Firma, altý-yedi ay "ucuz yol" denemesinden ve Internet'te beklediðini bulamamanýnýn acý sonucunu tattýktan sonra eski projeye geri döndü; herþey yeniden yapýldý, ve Internet'te site sahibi olmaktan ne bekliyorlarsa, ona kavuþtular. Aradan aylar geçti ve bir baþka vesile ile ayný kiþiyle yeniden karþý karþýya geldik. Bu kez, o da, ben de bir çocuk hastalýklarý araþtýrma hastanesi için bilinç ve baðýþ düzeyini arttýrmayý öngören Web alaný projesine gönüllü olarak katýlýyorduk. Firma temsilcisi kiþi, grubu daha büyük bilgisayarlar, daha hýzlý baðlantý, daha çok araç-gereç gerektiðine iknaa çalýþýyordu. Sonunda ortaya gerçekten ayda 50 Dolar'a iþleyen (satýn alanýn bilgisayarýn taksidi dahil!) bir Web alaný çýkarttýk. Firma yöneticisi proje bittiðinde 50 Dolarlýk site ile 50 bin Dolarlýk siteyi ve bunlara kimlerin sahip olmasý gerektiðini birbirinden ayýrmayý, biz de onun ne kadar cömert, toplumuna hizmetten zevk alan özverili bir kiþi olduðunu öðrenmiþtik! Bu hikayenin kýssasý þu: Web sitenize gerektiði kadar yatýrým yapmazsanýz, beklediðiniz sonucu alamazsýnýz! Web alaný, herþeyden önce donaným demektir. Ama iþ donanýmla bitmez. Bir lise öðrencisinin harçlýðýndan tasarruf ettiði paralarla kurduðu kiþisel Web sitesi, Web alanýnda müþterilerine ücretsiz sayfa imkaný veren bir Internet Servis Sunucu þirketin bilgisayarýnda durabilir. Ulaþabilmek için neredeyse 256 karakterlik bir adres yazmanýz gereken (örneðin, http://www.webevsahibifirma.com/bedavasayfalar/alininsayfasý.html) bu sayfada gördüðünüz bilgileri alýp,

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. þirketinizin geleceðini belirleyen tahmin tablolarýnda kullanmazsýnýz. Ama bir bankanýn kolayca ulaþýlabilen (örneðin, http://www.büyükbank.com) Web alanýndaki bilgilerin tümünün defalarca denetlenmiþ olduðuna inanýrsýnýz. Bu karþýlaþtýrma size donaným kadar içeriði hazýrlayacak uzman ekibin de önem taþýdýðýný gösteriyor. Liseli arkadaþ Web alanýna koyacaðý bilgileri baþka kaynaklardan doðrulayacak bir editör tutmayacaktýr; ama bir bankanýn Web ekibinde her halde birden fazla editör çalýþýyor olmalý! Internet'te alan sahibi olmak, Web sayfasý oluþturmak, veya Web sitesi kurmak, iki ayrý grup iþten oluþur: Ýçeriði oluþturmak ve bunu Internet'te baþkalarýna açmak. Gazete veya dergi çýkarmak gibi. Matbaayý kurmadan (veya baþka bir matbaacýyla anlaþma yapmadan) ve baskýya baþlamadan önce gazete veya dergiden ne yayýnlayacaðýnýza ve bunlarý nasýl bir araya getireceðinize karar vermeniz gerekir. Ortada yazýlar, fotoðraflar, reklamlar, vb., olmadan gazete veya dergi çýkartamazsýnýz. Matbaa ve daðýtým iþlerini planlarken, içeriði de hazýrlamanýz gerekir. Ýçeriðin ne olacaðýný siz bilirsiniz; bu içeriðin baþlarýna sunulur hale getirilmesi için HTML dilini kullanarak nasýl sayfa yapacaðýnýzý öðrenmeniz gerekir. Ýçeriði belirledikten sonra bunu HTML sayfasý haline getirme iþini, HTML dilini iyi bilen bir tasarýmcýya da býrakabilirsiniz. Tek tek HTML sayfalarý yapmak ve herbirini içine koyacaðýnýz baðlantýlarla birbirine baðlamak, Web sitesi yapmanýn ilk adýmýdýr. Daha sonra bunlarý Internet'e açýk bir bilgisayarda Web Sitesi denilen bir dizine yerleþtirmek gerekir. Bu kitapçýkta bunun yollarýný ele aldýktan sonra, Web Alaný dediðimiz þeyin nasýl yapýlacaðýna ve nasýl olmmasý gerektiðine döneceðiz. Web siteniz, þimdiden hayýrlý olsun!

Bölüm I: İnşaata Başlamadan Önceki İşler Bu bölümde çok hýzlý bir þekilde Internet'in ne olduðundan söz edelim. Web sitesi kurarken bilmeniz gereken bir çok kural, Internet'in çalýþma tarzýndan ve protokollerinden doðan kurallardýr. Internet'in ne olduðunu ve ne olmadýðýný, nasýl çalýþtýðýný biliyorsanýz, bu bölümü atlayabilirsiniz. Internet ile iliþkiniz, sadece Internet'te gezinmekten ibaretse, okuyamaya devam edin.

Internet Nasıl Çalışır? Internet'in ne olduðu sorusuna cevap vermek imkansýz denecek kadar zor. Bugün Internet'i oluþturan baðlantýlar demeti nereden baþlýyor; nereye gidiyor; kaç alan var; bu gibi sorunlarýn cevabýný bilmek artýk imkansýz. Herþeyden önce "Ýnternet'in yeri" diyebileceðimiz bir yer yok. Bu yüzden Internet'in ne olduðunu bir kenara býrakýn, bize gerekli olduðu ölçüde Internet'in nasýl çalýþtýðýný anlamaya çalýþalým. Internet'i bir demiryolu þebekesine benzetebiliriz. Yüzlerce lokomotif ve binlerce vagondan oluþan bir sistemin,

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. sonuç itibariyle ayný raylar üzerinde, belirli bir sisteme göre hareket etmesi gibi, Internet de yüzlerce omurga, binlerce omurgalar arasý bað, onbinlerce hizmet sunucudan oluþan bir sistemle, milyonlarca kiþiye hizmet sunuyor. Trenle yolculuk etmek için sistemin nasýl çalýþtýðýný, hangi trenin ne zaman, nerede olmasý gerektiðini bilmenize hiç gerek yok. Sizin için önemli olan belirli bir trenin, belirli bir istasyondan, belirli bir saatte kalktýðýný bilmekten ibaret. Internet de öyle; günün belirli saatinde Ýnternet'te mevcut alanlarý gezen, bilgi edinmeye çalýþan, ya da kimi alanlardan ücretsiz program edinmekye çalýþan bir kullanýcý, Internet'in nasýl çalýþtýðýný bilmek zorunda deðil. Ama, bu sistemde yer edinecek ve baþkalarý için bir þeyler sunacak kiþinin sistemin nasýl çalýþtýðýný bilmesi gerekir. Internet, bilgisayarlar aðlarý arasý að demektir. Ýki veya daha fazla bilgisayar arasýnda iletiþim kurmak, bir baþka deyiþle baðýmsýz bilgisayarlarý bir að halinde birbirine baðlamak için herþeyden önce bu bilgisayarlarý bir suretle birbirlerine baðlamak gerektiði gibi gibi bilgisayar aðlarýný da birbirleriyle alýþveriþ yapabilir hale getirmek için önce birbirleriyle irtibatlandýrmamýz gerekir. Bu baðý oluþturduðumuz zaman, karþýmýza bir bilgisayarlarýn birbirlerine bilgi aktarmalarýný ve aktarýlan bilginin doðru anlaþýlmasýný saðlayacak ilkeler üzerinde de anlaþmalarý gerekir. Aralarýnda alýþveriþ saðlayabilmek için, bilgisayarlarý ortak bir dili konuþur hale getirmek zorundayýz. Bilgisayar aðý ve Internet uzmanlarý, programlama diliyle karýþtýrýlmamasý için, bilgisayarlar arasýndaki ortak iletiþim diline "dil" yerine protokol derler. Bir protokol, sistemdeki bütün birimlerin birbirlerine nasýl ve hangi sýrayla hitap edeceklerini gösteren ilkeler listesidir, diyebiliriz. Internet'in ana protokolü ise Transmission Control Protocol (TCP) [Aktarma Denetleme Protokolü] ve Internet Protocol (IP) adýný taþýr ve genellikle TCP/IP þeklinde birlikte kullanýlýr. Internet'e dahil bütün bilgisayarlarýn, bu bilgisayar arasýndaki þebekelerin ve bunlarý birbirine baðlayan telefon hatlarýný iþleten diðer elektronik cihazlarýn ayný dili konuþmasýný saðlamak mümkün olamaz. Ama TCP/IP, farklý dil de konuþsalar, bütün bu sistemlerin birbirlerine ortak kurallar çerçevesinde bilgi vermesini saðlar. Bir bilgisayarýn bir diðerine göndereceði bilgi, biteviye, kesintisiz bir þekilde gönderilebilseydi, týpký bir iþyerindeki bilgisayarlarýn arasýnda kurulan bir yerel aðda olduðu gibi, bir Network yazýlým paketi pekala herkesin ihtiyacýný karþýlardý. Ama kýt'adan kýt'aya, ülkeden ülkeye telefon baðlantýsý, sürekli kesilen bir iliþki modeli üzerine kurulmuþtur. Ankara'dan Istanbul'a, Tokyo'dan Londra'ya telefon eden bir kiþinin bile "Alo!"su ile "Kimsiniz?" sorusu bile, karþý tarafa birbirinden farklý bir hat üzerinden gidebilir. Çaðýmýzda telefon baðlantýsýnýn bu denli çok ve yoðun olmasýný, iki telli bir baðlantý üzerinden ayný anda birden fazla sinyal gönrdenme ve bu sinyalleri belirli bir baðlantý kesildiði zaman mevcut optimum verimlilikte bir baþka baðlantý üzerinden gönderme tekniði saðlamýþ bulunuyor. Bu baðlantýyý kullanan bilgisayar þebekelerinin de aralarýndaki iletiþimi kesilebilen bað modeli üzerine bina etmesi gerekiyordu. Internet kurallarýnýn ilki olan TCP, gönderilecek bilginin küçük parçalara ayrýlmasýný ve karþý tarafta düzgün biçimde birleþtirilmesini saðlar. Uluslararasý telefon sinyali alýþveriþinin hiç bir zaman belirli olmayan baðlantý

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. yöntemi, kimi zaman, örneðin üç numaralý paketin, iki numaradan önce karþý tarafa ulaþmasýna yol açabilir. TCP, bilginin aktarýlmasýný denetleme kuralý olarak, alýnan bilginin gönderilen sýrada anlaþýlmasýný da saðlar. Internet Protokolü ise TCP'ye göre paketlere bölünen bilginin fiziksel olarak bir cihazdan çýkýp, diðerine en uygun yoldan gitmesini saðlar. Aðlarý birbirine baðlayan sistemde, Gateway veya router denen, ana geçitler ve yönlendiriciler vardýr. Aslýnda bu cihazlar da kendi baþýna birer bilgisayardan ibarettir. Router cihazlarý, kendilerine gelen bilgi paketinin üzerindeki adrese göre doðru yönde ilerlemesini saðlar. Internet'in, 1970'lerde Amerikan Savunma Bakanlýðý'nýn çeþitli araþtýrma projelerinde çalýþan bilimadamlarý, üniversiteler ve araþtýrma kurumlarý arasýnda bilgi alýþveriþini saðlamak için oluþturulduðunu duymuþ olmalýsýnýz.. Amerikan Genelkurmay Baþkanlýðý'nýn Ýleri Savunma Araþtýrmalarý Proje Dairesi (DARPA) tarafýndan, hangi bilgisayarýn, hangi bilgisayara günün hangi saatinde baðlanacaðýný ve aralarýnda bilgilerin hangi ilkelere göre alýnýp verileceðini belirleyen bu sistem (ARPANET), bilimadamlarý arasýnda haberleþmeyi ve çok büyük bilgisayar dosyalarýný alýp-vermeyi o kadar kolaylaþtýrdý ki, bir süre sonra sistem askerî nitelik taþýmayan ve fonu Savunma Bakanlýðý tarafýndan saðlanmamýþ projelerle ilgili bilgi aktarýmýnda da kullanýlmaya baþlandý. Üniversiteler, özel firmalara ARPANET'ten (ve bu að üzerinde oluþturulan USENET'ten) yararlanma hakký satmaya baþladýlar. 1979 yýlýnda Amerika Savunma Bakanlýðý, üniversitelerarasý haberleþme sisteminin bütün masrafýný savunma bütçesinden karþýlamanýn haksýzlýk olduðunu belirterek, ARPANET'ten desteðini çekeceðini açýkladý. 1980'lerin baþlarýnda Amerikan Ulusal Bilim Vakfý (NSF), sadece ARPANET'e baðlý bilgisayarlarý deðil fakat bazý üniversitelerdeki süper bilgisayarlarý birbirine baðlamaya karar vermiþ ve bu amaçla Cornell Üniversitesi Teori Merkezi (Ithaca, NY), Illionis Üniversitesi Ulusal Süper Bilgiiþlem Uygulamalarý (NCSA, Urbana, Champaign), Pittsburgh Üniversitesi Süper Bilgiiþlem Merkezi (Pennsylvania), Kaliforniya Üniversitesi San Diego Süper Bilgiiþlem Merkezi (Kaliforniya) ve Princeton Üniversitesi Jon von Neumann Merkezi (New Jersey) arasýnda TCP/IP standardý ile çalýþacak bir baðlantý için harekete geçmiþti. Amaç, bu süper bilgisayarlarý Amerika ve Kanada'daki bütün bilimadamlarýnýn hizmetine sunabilmekti. NSF, 5 merkez arasýnda 56 Kbps bir að için ferekli parayý saðladý ve bu merkezlerin çevresindeki bütün üniversitelere, fiziken bu aða ulaþabiliyorlarsa, baðlanabileceklerini bildirdi. Bu dev bilgisayarlardan yararlanmak isteyen çok sayýda üniversite daveti kabul etti ve Internet'in çekirdeði topraða atýlmýþ oldu. Fakat bir süre sonra kullanýcýlar, bu aðýn, sadece beþ büyük süper bilgisayardan yararlanmaya deðil, fakat að'a dahil bilimadamý meslektaþlarýna elektronik posta göndermeye, dosya aktarmaya ve haber gruplarý oluþturmaya yaradýðýný gördüler. Aðýn trafiði birden arttý. Kasým 1987'de, NSF, Michigan Üniversitesi Bilgisayar Merkezi Merit'e, IBM, MCI ve Michigan eyalet hükumetleriyle ortaklaþa, mevcut 56 Kbps'lýk aðý 1,544 Mbps (ki bu baðlantýya daha sora T1 adý verilecekti) hýzýna çýkartma iþini ihale etti. Yeni að, ilk beþ merkez ile Kolorado eyaletinin Boulder kentindeki Ulusal Atmosfer Araþtýrmalarý Merkezi'ni ve Michigan Üniversitesi'ni de kapsayacaktý. Ýhaleden sekiz ay sonra 1 Temmuz 1988'de T1 omurgasý hizmete girmiþ ve ilk ay içinde 152 milyon "data paketi" aktarýlmýþtý. Projenin ortaklarýndan MCI telefon

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. þirketi Michigan eyaletinin Ann Arbor kentinde Merit binasýnda 24 saat görev yapacak modern bir að denetim merkezi kurmuþ, ve omurgaya baðlý 13 yerde 170 yerel aðý izleme olanaðý saðlamýþtý. NSFNET, 24 Temmuz 1988 günü 56 Kbps'lýk eski omurgayý kapattý. Hemen belirtmek gerekir ki, bu tarihte Amerika ve dünyanýn çok yerinde üniversiteler ve özel sektör bir çok "bölgesel Internet" kurmuþ bulunuyordu, ve bu "Internetler," NSFNET'e girmek için NSF'a baský yapmaya baþlamýþlardý. Örneðin Türkiye Üniversiteler ve Araþtýrma Kurumlarý Aðý (TÜVAKA) 1986'da bir çok üniversite ve Tübitak'a baðlý araþtýrma merkezini birbirine baðlamýþ ve bu baðlantýyý, Amerika'da EARN/BITNET aðý vasýtasýyla, dünyaya açmýþtý. 1991-92'de Orta Doðu Teknik Üniversitesi ve Tübitak, bu baðlantýya RIPE adlý aðý ekleyerek network protokolü olarak IP kullanmaya baþlamýþtý. Baðlantý noktasý olarak Fransa yerine Almanya'nýn tercih edilmesi ile 1994'te Türkiye'nin dýþ baðlantý hýzý 64 Kbps'a çýkmýþtý. Daha sonraki yýllarda, X.25 aðý, kiralýk hatlarla hýzla geliþecekti. Amerika içinde ve dýþýndaki bu baskýlar sonucu, Ocak 1989'da Merit-IBM-MCI ortaklýðý, NSF'a, að hýzýný artýracak ve giderek artan yükü kaldýracak bir güncelleþtirme programý önerdi. Bu sýrada IBM 45 Mbps (buna da T3 baðlantý hýzý adý verilecekti) hýzda çalýþan ilk Router (að yönlendirme bilgisayarý) cihazýný imal etmeyi baþarmýþtý. Vakfýn verdiði 4 milyon Dolar ile, Kasým 1991'de omurga T1'den T3'e çýkartýldý, merkez sayýsý 16'ya, merkeze baðlý að sayýsý ise 3,500'e çýkartýldý. Ýþte bu omurga, bugün Internet dediðimiz þeydir. Bu tarihten sonra Internet günlük yaþamýmýza giren bir kelime oldu. Trafik, bir taraftan ticarî nitelik kazanýrken, diðer taraftan tek omurganýn kaldýramayacaðý kadar artmýþtý. Kaliforniya eyaletinde Santa Clara kentinde Willtel telefon þirketi kendi router'ý devreye sokarak, özel þirketlere NFSNET baðlantýsý satmaya baþladý. Ayný þeyi Federal Hükumet Washington'da yapýyordu. Bu geliþmeler üzerine NSF, 19933'te, Network Access Points (NAP, Að Eriþim Noktalarý) adýný verdiði dört nokta oluþturacaðýný ve arzu eden firmanýn omurga kurarak, omurgasýný bu noktada Internet'e baðlayabileceðini duyurdu. Açýlan ihalenin sonuçlarýna göre, bu dört noktadan birincisi San Francisco'da Bell telefon þirketi, ikincisi Chicago'da Bell-Ameritech ortaklýðý, üçüncü New York'ta Sprint, dördüncüsü New Jersey'de Pennsauken kentinde metropoliten Fiber Systems tarafýndan iþletilecekti. Bu noktalardan Sprint'e ait olan Amerika dýþý baðlantýlarý da saðlayacaktý. 30 Nisan 1995'te, NFSNET resmen kapatýlmýþ oldu. Bu ilk NAP'lara yeni omurgalar baðlandýktan sonra fiilen 13 baðlantýlarý baðlama (enterkonnet) merkezi doðmuþ oldu. Fakat zamanla bu da önemini yitirdi; omurga iþleticisi firmalar resmî baðlantý yerlerinin dýþýnda da özel baðlantý merkezleri kurdular. Bu herkesin bildiði Internet hikayesi. Ancak siz Internet'i Internet yapanlardan, Web sitesi sahiplerinden biri olacaðýnýza göre, biraz daha ayrýntýya girmek ve "Omurga nedir?" diye sormak zorundasýnýz. Bilgisayarlar arasý baðlantý þebekesi (Að, network) genel olarak router denen cihazlarla birbirine baðlanýr. Bu cihazlara, yol bulan, yol veren anlamýna gelen bu kelimenin verilmesi, cihazýn kendisine ulaþan bil veri paketini okuyup, paketi üzerindeki "adres"e "yollamasý"ndan kaynaklanmaktadýr. Internet, birbirine baðlanmýþ router'lar zinciridir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Router'lar arasý en etkili iletiþim yer kablolarý ile baðlandýðý için günümüzde router'larýn çoðu, telefon sistemi ile birbirine baðlýdýr. Telefon teli ile yapýlabilecek bir iletiþimin hýzý ise azami 53 Kbps olabilir. Daha hýzlý bir baðlantý istiyorsanýz, router'larýnýzý kiralýk daimi hat ile birbirine baðlamak zorundasýnýz. Kiralayabileceðiniz hatlarýn ise taþýyabilecekleri bilgi miktarý (hattýn aktardýðý elektrik sinyalinin frekansý) kullanýlan telden tele ve mesafeye göre deðiþir. DS-0 (Data Service-0) adý verilen en basit hat, 56 Kbps hýza sahiptir. DS-1 hattý kiralarsanýz, bu hýz 1,544 Mbps'a çýkar. O zaman bu baðlantýya T1 baðlantýsý denilir. 45 Mbps hýza sahip hatta DS-2, kuracaðýnýz baðlantýya T3 adý verilir. Kiralamak istediðiniz hattýn optik olmasýný arzu ederseniz, OC-3 hattý kirayalabilirsiniz ve router'leriniz 155 Mbps bilgi alýþ veriþi yaparlar. OC-12 hat kiralayacak olursanýz, kapasiteniz 622 Mbps'a çýkar. Omurga dediðimiz þey, bir telefon firmasýnýn veya benzeri bir baþka iletiþim þirketinin, router'larý arasýnda kurduðu ana hattýr. Þimdi bu baðlantý kýsa mesafe için ise ucuz, iki uzak kent arasýnda ise pahalýdýr. Örneðin, ABD'de ayný kent içinde 20 kilometreden kýsa mesafeler için 56 Kbps bir hattýn aylýk kirasý 60 Dolar iken, T3 hattýn aylýk kirasý 70 bin Dolar'dýr. OS-3, 100 bin Dolar, OS-12 ise 400 bin Dolar tutar. Bunu iki uzuk kent arasýnda düþünürseniz, kuracaðýnýz baðlantýnýn maliyeti hakkýnda bir fikir edinebilirsiniz. "Ulusal Internet Omurga Sunucu" olmak istiyorsanýz, bir kaç kenti birbirine baðlayan hat döþemiþ veya kiralamýþ ve bu hattýn iki ucuna çok hýzlý, çok yetenekli router'lar baðlamýþ olmalýsýnýz. Ulusal Internet Omurga Sunucusu, router'larýnýn bulunduðu yerde, baþka omurga sunucularýna veya yerel að oluþturan ve muhtemelen daha düþük kapasiteli router sahiplerine diðer kentlere baðlantý imkaný satar. Bu ikinci grup router ve baðlantý sahipleri, üçüncü grup ve muhtemelen daha düþük kapasiteli ama daha çok müþterili router ve baðlantý sahiplerine baðlantý imkaný satar. Ve bu kiþiler de size-bize Internet servisi sunan ve Adýna Internet Servis Sunucu (ISS) dediðimiz kiþi veya þirketlere baðlantý imkaný satar. "Ulusal Internet Omurga Sunucu" firmalar, birbirleriyle NAP'da baðlanýrlar. Dolayýsýyla aslýnda birden fazla olan omurgalar, Internet kullanýcýsýna bir tek "bilgi süper otoyolu" gibi görünür. Aslýnda bu süper otoyolunda, birincisi "Ulusal Internet Omurga Sunucu" þirketler, dördüncüsü bizim abonesi olduðumuz ISS'ler olmak üzere dört hýz seviyesi vardýr. Fakat bunu kesin kural olarak algýlamamak gerekir. zincirde dördüncü halka olan bir ISS'in, ikinci halkaya baðý T3 bile olabilir. Bu, ISS'in ödemek istediði kiraya baðlýdýr. Internet kullanýcýsý bir firma, isterse, kendi ISS'ine kiralýk T1 hattý ile baðlanabilir. Ama ISS, üçüncü seviye baðlantý noktasýna 56 Kbps bir hat ile baðlý ise, bu firma parasýný çöpe atmýþ olur; çünkü binlerce Dolar vereceði kablodan, herhangi bir Internet abonesi gibi azami 53 Kbps (56 K bile deðil) hýzýnda iletiþim saðlayacaktýr. Internet'i ve onu oluþturan omurgayý ele aldýktan sonra sýra, sýk sýk karýþtýrýlan bir baþka konuya geldi: Internet ve Web iliþkisine. World Wide Web (WWW, Dünya Çapýnda Að) adý verilen "þey", Internet'te verilebilecek hizmetlerden sadece biri. Bununla birlikte Internet trafiðinin yüzde 85'ini Web oluþturuyor. Bunu saðlayan, kullanýcýnýn Web'te bir belgeden diðerine, bir grafikten diðerine gidebilmesini mümkün hale getiren Hypertext teknolojisi olsa gerek. Bu

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. teknoloji, HTTP adý verilen aðlarýn birbirlerine Hypertext alýp vermesini saðlayan protokole dayanýr. Web'de bir bilgisayardan diðerine dosya aktarmaya yarayan FTP, ya da kullanýcýlar aracýnda birbirlerine mesaj alýp vermelerini saðlayan NNTP protokolleri de vardýr. Ama en çok tanýnan ve kullanýlan HTTP protokolüdür. HTTP, Ýsviçre'deki Avrupa Nükleer Fizik Laboratuvarý'nda laboratuvara baðlý uzmanlarýn yazdýklarý raporlarda bir standart saðlamak üzere geliþtirilmiþti. Tekniðin esasý, belirli bir yazýyý veya grafik unsuru, baþka bir yazýya veya grafik unsura baðlamak ve birinden doðruca diðerine gitmeyi baðlayan (metinleri hyper hale getiren) baðlantýlardan ibarettir. Web Browser adý verilen programlar (Microsoft Internet Explorer veya Netscape Navigator ve diðerleri), bilgisayarý ile Internet arasýnhda baðlantý kuran kiþinin, HTTP protokolü ile yazý, resim, ve video veya ses gibi diðer multimedya unsurlarýný sunan Web Sitelerine girerek, bunlarý kendi bilgisayarýna aktarmasýný saðlar. Internet, daha doðru adýyla WWW, Universal Resource Locator (URL, Evrensel Kaynak Belirleyici) adý verilen bir adres sistemine dayanýr. Bu sisteme göre belirlenmiþ adresi, browser programýnýn adres hanesine yazan kullanýcý, kendi bilgisayarý ile bu adreste gösterilen "kaynak" arasýnda baðlantý saðlamýþ olur. Bu baðlantý saðlandýðý anda, "kaynak" bilgisayarla, "ziyaretçi" bilgisayar arasýnda bir "hizmet veren/müþteri" (Server/Client) iliþkisi kurulmuþ olur. Kaynak bilgisayar veya Web sitesinin bulunduðu bilgisayar, kendisinden hizmet isteyen müþteri ziyaretçiye, talep ettiði yazýlarý, resimleri, videolarý, ses dosyalarýný verir. Servis veren veya hizmet eden (Server) bilgisayardaki programa da Server adý verilir. Bu anlamda IE veya Netscape "Client program" sayýlýrlar. <web002.tif> Internet Server programlarýna çoðu zaman Web Server programý adý verilir, ama bu programlar sadece Web servisi vermezler. Bu programlarla FTP, Gopher ve elektronik posta hizmeti vermek de mümkündür. FTP (File Transfer Protocol), Internet'te iki bilgisayar arasýnda bilgisayar dosyasý aktarmakta kullanýlýr. Bu dosyalar herhangi bir veri veya yazýlým dosyasý olabilir. FTP yönteminden, browser programýn Server'dan alýp, ziyaretçinin ekrarýnda oluþturmasý uzun zaman alabilecek dosyalarýn aktarýlmasýnda yararlanýlýr. <web003.tif> Giderek önemi azalmakla birlikte, Gopher denen hizmet yöntemiyle, Server bilgisayar, bir menü çerçevesinde, menünün içeriðini oluþturan unsurlarý ziyaretçi bilgisayara aktarabilir. FTP'ye benzeyen bir arayüze sahip olan Gopher hizmetini veren Web alaný kalmadýðýný söylersek, gerçeði fazla abartmýþ olmayýz. <web006.tif> Birden fazla bilgisayarýn birbirine baðlandýðýnýz anda, birinden diðerine mesaj gönderebilirsiniz. Gerçi bir program kullanmadan, komuta satýrýndan bunu yapmak son derece zor olur, ama bir bilgisayarýn gönderdiði mesaj diðerine ulaþabilir ve sabit diske yazýlabilir. Bu imkandan yararlanan yerel að sistemlerinde, bütün bilgisayarlar birbirlerine

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. mesaj aðýyla da baðlýdýrlar. Aðlar-arasý að olan Internet'te de elektronik mesaj alýp-verme imkaný olmamasý düþünülemezdi. Bugün piyasada sadece elektronik posta alýp vermeye yarayan programlar olduðu gibi, belli baþlý browserlarýn da kendi elektronik posta bölümleri bulunuyor. <web004.tif> Günümüzde Internet'te iki elektronik posta protokolü kullanýlýyor. Simple Message Transport Protocol (SMTP, Basit Mesaj Aktarma Protokolü), elektronik mesajlarýn Internet'te bir Server'dan alýnýp, adreste belirtilen Server'a aktarýlmasýný saðlayan kurallarý içerir. Bu protokole uygun gönderilen bir elektronik mesaj demeti, en uygun, en elveriþli yoldan gönderilir. Post Office Protocol (POP, Posta Dairesi Protokolü) ise Server'a ulaþan mesajlarýn müþteriye (Client) aktarýlmasýný saðlar. Internet Server programlarýnýn her iki protokole uygun elektronik mesaj hizmetleri vardýr. Network News Transfer Protocol (NNTP, Að Haber Aktarma Protokolü), Usenet adý verilen bir aðda oluþturulan ve sayýsý 50 bini geçmiþ bulunan haberleþme gruplarýndan mesaj almaya ve mesaj göndermeye yarar. Internet'in ilk günlerinde, üniversiteler kanalýyla Usenet'ten yararlanamayanlar, BBS (Bulletin Board Services) adý verilen sistemlere abone olmak suretiyle, Usenet'te mesaj gönderme ve mesaj alma imkanýna sahip olurlardý. Þimdi, "müþteri" bilgisayarlarda bulunan elektronik posta programlarý, Internet abonesini Usenet gruplarý ile irtibatlandýrmakta, mesaj alýp vermesini saðlamaktadýr. <web007.tif> Dikkatli bir tarzda kullanýldýðýnda, Usenet'teki haber gruplarý, ortak konularla ilgilenen kiþilerin soru sormasýna, cevap almasýna, görüþlerini aktarmasýna imkan saðlarlar. Buna karþýlýk bu gruplarýn denetimden uzak olmasý, kimi zaman yasalara aykýrý bazý faaliyetlere sahne olmalarýna yol açmaktadýr. Bir Web Server'da mutlaka NNTP bulunmasý gerekmez. Domain Name Service (DNS, Yer Adý Hizmetleri) Web Server programýnýn, kendi bulunduðu aðýn dýþýndaki aðlarda bulunan bilgisayarlarý tanýmasýný saðlayan hizmetin adýdýr. Dilimize Etki Alaný diye de çevrilen Domain, yerel að ortamýnda, bir kaç bilgisayardan oluþan bir grubun oluþturduðu birimi anlatýr. Bir yerel aða baðlý bir grup bilgisayar (örneðin, bir þirketin aðýnda muhasebedeki bilgisayarlar) bir Domain halinde toplanýr. Aða baðlý her bilgisayar devreye girdiðinde, o andaki kullanýcýnýn kimlik ve yetki özelliklerine (profiline) göre, bilgisayar aðýn merkezi olan Server bilgisayar tarafýndan ait olduðu Domain'e üye yapýlýr. Örneðimizdeki Muhasebe bölümünde çalýþan bütün görevliler ister muhasebe bölümündeki bilgisayarda, isterse þirketin Adana'daki þubesinde bulunan bir bilgisayarda kendi adýný ve þifresini vererek bir masaüstü oluþturur ve sisteme girerse, Muhasebe Domain'ine ait bütün yetkilerden yararlanmaya baþlar. Yerel Alan Aðý'nýn merkezindeki bilgisayar, bu kiþinin bilgisayarýna, örneðin þirketin muhasebe dosyalarýnýn bulunduðu klasörleri açma yetkisi verir. Sisteme giren bir kiþinin hangi Domain'in üyesi olduðu, yetkilerinin nelerden ibaret bulunduðu gibi sorular, yerel alanda, Server bilgisayarýn Að Yönetim Programý tarafýndan kolayca halledilir. Sonuç

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. itibariyle yerel aðý kuran kiþi veya servis, firmada çalýþan herkeze bir "hesap açmýþ," bu sýrada bu kiþinin kullanýcý adý, þifresi, ait olduðu Domain, ait olduðu mesaj gruplarý gibi Profil'ine iliþkin bilgileri hesabýn özellikleri olarak sisteme "girmiþ" olacaktýr. Bu bilgi sayesinde, imalat bölümü, muhasebeden Ahmet beye bir mesaj gönderdiði zaman, Server Ahmet beyin o sýrada hangi bilgisayarda bulunduðunu bilecek ve mesajý o bilgisayara gönderecektir. Þimdi, bir þirketin muhasebe bölümünü Türkiye olarak düþünün. Ýmalat bölümü, Ýngiltere, Satýþ bölümü Fransa, vs.. olsun. Internet'te bir tek merkezî Server olmadýðýna ve bölümlerin birbirinden habersiz hergün yeni yeni aboneler kaydettiklerine göre, herhangi bir Domain'in bir baþka Domain ile iletiþim kurmasý için, birbirlerinin nerede olduklarýný bilmesini saðlayan bir sistem olmasý gerekir. Þimdi DNS'i bir telefon rehberi gibi düþünebilirsiniz. Internet abonesi bir kiþi, bilgisayarýnda browser programýný çalýþtýrýp, kendisine Internet hizmeti veren firmanýn (ISS) Web Server bilgisayarýna baðlandýðý anda bir Domain'in üyesi kimliðini kazanýr. Bu kiþi örneðin BYTE.COM.TR alanýna gitmeye karar verdiðinde, baðlý olduðu Web Server, BYTE,COM,TR'nin bulunduðu Domain'i bulmak zorundadýr. ziyaretçi kiþi, Browser programýnýn menülerinin altýndaki adres kutusuna BYTE.COM.TR yazacak ve beklemeye baþlayacaktýr. Bu sýrada ISS'in Web Server'ý ile BYTE.COM.TR arasýnda bir yerde mevcut DNS Server adý verilen ve Internet'teki bütün adresleri hem kullanýcýnýn bildiði, hem de bilgisayarlarýn anladýðý tarzda (örneðin 195.174.87.200 þeklinde) aklýnda tutan bir bilgisayar devreye girecek ve ISS'in Web Server'ýna "müþteri"nin aradýðý adresin nerede olduðunu söyleyecektir. Kullanýcýnýn ekranýna yazdýðý BYTE.COM.TR, Internet Protokol Adresine (IP address) çevrildiði zaman ortaya 195.174.87.200 çýkar. Bu, bütün dünyada mevcut bütün aðlarýn ve onlara baðlý bütün Web Server'larýn kaydedildiði devasa bir veritabanýndan gelmektedir. Bu veritabaný, günün belli saatlerinde DNS Server bilgisayarlarýna daðýtýlýr. Internet kullanan herkes, bilerek veya bilmeyerek sürekli DNS hizmetlerinden yararlanmaktadýr. Internet'te alan kuran herkes, "müþterilerine" hizmet sunabilmek için DNS hizmeti saðlayacaktýr. Dolayýsýyla Web Server programlarýnýn içinde DNS bölümü bulunur. Ýþte size bir kaç kelimeyle, Internet hakkýnda bilmeniz gereken temel bilgiler. Çok kýsa bir özet olmasýna raðmen burada, Web'de alan kurmaya hazýrlanan bir kiþinin bilmesi gereken temel hizmet türlerinden söz ettik. Web sitesi sahibi olarak, Web'in nasýl çalýþtýðýný ve kuracaðýnýz Web Server programýnda bu tekniðin gerektirdiði ne gibi imkan ve yetenekler olmasý gerektiðini artýk biliyorsunuz.

Internet'e Çıkmak Ýþin asýl zevkli tarafý olan Web sitesi oluþturmaya ve bunu Internet'e açmaya geçmeden önce Web'de "ne yapacaðýnýz" sorusuna cevap aramak zorundayýz. Bu soru þu anda belki çok anlamsýz görülebilir. Ama Web'te neler yapýlabileceðini sýraladýktan sonra, bu soruya gerçekten bilinçi bir þekilde cevap aramamýz gerektiðini göreceksiniz. Internet bir teknoloji yumaðýdýr. Bu teknoloji, TCP/IP protokolüne dayanan bir dosya aktarma sisteminde, HTTP

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. protokolüne uygun bilgisayar dosyalarýnýn bir að ortamýnda bir merkezden o merkeze baðlý bilgisayarlara aktarýlmasýný saðlar. Bu teknolojiyi, bugün Internet dediðimiz ortamda (aðlar-arasý að) yapabileceðiniz gibi, bir þirketin Yerel Að ortamýnda da yapabilirsiniz. Buna intranet (að-içi að) denilir. Internet'teki Web alanlarýndan belirli görüþ ve düþüncenin propagandasý, bir örgüt, kurum veya þirketin halkla iliþkiler hizmetleri için yararlanabileceðiniz gibi, Web sayfanýzý bir baþka yayýnýn tamamlayýcýsý olarak da düþünebilirsiniz. Günümüzde Internet, ticaret aracý haline gelmeye baþlamýþ bulunuyor. Özellikle HTTP'nin daha açýk iletiþime dayanan bazý bölümlerinin þifreli hale getirilmesi ile ortaya çýkan yeni sürümü, SHTML (Güvenli HTML) kredi kartýna dayanan alýþveriþ iþlemlerini kolaylaþtýrmýþ bulunuyor. Bunun sonucu, bugün bir çok firma Web alanýný, bir dükkanýn vitrini ve yazarkasasý gibi tasarlýyor ve kullanýyor. Bir çok toptancý ve perakendeci Web alanýný normal iþinin bir uzantýsý gibi kullanýrken, bir çok kiþi sadece Web'de mevcut ve alýþveriþin sadece Web kanalýyla yapýlabildiði "sanal maðazalar" açýyor. Özetle, yapacaðýnýz Web sayfalarýný bir Site bütünlüðü içinde Internet'e açmak veya tabir yerinde ise "Web'e çýkmak" için önünüzde beþ yol var. Þimdi bunlarý sýrasýyla inceleyelim:

1. Kendi Web Server'ınızı Oluşturmak: Web sitesi kurmakta en pahalý, buna karþýlýk gelecek için en verimli yol, kendi bilgisayarlarýnýzda, kendi aðýnýzda, kendi Web Server'ýnýzla kendi sitenize sahip olmaktýr. Bir kere kendi URL adresiniz olacak. Sayfalarýnýzýn güvenliðinden siz sorumlu olacaksýnýz. Ve, biraz sonra deðineceðiz, bu Server, size baþkalarý için Web alaný sunarak para kazanma imkaný da saðlayacaktýr. Ama Web Server kurmak deyince bir çok kiþinin adeta yerine çakýlýp kalýyor. Çünkü son derece yanlýþ, ama o derece de yaygýn bir þekilde Web Server deyince, bu iþten biraz anlayanlarýn aklýna hemen UNIX iþletme sistemi geliyor; bu kurmasý ve iþletmesi son derece zor sistemin sadece ve sadece "büyük" bilgisayarlar gerektirdiði düþünülüyor. Dolayýsýyla kendi Web Server'ýný kurmaya hevesli bir çok kiþinin hevesi, tabir yerinde ise, kursaðýnda kalýyor. Sizin de böyle bir korkunuz varsa, hemen belirtelim: Piyasada satýlan, hatta büyük bir ihtimalle þu anda sizin evinizde de bulunan herhangi bir PC ile Web Server sahibi olabilir ve bu serverda oluþturacaðýnýz siteyi bütün dünyaya açabilirsiniz. "Herhangi bir PC" sözünü biraz açmak þart: Bu bilgisayarýn ziyaretçilerinizi canýndan bezdirmeden hizmet verebilmesi için en az Intel 66 MHz 486 veya dengi CPU'ya, en az 32 MB belleðe ve 1 GB sabit diske sahip olmasý gerekir. Sayfalarýnýza günde 15'den fazla ziyaretçi gelmesini bekliyorsanýz, CPU'nun en az 90 MHz Pentium, belleðin 64 MB'dan fazla, sabit disk alanýnýn da en az 2 GB olmasý iyi olur. Tabiî, sabit disk alanýnýn büyüklüðünü, içeriðiniz belirleyecektir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Ama gördüðünüz gibi, "Artýk iyice eskidi," dediðiniz 66 MHz 486 CPU'su bulunan bilgisayarla bile Web sitesi kurulabilir ve iþletilebilir. Önemli olan "Ýnternet için UNIX sistemi gerekir!" þeklindeki yanlýþ kanýyý bir kenara býrakýn. Muhtemelen aþina olduðunuz Microsoft Windows iþletme sisteminin NT türü ile, Windows ortamýnda yine Microsoft'un Internet Information Server yazýlýmýný kullanarak, en geç bir hafta içinde Web sahibi olabilirsiniz. Bir hafta diyoruz; çünkü baðlantý için baþka kurum ve firmalarýn harekete geçmesini beklemek zorundasýnýz. Ýþ sadece size kalsa, Web siteniz yarýn hazýr! NT'nin herhangi bir UNIX sürümünden daha iyi Internet platformu olduðuna inanýyoruz. Herþeyden önce, NT, karþýnýza Windows 95 ve 98'den aþina olduðunuz bir çehre ile çýkýyor. UNIX, DOS gibi, komut satýrýndan iþletilen bir sistemdir. NT'nin bir bilgisayara kurulmasý, Windos 3.1, 95 veya 98'in kurulmasýndan daha zor deðil. Bir Web alanýnýn NT platformunda yönetimi, herhangi bir Windows kelime-iþlem veya muhasebe programýný öðrenmekten daha fazla bilgi gerektirmiyor. Ayrýca, günün birinde sisteminizi gerçekten büyütmek isterseniz, UNIX gibi yeni donaným, yeni yazýlým gerektirmeyecektir; çünkü NT istediðiniz kadar bilgisayara yayýlabilen bir sistemdir. Ve en önemlisi, bugün UNIX dediðiniz zaman karþýnýzda ciddî bir muhatap bile bulmanýz þans iþi iken (çünkü UNIX Internet'ten ücretsiz edinilebilecek bir iþletim sistemidir!) NT, size Microsoft'un bütün desteðini saðlayacaktýr. NT, 16 MB belleði olan bir bilgisayarda da, 1 GB belleði olan bir bilgisayarda da, ayný etkinlikte çalýþacaktýr. Ayrýca NT, birden fazla CPU bulunan sistemlerde, kendiliðinden iþ yükünü çipler arasýnda paylaþtýrarak, daha hýzlý çalýþabilir. NT, diðer bütün sistemlerin aksine, 32 Terabyte (1 Terabyte, bin Gigabyte demlektir) disk alanýný tanýyabilir. Bunlara ek olarak NT, donanýmdan baðýmsýz bir iþletme sistemidir; yani her türlü PC sisteminde çalýþabilir. Buna karþýlýk belirli UNIX türleri belirli imalatçýlarýn bilgisayar sistemlerinde çalýþabilirler. Bütün bunlar NT sisteminin üstünlüðü için ikna edici deðilse, NT Server sistemi, paketten her türlü iletiþim protokolü ve Internet'in kullandýðý WWW, FTP, Gopher, DNS gibi (UNIX sisteminde ancak parayla edinilebilecek) baðlantý programlarý ile birlikte çýkacaktýr. Kendi bilgisayarýnýzda kendi baðlantýnýzla, kendi Web Server'ýnýzla Wb sitesi sahibi olmaya karar verirseniz, önünüzde baþka imkanlar da açýldýðýný hatýrlamalýsýnýz: Siz de Web evsahipliði yapabilirsiniz! Yapacaðýnýz yatýrýmý ticarete dönüþtürebilir, baþkalarýna Web servisi verebilirsiniz. Sonuç itibariyle bilgisayarý, Web Server programý, Internet baðlantýsý ile, þu anda milyonlarca kiþinin Web sayfasýna ev sahipliði yapan bir firma kadar yatýrým yapmýþ olacaksýnýz. Neden bu imkandan sadece kendi sayfanýza ev sahipliði yapmak için yararlanmakla yetinmek zorundasýnýz? Sizin bir Internet Sitesine sahip olmanýzý gerektiren sebepler, hemen hemen aynen, baþka bir çok kiþinin de Web sayfasýna sahip olmasýný gerektiriyor. Fakat bir çok kiþi, bunu ya zor, ya da pahalý sayarak, böyle bir çabadan kaçýnýyor. Oysa siz, yapacaðýnýz yatýrýmla ve bu arada edineceðiniz deneyimle, bir çok kiþiye Web alaný kurmasý için gerekli cesareti ve teþviki saðlayabilirsiniz. Bilgisayar dergileri, gazete ve diðer dergilerin ilgili sayfalarý Web Sayfasý

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Evsahipliði Servislerinin ilanlarýyla dolu. Bu kiþilerin hemen hemen hepsi, sizin gibi Web Sitesi Evsahipliði iþine bir bilgisayar ve bir modemle baþlamýþ kiþiler. Yapacaðýnýz yatýrýmla Internet'le ilgili iki ayrý hizmet verebilirsiniz: Internet Sitesi Evsahipliði ve Internet Servis Sunuculuðu. Internet Sitesi Evsahipliði: Uygulamada, isteyene kendi bilgisayarýnýzdan sabit disk alaný kiralamaktan ibaret olan Web Evsahipliði, adýndan da anlaþýlacaðý üzere, baþkalarýnýn Web alanlarýný kendi sabit diskinizde yer vermektir. Bir çok kiþi, Web sitesi oluþturmayý bir kenara býrakýn, kendi bilgisayarýnda, kendi kullanýmý için dahi HTML sayfasý yapamaz. Oysa gazeteye veya dergiye vereceðiniz bir ilanla, isteyene, Web sayfalarýna ev sahipliði yapabileceðinizi bildireceksiniz. Bu iþten biraz anlayanlar, kendi yaptýklarý sayfalarý onlara vereceðiniz parolayý kullanarak, sabit diskinizde kendilerine açtýðýnýz dizine koyacaklardýr. Hiç anlamayanlar ise, muhtemelen kaðýt üzerinde nasýl bir sayfa ve nasýl bir tasarým istediklerini size anlatacaklar, içerik unsarlarýný yine ya kaðýt üzerinde, ya da floppy disketlerde size verecekler ve siz de bu malzeme ile onlarýn HTML sayfalarýný tasarlayacak, onlara ayýrdýðýnýz Web alanýna koyacaksýnýz. Baþkalarýnýn teknik sorunlarýyla uðraþmak ve gece-gündüz bilgisayarýnýzý en mükemmel þekilde çalýþýr vaziyette tutmaktan sorumlu olmak istemiyorsanýz, Web sitesi oluþtururken HTML alanýnda edineceðiniz tecrübe ile baþkalarýna Web sayfalarý tasarýmý yapabilirsiniz. Bir çok Web Sitesi Evsahibi firma, ev sahipliðinden çok içerik geliþtirme ve sayfa tasarýmýndan para kazandýðýný bildiriyor. Internet Servis Sunuculuðu (ISS): Büyük bir ihtimalle þu anda sizin de bir ISS'niz var. Bu kiþi veya kurumla yaptýðýnýz bir anlaþma ile, bilgisayarýnýzýn browser programýna onlarýn verdiði bir telefon numarasýný arattýrarak, Internet baðlantýsý saðlýyorsunuz. Elektronik posta adresi olarak da bu kiþi veya kurumun bilgisayarýndaki Web adresini gösteriyorsunuz. Internet'te kendi alanýnýzý oluþturduðunuz zaman, bu kiþi veya kurumun þu anda size verdiði hizmeti verebilecek bir sisteminiz olacak demektir. Tabii Web sahipliði ile ISS arasýndaki fark, ikincisinin daha fazla donaným ve yazýlýma sahip olmasý zorunluðudur. Web sayfalaranýzý 24 saat hizmete açýk tutmak isteniz bile bir telefon baðlantýsý (daha hýzlý baðlantý istiyorsanýz, daha farklý bir baðlantý) iþinize yetecektir. Fakat ISS iþinde öyle deðil: Her an birden fazla müþterinin sizin bilgisayarýnýza girip, oradan Internet'e çýkabilmesi için sizin çok sayýda modeme ve çok sayýda telefon hattýna ihtiyacýnýz var demektir. Ayrýca bir Web Evsahipliði firmasýnýn sahip olmasý gereken türden Internet baðlantýnýz olmasý gerekecek. Web sitesi iþletmecisi olarak, alanýnýzý ziyaret edecek kiþilere istediðiniz sür'atte hizmet saðlamakta serbestsiniz. Ama ISS olarak müþterilerinize en hýzlý baðlantýyý vermekle yükümlüsünüz; yoksa müþterilerinizi daha hýzlý hizmet veren ISS'lere kaptýrýrsýnýz. ISS olarak yapacaðýnýz yatýrým ne kadar yüksek olursa, muhtemel geliriniz de o kadar yüksek olacaktýr. Bilgisayarý saðladýktan ve önce NT iþletim sistemini sonra Microsoft Web Server programýný kurduktan sonra, bu sistemi dýþarýya, Internet'e baðlamanýz gerekir. Bir Server'ý Internet'e baðlamakla, bir baþkasýnýn evsahipliði yaptýðý

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Web sitesindeki sayfalarý güncelleþtirmek için gerekli baðlantý arasýnda çok fark vardýr. Bir Web Server, üzerinde bulunduðu bilgisayar kadar, modem ve kendisini Internet'e baðlayan telefon hattýndan oluþur. Hatta "Internet telefon hattýnýn kendisidir!" dersek, durumu fazla abartmýþ olmayýz. Sonuç itibariyle iyi bir bilgisayar ve oluþturacaðýnýz Web server ne kadar mükemmel olursa olsun, bir telle dýþ dünyaya baðlý deðilse, Web siteniz fiilen yok demektir. Dýþ dünya ile baðlantýnýz için seçebileceðiniz çeþitli imkanlar var. Seçimi sahip olmak istediðiniz baðlantý hýzý belirleyecektir. Hat geniþliði veya Ýngilizce ifadesiyle bandwidth, belirli bir zaman diliminde (standart ölçüyle bir saniyede) bilgisayarýnýzdan ne kadar veri çýkacaðý ve ne kadar veri gireceðini gösterir. En yaygýn ölçü, bilgisayar iþlemlerinde kullanýlan en küçük veri birimi olan bit'tir. Bit, yani iki karakterden (sýfýr ve bir rakamlarýndan) oluþan ve bilgisayar dilinin kelimelerinin en küçük hecesidir. Bilgisayar iletiþiminin ölçüsü olan bps (saniyede … bit), çoðunlukla bin bit (kilobit, Kbps) veya bin Kilobit (Megabit, Mbps) olarak ifade edilir. Web alanýnýzýn baðlantý hýzýný (hattýn geniþliðini) belirlerken, dikkate alacaðýnýz önemli bir unsur maliyet olacaktýr. Hattýnýz ne kadar geniþ olsun veya iletiþiminizin ne kadar hýzlý olsun istiyorsanýz, hat ve modem masrafý o kadar artacaktýr. Hat geniþliði ile sistemin merkezi olan bilgisayarýn iþlemci (CPU) hýzý, belleði (RAM) ve sabit disklerinin toplamýný belirlerken Web alanýnýzýn kapasitesini gözönünde tutmalýsýnýz. Önce kapasite planlamadan söz edelim, sonra buna göre donaným özelliklerini ele alalým.

Kapasite Planlaması Bir Web alanýnýn üzerinde durduðu bilgisayarýn ve dýþ dünya ile baðlantýsýnýn alt sýnýrýný Web alanýnýn içeriði belirlemelidir. Üst sýnýrý ise, Web alaný sahibinin bu iþ için ayýrabileceði paranýn miktarý belirleyecektir. Ýçeriðini belirlerken, gerçekleþtiremeyeceðiniz hedefler koyarak, kendi kendinizi baþktan baþarýsýzlýða mahkum etmemelisiniz. Siteniz, metne mi aðýrlýk verecek, grafiðe mi? Fotoðraflarýnýzý kamuoyuna göstermek ve gazete-dergi yayýncýlarýnýn ilgisini çekerek, pazarlamak için bir alan yapýyorsanýz, her bir fotoðrafýn, on sayfa yazý kadar yer tutacaðýný hesaba katmalýsýnýz. Web sitenizin kapasitesine iliþkin tahmin hesaplarý yaparken, mutlaka ama mutlaka gerçekçi bir cevap bulmanýz gereken soru kaç ziyaretçi beklediðinizdir. Bir fotoðrafçýnýn kiþisel Web alaný günde 10 kiþi tarafýndan ziyardet edilirse, bu iyi bir oran sayýlabilir. Buna karþýlýk bir gazete, dergi, radyo veya televizyon istasyonunun halka iliþkiler, promosyon ve haberlerinin daha güncel sunma çabasýyla kurduðu Web sitesine günde 3 bin ziyaretçi gelirse, bu çok düþük bir rakam sayýlabilir. Bu soruyu cevaplarken, ayný anda kaç ziyaretçi beklediðinizi de belirlemeye çalýþmalýsýnýz. Yüksek bir toplam ziyaretçi rakamýnýn sisteminize yükü baþka olacaktýr, ayný anda sitenize gelecek ziyaretçi sayýsýnýn

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. yüksekliðinin etkisi baþka olacaktýr. Web alanlarýný sýnýflandýranlar, genellikle üç gruba ayýrýrlar: Düþük trafik alanlarý, ayný anda 5 veya daha az ziyaretçinin uðradýðý sitelerdir. Bu rakam 20'e çýkarsa, site orta trafik tlaný sayýlýr. Anda gelen gelen ziyaretçi sayýsý 20'yi aþýnca, bu siteyi yüksek trafik alaný saymak gerekir. Ziyaretçiler Web sitenizde ne gibi iþler yapacaklar? Alanýnýza, on-line, yani ziyaretçi size baðlý iken, oynanabilecek oyunlar koyacak mýsýnýz? Bu çok, ama pek çok bellek gerektirir. Ziyaretçileriniz Web sitenizde bir form dolduracaklar mý? Bu, Web Server programýnýza program çalýþtýrma yeteneði kazandýrmanýzý gerektirecektir. Sayfalarýnýzda ziyaretçinin bilgisayarýndaki browser programýn türüne göre ve sitenizde iken yaptýðý bazý tercihlere göre deðiþen, yani dinamik bir içerik mi sunacaksýnýz? Web Server programýnýzýn bayaðý ileri düzeyde olmasý gerekir. Ýleri düzeyde Windows programlarýnýn ise daima daha fazla bellek ve sabit disk alaný istediðini hep biliyoruz. Kapasite planlamasýnda üçüncü grup ögeler ise gelecekle ilgili tahminleriniz olacaktýr. Web alanýnýzýn gerçek geniþlemesini, duyulmasýný ve ziyaretçi sayýsýnýn artmasýný istiyor ve bekliyor musunuz? Ticarete yönelik bir site oluþturan kiþinin en büyük arzusu, adýnýn duyulmasýdýr. Hergün daha çok kiþinin alanýnýza gelmesi, baþlýca amacýnýz olduðuna göre, sisteminizin geniþlemeye müsait olmasý þart. Fakat fotoðrafçý arkadaþýmýzýn örneðine dönersek, onun böyle bir amacý olmadýðýný kolayca görebiliriz. Dünyadaki bütün fotoðraf alýcýsý yayýn editörleri sözleþip ayný anda dostumuzun web sitesini ziyarete gelmeyeceklerine göre, bu alanýn düþük trafik alaný olarak kalacaðýný varsaymasý yerinde olur.

Bilgisayar Kapasite planýný yaptýðýnýz zaman karþýnýza çýkan tablo, genel hatlarýyla üç gruptan birisine girebilir: 1. Düþük trafik, az ziyaretçi ve ziyaretçilerin Server'da ek program kullanmayacaklarý alanlar 2. Orta trafik, orta ziyaretçi ve ziyaretçilerin bir ya da iki form doldurmaktan baþka bir þey yapmayacaklarý alanlar. 3. Yüksek trafik, çok ziyaretçi ve ziyaretçilerin ayný anda bir çok program çalýþtýracaklarý alanlar. Þu anda planladýðýnýz siteyi bu alanlardan hangisine koyarsanýz koyun, daima biraz büyümeye müsait tercihler yapmanýz gerekir. Ayrýca, ziyaretçi bakýmýndan sýnýrlý bir Web sitesi, içerik bakýmýndan orta büyüklükte bir alandan daha çok sabit disk gerektirebilir. Örneðin bizim fotoðrafçý dostumuz, çok az ziyaretçi beklediði ve ziyaretçilerine sadece bir sipariþ formu doldurtacaðý halde, eðer bütün fotoðraf arþivini ziyaretçilerine açmayý planlýyorsa, çok ama çok geniþ sabit disk alanýna ihtiyacý olacak demektir. Buna karþýlýk bilgisayar oyunlarý satan bir firmanýn Internet sayfasýnda, fotoðrafçýya oranla daha az yer kaplayan malzeme bulunacak, buna karþýlýk ziyaretçilerinin oyunlarý sýnamasýný istiyorsa, sistemine çok bellek koymak zorunda olacaktýr. Bu nedenle, donaným tavsiyelerimizi, sadece fikir edinmek için gözönünde tutmanýz gerekir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Servisler WWW FTP

Düºük trafik

Orta trafik

166MHz/32MB/1GB 166MHz/32MB/1GB

Yüksek trafik

200MHz/32MB/1GB 166MHz/32MB/1GB

233MHz/48MB/2GB 166MHz/48MB/2GB

E-Posta

133MHz/48MB/1GB

166MHz/64MB/2GB

4 Servis

133MHz/48MB/2GB

166MHz/64MB/2GB

300+MHz/124MB/3GB

Bu listenin sadece yolgösterici olduðunu, donaným fiyatlarýnýn nerede ise her gün düþtüðünü gözönüne alýrsak, donaným seçerken mümkün olduðu kadar imkanýnýnýzý daha büyük, daha geniþ ve daha hýzlý donaným yönünde zorlamanýz kolaylaþýyor. Bu listeye göre, ziyaretçilerine dosya aktarma imkaný tanýmayacak (FTP server kurmayacak), elektronik posta imkaný vermeyecek ve sadece Web hizmetiyle yetinecek bir alanýn 166 MHz iþlemci ile bu iþi idare etmesi mümkündür. Ayný iþi 66 MHz hýzýnda bir Intel 486 CPU bilgisayar ile de yapmak mümkün. Ama bu iþ için yeni bir donaným almaya kalkýyorsanýz, kesinlikle paranýzýn elverdiði en geliþmiþ donanýmý almalýsýnýz. Yine bu liste size, herbiri 400 MHz hýzýnda iki CPU'su olan, belleði 124 MB'ýn üzerinde, 10 Gigabyte sabit diski olan bir bilgisayara ihtiyacýnýz olmadýðnýný da gösteriyor. Bu tür sür'at ile iþlem ve kayýt ortamý edinmek için harcayacaðýnýz yatýrým parasýný, aslýnda modem hýzýný ve hat geniþliðini arttýrmaya harcamakla daha kârlý çýkabilirsiniz. Sabit diski ya da belleði yetmeyen bir bilgisayara bunlarýn hepsi her zaman eklenebilir. Ama belirli bir hýzda kablo için anlaþma yaptýðýnýz zaman kablonun hýzýný anlaþma süresince arttýrmak o kadar kolay olmayabilir. (Kiralýk hat veren firmalar, anlaþmaya erken fesih halinde tazminat hükmü koymuþ olabilirler; ama çoðu kapasite artýrýmý maksadýyla anlaþmayý yenilemeyi kabul ederler.) Donaným bahsinde genel ilkeler arasýnda mutlaka sayýlmasý gereken bir husus, sabit disklerinizin mutlaka yedeklenmesi gereðidir. Bir Web Server'ýn çökmesi ve bu sýrada bir çok veri ve program dosyasýnýn kullanýlamaz hale gelmesi, Web'in yeniden kurulmasý zorunluðunun ortaya çýkmasý, artýk sadece bir zorluk olmaktan çýktý. Böyle bir durum, firmanýn iþ kaybýna da neden olabilir. Web Server programýnýn çalýþtýðý ve Internet kablonuzun baðlý olduðu bilgisayarýn çökmesi, sipariþ alma ve verme imkanýnýn kaybýna, bilgi ulaþýmýnda aksamaya, ve dolayýsýyla para kaybýna neden olacaktýr. Buna ek olarak Web Server'ýn onarýlmasý ve yeniden kurulmasý için ayýracaðýnýz zaman ve belki de ücret ödeyerek edinmek zorunda kalacaðýnýz servisi de hesaba katmalýsýnýz. Baþlangýçta iyi bir yedekleme sistemine yapýlacak yatýrým, ilerde sizi bu tür masraflardan ve gelir kayýplarýndan kurtaracaktýr. Günümüzde bilgisayar sistemlerinin çökmesinde birinci sebep, sabit disk arýzasýdýr. Hemen hiç bir parçasý hareketli olmayan bilgisayarýn içindeki tek hareketli bölüm olan sabit diskler, bunun sonucu olarak, kimi zaman sistemin tümüne ayak uyduramazlar. Bilgisayar sistemlerinin çökmesinde ikinci en büyük sebep, yazýlýmlardaki hatalardýr. Internet iþinizin bir parçasý olacaksa, sisteminizin hata toleransýný yükseltmek zorundasýnýz. "Hata toleransý"

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. bir sistemin hayatî birimlerinin yedeklenmesi ile yükseltilebilir. Web sisteminin durduðu bilgisayardaki bütün yazýlým sistemi ve ayarlar ile verilerin Disk Yansýtma Sistemi (Disk mirroring) ile yedeklenmesi gerekir. Bu yöntem, muhtemelen þu anda sabit diskinizi yedeklemekte kullandýðýnýz teybe veya Zip disklere kopya almaktan farklý bir yöntemtir. Sistemin esasý, bilgisayarýn içinde en az iki sabit bulunmasý ve bu disklerin birbirinin ayný olmasýný saðlamaktan ibarettir. Bu amaçla geliþtirilmiþ programlar, bir sabit diskteki girdi/çýktý hareketini aynen diðer diske yansýtýrlar. Bir anlamda, bilgisayarýnýzda her an birbirinin ayný iki sabit disk olur, fakat CPU bunlardan sadece birini gerçek kayýt ortamý olarak kabul eder. Sistem, sabit disk arýzasý nedeniyle çöktüðü anda, çoðu zaman sistem operatörünün müdahalesine bile lüzum kalmadan, Disk Yansýtma programý devreye girerek, yedek sabit diski ana sabit disk yapacak ve o anda Web alanýnýzda bulunan ziyaretçilerin bile ruhu duymadan, sistem hiçbirþey olmamýþ gibi, hizmete devam edecektir. Disk Yansýtma, Microsoft Windows NT Server iþletme programýnýn aslî parçalarýndan biridir; ayrýca para vererek yeni bir yazýlým almaya bile gerek yoktur. <web008.tif> Windows NT'nin Disk Yönetmemin (Disk Administrator) programý, diskleriniz arasýnda Yansýtma sistemi oluþturmanýz, iki ya da üç týklama ile yapýlabilecek kolaylýktadýr. Bu kolaylýða aldanýp, bugüne kadar yapageldiðiniz, disk yedekleme iþleminden asla vaz geçmemeniz gerekir. Tam tersine, Yansýtma yoluyla oluþturduðunuz ikinci sabit disk devreye girdikten sonra, muhtemelen Server'ý düzenli bir þekilde kapatýp, sür'atle birinci sabit diski eski þekline getirmeniz gerekir. Yansýtma Takýmý'nýn bir diskini diðerine aynen kopya edebilirsiniz; ama bu bilgisayarýn çökmesine sebep olan arýza her ne ise, onu yeniden ana sabit diske yeniden aktarmak olabilir. Dolayýsýyla, bir yerde mutlaka bilgisayar sisteminin en mükemmel durumda iken çýkartýlmýþ bir teyp veya Zip disk yedeði olmalýdýr. (Büyük bir ihtimalle 100 MB'lýk Zip disk, bir Web Server sistemini yedeklemeye yetecektir. Ancak en azýndan birinci sabit disk veya boot partisyonu geniþliðinde bir teyp yedekleme sistemi, her zaman için daha garantili bir önlem olur.

Bağlantı Büyük bir ihtimalle þu anda Internet'e modemle baðlanma imkanýnýz var! Aramýzda talihli olanlar normal telefon baðlantýsý yerine ISDN veya kiralýk hat kullanýyor olabilir. Kullanýcý olarak yararlandýðýnýz bütün baðlantý türleri, Web Sitesi sahibi olarak Internet'te hizmet vermenize de yarar. Burada dikkat edeceðiniz husus, "Yeter" deðil, "Yarar" demiþ olmamýzdýr. Baðlantýnýn hýzý, sitenizin çok ziyaretçi çeken bir site olmasýný veya olmamasýný tayin edecektir. Günümüzde hiç kimsenin, "Web alaný bulundu; cevap bekleniyor!" mesajýný seyretmeye tahammülü yok. Ünlü Web ustalarý, sizin baðlantýnýzýn týklanmasýndan sayfanýzýn ziyaretçinini bilgisayar ekranýný domdurmasý arasýnda en fazla 20 saniye

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. geçmesi gerektiðini söylüyorlar. Saniyede 36 Kilobit bilgi aktaran bir baðlantý ile 20 saniyede 720 bin bit'lik bilgi aktarabilirsiniz. Bu ise HTML sayfalarýnýn içeriði gözönüne alýnýrsa, küçük bir baþlýk grafiði ve 50 kelimeden az bir paragraf yazý demektir. Boþ yere baðlantý hýzý arttýkta, fiyatý da artmýyor! Seçeceðiniz baðlantý, bilgisayarýnýza ekleyeceðiniz baðlantý donanýmýnýn türünü ve niteliðini belirleyecektir. Hiç þüphesiz, baðlantý donanýmý türünü belirlediðiniz anda, bu tür cihazlardan hangi marka ve modellerin sizin bilgisayarýnýza ve Windows NT iþletme sistemine uyumlu olduðunu araþtýrmak zorundasýnýz. Bunun için þimdiden Microsoft firmasýnýn Internet alanýndan Windows NT Server Donaným Uyum Listesi (HCL, Harware Compatibility List)) denen belgeyi alarak, bir yanýnýzda bulundurun. Bu listede olmayan bir cihazý satýn almak, kendi paranýzla baþýnýza dert almak demektir.

Modem Internet'e modemle baðlantý, en ucuz baðlantý türüdür. Standart telefon teli ile evinize veya iþyerinize gelen telefon baðlantýsýnýn saðladýðý analog sinyali modüle ederek ve modülasyonu çözerek (cihazýn adý olan modem kelimesi Modulation-Demodulation kelimelerinin kýsaltýlmýþýdýr) sayýsal sinyale çeviren bu araç, bugün saniyede 56 Kilobit'e varan bir hýza ulaþmýþ bulunuyor. Gerçi, telefon þirketlerinin özellikle büyük kentlerde ve sayýsal santral kurulmuþ olan yörelerde, bir çift telefon telinden ayný anda birden fazla telefon sinyali alýp-vermeye yarayan multipleks teknolojisi, azamî hýzý ne olursa olsun, modemlerin saniyede 26 Kbps'ýn üzerine çýkmasýný engellemektedir; ama telefon hattý elveriþliði olduðu anda, ve ISS 56 Kbps uyumlu hizmet sunduðu taktirde, bu rakama yaklaþmak mümkündür. Bu hýz Internet kullanýcýnýn sayfadtan sayfaya gitmesine, hatta arada bir oldukça büyük dosyalar indirmesine elveriþlidir. Ama, sizin bu hýzla Internet'e servis sunmanýz, özellikle orta büyüklükte bir trafik bekliyorsanýz, gerçekçi olamaz. Hele 26 Kbps hýzda bir baðlantýyla Internet'te ticaret yapmak mümkün olamaz. Telefon-modem yoluyla kurulacak Internet baðlantýsý daimi deðildir; ISS'e telefon baðlantýnýz kesildiði anda Internet baðlantýnýz da kesilmiþ demektir. Internet baðlantýnýz için baþka bir hat masrafý yapmadan telefon sistemini kullanmaya karar verirseniz, bunun için bir modem satýn almanýz gerekir. Modemler, ya bilgisayarýn içine kart þeklinde takýlýr, ya da bilgisayarýn dýþýnda durur ve bilgisayara COM 1 veya COM 2 seri iletiþim kapýsýndan ya da USB kapýsýndan baðlanýrlar. Bilgisayarýn içine takýlan modem kartý, ancak bilgisayarýn kapaðý açýlmak suretiyle çýkartýlabilir. Oysa dýþarýda duran modemler, bilgisayardan bilgisayara nakledilebilir; hatta bir anahtarla ve ayný anda sadece biri tarafýndan kullanýlmak þartýyla, iki bilgisayara birden hizmet verebilirler. Seri iletiþim kapýsýný kullanmak suretiyle bir NT sistemine ayný anda 256 dýþ modem birden takýlabilir. Internet sitenizin zamanla geliþebileceðini, birden fazla telefon hattý ve modem baðlayabileceðini dikkate alarak, bilgisayarýn içine takýlan kart modem yerine dýþ modemi salýk veririz.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot.

ISDN Ýngilizce Entegre Sayýsal Að Hizmeti (Integrated Services Digital Network) kelimelerinin kýsaltmasý olan ISDN, telefon þirketinin ev veya iþ yerinize en yakýn merkezinden (servis kutusundan) size çekilecek sayýsal bir hattýr ve 128 Kbps'a kadar hýz saðlayabilir. ISDN'i size özel bir telefon hattý sayabilirsiniz. Size çekilecek kablo, baþka hiç bir abone ile sizin telefon sinyalinizi multipleks yoluyla birleþtirmeyeceði için, hat sadece bize ait olacaktýr. Bu yolla Internet baðlantýsý da, telefon baðlantýsý devam ettiði sürece devam eder. ISDN baðlantýsý da modeme benzer bir cihazdan geçerek bilgisayara girer; ancak bu kez modeme benzer cihazýn bilgisayarýn içine takýlmasý þarttýr. Bilgisayarlarýn COM1 veya COM2 seri iletiþim kapýlarýna baðlanacak bir cihaz bilgisayarýn ana veri yolu ile 115 Kbps hýzýyla iletiþim yapabilir. Bu, ISDN'in hýzýndan düþük olduðu için, hattan gelecek sinyaller seri kapýsýndan geçerek bilgisayara girmek için sýra beklemeye baþlayacaklar ve bu sistemi sýk sýk çökertecektir. Oysa ISDN hattýndan gelen sinyal, bilgisayarýn kendi sinyali gibi sayýsal olduðuna göre, doðruca veri anayoluna baðlanabilir. Bu nedenle ISDN kartý (çoðu zaman yanlýþ bir ifadeyle ISDN modemi denilir; ISDN sinyali zaten sayýsal olduðu için modüle edilmesine ihtiyaç yoktur!) bilgisayarýn içine takýlýr. ISDN servisi veren telefon kurumu, kendi sistemine uygun ISDN kartýný da abonesine saðlamakla yükümlüdür. ISDN servisi seçerken, kartlarýnýn NT sürecese olup olmadýðýný mutlaka sorunuz. Bir çok ülkede ISDN servisi toptan fakat sabit fiyatla veya bir sisteme bir sayaç baðlanmak suretiyle birim fiyatýyla verilmektedir. Günün belirli saatlerinde Internet baðlantýnýzý kesecek ve Web alanýnýzý ziyaretçilere kapatacaksanýz, sayaçlý yöntem daha hesaplý olabilir. Buna karþýlýk 365 gün ve 24 saat hizmet Web varlýðýnýzý sürdürecekseniz, toptan sabit fiyat anlaþmasý yapmanýz daha kârlý olabilir.

Frame Relay Bir firmanýn Internet'e baðlý aðýna, doðrudan baðlanmaktan ibaret olan bu yöntemde, baðlantý hýzýnýz 56K'dan T1'e (1.5 Mbps) kadar deðiþebilir. Bu baðlantý süreklidir; telefon baðlantýsý gibi kesilmez. Burada önemli olan baðlandýðýnýz aðýn size sunduðu servisin hýzýdýr. Frame Relay, eski bir að protokolü olan X25'in modern bir türevidir. Yoðun trafik bekleyen Server sitesi, Network ile girdi/çýktý iliþkisini Server'ýn durduðu bilgisayara yaptýrmamak için devreye ikinci bir bilgisayar sokmalýdýr.

Kiralýk Hat Web Server Sitenizi, telefon þirketinden hýzý 56 K'dan T3'e (45 Mbps) kadar bir daimi hat kiralayarak, araya hiç kimseyi sokmadan doðrudan Internet'e baðlayabilirsiniz. Internet ile daimi baðlantýnýn en iyi yolu budur. Ancak daimi hattýn kirasý çok yüksek olabilir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot.

2. Bir Web Sitesinde Ücretsiz Sayfa <webfree.tif: Resimaltý: Web alanýnda ücretsiz sayfa imkaný veren firmalarýn Yahoo!'daki listesi bile bir ekrana sýðmýyor. Bu firmalarýn tam listesini bir çok Arama sitesinde kolayca edinebilirsiniz.> Bugün bir Web sitesine sahip olmak için en kolay yol, abonelerine ücretsiz Web sayfasý imkaný tanýyan bir ISS ile anlaþmaktýr. Burada hatýrlamanýz gereken bir atasözü var: Ucuz etin yahnisi.. Evet bu sayfanýn size maliyeti, sýfýr. Ama verilen imkanlar da o ölçüde kýsýtlý ve sýnýrlý olabilir. Bu yöntemin esasý, bir baþkasýnýn Web Server'ýn durduðu bilgisayarda bir dizine sizin sitenizin adýnýn verilmesinden ibarettir. ISS'ler müþteri çekebilmek için baþvurduklarý bu yöntemde genellikle ücretsiz sayfalara sýnýrlý bir ayýrýrlar. Çoðu size ayrý bir Domain adý edinme hakký tanýmaz. Yani sizin kendi adýnýzla bir alanýnýz olmaz, URL olarak size ücretsiz sayfa veren firmanýn Server'ýnýn Domain adýný kullanýrsýnýz. Örneðin, http://www.webevsahibifirma.com/bedavasayfalar/alininsayfasý.html. America On Line'dan tutun, Geocities ve Tripod firmasýna kadar bir çok kuruluþ, abonelerine ücretsiz sayfa alaný saðlýyor. Fakat bu sayfalarýn çoðunda, site sahibine form ve ona baðlý CGI programý kullanma hakký tanýnmaz. Fakat cebinizden hiç para çýkmadan Web sitesi sahibi olmak istiyorsanýz, bundan baþka bir yol da yok. Özellikle belirli bir görüþ ve düþüncenin yayýlmasý için kurulmuþ kâr amacý gütmeyen dernek ve gruplar, ziyaretçileri ile etkileþmeli (interaktif) iliþki kurmasý gerekmeyen sayfalar için ideal bir ortam, ücretsiz Web sayfasý siteleri olabilir.

3. Cybermall <webmall.tif Resimaltý: Access Market Square, bugün Internet'te mevcut yüzlerce alýþ-veriþ merkezi kavramýna dayanan Web alanýndan biri. Bu "alýþ-veriþ merkezi" içinde bir sanal maðaza açacak olursanýz, maðazanýz ilgili grubu belirten düðme ile ulaþýlan bir ikinci sayfada gösterilecek. Bir arama alanýnda "Online Shopping" kelimeleriyle bu tür alanlarý araþtýrabilirsiniz.> Týpký içinde yüzlerce maðaza bulunan dev alýþ-veriþ merkezleri gibi, Internet'in sanal ortamýnda da maðazalar açýlýyor. Bu alaný iþleten firma ile bir anlaþma yapýyorsunuz; sayfa veya sayfalarýnýz bu firmanýn Web sitesinde bir alt-site oluþturuyor. Kendinize ait bir URL ulabilir veya olmayabilir. Sizin sayfalarýnýz çoðu zaman "Mall" firmasýnýn Domain'i içinde bir alt-domain oluþturacaktýr. Bu yöntemin de iyi taraflarý-kötü taraflarý var. Bir kere Internet'te alýþveriþ artýyor ve Internet aboneleri giderek daha çok elektronik alýþveriþ yapýyorlar. Ayrýca "Mall" firmasý kendi alanýnýn duyurusunu yapacaðý için sizin sitenizin de otomatik olarak reklamý yapýlmýþ olacaktýr. Fakat sizin siteniz sanal maðaza türü deðilse, bu yöntem size uygun olamaz. Siteniz alýþ-veriþ sitesi bile olsa, unutmayýn koca alýþ-veriþ merkezi içinde sizin siteniz yüzlerce "dakkandan"

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. sadece biri olacak! Hele kendi URL'iniz olmayacaksa, kendi sitenizin duyurusunu yaparken, belki de ayný Mall'da sitesi bulunan rakiplerinizin de reklamýný yapmýþ olacaksýnýz!

4. Web mağazaları Günümüzde Sanal Maðaza açan firmalarýn sayýsý arttýkça, bu maðazalarda sattýklarý belli mamüllere kendi siteleri içinde "sayfa" vermeye baþlayanlarýn sayýsý da artýyor. Gerçi bu "sayfa" gerçek anlamda bir "site" sayýlmaz, ama yine de bir mamülün tanýtýmý açýsýndan, üstelik o tür mamülü arayanlarýn uðrak yerinde bulunacaðý için, iyi bir reklam vasýtasý sayýlabilir. Sizin firmanýzýn ürettiði trikolarýn büyük bir giyim-kuþam zincirinin Web alanýnda, kendine ait bir sayfada tanýtýlmasý, hele bu sayfanýn içeriðini belirleme hakký mamülün üreticisi olarak size tanýnacaksa, bulunmaz bir fýrsat olarak deðerlendirilebilir.

5. Web Evsahibi Şirketler Ve dünüp dolaþýp, asýl tavsiye edeceðimiz Web Sitesi yöntemine geldik. Ýþte size Yoksul Richard'ýn 50 Dolarlýk Web alaný! Hele þu anda bilgisayarýnýz varsa, ve Internet'e ulaþým hakkýna sahipseniz, hiç lafý döndürüp-dolaþtýrmadan söyleyelim ki, hemen çarþýya çýkýp bir Microsoft FrontPage 98 programý satýnalýp, iki ya da üç saat sonra Web sitenizi yapmýþ olabilirsiniz. 24 saat sonra kendinize ait bir URL adresiniz olabilir. Hele HTML sayfalarýnýzý tasarlarken, ilerde deðineceðimiz ilkelere uyar, ve bir gün ve gecenizi bu yeni alanýnýzý Internet Arama firmalarýna tanýtmakla geçirirseniz, bir hafta içinde hedeflediðiniz ziyaretçi sayýsýna ulaþmanýz iþten bile olmayacaktýr. Bir kere, bir Web Evsahibi þirketle anlaþýp, kendi URL adresinizi tescil ettirir ve kendi sitenizi kendiniz tasarlarsanýz, herþeyden önce ziyaretçilerinize kendi arzu ettiðiniz etkileþme imkanýný verebilirsiniz; ziyaretçileriniz sizin kendi Domain adýnýz olduðuna bakarak, iþinizin ciddî olduðunu anlarlar. Seçeceðiniz ev sahibi þirkete baðlý olarak, en az bir, fakat çoðunlukla 5 POP elektronik posta kutunuz olabilir. Bunun yararý ne? Düþünün bir firmanýn gazete-dergi reklamýný inceliyorsunuz. Reklamda, "Toptan satýþlarýmýzla ilgili TOPTAN@BENIMFIRMA.COM.TR'ye, perakende satýþlarýmýzla ilgili PERAKENDE@BENIMFIRMA.COM.TR'ye elektronik posta gönderebilirsiniz" deniliyor. Samimiyetle söyleyin; bu firmanýn saðlam, güvenilir ve büyük olduðunu düþünür müsünüz, düþünmez misiniz? Gerçekte her iki elektronik posta adresi de bu site sahibinin edindiði Domain adýna, ayný IP adresinde POP kutusuna gidecektir. Yani size. Reklamýnýz görenlerde arzu ettiðiniz etkiyi saðlayacaktýr! (Bu etkinin gereðini yapabilecek imkanlara sahip olup olmadýðýnýz, yani gerçeðe dayalý reklam yapýp-yapmadýðýnýz ayrý bir ahlâk konusu.) Web evsahibi þirketlerle anlaþarak oluþturacaðýnýz Web alanýnýza, on-line sipariþ ve elektronik ticaret imkanlarý koyabilirsiniz. Sitenizi ziyaret edecek kiþilere bir forma adlarýný ve adreslerini yazarak, sizin katalog gönderme listenize girmelerine imkan verebilirsiniz. Ve en güzel tarafý, URL size ait olacaðý için, evsahibi þirketten mennun kalmaz da yarýn bir baþka evsahibi firmayla

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. anlaþacak olursanýz, yeni firmaya URL'inizi de beraberinizde götürebilirsiniz. Bastýrdýðýnýz kartvizitler ve broþürler çöpe atýlmamýþ olur! Evsahibi firma tercihiniz için, en çok imkaný, en ucuza veren ve bu iþi en uzun süre yapmakta olan bir firmayý seçmenizi tavsiye etmekten baþka bir þey söylemeyeceðiz. Internet'in coðrafya ve uluslararasý hukukun sýnýrlarýný ortadan kaldýðý dünyamýzda, evsahibi þirket tercihiniz illâ Türkiye ile sýnýrlý da deðil. Bu sýnýrsýzlýk, Web evsahibi þirketleri hergün daha fazla imkaný, daha az ücretle sunmaya zorluyor. Çevrenizle konuþun; þu anda böyle bir firmadan Web sitesi almýþ tanýdýklarýnýza sorun. Hatta böyle bir kaç firmaya elektronik mektup yollayýn, telefon edin; verecekleri karþýlýklarý, konuþma usluplarýný deðerlendirin. Bir kaç teknik soru sorun; neden bahsettiðinizi anlýyorlar mý? Bu tür firmalarýn seçiminde gözeticilecek ilkelerle ilgili bir Internet sohbet alanýnda bulduðumuz þu tavsiyeyi aktarýrsak, ev sahibi firma seçiminde herkesin nasýl davrandýðýný görmüþ olacaksýnýz: "Evsahibi firmalar arasýnda baþka bakýmlardan uygun bulduklarýnýzýn Internet sitelerine girin ve teknik destek bölümünün telefon numarasýný alýn. Sonra o gece sabaha karþý 03'de bu namarayý arayýn. Cevap veren biri var mý? Cevap veren varsa, kendisini tanýtýn ve teknik yardým sisteminin iþleyip iþlemediðini sýnamak için aradýðýnýzý ve iþbaþýnda birini bulmaktan memnun olduðunuzu söyleyin. Ertesi gün de firmayla anlaþma yapýn. Telefona cevap veren olmazsa, baþka bir firma aramaya baþlayýn." 24 saat teknik yardým hizmeti veren böyle bir firma buldunuz diyelim. Nasýl bir anlaþma yapmalýsýnýz? Bu tür firmalarýn sunduklarý servisleri dörte ayýrabiliriz. Þimdi sýrasýyla bu hizmet türlerini inceleyelim.

Dizin Şeklinde Web Sitesi Bu usulde kendinize ait bir URL almazsýnýz. Bu sizi Domain adý için ruhsat ücretinden kurtarýr. Siteniz, evsahibi firmanýn Domain'inde bir dizin olur. Örneðin, http://www.webevsahibifirma.com/alininsitesi/ gibi. Bu sitede POP e-posta, FTP, vs. gibi her türlü imkanýnýz olabilir. Ama evsahibi firmayý deðiþtirmeye karar verirseniz, bu adres de deðiþir; yaptýðýnýz tanýtým ve bu ardresi içeren basýlý kaðýtlarýnýz da deðiþmek zorunda kalýr.

Alt-domain Şeklinde Web Sitesi Siteniz evsahibi firmanýn Domain'inde dizin deðil, alt-domain olacaktýr. Örneðin, http://www.alininsitesi.webevsahibifirma.com/ gibi. Bu sitede POP e-posta, FTP, vs. gibi her türlü imkanýnýz olabilir. Ama evsahibi firmayý deðiþtirmeye karar verirseniz, bu adres de deðiþir; yaptýðýnýz tanýtým ve bu ardresi içeren basýlý kaðýtlarýnýz da deðiþmek zorunda kalýr. Bazý Internet þirketleri, örneðin Monolith@Home, bu suretle alacaðýnýz bir alt-domain Internet adresini çok daha kýsa ve kullanýþlý hale getiriyor. Bu firmayla anlaþarak, URL olarak örneðin http://alininsitesi.home.ml,org adresini

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. kullanýyorsunuz. Ziyaretçileriniz bu adresi aradýklarýnda, firmanýn Domain Server bilgisayarý, ziyaretçiye doðru IP adresini veriyor. Ýlerde alt-domain olduðunuz evsahibi firmayý deðiþtirirseniz, adres deðiþtiren firmayý örneðin Monolith@hHome þirketini uyararak, adresinizi düzeltmesini isteyebilirsiniz. Tanýtým ve basýlý kaðýtlar boþa gitmemiþ olur!

Sanal Web Sitesi Kendi iþyerinizde, kendi bilgisayarýnýzla, kendi Web Server'ýnýzla ve kendi hattýnýzla Web sitesi sahibi olmayacaksanýz, ikinci en iyi Web sitesi bu yöntemle kurulur. Evsahibi firma aracýlýðýyla veya kendiniz InterNIC denen kurumla temasa geçerek, kendi Domain adýnýzý tescil ettirir ve ruhsat ücretinizi ödersiniz. Kendi URL'iniz olur. Tescil iþlemini evsahibi firmaya yaptýrmak, belki daha kolay görünebilir; ama evsahibi firma büyük bir ihtimalle seçeceðiniz Domain adýný kendi adýna tescil ettirecektir. Evsahibi deðiþtirmek istediðinizde, URL'inizi kullanmaya devam edebilmek için, ya evsahibi firmanýn Domain adýný sizin adýnýza tescil ettireceðinden emin olun, ya da bu iþi kendiniz yapýn. Ýlerde bunun ne kadar kolay olduðunu göreceksiniz. Bu yöntemde, InterNIC ve onun hergün Domain Name Server'ý vasýtasýyla bütün dünyaya daðýttýðý Domain adlarý listesini alan aracý Domair Name Serverlar, sizin URL olarak aldýðýnýz adýn karþýsýna, evsahibinin firmanýn Web Server'ýnýn IP adresini yazacaktýr. Böylece ziyaretçiniz browser ekranýna http://www.alininsitesi.com yazdýðýnda, Internet sistemi, browser'a evsahibi firmanýn IP adresini gösterecektir. Domain adý size ait olursa, evsahibi firmayý deðiþtireceðiniz zaman, InterNIC'e IP adresinizin deðiþtiðini bildireceksiniz ve Domain Name Server sisteminde gereken düzeltme yapýlacaktýr. Yani ziyaretçileriniz browser ekranýna http://www.alininsitesi.com yazmaya devam edecekler, fakat bu kez browserlarýna baþka bir IP adresi verilecektir. Sonuç olarak herkes hangi evsahibi firmanýn Web Server'ýnda durursa dursun URL'iniz deðiþmeden kalacaktýr.

Sadece İsimden İbaret Web Sitesi Yukarýda Domain adý olan URL'in Internet dünyasýnda bir Web Server IP adresi olduðunu söyledik. Birden fazla URL'i, ayný Web Server IP adresine baðlayamaz mýyýz? Tescil ücretini verdikten sonra ayný IP'ye isterseniz yüz adet Domain adý baðlayabilirsiniz. Sonuçta hepsi ayný kapýya çýkar; ama siz neden birden fazla URL edinmek istemiþseniz, o amaç gerçekleþmiþ olur. Neden birden fazla URL sahibi olmak isteyebilirsiniz? Bu sorunun cevabý sizin ihtiyaçlarýnýza baðlý. Ama örneðin bir firma birden fazla alanda faaliyet gösteriyorsa, her alaný temsil eden bir URL edinmek isteyebilir. Ama firma, birden fazla Web sitesi oluþturmak ve bakýmýný yapmak kolay olmayacaðý için, hangi URL'i izleyerek gelirse gelsin, bütün ziyaretçilerin ayný sayfaya ulaþmasýný isteyebilir. O zaman çare, evsahibi firmanýn size ayýracaðý alanda sitenizi oluþturmak ve bu sitenin durduðu Web Server'ýn IP numarasýný farklý Domain isimleri için adres olarak tescil ettirmekten

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. ibarettir.

Bölüm II: İnşaata Hazırlık Kendi iþyerinizde, kendi bilgisayarýnýzla, kendi Web Server'ýnýzda, kendi hattýnýzla kendi sitenizi oluþturacaksanýz, yapacaðýnýz ilk iþ, bu iþin uzmaný bir kiþinin yardýmýný istemek olmalý. Bilgisayara Web Server kurmak, baþta da belirttik, herhangi bir Windows uygulama programýný kurmaktan farklý deðil. Ama iþin teknik bölümleri, özellikle hat kiralamak, bu hat T1 veya T3 olacaksa, bilgisayarla binanýza gelecek hattýn arasýnda Router denen ikinci bir bilgisayar yerleþtirmek tecrübe isteyebilir. Teknik cihazlarýn içinden çýkan broþürleri ve kullanma kýlavuzlarýný okuma alýþkanlýðýnýz varsa, Router cihazýný kurmak da o kadar zor olmayabilir. Ama bir teknik uzman sizi bir çok uykusuz geceden ve baþaðrýsýndan kurtarabilir.

Evsahibi Seçmenin İlkeleri Ama bu yola gitmiyor ve Web sitenizi, kendi Domain adýnýza tescil ettirerek, ama bir baþka evsahibi firmanýn Web Server'ýna koyarak Internet'e açmak istiyorsanýz, baþýnýz hiç aðrýmayacak demek deðildir! Web evsahibi seçmek, Router veya Web Server kurmaktan daha kolay görünebilir. Ama ev ödevinizi iyi yapmaz ve dikkatli bir seçimde bulunmazsanýz, baþýnýz daha çok aðrýyabilir. Þimdi bu seçimin ilkelerini ele alalým.

Microsoft FrontPage Server Extensions Var mı? Web sitesi sahibi olmanýz, bilgisayar programcýsý olduðunuz anlamýna gelmez. Ayrýca bu hiç de gerekmez. Konuyla biraz ilgilendiyseniz, Form denen HTML etiketini kullanarak, sayfalarýnýzý ziyaret edecek kiþilerin sizin Web alanýnýzda "birþeyler yapmasýna" imkan verebileceðinizi biliyorsunuz demektir. Bu basit bir adýný-adresini bildirme formu olabilir; tam teþekküllü bir elektronik alýþveriþ sayfasý olabilir. Ziyaretçi, Web browser programýnýn ekranýnda "Gönder," "Satýn al!," "At Sepete!" gibi düðmeleri týkladýðýnda, tabir yerinde ise perde gerisinde bir takým programlar harekete geçer, bazý bilgiler bir yerlere kaydedilir; bir yerlere elektronik posta mesajlarý veya dosyalar gönderilir. Hatta iþin içine kredi kartý numarasýnýn teyidi gibi malî ve hukukî niteliði olan iþler de giriyorsa, yapýlacak bu "bir takým iþler" ciddiyet kazanýverir. Ziyaretçi ile Web Server arasýndaki bu etkileþmeyi saðlayan arabirime CGI (Common Gateway Interface) denilir. CGI, Web Server açýsýndan, uzaktaki kullanýcýnýn kendi bulunduðu bilgisayarda bir programý çalýþtýrmasý demektir. Kullanýcýlarýn Web Server bilgisayarýnda program çalýþtýrmasý çok ama çok tehlikeli olabilir. Bir örnek verelim: Bilgisayarýnýzdaki "Del" komutu bir program çalýþtýrýr. Bu program, "Del" komutu önündeki bilgiye göre, sabit diskteki bazý dosyalarý siler. Eðer CGI, ziyaretçilerinize "Del c:\*.*" komutunu icra etme yetkiyi veriyorsa, hiç þüpheniz olmasýn,

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. ikinci deðilse üçüncü ziyaretçiniz, Web Server'ýn kendisi dahil, Internet'e açýk bilgisayarýnýzda ne varsa hepsini silecektir! Bu nedenle CGI, ziyaretçi ile Web Server arasýnda bir kontrol görevi yapar; ziyaretçilerin kullanmalarý gereken programlarý kullanmalarýný saðlar, yapmamalarý gereken þeyleri yapmalarýný önler. Ziyaretçileriniz, diyelim ki bir forma adlarýný, adreslerini ve istediðiniz diðer bilgileri yazdýlar ve gönder düðmesini týkladýlar. Þimdi bu bilgilerle ne yapýlmasýný istiyorsunuz? Ziyaretçinizin verdiði bilgiler bir düz yazý dosyasýna eklensin mi? Ya da verdikleri bilgiler Web Server tarafýndan sizin elektronik posta adresinize gönderilsin mi? Bunu bir programýn yapmasý gerekiyor. Bu programý örneðin Perl dilini kullanarak siz yazabilirsiniz. Ya da Perl diliyle program yazabilen bir bilgisayar danýþmanýna ücreti mukabili yazdýrabilirsiniz. Veya, Web evsahibinizi Microsoft FrontPage Web Server Extensions imkaný sunan firmalar arasýndan seçerek, Webbot denen bu programlara otomatik olarak kavuþabilirsiniz. Microsoft FrontPage Web server Extensions, sadece Microsoft'un Web Server programýnda deðil, bugün piyasada mevcut ciddî bütün Web Server programlarý ile uyumludur. Ev sahibiniz isterse kendi Server'ý için Unix ortamýný seçmiþ olsun, FrontPage Extension'larýný evsahipliði yaptýðý sitelerin hizmetine sunabilir. Þu anda CGI programý kullanmayacak bile olsanýz, evsahibi firmanýn size bu imkaný vermesine dikkat edin.

Evsahibinin Server'ı NT ortamında mı Çalışıyor? Piyasada o kadar çok Web Sitesi yapma programý var ki, hepsini ele alacak olursak, bu kitapçýktan daha uzun bir kitap yazmamýz gerekebilir. Belki Internet'ten ücretsiz bir Web Site programý indirip, onu kullanacaksýnýz. Fakat hemen belirtelim ki, bu programlarýn ücretsiz olanlarý size veritabaný ile uyumlu Web sayfalarý yapma imkaný vermeyecektir. Ücretli olanlarý ise, ortaya çýkartacaklarý sayfalarýn evsahibinizin Web Server'ýnda çalýþabilmesi için büyük bir olasýlýkla veri tabaný ve multimedya için Web Server'da kendi sürücüleri ve programlarýnýn bulunmasýný þart koþacaktýr. Günümüzde Web sitesi evsahipliði yapan firmalarýn üzerinde standart olarak anlaþtýklarý yükleme, güncelleþtirme ve çalýþtýrma programlarý ve yöntemleri Microsoft FrontPage programý haline gelmiþ bulunuyor. Bu, gerek FrontPage'in çok yetenekli ve çok imkanlý bir program olmasýndan, gerekse NT Server'ýn Web Server platformu olarak daha yaygýn olarak kullanýlmasýndan kaynaklanýyor. NT server ve onun üzerinde kurulmuþ Microsoft Internet Information Server, Active Server Pages (ASP) adý verilen bir teknoloji ile, dinamik Web sitesi yapmanýza olanak saðlýyor. Küçük bir örnek verelim. Diyelim ki bir gazetenin Web alanýný iþletmekten siz sorumlusunuz. Klasik HTML dilini ve verdiði imkanlarý kullanarak, hergün, her sayfayý yeniden yapmak ve sitenize alacaðýnýz günlük haberleri HTML sayfalarýnýza kodlayarak koymak zorundasýnýz. Oysa ASP tekniði ile örneðin Dýþ Haberler Bölümü olan sayfanýzý, sabit diskinizde dýþ haberlere ayýrdýðýnýz klasördeki bütün metinlerin birinci paragrafýný alýp <H1>..</H1> etiketinin arasýnda göstermeye, sonra bir <BR> kodu koyarak ikinci paragrafý alýp <P>..</P> arasýnda göstermeye hazýr hale

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. getirebilirsiniz. Yani, sitenizdeki bütün haber bölümleri, belirli bir klasördeki yazýlarý alýp, HTML kodlarýyla kodlayýp, sitenizde sunmaya hazýr hale getirilebilir. Size düþen sadece gazetenizin veya derginizin yazýiþleri tarafýndan yayýna hazýr hale getirilmiþ metin dosyalarýný alýp, kendi Web klasörlerinizde ayýrdýðýnýz yere kopyalamaktan ibaret hale gelir. Bu örneði bir toptancýnýn emtia listesinde yaptýðýnýzý da düþünebilirsiniz. Her mal deðiþikliðinde HTML sayfalarý tek tek ele alýp, içindeki HTML kodlarýný, metin ve grafik referanslarýný deðiþtirerek yeniden kodlamanýz mý kolay, yoksa Web sayfalarýnýzý ASP tekniði ile otomatik hale getirmeniz mi? ASP, Unix ortamýna da uyarlanmýþ bulunuyor. Ama NT ortamýnda iþleyen ve sitenizde ziyaretçilerizle etkileþmek için kullanacaðýnýz her türlü programýn Unix sürümünü bulamazsýnýz. Bu nedenle Web evsahibinizin NT ortamýna ve NT üzerinde çalýþan bir Web Server'a sahip olmasý þarttýr.

Evsahibiniz Size Ne Kadar Sabit Disk Alanı Veriyor? Web sitesi demek, bir sabit disk üzerinde bir dizin ve içinde bir takým dosyalar demektir. Ziyaretçiniz için http://www.alininsitesi.com olan Web sitesi, aslýnda Web evsahibi için e:\websites\ali\ þeklinde bir dizin ile onun içindeki alt-dizinler ve dosyalardan ibarettir. Bu alan azamî ne kadar olabilir. Bugün herhangi bir Web evsahibi firmanýn ilanýnda, temel þartlarda üyelik halinde 60 megabyte sabit disk alaný verildiðini okuyoruz. Yani sitenizde yer alacak bütün metinler, grafikler, ses ve video dosyalarý, CGI ve Webbot programlarýnýn toplam büyüklüðü 60 MB olabilir. 60 MB, baþlangýçta çok gibi görünebilir. Fakat Web siteniz grafik aðýrlýklý olacaksa, 60 MB hýzla dolacaktýr. Kimi evsahibi firma temel alanýn üstündeki her MB için çok aþýrý bir fiyat talep eder. Bundan kaçýnmalýsýnýz.

Trafik Ücretleri Ziyaretçilerinizin sayfanýzda göreceði her unsur, yazý, fotoðraf, grafik, ses ve video unsuru, sizin alanýnýzdan ziyaretçiye transfer edilen veri demektir. Bugün hemen hemen bütün Web evsahipleri, site sahiplerine, ziyaretçilerinin veri transferi için temel ücrete dahil belirli bir MB ölçüsü veriyorlar. Bu genellikle aydý 2 bin MB civarýnda. Firmalar bunun üstünde bir veri transferi olursa, ayrýca ücret talep ediyorlar. Bu ilave ücretin fahiþ derecede yüksek olmamasýna dikkat edin. Bazý firmalar bir temel ziyaretçi sayýsýnýn üstündeki ziyaretçiler için site sahibinden para alýrlar. Bundan kaçýnýn. Siteniz ne kadar çok ziyaretçi çekerse o kadar çok para ödeyeceksiniz demektir. Bu tür sýnýrlama getirmeyen evsahibi firma sayýsý hýzla artýyor.

Kaç Elektronik Posta Hesabı Açabilirsiniz?

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Her Web Site, üzerinde bulunduðu Web Server'dan bazý hizmetler alýr. Web servisi, yani WWW'ye baðlanmak ve HTTP protokolü ile talep alýp karþýlýðýnda talep edilen sayfayý ve unsuru göndermek bunlardan biridir. Web Server Web hizmetinin yaný sýra, sitelerine POP Mail Hizmeti de sunar. Bu, Internet dünyasýnda elektronik posta demektir. Günümüzde Web evsahipliði yapan firmalar, müþterilerine genellikle 10'dan fazla ayrý ücretsiz POP hesabý açýyorlar. Bu sayýnýn 20'ye çýktýðý da oluyor. Özellikle bir þirket için Web alaný açýyorsanýz, ne kadar çok ücretsiz POP hesabý alabilirseniz o kadar iyi olur. Satýþ, Bilgi, Teknik Destek, Sipariþ, vs., adlarýna ayrý ayrý elektronik posta kabul edebilmek, sizin avantajýnýz olacaktýr.

Elektronik Postaları Yönlendirebilir Misiniz? Þimdi iki þeyi birbirinden ayýrdýðýnýzdan emin olalým. Muhtemelen þu anda olduðunuz gibi, "Internet abonesi" olmak ayrý, Internet'te site sahibi olmak ayrý þeylerdir. Internet'teki siteniz ve bu siteye gelebilecek elektronik postalarla, þu anda Internet abonesi olarak sahip bulunduðunuz elektronik posta adresine gelen postalar da birbirinden ayrýdýr. Diyelim ki siz þu anda, örneðin Superonline veya America On Line yoluyla Internet'e baðlanýyorsunuz ve ali@superonline.com veya ali@aol.com gibi bir elektronik adresiniz var. Yarýn http://www.alininsitesi.com adresinde bir site sahibi oldunuz ve evsahibi firma size 20 ayrý elektronik posta adresi verdi. Bunlardan birini satis@alininsitesi.com olarak kurdunuz. Bu adrese gelen elektronik posta, evsahibinin bilgisayarýnda size ayrýlan sabit diskte bir muhtemelen users\ali\incoming\satis\ dizinine düz yazý dosyasý olarak kaydedilecektir. Tabiî arzu ettiðiniz anda, Internet yoluyla bu dizine girerek, postalarýnýza bakabilirsiniz. Ama bu elektronik postanýn amacýný yok eden bir uygulama olur. Size lazým olan, satis@alininsitesi.com adresine gönderilen postanýn ali@superonline.com veya ali@aol.com adresine yönlendirilmesidir. Web evsahibi firma ücretsiz olarak posta yönlendirme hizmeti vermelidir. Böylece Internet'e her zaman nasýl baðlanýyor ve postalarýnýzý okuyarsanýz, yine ayný þekilde Web sitenize gönderilen postalarý da okumaya devam edebilirsiniz. Bu arada bazý evsahibi firmalarýn otomomatik posta cevaplama hizmeti sunduðunu da belirtelim. Bu Autoresponder denen bir Web Server hizmetidir ve özellikle firmalarýn müþterilerine karþý ciddî bir görünüm kazanmasýna yardýmcý olur.

FTP Bağlantınız ve FTP Siteniz Olacak Mı? Internet'te aslýnda bütün iliþki Server'daki dosyalarýn ziyaretçinin bilgisayarýna aktarýlmaya dayanýr. Fakat, Dosya Aktarma Protokolü (FTP) Server'da duran dosyalarýn browser ekranýnda gösterilmeden doðruca ziyaretçinin sabit diskine aktarýlmasýný veya ziyaretçinin sabit diskinden sizin Web sitenizin durduðu Web Server'ýn sabit diskine

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. aktarýlmasýný saðlar. FTP, Web sitesi sahibi olarak size iki ayrý alanda gereklidir. FTP'den önce kendi sayfalarýnýzý ve CGI pogramlarýnýzý evsahibi bilgisayara aktarmakta yararlanýrsýnýz. Bunun için CuteFTP veya WS_FTP gibi paylaþým programlarýný kullanabilirsiniz. FrontPage uyumlu bir evsahibi ile anlaþma yaparsanýz, sitenizin tümünü FrontPage ile yapar ve FrontPage ile aktarabilirsiniz. Fakat FTP programlarý, özellikle CGI programlarýný aktarmakta ve daha sonra görebileceðimiz üzere, kendi alanýnýzda oluþturacaðýnýz klasörlerin kullaným haklarýný belirlemekte þarttýr. FTP ile ikinci iliþkiniz, kendi sitenizde, ziyaretçilerinizin onlara sunacaðýnýz dosyalarý kendi sabit disklerinde aktarmalarýný saðlamak için olacaktýr. Özellikle sitenizde bilgisayar dosyasý daðýtýmý yapacaksanýz, veya çok uzun metinleri ziyaretçilerinin kullanýmýna açacaksanýz, bunlarý FTP protokolü ile almalarýna imkan saðlamanýz gerekir. HTTP yoluyla da dosya aktarmanýz mümkün. Ancak HTTP iliþkiniz dosya aktarýmý tamamlanmadan kesilecek olursa, ziyaretçiniz dosyayý yeni baþtan aktarmak zorundadýr. Oysa FTP, yarým kalmýþ bir dosya transferini anlayýp, kaldýðý yerden devam edebilir.

Elektronik Ticaretin Gerekleri Var Mı? Internet'te size sahibi olmak istemenizin nedeni elektronik ticaret olmasa bile, evsahibi firmanýn size Güvenli HTTP (Secure HTTP, SHTTP) baðlantýsý saðlamasý gerekir. Bu, olaðan HTTP protolüne, kötüniyetli kiþilerin özellikle kredi kartý numarasý gibi hassas bilgileri edinmesini önlemek amacýyla eklenmiþ bazý önlemler içerir. Hele Internet alanýnýz, elektronik ticaret sitesi olacaksa, Server'da mutlaka SHTTP bulunmasý þarttýr. Ayrýca elektronik ticaretin gerektirdiði bazý CGI programlarý, bu arada alýþveriþ sepeti (shopping cart) modeli ile çalýþan yazýlýmlarýn Server sahibi tarafýndan sizin kullanýmýnýza sunulmasý, sizi bunlarý oluþturma yükündün kurtarýr. artýk bir çok Web evsahibi firma, bu programlarý müþterilerine ücretsiz veriyor. Bir çok evsahibi firma, kredi kartý numarasý teyidi için gerekli baðlantýyý kendisi saðlýyor ve bunu müþterilerine ücretsiz veriyor. Bunun için Web Server programýnda bazý kredi kartý firmalarýnýn biraraya gelerek oluþturduklarý kendi Server eklerinin çalýþtýrýlmasý gerekir. Evsahibi firma size bu imkaný saðlamýyorsa, siz, kendi sitenizden bu sitelere baðlantý saðlamak zorundasýnýz.

CGI Programları Çalıştırabilir Misiniz? Biraz önce FrontPage Extensions ekleriyle, Microsoft veya bir baþka firmanýn Web Server programýnýn, bir Web sitesine ziyaretçilerle etkileþme imkaný kazandýrdýrmanýn mümkün olduðunu belirttik. Ama bir süre sonra, bu etkileþme çerçevesinde, sitenizde program çalýþtýrmak isteyebilirsiniz. Visual Basic veya daha da ileri giderek C++ gibi bir dille program yazmaya, yazdýrmaya veya hazýr programlarý edinip kullanmaya karar verebilirsiniz. Sitenize evsahipliði yapan

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. kiþi veya firmanýn, size CGI programý çalýþtýrma imkaný tanýmasý, veya bu alanda geçerli deyimle size kendi CGI dizininizi açma hakký vermesi gerekir. Fakat (ki bu büyükçe bir fakat), ziyaretçilerle Web Server'ýn yüzyüze geldiði ve ziyaretçinin Web Server'a tabir yerinde ise "girebildiði" tek yer olan CGI, sitelerin ve dolayýsýyla evsahibi firmanýn bilgisayarýnýn niyeti pek de iyi olmayan kiþilere de açýldýðý yerdir. Ýlerde güvenlik bahsine geri döneceðiz; fakat burada hemen belirtmeliyiz ki, bir çok evsahibi firma, haklý nedenlerle, site sahiplerine ya CGI imkaný vermiyorlar, ya da CGI programý olarak sadece kendi saðladýklarý programlarýn kullanýlmasýný þart koþuyorlar. Bazý evsahibi firmalar ise site sahiplerinin CGI programlarýný denetimden geçirmek üzere önceden kendisine vermesini istiyorlar. Evsahibi þeçerken, CGI imkaný olmasýný mutlaka arayýn, CGI alanýnda sadece kendi programýný kullanmanýzý þart koþanlarýn da zengin bir CGI program listesine sahip olup olmadýðýný inceleyin.

Veri Tabanı Programı Kullanabilir Misiniz? Diyelim ki, ziyaretçilerinize bir mal veya þiir kataloðu sunacaksýnýz, ama önce ne tür mal veya ne tür þiir istediklerini, hangi marka veya hangi þairi seçtiklerini vs., belirtmelerini isteyeceksiniz. Sayfanýz, bu tercihlere göre, bir veritabanýný araþtýrarak, uygun mallarýn veya þiirlerin bir listesini ziyaretçiye sunacak. Bunun için Web Server'da SQL uyumlu, yani veritabanlarýnda standart arama yöntemlerini kullanarak arama yapmaya elveriþli bir programýn bulunmasý gerekir. Bunun için evsahibi firma size ne gibi Internet'te arama programlarý, Web'de arama baðlantýlarý veya kendi sabit disklerinde veri tabaný seçme programý sunuyor? Web Server, SQL uyumlu bir veri tabaný programý ile çalýþmýyorsa, sayfalarýnýzda bu tür etkileþmeye açýk uygulamalar yapamazsýnýz. NT Server kullanan Web evsahipleri, hiç tereddütsüz SQL baðlantý imkaný veriyorlar.

Java ve RealAudio Var Mı? Java programcýklarý, ziyaretçinin bilgisayarýnda çalýþýrlar; bu nedenle Web Server'ý ilgilendirmez. Fakat günümüzde bir çok bilgisayar programcýsý, Server'da çalýþan ve site sahibinin hayatýný çok kolaylaþtýran programlar yapýyor ve satýyorlar. Bu tür bir programý kullanmanýz için Web evsahibinin Server'ýnda Java programý çalýþtýrmanýza izin vermesi gerekir. Web Server, NT Server ortamýnda çalýþýyorsa, bir kiþinin nasýl bir Java programýna ihtiyacý olabileceðini düþünmek zor. Ama hiç deðilse þu anda böyle bir program sahibi iseniz ve bunu mutlaka Web sitenizde kullanmak istiyorsanýz, evsahibinin Java programýna izin verip vermediðini araþtýrmalýsýnýz. Microsoft'un MediaPlayer programýndan ve bunun Server baðlantýsýndan önce, RealAudio ve RealVideo yaygýn olarak kullanýlan unsurlardý. Halâ bir çok Server, Web sitelerinin ziyaretçilerine ses olanaðý sunmasý için, RealAudio Server programýný kullanýyor. Siz de sitenizde ses ve video içeren unsurlara yer verecekseniz ve ses kayýtlarýný RealAudio biçiminde yaptý iseniz, evshibinin size RealAduio Server hizmeti vermesi gerekir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot.

Evsahibini Daha Yakından Tanımak İçin Internet'in nasýl çalýþtýðýna iliþkin bilgileri ele alýrken, bir Internet ziyaretçisi ile Internet'in omurgasý arasýnda en az dört etap olabileceðinden söz ettik. Bir ziyaretçi, ISS seçerken, müþterilerine ne kadar hýzlý hizmet sunduðuna dikkat eder. Bu, ziyaretçinin bilgisayarý ile ISS, danha sonra ISS ile ona baðlantý hizmeti veren aracý firmalar ve nihayet Internet Omurgasý arasýndaki ileþitimin hýzýný belirler. Peki, ya omurgadan sizin sitenizin durduðu bilgisayara kadar olan baðlantýnýn hýzý? Týpki bir ISS abonesi olan Internet kullanýcýsý gibi Web evsahibi firmanýn bilgisayarýile de omurga arasýnda ortalama dört ara baðlantý bunulur. Web ev sahiplerinin çoðunun aslýnda ISS olduklarýný unutmayýn. Günümüzde omurgalarý iþleten dev firmalar bile ya perakende ISS iþi yapýyorlar, ya da Web evsahipliði þirketleri kurmuþ bulunuyorlar. Web evsahibinizi seçerken firmanýn herhangi bir Internet omurgasýna ne kadar yakýn olduðunu, omurga ile Web Server'ýn bulunduðu bilgisayar arasýnda kaç etap bulunduðunu ve bu etaplarýn birbirine hangi tür hatlarla baðlý olduðunu belirlemeniz gerekir. Reklamlara aldanmayýn. Bir evsahibi firma Internet'e 124 Kbps, hatta T1 baðlantýsý olduðunu bile iddia edebilir. Bu doðrudur: evsahibi firma ile ikinci etap arasýnda hýzlý bir baðlantý olabilir. Ya sonrasý?

Traceroute Tabiî hiç bir firma "Evet bizimle filanca arasýnda T1 baðlantý var, ama ondan sonra arada 12 firma daha var, hepsi de birbirine 28.8 modemle baðlý!" demeyeceðine göre, iþ size düþecek ve müstakbel evsahibinizle omurga arasýnda kaç etap olduðunu siz belirleyeceksiniz. Internet'te bunu sizin için yapacak çok sayýda firma var. Ýsterseniz, 80-90 Dolar'a bir program satýnalarak, bunu kendi bilgisayarýnýzdan da yapabilirizsiniz. Kullanacaðýnýz programlara genellikle Traceroute (Yolu Ýzle) programý deniliyor. Bu pogramý kullanýcýlarýna sunan kurum ve kuruluþlarýn bir listesi ise www.boardwatch.internet.com'da mevcut. Traceroute imkaný veren ve izlemek istediðiniz Web sitesinin bulunduðu ülkeye yakýn bir ülkedeki izleme sitesini seçin. Açýlacak sayfada izlenecek yerin adý hanesine, Internet'e olan baðlantýsýný izlemek istediðiniz sitenin adresini yazýn. Örneðin, www.webevsahibi,com.tr. Sonra Trace (izle) düðmesini týklayýn. Karþýnýza bir liste gelecektir. Bu listede, izleme iþini baþlatan bilgisayardan bir omurga iþletmecisine, daha sonra omurgadan omurgaya ve sonunda omurgadan izlediðiniz Web sitesine kadar, bir mesajýn geçtiði bütün etaplarý göreceksiniz. Böyle bir listesi bir örnekle açýklayalým. <webtrc01.tif> Büyük bir Internet omurga iþletmecisi olan Digex firmasýnýn Traceroute programýna, sýk sýk kullandýðýmýz ve son zamanlarda Web evsahipliði yapmaya baþlayan Peter Norloff'un Internet sitesinin adresini yazýyoruz:

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. www.toward.com ve programa hangi istatistiði istediðimi belirtiyoruz: Trace. Digex firmasý, önce verdiðimiz ismi IP adresine çeviriyor: 206.205.242.132. Sonra, bu Web'in durduðu bilgisayarýn adresini belirliyor: 204.194.180.40. (Çoðu zaman bir Web sitesinin IP adresi, üzerinde bulunduðu bilgisayarla ayný olamaz. Web Server'ýn "Domain Server" programý, kendi üzerinde aranan bir Web sitesinin hangi sabit diskte hangi klasörde olduðunu bilir ve Internet'e, ya da talep eden ziyaretçiye, bildirir.) <webtrc02.tif> Ýzleme programý istediðimiz Web sitesini buluncaya kadar geçtiði bütün etaplarý, adlarý, IP adresleri ve bu etabý geçinceye kadar harcadýðý süre ile birlikte, bize bildirir. Bu listenin þifresini çözebilmek için, belli baþlý omurga firmalarý ve kullandýklarý að isimlerine aþina olmanýz gerekir. Örnek listemizde, izlemeye baþlayan Digex'e ait Web sitesinin bulunduðu bilgisayarý tanýmak kolay, çünkü kendisine ait "atlas.digex.net" adlý bir bilgisayardan baþlýyor (listede 1 numaralý satýr) ve ayný ayný firmanýn omurgasýna geçiyor (2 numaralý satýr). Sonra, Verio adlý bir diðer omurga firmasý ile baðlantý kuruluyor (3 numaralý satýr) ve baðlantý bu kez Verio'nun omurgasýnda sürüyor (4, ve 5 numaralý satýrlar). Baðlantý, Verio'nun omurgasýndan, yine ayný firmaya ait (demek ki, Verio þirketi hem omurga iþi yapýyor, hem de ikinci ve üçüncü etap daðýtým iþi!) FE-2 ve H-5 adlý iki aracý firma üzerinden devam ediyor (6 ve 7 numaralý satýrlar). Baðlantý OS2BBS adlý bir bilgisayar üzerinden geçiyor (8 numaralý satýr) ve aradýðýmýz bilgisayarý buluyoruz (9 numaralý satýr). Þimdi Digex ve Verio'nun omurga olduðunu bildiðimize göre, www.toward.com ile omurga arasýnda üç etap var. Nitekim, bu bilgisayarý bulmamýz 16 milisaniye alýyor! Bunu, tanýdýðýnýz baþka Web alanlarý için yaptýðýnýzda, 16 milisaniyenin gerçekten imrenilecek bir sürat olduðunu göreceksiniz. ////////////////////////////////KUTU//////// Belli baþlý Internet Omurga Firmalarý AGIS AT&T Bell Advanced Comminucations CAIS Internet Concentric Network Corporation CRL Network Services CWIX Cable and Wireless Internet Exchange DataXchange Network, Inc. DIGEX, Incorporated

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Electric Lightwave. EPOCH Networks, Inc. Exodus Fiber Network Solutions GeoNet Communications, Inc. GetNet International Frontier GlobalCenter GridNet International GTE Internetworking/BBNPlanet GTE Internetworking/Genuity GTE Internetworking/Nap.Net IBM Global Network IDT Corp Icon CMT INET Solutions MCI Communications NETCOM Netrail Incorporated Priori PSINet PSINet Limited/iStar Internet, Inc. Savvis Communications Sprint IP Services TCG CERFnet Services Verio VisiNet

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Vnet Internet Access WinStar GoodNet WorldCom Inc./ANS Communications, Inc. WorldCom Inc./Compuserve Network Services WorldCom Inc./UUNET Technologies, Inc. ZipLink //////////////////////////////////////////////

Evsahibinin Hattı Traceroute programlarý, size müstakbel Web evsahibinizin bilgisayarý ile ilk baðlantýsý arasýndaki hattýn niteliðini de söyleyecektir. Yukarýdaki örneði yorumlamaya devam edersek, omurgalar ve onlarla baðlý ikinci ve üçüncü routerlar arasýndaki iletiþimin oldukça hýzlý olduðunu görürsünüz. Þimdi hedef site ile onun baðlý olduðu ilk router arasýnda, diðerlerine oranla korkunç derecede yüksek bir zaman farký olsa idi, kolayca bu sitenin durduðu bilgisayarýn Internet'e yavaþ bir hatla baðlý olduðuna hükmedebilirdik. Ama bu örnekte görüyoruz ki, omurgadan omurgaya 4 milisaniye, omurgadan ikinci etaplara 8 milisaniye, ikinci etaptan üçüncüye 12 ve nihayet hedef bilgisayara 16 milisaniye zaman geçiyor. Digex ve Verio'nun omurgalarý en hýzlý hatlara ve router'lara sahip olduðuna göre, oranlarsak, ikinci ve üçüncü etap baðlantýlar da en azýndan T1 hýzýnda olsa gerek! Traceroute programlarý da Internet'teki sýkýþýklýklardan etkilenirler. Bu nedenle muhtemel evsahibi firmalarý denetlerken, bir kere deðil en az bir hafta boyunca ve günün deðiþik saatlerinde izlemelisiniz. Ayrýca bir firmanýn bilgisayarý bir gün yedek router ile çalýþýyor veya bakým halinde olabilir. Bu nedenle Traceroute imkanýný dikkatli kullanmalýsýnýz. Bu arada, Web evsahibi adayýnýzýn gerçekten evsahibi mi, yoksa baþkalarýný aðýrlamaya çalýþan bir misafir mi olduðunu da belirlemenizin mümkün olduðunu hatýrlatalým. Günümüzde bir çok Web evsahibi, ev sahipliði yaptýðý site sahiplerine, baþka siteleri de müþteri olarak almalarý halinde, fiyatta indirim teklif ediyor; bu ikinci el evsahiplerinin evsahipliðinin gerektirdiði teknik bilgiden yoksun olmalarý, site sahibi olarak sizi çok sýkýntýya sokabilir. Traceroute'ta, "evsahibi" olduðunu iddia eden firmanýn aradýðýnýz sitesinin hemen üstünde bir veya bir kaç "þüpheli" site adý görürseniz, Internet'de bütün Domain adlarýný tescil eden makam olan InterNIC'e bu sitenin "Kim" olduðunu sorabilirsiniz. Internet'te bu amaçla kullanýlabilecek bir sitenin kime ait olduðunu, sahibi, faturayý kesen yetkili kiþisi ve varsa teknik personelinin adý, adresi, telefon ve faks numaralarýný tespit eden bir çok program bulabilirsiniz. Yukarýda verdiðimiz örnekte, Toward.com'un hemen üzerinde görülen Os2bbs.com'un yetkililerinin kim olduðunu araþtýrmak için Whois32.exe

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. programýný kullanýyoruz ve bu sitenin de Toward.com'un ait olduðu kiþiye, Peter Norloff'a ait olduðunu görüyoruz. <webtrc03.tif> Ayný araþtýrmayý, InterNIC'in Web sitesinde, doðrudan kendiniz de yapabilirsiniz. Ancak InterNIC farklý ülkelerin Web sitesi bilgilerini farklý firmalara ihale etmiþ olduðu için, bu alanda aradýðýnýz her site sahibi hakkýnda bilgi bulamayabilirsiniz. <webtrc04.tif> Internet'e Amerika'da kaydolan siteler hakkýnda, "whois.arin.net," Avrupa'da kaydolan Internet siteleri hakkýnda "whois.ripe.net," Asya-Pasifik ülkeleri hakkýnda "whois.apnic.net," Amerikan Silahlý Kuvvetleri'ne ait siteler hakkýnda "whois.nic.mil," ve ABD hükumetine ait siteler hakkýnda "whois.nic.gov" adreslerinde araþtýrma yapabilirsiniz.

İnternet Sitenizin Adı Bu noktada nasýl bir site istediðiniz, nasýl bir yol izleyeceðiniz ve nasýl bir baðlantý kuracaðýnýz hakkýnda karar vermiþ olmalýsýnýz. Bu kararýnýz þu üç bölümden birine girecektir: 1. Kendi bilgisayarýnýzda, kendi Web Server'ýnýzý oluþturabilirsiniz ve Internet baðlantý hizmeti veren bir kurum veya kuruluþtan kiralayacaðýnýz bir hatla Internet'e baðlantýnýzý saðlarsýnýz: www.benimsayfam.com.tr. Bu yolu izleyecekseniz, Web Server olarak hizmete sokacaðýnýz bilgisayarda bir Domain Server programý kurup (Web Server programlarý bunu genellikle kendileri kurarlar) bu Server'da oluþturduðunuz Domain'i ve bu Domain içinde yapacaðýnýz siteyi Internet Tescil Sistemi'ne kaydettirmeniz gerekir. 2. Bir Internet Servis Sunucu'nun ücretsiz Web sayfasý hizmetinden yararlanacaksanýz, (www.üyeler.evsahibi.com.tr/alinin_sayfasý) ilk baþvurunuzda sizden sitenize bir isim vermeniz istenebilir. Bu tür sayfalar çoðunlukla, kurulmuþ ve tescil edilmiþ sitelerde bir alt-dizin þeklinde olduðu için, sitenize vereceðiniz isim site adý olmayacaðý için, herhangi bir kayýt zorunluðu olmayacaktýr. 3. Bir Web evsahibi firma ile belirli bir ücret karþýlýðý sitenize evsahipliði yapmasý için anlaþma yapabilirsiniz; firmanýn sunduðu seçeneðe baðlý olarak bu site, üç ayrý yolla Internet'e sunulabilir: a. Sizin siteniz evsahibi firmanýn sitesinde bir alt dizin olabilir: www.evsahibi.com.tr/alinin_sayfasý. Bu durumda týpký 2'nci maddedeki gibi, sizin siteniz Internet Tescil makamlarýna kaydettirilemez. b. Sizin siteniz ev sahibi firmanýn Domain'inde bir alt-domain olabilir: www.alinin_sayfasý.evsahibi.com.tr. Siteniz, bir alanýn alt-alaný olduðu için tescil edilemez, Evsahibinin sisteminde bulunmasý gereken Domain Name Translator Gateway denen kendi Domain'i içinde alt-Domain'leri belirleyen bilgisayar veya program, sizin sitenizi kendi sistemi içinde nurada bulacaðýný bilir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. c. Sizin siteniz evsahibi firmanýn bilgisayarýnda durmakla birlikte, onun Domain'i içinde deðil, müstakil bir site olacaktýr: www.alinin_sayfasý,com.tr. Bu durumda sizin sayfanýn Internet'te tescil edilmesi gerekir. Tescil sýrasýnda IP adresi olarak, evsahibi firmanýn Domain Server adresini vereceksiniz. Üçüncü yolu seçtiðinizi varsayarsak, yapacaðýnýz iþlerin birincisi sitenize bir isim bulmak, sonra da bunu kaydettirmektir. Daha sonra bir Web sitesi inþa programý satýn alarak, kollarý sývayacaksýnýz. Son adým ise oluþturacaðýnýz siteyi, Web evsahibinin sitesine aktarmak ve yeni sitenizi tanýtmaya baþlamaktýr.

Internet Sitenize Alan Seçme Internet'te site isimlerinin çok önemli olduðunu biliyorsunuz. Internet'te bir alan açtýðýnýz anda, bütün dünyanýn bu sitenin varlýðýndan haberdar olmasý mümkün olmadýðýna göre, sitenizi elinizden geldiðince tanýtacak; kartvizitinize, faturalarýnýza, basýlý her türlü kaðýdýnýza, sitenizin adresini koyacaksýnýz. Bu amaçla tanýdýðýnýz herkese elektronik posta yollayacak, hatta belki de bu iþin ticaretini yapan firmalardan isim, adres, faks numarasý veritabaný satýn alarak, muhtemel ziyaretçiniz olabilecek herkese, duyuruda bulunacaksýnýz. Eðer siteniz bir inanç ve dava adýna oluþturuluyorsa, dost-hasým ama muhatabýnýz olabilecek herkesin bu sitenin varlýðýný öðrenmesini saðlayacaksýnýz. Bu kiþiler, tabiî, duyurunuzun cazibesine baðlý olarak, sitenizi ziyaret edecekler ve sayfanýzýn cazibesine baðlý olarak browser programlarýna bir kestirme iþareti (bookmark) koyarak, ilerde daha kolay ziyaret etmek isteyeceklerdir. Web evsahibinizden bir sebeple hoþlanmadýðýnýzý ve verilen hizmetten memnun kalmadýðýnýzý düþünelim. Bu yüzden Web sitenizin adýnýn da deðiþtirilmesi gerekirse, yaptýðýnýz bunda tanýtým ve bastýrdýðýnýz bunda tanýtým malzemesi boþa gidecektir. Oysa sitenizin adýný koruyabilirseniz, Tescil Kurumu'na bir baþvuru ve bir hafta kadar bekleme sonucu, ayný isimle baþka IP adresinde tekrar ziyaretçilerinizin karþýsýna çýkarsýnýz ve hiç kimse sitenizin yer deðiþtirdiðini bile farketmez. Sitenizin adýný elinizde tutabilmeniz için bu ismin size ait olmasý gerekir. Internet'in bu yýl yürürlüðe giren yeni Domain Adý Tescil Kurallarý çerçevesinde, her ülkede Domain adlarý tescilini, Üst Düzey Alan Ýdarecisi (TLD, Top Level Domain Administrator) denen yetkili bir kurum veya kuruluþ yapmaktadýr. Türkiye için ayrýlan üst düzey adý ".tr" þeklindedir. Bu üst düzey adýný taþýyacak alan adý tahsislerini yapmaya yetkili TLD yöneticisi, Orta Doðu Teknik Üniversitesi Bilgiiþlem Daire Baþkanlýðý'dýr (http://dns.metu.edu.tr). Sonu "TR" ile biten bütün ikinci düzey alan adlarýna (.bbs.tr, .com.tr, .org.tr, .gov.tr, k12.tr, .net.tr, .nom.tr, .gen.tr ve .mil.tr) tahsis edilecek IP adreslerini bu kurum tescil eder. Yakýn zamana kadar ticaretle uðraþsýn, uðraþmasýn dernek, hükumet kuruluþu veya askerî kurum olmayan kiþi ve firmalar Internet sitelerine "com" ile biten isimler alabilirlerdi. Ancak belirli ikinci düzey alan adlarý diðerlerine oranla fazla kapýþýldý. Uluslararasý Internet kurulu þimdi ticaret kurumu olarak kayýtlý olmayan firmalara veya kiþilere ".com" alanýnda ad tescili yapmýyorlar. Kiþiler artýk sitelerine sadece ".nom.tr" ile biten isimler alabilirler. Yasayla kurulmuþ

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. veya yasaya uygun bir tüzüðü bulunan dernekler ise ".org.tr" alanýnda site ismi alabilirler. Hükumet daireleri veya kamu kurumlarý, ".gov.tr" (hükumet, government), ve askerî nitelikteki kurum veya kuruluþlar ise ".mil.tr" (askeriye, military) ile biten isimler alabilirler. Yeni kurallara göre ".k12.tr" orta öðretim kurumlarýna ayrýlmýþ bulunuyor. Internet hizmeti sunan kuruluþlar ".net.tr" alanýnda tescil edilebilirler. Kiþiler ise kendi þahsî siteleri için ".nom.tr" veya "gen.tr" Domain'inde isim tescil ettirebilirler. Firmalar da isterlerse ".com.tr" yerine ".gen.tr" alanýnda isim alabilirler. Dünyanýn bir çok ülkesinde bulunmayan ".bbs" alt grubu, henüz Türkiye'de veriliyor ve 40 civarýnda site bu adý taþýyor. Son sayýmda Türkiye'de "com.tr" alanýnda 7,500, ".org.tr" alanýnda 443, ".edu.tr" alanýnda 107, ".k12.tr" alanýnda 70, ".gov.tr" alanýnda 224, ".net.tr" alanýnda 88, ".gen.tr" alanýnda 700 civarýnda site vardý. 40 site ise ".nom.tr" alanýnda bulunuyordu.

Internet Sitenizin Tescili ISS'ler ve onlara omurga ile baðlantý saðlayan ikinci düzey hizmet sunucular, kendilerine Türk Telekom'un bir kuruluþu olan TURNET tarafýndan tahsis edilmiþ IP adreslerini, sitesine evsahipliði yaptýklarý kiþilere verebilirler. Bu nedenle siz, bir evsahibi firma ile anlaþma yaptýðýnýzda, büyük bir olasýlýkla, isim tesciliniz ücretsiz yapýlacaktýr. Ancak firmalar bu ismin ve IP adresinin Internet'in ilgili birimlerine, Avrupa IP Aðý'na (RIPE, Reseaux IP Europeens) ve InterNIC denen genel tescil kurumuna "yayýnlanmasý" için bir ücret talep edebilirler. Tescili siz doðrudan da yaptýrabilirsiniz. Bunun için Orta Doðu Teknik Üniversitesi'nin elektronik isim tescili formunu, dns.metu.edu.tr adresinde doldurmanýz gerekir. <webform1.tif> Formu doldururken Türkçe karakter (ü, ö, ð, ý, þ gibi) kullanmamanýz gerekir. Forma, evsahibi firmanýn Internet Server Adresini (IP adresi olarak kendisine TURNET tarafýndan tahsis edilmiþ, örneðin 144.122.1.102 gibi, bir numarayý) ve bu Server adýný (örneðin, ns02.metu.edu.tr) yazmak zorundasýnýz. Bu formun doldurulmasýnda mutlaka dikkat edilmesi gereken kurallar, dns.metu.edu.tr/uyari.html adlý sayfada bulunuyor. Yine ayný yerde v21.html adlý sayfada da alan ve isim seçme ile ilgili kurallar var. Bu iki belgeyi iyice okumadan, isim tescili için baºvurmamak gerekir. Evsahibi firma olarak, Türkiye'de bir þirketi deðil de, örneðin ABD'de bir firmayý seçerseniz, tesciliniz RIPE nezdinde yetkili kurum olan Orta Doðu Teknik Üniversitesi tarafýndan deðil deðil, ARIN adlý kuruluþ nezdinde yetkili kurum olan Network Solutions, Inc., firmasý tarafýndan yapýlacaktýr. Bunun için InterNIC'in Web sitesindeki baþvuru formunu doldurmak zorundasýnýz, Asya'da bir firmayý seçerseniz, tescil iþlemi APNIC adlý kuruluþ tarafýndan yapýlacaktýr. Tescili nerede yaptýrýrsanýz yaptýrýn, mutlaka tescil formuna kendi adýnýzý yazýn; tescili ISS veya evsahibi firma yaptýrýyorsa forma sizin adýnýzý yazmasýný þart koþun.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. <webreg01.tif> Web Domain Adlarý tesciliyle ilgili geniþ bilgiyi InterNIC'in Internet adresinde (http://rs.internic.net) de bulabilirsiniz. Internet'in kýsa zamanda yürürlüðe girmesi beklenen yeni isimlendirme kurallarý, yeni Üst Düzey Domain'ler oluþturulmasýný öngörüyor. Bunlarý þimdiden tanýmanýzda yarar var: .arts

Kültürel ve sanatsal amaçlý kurum veya kuruluþlar

.firm

Ýþ kuruluþlarý ve firmalar

.info

Enformasyon hizmeti veren siteler

.rec

Eðitim ve spor amaçlý faaliyetler

.store .web

Elektronik ticaret maðazalarý Web hizmeti veren kurum veya kuruluºlar

Ýsim bahsini kapatmadan önce, beðendiðiniz bir ismin baþka bir kiþi, kurum veya firma tarafýndan daha önce alýnýp alýnmamýþ olduðunu araþtýrmanýz gerektiðini hatýrlatalým. Bunu, InterNIC sitesinde kolayca yapabilirsiniz. Son sayýmda, hergün tescil edilen Site adý sayýsý 20 bini bulmuþtu! Bu nedenle beðendiðiniz bir isim muhtemelen alýnmýþ olabilir. Bulacaðýnýz ismin kýsa anlamlý olmasýna dikkat edin. Firmanýz için site adý alacaðýnýz zaman, tescilli ticaret markasý olarak size ait bir kelimenin baþka biri tarafýndan Domain adý olarak tescil ettirildiðini görürseniz, Orta Doðu Teknik Üniversitesi veya InterNIC kanalýyla o ismin kullanýlmasýný durdurabilirsiniz, ama siz de o adý kullanamazsýnýz. Bu nedenle beðendiðiniz bir adý baþka birinin ticaret markasý olarak tescil ettirip size engel olmasýný önlemek için, bulduðunuz adý önce ticaret markasý olarak tescil ettirin ve daha sonra tescile yetkili kuruluþda baºvurun. Bu bahiste son olarak, Domain isimlerinin tescili için size yardýmcý olabilecek kuruluþlardan da söz edelim. Bulduðunuz ismin tescil iþini bir ISS veya Web evsahibi firmaya býrakýrsanýz, tabiî firmaya baðlý olarak bir sorunla karþýlaþmayabilirsiniz. Fakat bu adý kendiniz tescil ettirmeye kalkarsanýz, tescil kurumlarý sizden genellikle iki Domain Server'ýn IP numarasý istenecektir. Bir evsahibi ile anlaþmadan böyle bir adrese sahip olmanýz mümkün olamaz. Bu sorunu ortadan kaldýrmak için bazý firmalar sizden bir ücret alarak, bulduðunuz site adýný sizin isminize fakat kendi IP numaralarý ile tescil ettiriyorlar. 35-40 Dolar'a bu büyük bir kolaylýk. Sonra, bir Web evsahibi ile anlaþtýðýnýzda, bu sitenin IP adresini deðiþtirmekle yetiniyorsunuz. Bu tür yardým saðlayan güvenilir firmalar arasýnda 123 Domain Me! (www.123domainme.chm), Alldomains (www.alldomains.com), Tabnet Registration Services (www.tabnet.com) sayýlabilir. Bu alanlarda, beðendiðiniz bir ismin

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. baþkasý tarafýndan alýnýp alýnmadýðýný da araþtýrabilirsiniz. Alldomains firmasý Türkiye için de tescil talebi kabul ediyor. Evsahibinizi deðiþtirmek istediðinizde, ilk tescile benzer bir iþlem yapmak zorundasýnýz. Anlaþtýðýnýz yeni evsahibinden IP adres numarasýný isteyin, ve Tescil makamýna adres deðiþikliði için baþvurun. Tabiî, bu arada Web sitenizin tam bir kopyasýný çýkartýp, yeni evsahibinin bilgisayarýna aktarmak zorundasýnýz. Bir hafta ile on gün arasýnda bütün Internet Domain Name Server merkezlerine yeni IP adresiniz yayýnlanacaktýr. Bundan sonra eski sitenizi istal edebilirsiniz.

Bölüm III: Web Sitesi Tasarımı Evet, þimdi artýk sitenizin adý belirlenmiþ, nerede olacaðýna karar verilmiþ bulunuyor. Web sitesi için nasýl bir yol izlemeye karar vermiþ olursanýz olun, bundan sonra yapacaðýnýz iþ, her türlü site tarzý için ayný sayýlabilir. Aslýnda Web sitesi dediðimiz þey, önce sizin bilgisayarýnýzda, sonra Web Server bilgisayarýnda bir dizin ve onun içinde bir çok alt-dizine daðýlmýþ bilgisayar dosyalarý demektir. Sitenizi kendi bilgisayarlarýnýzda, kendi Server'ýnýzda oluþturmak ve bunu kiralýk bir hatla Internet'e baðlamaya karar verdiyseniz, Web siteniz büyük bir ihtimalle, tasarlandýðý bilgisayardan Web Server'a yerel alan aðý ile aktarýlacak demektir. Ücretsiz bir Web sitesi edindiyseniz, Server sahibinin talimatý doðrultusunda, sayfalarýnýzý site sahibinin sitesine muhtemelen FTP yolu ile aktaracaksýnýz. Bir Web evsahibi ile anlaþma yaptýysanýz, izleyenecek yollar aþaðý yukarý standart hale gelmiþ sayýlýr. Bütün yapacaðýnýz þey, sitenizi oluþturduktan sonra evsahibinin bilgisayarýna aktarmaktan ibaret. Web evsahibi firma ile anlaþma yaparken, sizin vereceðiniz çeke karþýlýk, firma da size bir IP adresi ile sizin Web hesabýnýzýn kullanýcý adý ve parolasýný verecektir. Ayrýca size bir FTP hesabý açmasý ve bunun parolasýný vermesi gerekir. FTP hesabýný, kendi sabit diskinizde oluþturacaðýnýz alaný, evsahibinin bilgisayarýna aktarmakta kullanacaksýnýz. Yine yaptýðýnýz anlaþmaya baðlý olarak, gelecek elektronik mesajlarlar için POP Posta Kutusu için Server adý, gidecek elektronik mesajlar için SMTP Server adý, size verilen POP Kullanýcý Adý ve parolasý gibi bilgilerin de size verilmesi gerekir. Yine anlaþmanýza baðlý olarak, CGI programlarýnýz için açabileceðiniz dizin, burada kullanabileceðiniz CGI programlarýnýn bulunduðu URL (ve buraya girebilmek için gerekli parola) bilgilerini de istemeniz gerekir. Bazý evsahibi firmalar, müþterilerine ek hizmetler de sunarlar. Örneðin sitenizi her gün kaç kiþinin ziyaret ettiði, bunlarýn sizin alanýnýza hangi sitelerden geldikleri gösteren ziyaretçi istatistikleri, ya size hergün elektronik postayla gönderilir; ya da siz firmanýn vereceði bir URL'e giderek, kendi istatistiklerinizi kendiniz ararsýnýz. Bu ikinci durumda muhtemelen size bir parola vereceklerdir. Evsahibi firma ile anlaþma yaparken verilmesi gereken bütün bilgileri isteyin. Gerçi araþtýrmalarýnýz sonucu 24

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. saat teknik servis veren bir firma bulmuþ olmalýsýnýz; ama daha ilk günden sizi zora sokmalarýna izin vermeyin.

Site Yönetim ve HTML Yazma Programları Bu noktadan sonra HTML veya ASP sayfalarýnýzýn tek tek oluþturulmasý ve bir site bütünlüðüne kavuþturulmasý gerekir. Site edinmekte hangi yolu izlemiþ olursanýz olun, sitenizi oluþturmaya FrontPage ile baþlamanýzý þiddetle tavsiye ederiz. Piyasada yüzlerce HTML editörü ve site yönetim programý bulacaksýnýz. Bunlarýn bazýlarýna ihtiyacýnýz olacak. Ama FrontPage, þu anda piyasada mevcut site oluþturma ve yönetim programlarýnýn sadece en beceriklisi deðil, ayný zamanda en kolayý. Ve tabiî, en yaygýný ve adeta standart haline gelmiþ olaný. Bununla birlikte FrontPage'de de sayfa yaparken olmasýný arzu ettiðiniz bir çok imkan ve yeteneðin bulunmadýðýný göreceksiniz. HTML dilini öðrenmeye baþladýkça, sýk sýk bir düz yazý programýnýn size her türlü HTML editöründen daha kullanýþlý geldiði anlar olacak. FrontPage ile yapacaðýnýz sayfalara, baþka firmalarýn programlarýnda multimedya ekleri yaptýðýnýz günler gelecek. Fakat FrontPage, sadece sayfa tasarýmýnda deðil, fakat ayný zamanda yapacaðýnýz sayfalarýn bir site olarak, evsahibi bilgisayara aktarýlmasýnda, ileride sitenize ekler yaptýkça veya sayfalarda bazý unsurlarý deðiþtirdikçe yapabileceðiniz hatalarý özellikle baðlantý kopukluklarýný belirlemenize yardýmcý olacaktýr. FrontPage'i kullanmak zorunda deðilsiniz; fakat kullanacaðýnýz site yönetim ve HTML sayfa oluþturma programlarýnýn, mutlaka FrontPage'de bulunan þu özelliklere sahip olmasýna dikkat edin: Gördüðünüz Gibi Sayfa Oluþturma: Masaüstü yayýncýlýk programlarý ile bilgisayar diline garip bir kýsaltma daha girmiþti. Ýngilizce Ne Görürsen Onu Alýrsýn (What You See Is What You Get) kelimelerinin kýsaltýlmýþý olan WSIWIG (Vizivig, okunuyor) þimdi HTML sayfa yapma programlarýnýn da bir özelliði. Sayfalarýnýzý, sanki bir kelime iþlem programýnda, ya da masaüstü yayýncýlýk programýnda kaðýda dökülmek üzere sayfa yapýyormuþ gibi, yapýyorsunuz; program sayfanýzý HTML kodlarýný koyarak saklýyor. Bu programlarla HTML dilini öðrenmek zorunluðu asgariye iniyor. Dikkat edin, "Ortadan kalkýyor," demiyoruz. Çünkü eninde sonunda HTML kodlarýna elle ince ayar yapacaðýnýz bir an mutlaka gelecektir. En azýndan, kullanma izni verilen bir Javascript veya benzeri program parçacýðýný bir yerde beðenip, sayfanýza ithal etmek isteyeceksiniz. Ne kadar WSIWIG olsalar da HTML editörleri çoðunlukla ilave Script tarzý programlarý kendi kodlarýna ithal etmekte fazla yardýmcý olmuyorlar. Kopuk Baðlantýlarý Bulma: Site yönetim programýnýzýn, sayfalarýnýzýn arasýnda veya bir sayfanýn çeþitli unsurlarý arasýndaki baðlantýlarýn kopuk olup olmadýðýný belirlemesi gerekir. Bütün Sitenizin Þemasý: Kullanacaðýnýz site yönetim programý, sitenizin bütün sayfalarýný, küçük pullar halinde ve birbirlerine baðlantýlarýný çizgilerle gösterebilmelidir. Böylece hangi sayfanýn nereye baðlandýðýný, baðlanmamýþ sayfa olup olmadýðýný ve özellikle sitede bir sayfaya deðil de, tasarlandýðý sýradaki gibi sabit diskte bir dizinde duran sayfalara baðlanmýþ sayfalarý görebilirsiniz. Site kavramýyla deðil de tek tek sayfalar hazýrlamak üzere

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. geliþtirilmiþ HTML editörleri, çoðunlukla bir sayfadan bir baþka sayfaya veya unsuruna bað yaptýðýnýz zaman, HTML'in bu amaçla açtýðý HREF koduna, sabit diskin ve dizinin adýný yazar. Site yönetim programýnýzýn, bu sayfalarý Internet'teki yeni alanýnýza yüklerken, bütün baðlantýlarý düzeltme kabiliyeti olmasý, iþinizi büyük ölçüde kolaylaþtýrýr. Microsoft FrontPage, bunlara ek olarak, oluþturacaðýnýz Internet sitesinde, Web Server olarak kullanýlan programa baðýmlý olmak þartýyla, ziyaretçilerinizle etkileþmenizi kolaylaþtýracak baþka özelliklere de sahiptir. Bunlarý da kýsaca sýralayalým: CGI programý yazmadan, Form'lara Action/Hareket kazandýrmak: Form'larýnýza koyacaðýnýz "Gönder" veya benzeri komut düðmelerinin karþýlýðý, HTML'in FORM etiketinde ACTION komutunun karþýsýnaz yazacaðýnýz bir program olacaktýr. Bu programlara genellikle CGI programý denilir. Eskiden bütün Web Server'larýn UNIX iþletim sistemiyle çalýþtýðý zamanlarda, bu tür CGI programlarýný yazmanýn en kolay yolu Perl dilini öðrenmekti. Perl nisbeten kolay bir programlama dili olmakla birlikte, iþi bilgisayar programý yazmak olmayan kiþiler için CGI programý ciddî bir sorun olurdu. FrontPage, Web Server'da FrontPage Extensions adý verilen program yönetmeni yüklenmiþ ise, site sahibinin hiç bir programlama dili öðrenmeden Form'larýna hareket kazandýrmasýný mümkün kýlýyor. Tartýþma ve Sohbet Gruplarý Açma: FrontPage ile Web sitenizde kolayca tartýþma ve sohbet "odalarý" açabilirsiniz ve ziyaretçileriniz bu sayfalarda birbirleri ile karþýlýklý yazýþabilirler. Yine eski UNIX sistemlerinde bunun için ek program satýn almanýz gerekiyordu. Web Sitenizde Özel Alanlar Açma: Frontpage ile oluþturacaðýnýz sayfalarý istediðiniz ziyaretçiye açma, istediðinize kapatma imkaný vardýr. Özel bir sayfaya girmek isteyen ziyaretçiye, FrontPage Extensions'ýn yardýmýyla parola sorabilirsiniz. Yine eski Server'larda bunun için özel Unix programlarý gerekiyordu. Arama Kutularý Koyma: FrontPage sayesinde ziyaretçilerinize Web sitenizdeki bütün HTML belgelerinin içinde geçen bütün kelimeleri kullanarak arama yapma imkaný verebilirsiniz. "Arama motoru" da denen bu imkandan yararlanabilmek için ilave program üreten firmalara tek kuruþ ödemek zorunda deðilsiniz. Ve tabiî, FrontPage'in Internet'ten kolayca indirebileceðiniz ücretsiz bir program olmadýðýný da hatýrlatalým. Perakende satýþ fiyatý 80 Dolar'la 100 Dolar arasýnda deðiþen bu programý, NT Server iþletim sistemi ile ücretsiz edinebilirsiniz. Programýn sadece sayfa editörü olarak kullanýlabilecek bir sürümü, Internet Explorer ile ücretsiz verilmektedir. Internet Explorer da çeþitli Internet alanlarýndan (örneðin, www.microsoft.com) ücretsiz edinilebilir.

Sitenizin Etkinliği Bir Web sitesi oluþtururken, mimarîden basýlmak üzere yayýn hazýrlamaya kadar hemen her tasarým projesinde karþý karþýya kalýnan sorunla karþýlaþacaksýnýz: Þekil mi, iþlev mi?

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Kimine göre, Internet bilgisayarý televizyona çevirdiði için bu kadar ilgi çekmektedir; dolayýsýyla Web siteniz baþtan sona bir televizyon programý gibi tasarlanmalýdýr. Kimine göre, ziyaretçiler bu kadar masraf ve zahmet ederek bir Web sitesine ulaþtýklarýnda, mutlaka yararlanacaklarý þeyi bulmalýdýrlar. Siz, mimarîde veya mobilyada hangi tarzý daha çok seversiniz? Þekle önem vereni mi, kullanýþlýlýða önem vereni mi? Ýnanýn bu tercihiniz, yapacaðýnýz sayfalara ve bu sayfalarýn tümünün oluþturacaðý Web Sitesine de kiþiliðini verecektir. Web sitesi, bir görsel ifade tarzýdýr. Burada biz ne desek, siz yine kendi ifade tarzýnýzý kendiniz oluþturacaksýnýz. Fakat… Unutmamak gereken tek þey, Web sitesinin oyuncak olmadýðýdýr. Sahibi için oyuncak niteliðinden ileri gitmeyen Web siteleri de vardýr. Ama siz, bu kitapçýðýn en baþýnda kendi kendizine sormanýzý istediðimiz soruya verdiðiniz cevaba göre, nasýl bir Web sitesi oluþturmalýsýnýz? Web sitesini sýrf eðlenmek, bilgisayarla yeni bir oyun türüne kavuþmuþ olmak için mi kuruyorsunuz? Yoksa belirli bir ticarî, fikrî, duygusal, vs., amaca mý hizmet edeceksiniz? Ya da, Web sitenizi kendiniz için mi kuruyorsunuz, baþkalarý için mi? Cevabýnýz "Baþkalarý" ise, o zaman uygulamanýz gereken bazý metamatik kurallar var. Bunlarýn baþýnda da sitenin etkin olmasý geliyor. Ekonomi uzmanlarý, "Etkinlik, harcanan zamana göre elde edilen yararýn oranýdýr," derler. Bunu kendi Web sitenize uyguladýðýnýzda þu sorulara cevap bulmak zorundasýnýz: 1. Bu sayfaya gelecek ziyaretçi aradýðýný kolay buluyor mu? Bir Web sayfasýnda aranan unsurun kolay bulunmasý, herþeyden önce sayfanýzýn ziyaretçinin bilgisayarýna çabuk aktarýlmasýný gerektirir. Oluþturduðunuz sayfalarý kendi sabit diskinizde kolayca açýp kapatabilirsiniz. Sonuç itibariyle sayfalarýnýz browserýnýzla ayný sabit diskte duruyor! Ziyaretçinin browserý ile sayfalarýnýzýn arasýna binlerce kilometre mesafe ve sayýsýz router ile telefon teli ve uydu sinyali girdiði zaman, ayný hýzý bulamayacaksýnýz. Kolaylýðýn bir diðer ögesi ise sunuluþta içgüdüsel yaklaþýmlara uygun bir tasarýma baðlý kalmaktýr. Her konu, kendi içinde doðal bölümlere ayrýlýr. Mimar Sinan'ýn hayatýný ve eserlerini anlatan bir sayfa yaptýðýnýz zaman, sitenizin "Hayatý" ve "Eserleri" diye ikiye bölünmesinden daha tabiî bir þey olamaz. "Hayat" bölümüne girebilecek bir unsuru "Eserler" bölümüne koyarsanýz, bu unsura ziyaretçileriniz açýsýndan kayýp gözüyle bakabilirsiniz. mimar Sinan'ýn hayatýný ile ilgilenenler bu unsuru göremeyecekler, eserlerine ilgi gösterenler ise ilgisiz bulduklarý bu unsura dikkat etmeden geçeceklerdir. 2. Sayfanýzýn temel karakterine uygun olmayan, "Olmasa da olur" diyebileceðiniz þeyler var mý? Grafikler, zemin fotoðraflarý, ses, anime grafikler ve video klipleri çoðu zaman hiç bir sayfada olmasa kimsenin "neden yok" diyeyeceði þeyler deðildir. Mimar Sinan'ýn eserlerini fotoðraf ve grafik olmadan anlatabilmek, hemen hemen

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. imkansýz olsa gerek; ama sýrf baþkalarý yapýyor diye, sayfanýza açýlýrken çalmak üzere Mimar Sinan devri Klasik Türk Müziði'nden güzel bir örnek koymanýn sayfanýzýn Internet'e 16 etapta baðlanan bir ISS'in abonesi ziyaretçiye vereceði sýkýntý, belki de sayfanýzýn tümünün görülmesini önleyecektir. Çaðýmýzda, hiç kimsenin 10-15 saniyeden fazla kum saati seyretmeye tahammülü olmadýðýný bilmek zorundasýnýz. 3. HTML'in kurallarýna tümüyle riayet ettiniz mi? Etkin olmasýný saðlamaya çalýþtýðýnýz sayfalar, kolay gibi görünen, ama bütün bilgisayar dilleri gibi incelikleri ve kurallarý olan bir dille yazýlýyor. HTML, diðer bir çok bilgisayar programlama dilinden farklý olarak, hata halinde de çalýþabilen bir dildir. HTML'in birinci satýrýnda hata yaparsanýz, o satýrdaki komutlar icra edilmez, ama ikinci satýrdakiler edilir. HTML'i yorumlayan browser, hatalý birinci satýrý atladýðý için o satýrýn gereðinin yerine getirilmemesi, sayfanýzýn geri kalan bölümünün ziyaretçinin ekranýnda tümüyle amacýnýza aykýrý canlandýrýlmasýna neden olabilir. HTML'in her kuralý belirli bir amaç için vardýr; bu kurallarý keyfî olarak çiðneyemezsiniz. Örneðin, bir sayfanýn browser tarafýndan Türkçe karakterlerle canladýrýlmasý için baþ tarafýndaki <HEAD>..</HEAD> etiketi içinde sayfa kodlama sistemiyle ilgili bir META TAG bulunmasý gerekir. Bir büyük yayýn organýnýn Internet sayfalarýnda bu etiket bulunduðu halde sayfalarýndaki Türkçe altý karakter (Ý, ý, ð, Ð, Þ ve Þ), Almanya, Fransa, Ýngiltere ve ABD'de, ülkenin varsa standart ASCII dizisi dýþýndaki harflerine veya High ASCII karakterler dediðimiz karakterlere çevrilerek gösteriliyor. Neden? Dikkat ettiyseniz, META TAG'in <HEAD>..</HEAD> etiketi içinde olmasý gerektiðini söyledik. Bu yayýn organýnýn sayfalarýnda <HEAD>..</HEAD> etiketi bulunmuyor. Sayfayý tasarlayan "Bu etiket olmasa da olur," diye düþünmüþ olmalý. Bu tasarýmca, kendi sayfalarýný, Türkiye'de Türkçe sistemle çalýþan bir bilgisayarda sýnadýðý için, bu basit ve görünüþte hiç bir yayarý olmayan etiketi atýp, iki satýr az kod yazmaktan kurtulduðuna seviniyor olmalý! Özetlersek, sayfalarýnýzýn amacýna uygun ve etkili olabilmesi için kolay ve çabuk yüklenen, amaç dýþý unsurlarla içgüdüsel arayýp bulma davranýþýný bozmayan ve HTML'in tüm kurallarýna harfi harfine riayet eden sayfalar olmasý gerekiyor.

Hayatınızın Gerçeği: İki Browser Üzülerek belirtmeliyiz ki, sayfalarýnýz zilyaretçilerinizin ekranlarýnda hiç bir zaman sizin ekranýnýzda göründüðü gibi görünmeyecektir. Bunun birinci nedeni, ziyaretçileriniz Internet Explorer kullananlar, Netscape Navigator kullananlar ve Diðerleri olmak üzere üçe ayrýlacaktýr. HTML, Internet'in ortak dili olmakla birlikte, browserlarýn yorumuna baðlý bir dildir. Bunun sonucu olarak bazý site sahipleri, sayfalarýnýn baþýna kullanýcýnýn browser'nýn türünü ve sürümünü araþtýran programlar koyarlar ve buna göre ziyaretçilerine farklý sayfa gönderirler. Bu, her sayfanýn iki ayrý türünü yapacak zaman ve paranýz varsa, takip edilebilecek, ama kesinlikle gereksiz bir yoldur. her iki browser'ýn birbirinden ciddî olarak ayrýldýðý noktalar özellikle Dinamik HTML dediðimiz, sayfalarý

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. duraganlýktan kurtaran özellikler kazandýran tasarým komutlarýdýr. DHTML unsurlarý, zaten bir sayfanýn ziyaretçiye gönderilme süresini uzatan unsurlardýr. Amacýnýz ektili bir iletiþim ise, bu süreyi mümkün olduðu kadar kýsaltmak baþlýca amacýnýz olmalý. Sayfalarýnýzý her iki browser'ýn ortak yorum özelliklerine göre tasarlamanýz, yani mümkün olduðu kadar DHTML ögelerinden kaçýnmanýz, iki türlü sayfa tasarlamanýza ve gerçekleþtirmenize lüzum býrakmaz. Bunu demiþ olmakla birlikte, DHTML'in ne kadar yaygýn kullanýldýðýný da görmemezden gelemeyiz. DHTML ile sayfalarýnýz hareket ve ziyaretçinin tercihlerine göre içerik kazanabilir. Bu ise etkinliði arttýran bir araç olarak kullanýlabilir. COOKIE denilen, sizin sitenizden ziyaretçinin bilgisayarýna gönderilen küçük bilgi dosyacýklarý, ziyaretçinin örneðin sizin sitenize ilk geldiðinde nelerle ilgilendiðini, hangi sayfalara gittiðini, ne gibi araþtýrmalar yaptýðýný içeren bilgileri, ikinci seferinde size ulaþtýrabilir. Bu kez bu ziyaretçiye sunacaðýnýz sayfada, sadece onun ilgi alanýna giren unsurlara yer verebilirsiniz. Bu dinamizmi klasik HTML ile saðlayamazsýnýz. DHTML, JavaScript, VBSCript gibi dillerle yazýlmýþ programcýklarla, sayfalarýnýzý vermek istediðiniz ana mesajý daha kolay, daha etkili vermenizi saðlayabilir. Bunu yaparken sadece bir browser'ýn yorum özelliklerine baðlý kalýrsanýz, bir Javascript programýnýn sadece IE'da tam icra edilmesine dikkat eder, Netscape kullananlar hakkýnda "Ne görürse görsün!" diye düþünürseniz, siteniz ticarî amaçlý ise muhtemel müþterilerinizin yüzde 50 ile 60'ýný elden kaçýracaksýnýz demektir. Evet, Netscape halâ IE'ýn bütün becerilerine sahip deðil; ama ne var ki Internet'den yararlanan kiþilerin büyük bir bölümü Netscape kullanýyor. Ayrýca Netscape'in beceri alanýna girse bile, IE'ýn yorumlayabildiði bazý JavaScript programlarý, dinamik STYLE kaðýtlarý, DIV ve SPAN etiketleri ile yapabileceðiniz bir dizi "Web oyunu," IE'ýn ve Netscape eski sürümleri ve halâ kullanýlan diðer browser programlar tarafýndan anlaþýlamaz. Bu tür programlarý kullanan ziyaretçilerinizi düþünerek, sayfalarýnýzýn en azýndan vermek istediðiniz mesajý aþaðý yukarý veren bir "Sadece metin" sürümünü de yapmanýzda yarar var. Sayfalarýnýz bittiðinde, Internet'e koymadan önce, çeþitli bilgisayarlarla, çeþitli browser'larla sýnayýn. Farklý ortamlarda, nasýl durduðuna bakýn. Ve en önemlisi, Internet'e koyduðunuz anda, Internet'e 28.8 K modemle baðlý bir bilgisayardan sayfalarýnýzýn nasýl geldiðini inceleyin. Saat tutun! Sayfanýzý 15, 17 ve 21 inç ekranlarda, VGA ve SVGA grafik kartlarýnda, ve 640X480, 800X600 ve 1024x768 çözünürlükte inceleyin. Bununla, sayfalarýnýzý en az üç, en fazla altý ayrý bilgisayarda incelemeniz gerektiðini söylemiþ oluyoruz. Web tasarýmcýlarý, genellikle en geliþmiþ, bol hafýzalý grafik kartlarý bulunan, büyük ekranlý bilgisayarlarla çalýþýrlar. Sabahtan akþama bilgisayar ekraný karþýsýnda çalýþmak için aslýnda böyle bir sistem þarttýr. Fakat ziyaretçilerinizin çoðu, genellikle 15 inç ve halâ bir VGA grafik kartýna baðlý, 640X480 çözünürlükte bir ekran sahibi olacaktýr. Sizin özene bezene oluþturduðunuz sayfalarýnýz, böyle bir ekranda hiç de arzu ettiðiniz görsel etkiyi yapmayabilir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Etkinlik ve kolaylýk ilkesi, birinci sayfanýzda hiç bir zaman yukarý-aþaðý ve sað-sol kaydýrma çubuklarý olmadan canlandýrýlmasýný gerektirir. Ýç veya sonraki sayfalarda yukarý-aþaðý kaydýrma çubuðu olabilir, ama asla saðdan sola kaydýrma çubuðuna basmaya gerek býrakmamalýsýnýz. Kaðýda basýlmak üzere hazýrladýðýnýz sayfalarda grafiklerin ortadan bölünmeden basýlacaðý bir yere denk gelmesine dikkat edin.

FrontPage ile Web Sitesi İnşaatı FrontPage (FP) ile Web sitesi oluþturmak için þu altý adýmý atacaksýnýz: 1. FrontPage'i kurun: <webFP01.tif> FrontPage programýný bilgisayarýnýza kurmak çok kolay bir iþlem. Ayrýca program kutusundan çýkan kullanma kýlavuzu, Ýngilizce bilenler için yeterli bir kaynak. Ayrýca bir çok yazarýn FrontPage'in inceliklerini anlatan kitabý da var. FrontPege'i kullanabilmek için bilgisayarýnýzýn Windows 95, 98 veya NT ile çalýþýyor olmasý gerek. 2. Frontpage'de sitenizi oluºturun: <webFP02.tif> Program açýlýrken, sizden sabit diskinizde bir Web alaný oluþturmanýzý isteyecektir. Bilgisayarý baþkalarýnýn da kullanabileceðini düþünerek, kiþisel Web alanýnýzýn sabit diskteki bu kopyasýný isterseniz parola ile gizleyebilirsiniz. FrontPage'in Kiþisel Web Alaný dediði, aslýnda sabit diskinizde açýlacak bir dizinden ibarettir. 3. Ana sayfanýzý ve baðlý sayfalarýnýzý oluþturun. <webFP03.tif> Sayfalarýnýzý oluþturabilmek için önce bir site planlamasý yapmanýz ve hangi sayfanýn hangi sayfaya gideceðini planlamanýz gerekir. Bunu aþaðýda ele alacaðýz. FrontPage tek tek sayfalarý oluþturmak için size sayýsýz hazýr örnek sayfadan veya tamamen boþ bir ekrandan hareket etme imkaný veriyor. Ayrýca FP'in sabit diskindeki binlerce grafik unsurdan yararlanabilirsiniz. Kullanýlmaya hazýr düðmeler, çizgiler, baðlantý simgeleri, animasyon grafikleri, istediðiniz gibi kullanabilirsiniz; veya Microsoft'un Tema (Theme) adýný verdiði tarzda, sayfalarýnýz arasýnda görsel birlik saðlayacak tarzda, hazýr örneklerden hareket edebilirsiniz. 4. Sitenizi Internet'e Aktarýn. <webFP04.tif> Bu yapabilmek için, daha önce ele aldýðýmýz gibi, FP Weblerine ev sahipliði yapabilen bir Server'da yer kiralamýþ ve kendinize bir URL almýþ olmalýsýnýz. Evsahibi firma, FrontPage'in adýný duyunca, programýn sizden isteyeceði bilgilerin tümünü verecektir. FP'in dilinde sitenizi Internet'e aktarmanýn adý "Yayýnlamak"týr. Menü çubuðundaa Publish (Yayýnla) düðmesine bastýðýnýzda karþýnýza gelecek bir dizi ekranda, evsahibinin vereceði bilgileri gireceðiniz kutular olduðunu göreceksiniz. Bundan sonrasý tamamen kendiliðinden devam edecek ve Web siteniz

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Internet'te yerini alacaktýr. Burada ikinci adýmda belirtilen iþler, sitenizi inþa ederken en çok zaman harcayacaðýnýz adým olacaktýr. Bu adýmý ikiye ayýrarak, biraz yakýndan inceleyelim

İçeriği Derleme Sayfalarýnýzý yapmaya baþlamadan önce þu bilgilerin kaðýtta, sabit diskte veya diskette elinimizin altýnda olmasýný saðlayýn: Ürünler ve hizmetleriniz hakkýnda ayrýntýlý bilgi Müþteri hizmetleri bilgileri, broþürler, el kitaplarý, kýlavuzlar Firmanýzýn, derneðinizin veya dairenizin yayýnladýðý bütün bültenler, dergiler, eleman arama ilanlarý, basýn bültenleri. Daha önce yapýlmýþ Web sayfalarý Kurum veya kuruluþunuzun emir-komuta zinciri sýrasýna göre yukarýdan aþaðý yetkililerinin adlarý, sýfatlarý, adresleri, telefon numaralarý Kurum veya kuruluþunuzun yýllýk faaliyet ve malî raporlarý Personel listesi Müºteri listesi Kurum veya kuruluºunuzun faaliyet takvimi Bu bilgileri belki sitenizde kullanmayacaksýnýz. Ama bu bilgileri önceden derlerseniz, sitenizde kullanmanýz gerektiðinde sayfa tasarým iþine ara verip, malzeme peþinde koþmaktan kurtulmuþ olursunuz. Bu arada sayfalarýnýzda kullanmanýz gereken resimler, fotoðraflar, grafikler hazýr mý? Hiç bir iþe baþlamadan, sayfalara girmesine karar verdiðiniz her türlü malzemeyi bir kenara yýðýn ve bunlarla aþina olmaya çalýþýn. Hangi rapordan hangi fotoðrafý veya grafiði alacaðýnýzý belirleyin. Kaðýt üzerindeki malzemenin bilgisayar ortamýna aktarýlmasý için gerekli tarayýcý (scanner), elektronik kamera, vs., gibi cihazlarýn hazýr olmasýna, çeþitli bilgisayarlar arasýnda disketle aktarýlamayacak büyüklükte malzemenin alýnýp verilmesi için gerekli að baðlantýlarý veya ortak tanýþabilir medya (Zip disk veya benzeri büyük disketler) bulunmasýný saðlayýn. Web sayfalarýna girecek metin ve baþlýklarla düðmelerle seyir (Navigasyon) grafiklerindeki kelimelere kadar bütün yazýlarýn ve baþlýklarýn hem doðru hem de ortak bir dili olmasý gerekir. Metinlerin çeþitli kaynaklardan denetimi, dikkatli editörler tarafýndan yapýlabilir. Ortak ifadeyi ise ya tek kiþi, ya da birbirini çok iyi anlayan bir editörler grubu saðlayabilir. Bu nedenle Web sitesinin en az bir editörü olmalýdýr. Web sitesinin herþeyi bir kiþi, ve o kiþi de siz iseniz, yazar sýfatýnýzla düzeltmen sýfatýnýzý birbirinden ayrý kullanmaya çalýþmalýsýnýz. Bir kiþinin kendi hatasýný yakalamasý hiç de sanýldýðý kadar kolay deðildir. Bu nedenle yayýn kurumlarýnýn eskiden beri uyguladýðý ilkeyi

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. uygulayarak, yazdýklarýnýzýn "ikinci bir çift göz tarafýndan görülmesini" saðlayýn. Bu mümkün deðilse, yazdýðýnýz bir þeyi bitirdikten en az 24 saat sonra yeniden okuyun. Eðer içerik derleme ve denetimini bir kurul yapacaksa, þu hususlara dikkat edin: Eskimiþ bilgileri kim ayýklayacak? Yeni bilgiler kimden gelecek; kimde toplanacak? Bunlarý sayfalara yerleþtirme konusunda kim karar verecek? Örgüt içinde farklý gruplardan gelecek malzeme kimde toplanacak? Deðiþiklikleri ve güncelleþtirmelerden kim sorumlu olacak? Site Internet'e açýldýktan sonra gelecek talep ve eleþtiriler kimde toplanacak? Dil ve imlâ hatalarýný yakalamaktan ve düzeltmekten kim sorumlu olacak? Web sitesi, bir anlamda grafik demektir. burada kastettiðimiz istatistik bilgilerinin belirli þekilsel sunuluþ tarzý olan istatistik grafikleri deðil. Her türlü resim, çizgi, fotoðraf, ve bunlarýn belirli bir alanda sunuluþu grafik öge sayýlýr. Grafik unsurlar, her bir sayfanýn kiþiliðini belirlemekle kalmazlar, her sayfada tekrar ederek siteye bütünlük kazandýrýrlar. Bu nedenle týpký yazýlardaki dil birliði gibi, grafik unsurlarda da görsel birlik saðlanmalýdýr. Görsel birlik, düðmelerin biçim ve renginden tutun, üzerine yazýlacak baþlýklarda kullanýlacak harfin türüne, þekline ve büyüklüðüne kadar ayný olmalarýný gerektirir. Ayrýca sayfalarýnýzda fotoðraf ve çizgi resimler kullanacaksanýz, hepsinin ayný tarz olmasý gerekir. Grafik unsurlarla ilgili teknik kurallar, bu kitapçýðýn kapsamýný aþýyor. Grafik, grafikçilerin iþidir. Bir çok grafik programý, bilgisayarda grafik unsur yapmayý olaðanüstü kolaylaþtýrmýþ bulunuyor. Bu, kolayca yapýlan her grafiðin "grafik" olduðu anlamýna gelmiyor. Týpký yan yana ve alt alta dizilen bir çok kelimenin bir þiir oluþturmadýðý gibi. Özellikle ticaret amacýyla oluþturacaðýnýz Web sitesinde mutlaka bir grafik sanatçýsýnýn yardýmýný istemelisiniz. Aslýna bakarsanýz, HTML dilini kullanarak yapacaðýnýz bir ekran dolusu sayfa, yazýlarý, resimleri, çizlegileri ile, kendisi bir grafik unsur olacaktýr. Bu nedenle en azýndan kaðýt üzerinde basýlmak amacýyla sayfa hazýrlama deneyiminiz yoksa, mutlaka FrontPage'in hazýr þablon sayfalarýný kullanmalýsýnýz.

İçeriği Sayfalara Geçirme Ýnternet sitenizde yer alacak unsurlarý belirledikten sonra sýra bunlarý bir veya daha çok sayfa halinde "siteleþtirmeye" geliyor. Bir site, biraraya doldurulmuþ ve aralarýnda kavramsal bir birlik olmayan sayfalar demeti demek deðildir. Bir sitenin birinci sayfasýndan (Index Page) son sayfasýna kadar her bir sayfasýnýn ve her sayfadaki her bir ögenin bir anlamý, sitenin varlýk sebebine bir katkýsý olmasý gerekir. Týpký Gütenberg'den bu yana basýlý eserlerin, kitaplarýn, dergilerin gazetelerin, broþürlerin okuyucu olarak bizlere kazandýrdýðý "anlam verme davranýþý" gibi, son on yýldýr tasarlanan Web sayfalarý da Web ziyaretçilerinde belirli bir "anlamlandýrma dili" meydana getirmiº bulunuyor. Bunu biraz açalým. Bir gazetenin birinci sayfasýnda, az sayýda kelime ile fakat oldukça büyük harflerle bir baþlýk görürseniz, baþlýðýn kelimelerini bile okumadan bu haberin önemli olduðunu anlarsýnýz. Bir dergide oldukça süslü

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. bir harf türüyle ve renkli bir zemin üstünde, yanýnda tanýnmýþ bir sinema sanatçýsýnýn fotoðrafý bulunan bir baþlýk görürseniz, o haberin acil önemde olmadýðýný bilirsiniz. Bu anlama ve bilme durumu saðlayan, sizin okuyucu olarak bugüne kadar edindiðiniz tercübelerden çýkan "anlamlandýrma davranýþý"dýr. Her davranýþ gibi "anlam verme" de zamanla ve deneyimle öðrenilir. Þimdi, bugüne kadar yapýlmýþ bütün Web sayfalarýný bir yere toplarsanýz, her on sayfadan 7'sinde site içinde deðiþik yerlere gitmekte sullanýlan seyir (Navigation) düðmeleri ve metinlerinin ekranýn sol tarafýna dizildiðini göreceksiniz. Diðer sayfalardan ikisinde seyir unsurlarý sayfanýn altýnda sadece birinde saðýnda olacaktýr. Bu, Internet abonelerine, Web sayfalarýnda belirli bir deneyim, alýþkanlýk ve beklenti oluþturmuþ bulunuyor. Elbette bu "kuralý" kýrmak elinizde. Ama oluþturacaðýnýz "kural dýþý" sayfa, ziyaretçilerinizde alýþmadýklarý bir durumla karþý karþýya olduklarý hissine yol açar. Bu, dikkatli kullanýlýrsa, sürüden ayrýlarak dikkat çekme þeklinde, olumlu bir unsur da olabilir. Ne var ki, kural dýþý uygulamalara baþvurabilmek için önce kurallarý ustaca uygulama becerisi edinmek þarttýr. FrontPage'in þablon sayfalarý arasýnda çok "kuralcý" olanlarý kadar, kurallara iyice aykýrý görünler de var. Program kurulurken, bu þablonlarla yapýlmýþ örnek sayfalar da sabit diskinize koypa edilecektir. Bunlarý dikkatle inceleyip, iþinize uygun bir þablonu seçebilirsiniz. FP'i ilk açtýðýnýzda karþýnýza FP Explorer adý verilen Site Yönetim programý gelecektir. Bu programda Personal Web (Kiþisel Web) görünümünde (View/Navigation) menüdeki New Page (Yeni Saya) simgesini her týkladýðýnýzda sitenizin tümünün görünümünü veren ortadaki alanda bir sayfa simgesi oluþacaktýr. Bu simgenin üzerini farenin sað düðmesi ile týklayarak açýlacak menüden Remane (Yeniden Adlandýr) maddesini seçerek, sayfalarýnýza istediðiniz adý verebilirsiniz. Ýyi bir site planlamasý kaðýt üzerinde yapýlmalýdýr. Sonra bu planý FP Navigation ekranýnda oluþturabilirsiniz. Tipik olarak sitenizin bir açýlýþ sayfasý (buna genel olarak Home Page veya Splash Page deniliyor) ve bu sayfanýn içinde yer alacak seyir düðmelerine veya kelimelerine týklayarak gideceðiniz içerik sayfalarý olmalýdýr. Burada, basit bir örnek site oluºumunu görüyorsunuz: <website1.tif> Bu noktada sitenizdeki bütün sayfalar için ortak bir ana tema seçebilirsiniz. FP size 100'e yakýn tema veriyor. Tema seçimini FP Explorer'ýn soldaki memü simgeleri arasýnda bulunan Themes (Temalar) simgesini týklayarak yapabilirsiniz. Ýþte Küresel Pazarlama (Global Marketing) adý verilen tema: <website2.tif> Home Pege olarak adlandýrýlan sayfayý iki kez týkladýðýmýzda, FP'in HTML editörü çalýþacak ve içi boþ olan bu sayfayý, seçtiðimiz temaya göre iþlenmeye ve içi doldurulmaya hazýr olarak karþýmýza getirecektir. < website3.tif> Burada dikkat ederseniz, site planýnda ana sayfaya baðladýðýmýz Yeni Sayfa 1 ve Yeni Sayfa 1 adlý iki sayfa, baðlantýsý kurulmuþ (link) olarak, ekranýn sol tarafýnda seyir satýrlarý olarak hazýr bulunmaktadýr. Bu sayfalarýn adýný

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Navigation ekranýnda deðiþtirecek olursak, FP bu sayfalara yapýlan bütün atýflarý (linkleri) düzeltecektir. Bu kitapçýkta HTML ile sayfa oluþturma konusuna girmiyoruz. HTML ile sayfa oluþturma konusunda temel bilgileri edinmek için, Byte Eðitim Dizisi'nin 15'nci kitabý olan HTML Rehberi'ne baþvurmanýz gerekir. Sayfalarýnýzýn tümünü inþa ettikten, içeriklerini yerleþtirdikten, baðlantýlarýný kurduktan sonra, FP Explorer'a bu sayfalarý ve içlerindeki bütün unsurlarý Wes sitenize evsahipliði yapacak firmanýn Web Server'ýna göndermeniz, veya FP'nin diliyle "Yayýnlamanýz" (Publish) gerekir. Web evsahibinizin Server'ý FrontPage-uyumlu ise FP bunu mevcut Internet baðlantýnýzý kullanarak yapacaktýr.

Web Sitenizin Yönetimi Site yönetimi, bir siteyi oluþturmak kadar önem taþýyor. Sitenizi FP uyumlu bir Server'da oluþturuysanýz, evinizde veya iþyerinizdeki bilgisayardan evsahibinin Server'ýndaki sitenizi kolayca yönetebilirsiniz. Site yönetimi ile kastedilen iþler arasýnda, Açma Ýzni, Sayfa Deðiþtirme ve Güncelleþtirme ve Ýdare Yetkileri bulunur. Yapacaðýnýz Web sayfalarýnýn otomatik olarak herkes tarafýndan görülme, yani Browser programý ile açýlabilme izni vardýr. Fakat tamamen özel bir Web sitesi yapýyorsanýz, sitenizi sadece belirli kiþilere veya belirli bir parolayý verecek kiþilere açabilirsiniz. Sitenizdeki sayfalarýn inþasý, güncelleþtirilmesi ve FP HTML Editörünü kullanarak deðiþtirilmesi yetkisini, ancak Authoring yetkisi olan kullanýcýlar kullanabilir. Siteyi oluþturan kiþi, FP tarafýndan Yönetimi (Administrator) olarak bilinir ve program kurulurken yöneticiden bir kendisine bir parola seçmesi istenir. Bu parola verilmedikçe FP bilgisayarda oluþturulacak Kiþisel Web'i açmayacaktýr. Yeni bir Web alaný oluþturmak isterseniz, FP kim olursanýz olun sizden bir parola seçmenizi ister ve yapacaðýnýz Web sitesi bu parola verilmedikçe yeniden açýlamaz. Bir Web sitesini oluþturan kiþi, FP'nin deyimiyle sitenin yöneticisi, sitede ve sayfalarýnda deðiþiklik yapma yetkisine sahiptir ve bu yetkiyi istediði isme verebilir. Yönetici herhangi bir FP Web sitesi için yetki vereceði kiþilere bir de parola seçmek zorundadýr. Bir FP Web sitesinde yetki daðýtma yetkisi de sitenin yöneticisine aittir. Yönetici bu yetkiyi de týpký Authoring yetkisi gibi istediði isimlerle, parola vererek, paylaþabilir. Yönetici, isterse kendi yetkilerini de deðiþtirebilir. (Yetki verme veya Authoring yetkisini baþka bir kiþiye devretmeden yöneticinin kendi kendisinin yetkisini yok etmesi halinde Web sitesi açýlamaz hale gelebilir!) Bir sitede oluþturulacak dizinlere kimin eriþebileceði ve içindeki kimin görebileceðine iliþkin yetkiler ise FP'den deðil Web Server'dan yapýlabilir.

FrontPage'in Özel Unsurları (Components) FP'i diðer Web yönetim programlarýndan ayýran önemli özelliklerinden biri Component adý verilen bazý unsurlarla, sayfalarýnýza ve sitenize ziyaretçilerle etkileþme, güvenlik ve kullaným kolaylýðý saðlamasýdýr.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Component'lar genellikle dinamik nesnelerdir; Web sayfanýzýn durumuna veya kullanýcýnýn bir hareketine baðlý olarak bir þeyler yaparlar. Component'lar, FP'in HTML editöründe Insert (Ekle) menüsünden Insert FrontPage Components maddesi (FrontPage Unsuru ekle) seçilerek girilir. Bazý Component'lar ise yine Insert menüsünden Active Elements seçilerek girilebilir. Bu unsurlarý kýsaca tanýtýtalým: "Ýçindekiler Tablosu" unsuru, içinde yer aldýðý HTML sayfasýnda bir Web sitesindeki bütün sayfalarýn baðlantýsý ile birlikte bir listesini oluþturur. Ziyaretçileriniz bu listede istedikleri satýrý týklayarak arzu ettikleri sayfaya ulaþýrlar. Arama Formlarý: Sitenize koyacaðýnýz ve içinde metin arama kutusu, arama düðmesi veya kutuyu temizleyerek yeniden baþlama imkaný veren Sil düðmesi bulunan bir formla, verilecek kelime veya kelimelerin sitenizdeki bütün sayfalarda aranmasýný saðlayabilirsiniz. Sonuçlar, metnin geçtiði sayfalarýn adlarý ve baðlantýlarý ile gösterilecektir. Sayfa ve Grafik Ekleme Unsurlarý (Include Component): Diyelim ki bazý sayfalara belirli bir konuda bir metin koyacaksýnýz. Ancak bu metin, zaman zaman deðiþecek. Bu metnin yer aldýðý 10, 15 sayfayý tek tek her seferinde düzeltmek yerine, bu bilgiyi bir HTML sayfasýna koyabilirsiniz; sonra bu sayfayý, sözkonusu metnin görülmesi gereken heryere eklersiniz. Ekleme sayfanýn içeriði deðiþtiði zaman eklendiði heryerdeki bilgi de deðiþtirilmiþ olacaktýr. Bunu metinle deðil de grafikle de yapabilirsiniz. Zaman damgalarý (Timestamps): Bir sayfaya konulan "zaman damgasý", sayfanýn en son deðiþtirildiði tarih ve saati metin olarak gösterir. Siz sayfanýza sadece zaman damgasý unsuru koyarsýnýz; ancak bu damga ziyaretçinin ekranýnda, tarih ve saati belirten metin olarak gösterilir. Yer tutma unsurlarý: Bir HTML sayfasýnýn ilk tasarýmýný yapan ve daha sonra sayfayý deðiþtiren kiþilerin adý ve soyadý ile sayfanýn tanýmýnýn yerini tutacak bu unsurlar sayfa sabit diske kaydedildiðinde, yerini tuttuklarý unsurun içeriðini kendi yerlerine yazarlar. Böylece bir sayfanýn kimin tarafýndan tasarlandýðý, kimin tarafýndan deðiþtirildiði ve tanýmý herseferinde hatýrlanarak deðiþtirilmek külfeti ortadan kalkmýþ olur.

FrontPage'in Form Unsurları FP, ziyaretçilerin Web siteleri ile etkileþmesini saðlamada CGI programlama zorunluðunu da ortadan kaldýrýr. Formlarý þu maksaklarla kullanabilirsiniz: Ziyaretçilerden, isim, adres, telefon numarasý, elektronik adres, görüþ ve düþüncelerini derlemek için yararlanabilirsiniz. Ziyaretçilerin, siteniz veya sitenizi tahsis ettiðiniz konular hakkýnda görüþlerini, düþüncelerini ve tepkilerini derleyebilirsiniz. Sitenizde tanýtýmýný yaptýðýnýz mal ve hizmetlerin satýþýný yapmak üzere, kredi kartý numarasý ve teslim adresi gibi bilgileri alabilirsiniz.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Belirli bir konuda ziyaretçileriniz arasýnda tartýþma açabilir, herkesin görüþ ve düþüncesini belirtmesine, veya baþkalarýnýn görüþ ve düþüncelerine tepkisini göstermesine imkan saðlayabilirsiniz. Form oluþturmanýn HTML bölümüne girmeden, FP'in formla elde edilecek bilgileri iþlemesine imkan veren komutlar ve unsurlarýndan söz edelim. FP, oluþturacaðýnýz forma otomatik olarak Form Handlers adýný verdiði, formla elde edilecek bilgilerin iþlenmesinde kullanýlacak unsurlar ekler. Bu unsurlar, ya FrontPage Server Extensions adý verilen, kullanýlmasý son derece kolay ve Sadece Microsoft'un deðil fakat baþka firmalarýn, hatta Unix ortamýnda çalýþan bazý Web Server'larýn da kullanabildiði mini-programlar sayesinde hizmete sokulabilir. FP bir formla elde edilecek bilgiyi ya Server'daki Web alanýnda, ya da sabit diskte ayrýlacak bir dizinde belirlenecek bir yazý dosyasýna ekleyebilir. FP ayrýca bu bilgileri verilecek bir elektronik posta adresine gönderebilir. FP, arzu ederseniz, Form Handler'larý, ISAPI (Internet Server Application Program Interface), NSAPI (Netscape Server Application Program Interface), CGI (Common Gateway Interface) veya ASP (Active Server Page) uyumlu bir þekilde de oluþturabilir. Bu arayüzlere uygun oluþturulacak Handler'larýn kullanýlabilmesi için Web Server'de bu arayüzlerle çalýþan programlarýn kurulmuþ olmasý gerekir. FP'nin sitenizi sadece kayýtlý kullanýcýlarýn ziyaret etmesine imkan veren Kayýt (Registration) formu ile tartýþma gruplarý oluþturmaya yarayan Discussion Groups sihirbazý, özel bir çaba gerektirmeden, kolayca uygulanabilecek formlardýr. Bu formlarýn kullanýlmasý için Microsoft'un Internet sitesinde (www.microsoft.com/frontpage) geniþ bilgi bulabilirsiniz.

Tavsiyeler Bir Web sayfasý tasarýmcýsýnýn en büyük yardýmcýsý, diðer Web siteleridir. Web sitelerinin iyi, güzel, zevkli, çabuk açýlan, içinde hareket etmesi kolay olanlarýndan örnek almak gerekir. Buna karþýlýk kötü, çirkin, zevksiz, yavaþ açýlan ve en önemlisi ziyaretçi olarak sizi sinirlendiren sayfalardan ders almak gerekir. HTML tasarýmý üzerine okuyacaðýnýz ciltler dolusu kitaptan daha fazla yararý þu tavsiyeyi tutarak elde edebilirsiniz: Internet'te "En Ýyi" sayfalarý bir araya getiren þu sayfadaki baðlantýlarý izleyin ve ulaþacaðýnýz sayfalardan hoþunuza gidenlerin ekran görüntüsünü yakalayýn: <webbest.tif> http://dir.yahoo.com/Computers_and_Internet/Internet/World_Wide_Web/Best_of_the_Web/ Internet'te "En Kötü" sayfalarý bir araya getiren þu sayfadaki baðlantýlarý izleyin ve ulaþacaðýnýz sayfalardan en itici ve çirkin bulduklarýnýzýn ekran görüntüsünü yakalayýn: < webnotbs.tif>

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. http://dir.yahoo.com/Computers_and_Internet/Internet/World_Wide_Web/Best_of_the_Web/Not_Really_the_Best/ //////////////////KUTU//////////// Ekran Görüntüsü Yakalamak Browser programýnda, veya baþka bir programýn penceresi içindeki görüntüyü, grafik olarak yakalamak ve sabit diskinize kaydetmekle, ekranýn o andaki fotoðrafýný çekmiþ olursunuz. Bunun için piyasada çeþitli programlar satýlýyor. Ancak Windows ortamýnda bunu baþka programa ihtiyaç duymadan yapabilirsiniz. Bütün ekranýn görüntüsünü yakalamak için klavyenizdeki Print Screen tuþuna bir kere basýn. Sadece o anda odak noktasý olan, en önde veya fare simgesini içine týklamýþ bulunduðunuz tek pencerenin görüntüsünü elde etmek için önce ALT tuþunu tutun ve býrakmayýn, sonra Print Screen tuþuna basýn. Sonra herhangi bir grafik programýný, örneðin Windows'un Paint programýný açýn Edit menüsünden Yapýþtýr/Paste maddesini seçin. Yakaladýðýnýz ekran görüntüsünü þimdi BMP biçiminde grafik doysayý olarak sabit diskinize kaydedebilirsiniz. <websccap.tif Resimaltý: Ýþte bir MS Word ekranýnýn görüntüsü Paint programýnda.> ////////////////////////////////////////// Ýyi tasarým, iyi saç traþý gibidir: Göze görünmez. Ya da iyi tasarým iyi radyo spikeri gibidir; konuþaný deðil, haberi dinlersiniz. Ýyi tasarlanmýþ bir sayfada, dikkatiniz tasarýmýn kendisine deðil, içeriðe döner. Ve iyi bir tasarýmýn yerini hiç bir þey tutamaz. "Sayfam kötü de tasarlanmýþ olsa, önemli deðil; nasýl olsa içeriði önemli!" diyen bir site sahibi, kendisini baþarýsýzlýða mahkum eder. Bir Web sayfasý, sayfayý oluþturulan sanatçý ve teknik ekibin üzerinde çalýþtýðý bilgisayarýn ve özellikle ekranýnýn imkanlarý deðil, ortalama bir bilgisayar sahibinin edinebileceði bilgisayarýn imkanlarý ve yetenekleri gözönüne alýnarak yapýlmalýdýr. Sayfalar baþtan aþaðý grafikle dolu olur ve grafikler renk ve diðer unsurlar açýsýndan büyük bilgisayar dosyalarý oluþturursa, bu sayfalarýn yavaþ bir baðlantýya sahip bilgisayara aktarýlmasý da yavaþ olur. Bu nedenle Web sayfalarý, 14 inç VGA ekran standartý dikkate alýnarak, 72 DPI çözünürlükte, Windows sisteminin temel 16 rengi kullanýlarak yapýlmalýdýr.

Index.html Web sitenizi yaptýðýnýzda, mutlaka ana sayfanýzý Index.html olarak adlandýrýn. FP bunu sizin için otomatik olarak yapacaktýr ve bunun bir sebebi var. Bir bilgisayar kullanýcý Browser'ýnýn adres kutusuna bir sitenin adresini yazar ve bu site içinde belirli bir sayfanýn adýný vermezse, (örneðin, sadece www.alinin_sitesi.com.tr yazarsa) Web Server hangi sayfayý gönderir? Bir çok Web Server için varsayýlan sayfa Index.html'dir. Bazý Server'lar varsayýlan sayfanýn Default.html olarak adlandýrýlmasýný isterler. Eski sürüm Server'lar arasýnda sayfa adý vermeyen ziyaretçiye web sitesinin kök dizini (root directory) içinde yer alan dosya adlarýný gösteren bir liste sunanlar veya ziyaretçiye hata mesajý

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. verenler de vardýr. Web evsahibinize, Server'ýnýn varsayýlan sayfa olarak hangi adý vermeniz gerektiðini sorun ve ana sayfanýza daima bu adý verin.

Davranış Kuralları Özellikle ticaret amaçlý Internet sayfasýnýn muhtemel müþteri olan kiþinin bilgisayarýna yavaþ aktarýlmasý, kiþinin ilgisinin daðýlmasýna ve bizim muhtemelen bir satýþ imkanýný kaçýrmamýza neden olur. Web sayfasý tasarým programlarýnýn çoðu zaman bir sayfanýn Internet Server'ýndan kiþinin bilgisayarýna yüklenmesi için geçecek süreyi hesap etme imkanlarý bulunmaktadýr. Bu imkandan yararlanýlarak, sayfamýzýn Internet'e örneðin saniyede 14.4 Kbps aktarabilen bir modemle baðlý kiþinin bilgisayarýna ne kadar sürede aktarýlacaðýný daima gözönünde tutmalýyýz. Web sayfalarýmýzý, Microsoft firmasýnýn Internet Explorer programý ile izleyecekler kadar, hatta onlardan daha çok sayýda Netscape firmasýnýn Navigator programýný kullanarak ziyaret edecek kiþiler olacaðýný hiç bir zaman akýldan çýkartmamalýyýz. Web sayfalarýmýz, bizi ziyaret eden kiþinin bilgisayarýnda mevcut düzenleri asla bozmamalýdýr. Bizim sayfamýz, örneðin ziyaretçinin kullandýðý programý tam ekran çalýþmaya zorlarsa, ortaya hiç istemediðimiz sonuçlar çýkabilir. Biz bir takým bilgisayar programlarýnýn nelere muktedir olduðunu, bilgisayar kullanýcýlara kanýtlamak üzere Web sayfasý yapmýyoruz. Adý üstünde sayfamýzý ziyaret eden kiþi ziyaretçi olduðuna göre kendisine mümkün olan bütün saygýmýzý göstermek zorundayýz. Að Davranýþ Kurallarý adýyla (Network Etiquette--Netiquette) yaygýn olan kurallarý burada kýsaca tekrar edelim: 1. Kimseye hakaret etmeyin ve kimseyi öfkelendirmeyin. Sayfanýza sadece güzel þeyleri alýn. Kimseyi küçük düþürücü yazý veya resim yayýnlamayýn. 2. Sahibinin izni olmadan, telif hakký baþkasýna ait eserleri sayfanýza koymayýn. Bir yazý ve resmin, ya da bir baþka sanat eserinin fotoðrafýnýn mutlaka bir telif hakký sahibi vardýr. Bir yazýnýn yazarýnýn, bir fotoðrafýn fotoðraçýnýn, bir resmin ressamýn izni olmadan bir basýn-yayýn aracýna alýnarak yayýnlanmasý nasýl yasaksa, ayný þekilde Web sayfasýna da konmasý da yayýnlanmasý anlamýna gelir ve ayný þekilde yasaktýr. Bir Web yöneticisinin günümüzde söyleyebileceði en yanlýþ söz, "Nereden bilecekler!" sözü olsa gerek. 3. Ticaret simgesi ve ticari marka gibi, yanýnda belirleyici simgesi olan logolarý, ilgili firma ile açýkça yapýlmýþ bir anlaþmanýz yoksa kullanmayýn. 4. Sizden kendi sayfasýna baðlantý vermenizi istememiþ veya sayfasýnda bunu açýkça belirtmemiþ kiþi veya kuruluþlarýn sayfalarýna asla baðlantý vermeyin. Belirli bir Web alanýna veya sayfasýna baðlantý vermeniz gerektiðini düþünüyorsanýz, sayfanýn sahibinden yazýlý izin alýn. 5. Ziyaretçilerinizin size, alanýnýz ve sayfanýz hakkýnda ne düþündüklerini söyleme fýrsatý verin; sayfalarýnýzýn altýnda, Webmaster'ýn adresini vermeyi ihmal etmeyin.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot.

Görsel Denge Günümüzde içeriði tayin ederken düþülen en büyük yanlýþlardan biri, Internet'in en büyük müdavimlerinin iki satýrdan daha fazlasýný okumayan kiþiler olduðu varsayýmýdýr. Internet'ten toplumun her kesiminden kiþilerin yararlandýðýný varsaymak zorundayýz. Sayfamýzýn amacý uzun uzun bilgi vermekse, "Nasýl olsa kimse okumuyor!" diye bu bilgileri kýrpmak, gerçekten o bilgiye ihtiyacý olan kiþilere haksýzlýk olur. Sayfamýzýn bir hareket noktasý, bir geçiþ noktasý olduðunu tahmin ediyorsak, kimseyi fazla oyalamaya, istemediklerini bildiðimiz bilgileri zorla vermeye de hakkýmýz yoktur. Grafik tasarýmcý, içeriðin trafik polisidir, dersek gerçeði abartmýþ olmayýz. Hangi görsel etkinin nasýl saðlanacaðýný belirlemek görsel tasarýmcýnýn iþidir. Tasarýmcý, bu iþi yaparken önemli unsurlarýn zincirin baþýnda gelmesini saðlamalý, bilgi akýþýnýn belirlenmiþ kurallara uygun bir þekilde ziyaretçiye ulaþmasýna yardýmcý olmalýdýr. Yale Týp Fakültesi'nin, ekrana bakan kiþinin göz hareketlerini belirleyen cihazlarla donattýðý bilgisayarlarýn baþýna oturttuðu 12 bin kiþiyle yaptýðý araþtýrma bir bilgisayar ekranýnýn görsel taranma çizgisinin, (1) soldan üst köþeden sað üst köþeye, (2) sað üst köþeden sað alt köþeye doðru genel tarama (3) yeniden sol üstten itibaren okuma, ve (4) üst orta noktadan aþaðý doðru okumayý sürdürme tarzýnda olduðunu gösteriyor. <webgors2.tif> Buna göre, izleyici Web sayfasýnda önce büyük þekil kitlesini ve renkleri görmekte, önplandaki unsurlarla arka plandaki unsurlar arasýndaki kontrastýn farkýna varmaktadýr. Ýzleyici ancak daha sonra, varsa grafik unsurlarýn verdiði bilgiyi almakta, üçüncü olarak da okumaya baþlamaktadýr. Okuma tahmin edilebileceði gibi, en büyük kitleden benzetme yoluyla baþlamakta ve daha sonra kelimelere inmektedir. Bu belirleme, bize, Web sayfasýnýn bütünü itibariyle mükemmel bir grafik dengesine sahip olmasý gerektiðini gösteriyor: salt metinden ibaret gri bir sayfa itici ve sýkýcý iken, büyük ve geniþ grafikler, büyük ve kara likeler halindeki harfler özellikle içerik arayan daha rafine izleyiciye "içi boþ" izlenimini verecektir. Grafik sanatçý, bu noktada sayfanýn beklenen "müþterisi"nin varsayýlan ilgi odaðýný, grafikle metni dengeleyerek bulmak zorundadýr. <webgors1.tif> Bu dengede oran ve uygunluk, sadece sayfanýn hedef kitlesi, ya da baþka bir deyiþle sayfanýn içeriði dikkate alýnarak bulunabilir. Yazýyý soldan saða doðru okumaya alýþmýþ toplumlarda, görsel dikkatin ekranda da soldan saða doðru gitmesi doðaldýr. Bu nedenle Web sayfalarýnda da ekranýn üst yarýsý, görsel odak noktasý olmalýdýr. Ne var ki, 14 ile 16 inç arasýnda deðiþen en yaygýn ekran türünde, önce iþletme sisteminin menüleri, altýnda browser'ýn baþlýk ve menüleri, genellikle grafik sanatçýsýna, çalýþabileceði temiz alan olarak 8 cm'e 13 cm'lik bir alan býrakmaktadýr. Bu alanýn mümkün olduðu kadar yumuþak, pastel renklerle doldurulmasý; sert, aþýrý yoðun çarpýcý renklerden kaçýnýlmasý gerekir. Bu tür renkler ancak çok fazla dikkat çekmek istediðimiz, bir ya da iki unsur için saklanmalýdýr. Yazýlar mutlaka

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. arkalarýndaki zeminle çarpýcý bir kontrast oluþturmalýdýr. Dramatik ve karmaþýk grafikler, mutlaka grafik sanatçýlarý tarafýndan yapýlmalýdýr. Metinleri daha belirgin hale getirecek noktalar, kutular, yatak ve dikey çizgiler, çoðu zaman görsel bütünlük saðlamak yerine sayfanýn tümüne yama hissi verirler. Görsel sanatçýlarýn çoðunun HTML dilinden nefret etmelerinin sebebi, H1 ve H2 baþlýk etiketlerinin çoðu zaman aþýrý büyük baþlýklar oluþturmasýndandýr. Grafik sanatçýlarý, görsel etki unsurlarýnýn etkisini iyi bildikleri gibi, HTML gibi, hassas ayara izin vermeyen bir dille, stilistik ürünler vermenin zor olduðunu biliyorlar. Aþýrý kullanýlan grafik etkinin, nasýl bir sonuç verdiði, palyaçolarýn makyajlarýndan ve giysilerinden kolayca anlaþýlabilir. Bütün görsel tasarýmlarda olduðu gibi, Web sayfasý tasarýmýnda da tutarlýlýk þarttýr. Web alanlarý, günümüzde firmalarýn kurumsal imajlarýnýn oluþumunda en önemli unsur haline gelmiþ bulunuyorlar. Bir firmanýn basýn ve televizyon reklamlarýnda nasýl ayný imaj sürdürülmek zorunda ise, sonuçta bir tür televizyondan ibaret olan Web'de de ayný imajýn korunmasý gerekir. Grafik unsurlarla "stil" oluþturmaya kalkmak, grafikçilerin iþidir. Bir Web alanýnýn baþýndan sonuna tutarlý bir þekilde izlenen grafik uygulama, sonunda izleyicide Web alanýnýn sahibi kurum hakkýnda bir yorum uyandýrýr. Bu nedenle sýrf süsleme amacýyla, sayfalarýn orasýna burasýna çizgi ya da fotoðraf unsurlarý konulmamalýdýr. Özellikle çizgi grafiklerin üç boyutlu görünmesini saðlamak gerektiði inancý, günümüzde hemen hemen bütün Web tasarýmýna egemen olmuþ ve hemen hemen her grafik unsurun bir tarafýna gölgeler yerleþtirilmiþ bulunuyor. Gölge, bir görsel öge olarak kullanýlacaksa, sayfanýn tümünün bir bütün olduðu unutulmamalýdýr. Bir unsurun gölgesi saða aþaðý, diðerininki sola yukarý düþemez. Böyle bir uygulama, sayfayý izleyende derinlik duygusundan çok baþ dönmesi ve mide bulantýsý duygusu verir! Ana sayfa, ya da yaygýn adýyla home page, ya da giderek moda olan bir yaklaþýmýn verdiði isimle splash page, izleyicinin bizim Web alanýmýza daldýðý noktadýr. Bu nedenle sayfada bir davet unsuru olmasý þarttýr. Bu sayfanýn az ve öz unsun içermesi de giderek yaygýn bir tarz olmaya baþladý. Ancak izleyicinin içi tamamen boþ, alanýmýzýn ana unsurlarýna baðlantýlar vermeyen, buna karþýlýk görkemli grafikler içeren bir sayfa ile zaman kaybetmesi, bize ne kazandýrýr? Bir gazete veya derginin Web alaný, yayýnladýðý organýn kapak sayfasýna benzeyebilir. Ama bir üretim firmasý, ana sayfasýnda hiç deðilse belli baþlý mal gruplarýnýn baðlantýlarý olmalýdýr. Çoðu Internet'e modemle baðlanan izleyiciler için, minimalist, yani küçük grafiklerin geniþ alanlar iþgal etmesini saðlayan, baþlýklardan ve beyaz alanlardan yararlanan, buna karþýlýk görsel etkisi son dere yüksek sayfalar yapýlmasý mümkündür.

Ekranın coğrafyası Özellikle meslek yaþamý boyunca kaðýt üzerinde grafik üreten sanatçýlarýn, bilgisayar ekranýnda izlenmek

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. üzere grafik yapmaya baþladýklarýnda karþý karþýya kaldýklarý ilk sorun, ekranda büyük görünen grafiðin kaðýt üzerinde küçücük kalmasýdýr. Kaðýt üzerine geçirilecek grafikleri bilgisayarla çizen grafik sanatçýlarýndan kimi de kullandýklarý 21 inçlik ekranda yaptýklarý grafiklerin, evlerdeki 14 inçlik ekranlarda nasýl görüneceðini pek hesaba katmazlar. Yapýlan hemen hemen bütün araþtýrmalar, Web ziyaretçilerinin sadece yüzde 10'unun bir ekranýn saðýnda ve altýnda kalan unsurlarý görmek için, kaydýrma çubuklarýný kullandýklarýný gösteriyor. Baþka bir deyiþle, grafiðiniz, 14 inçlik bir ekranýn saðýndan ve altýndan dýþarý taþýyorsa, izleyicilerinizin yüzde 90'ýný kaybediyorsunuz, demektir. Bilgisayar ekraný, çoðu zaman gazete ve dergi sayfalarýndan küçüktür. Web tasarýmýnda sýk sýk yapýlan hata, grafiklerin 14 inçlik bir ekranýn temiz görüntü alanýnýn dýþýna çýkmasýdýr. Macintosh ve Windows'un kapladýklarý alanlarla Internet Explorer ve Netscape Navigator'ýn çerçeve baþlýklarý çýktýktan sonra kalan bu temiz alanýn ölçüsü, 535 pixel geniþliðinde320 pixel yüksekliðindedir. Pixel, ekranda görüntüyü oluþturan noktalarýn ölçüdür ve ekran imalatçýsýna göre ve ekranýn büyüklüðüne göre deðiþmektedir. Bu ölçüyü geçen bir grafik, A4 kaðýda basýlamaz. <webalan.tif> Buna göre, tasarýmcý geniþliði 13 ile 15 inç arasýnda deðiþen bir ekrana göre çalýþsa bile yapacaðý sayfanýn kaðýda dökülmesi ihtimali varsa, sayfasýnýn enini, 600 deðil, 535 pixel'i geçmeyecek þekilde ayarlamalýdýr. Ekrandaki sayfamýzýn eni kaðýt üzerinde yaklaþýk 21 cm olur. Oysa bunun yaklaþýk 19 cm'si kaðýda basýlabilir. Buna karþýlýk kullanýcýnýn sayfasýný aþaðý-yukarý kaydýrmasýný önlemek üzere tasarlanan bir ekran sayfasýnýn yüksekliði 350 pixel (yaklaþýk 12.5 cm) olurken, 672 pixel (yaklaþýk 23.5 cm) bir ekran sayfasý sayfa rahatça A4 veya ABD standardý dosya kaðýdýna basýlabilir. Bir çok Web sayfasýnýn kaðýda dökülmesi tasarýmcýnýn ilk olarak gözönünde tuttuðu husus deðildir. Tasarýmcý, çok metin unsuru yeralan sayfalarýn hemen hemen daima kaðýda döküleceðini unutmamalýdýr. VGA ekraný saðýndan soluna dolduran bir yazý, kaðýda döküldüðünde, saðdan 2 santimetresini kaybedecek demektir. Browser programlarýn Macintosh veya Windows ortamýnda tam ekran olarak gösterdikleri temiz alan farklýdýr. Bu nedenle kayýp, 2 cm'nin altýnda veya üstünde olabilir. Baský bakýmýndan kayba uðramayacak "tam ekran" ölçüleri Netscape Navigator ve Internet Explorer'da azami geniþlik 535 pixel, azami yükseklik 295 pixel olarak planlanmalýdýr. Buna karþýlýk basýlmasý düþünülmeyen sayfalar 595'e 295 pixel olarak çalýþýlabilir. Burada sayfanýn uzunluðundan da söz etmek zorundayýz. Bilgisayar ekranlarýnýn saðýndaki kaydýrma çubuðu, ekrandan uzun bir içeriðin yukarý doðru kaydýrýlmasýný saðlar. Özellikle firmanýn Web alaný için önemli sayfalarýn baðlantýlarý, bir ekran dolusu içeriðin altýnda kalýrsa, izleyicinin nerede ne gibi baðlantý olduðunu bilmediðini ve çok az kiþinin ekranýnda sayfayý yukarý doðru kaydýrdýðý gerçeðini hatýrlarsak, büyük bir ihtimalle ana sayfamýza kadar gelmiþ bir ziyaretçinin bizim için önemli sayfalara gitmesini saðlayamamýþ oluruz. Sayfamýzý ekrandan uzun tutmaya karar verirken, izleyicinin sayfayý mutlaka kaydýracaðýndan emin olmalýyýz. Bir gazetenin haber özetleri sayfasýný tasarlayan kiþi, bundan hemen hemen yüzde 100 emin olabilir; ziyaretçi zaten haberi okumak için o sayfada bulunmaktadýr ve haber ne kadar uzunsa, ekranýný o kadar kaydýracaktýr. Ama metin

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. halinde bilgi verilmeyen buna karþýlýk tasarýmcý için önemli baðlantýlara yer verilen bir sayfanýn, baðlantýlarýn bulunduðu alt kenarý, tasarýmcýnýn bir yanlýþ hesabý sonucu ekranýn 2 santimetre altýnda kalmýþ ise, baðlantýlarýn orada olabileceðini tahmin etmeyen bir çok kiþi, bu içi boþ sayfaya bir kaç dakika baktýktan sonra mouse'ýný Geri Dön düðmesine doðru sürmeye baþlayacaktýr. HTML dilini kullanarak yaptýðýmýz sayfalarýn, gazete dergi sayfasý gibi statik olmadýðýný hatýrlamamýz gerekir. Adý üzerinde HTML, hypertext'e--ekraný yani birbirine sýçratabilecek hyper baðlantýlar içeren metinlere--dayanmaktadýr. Verilecek bilgiler ekranlar dolusu bir metin oluþturuyorsa, bunu bir ekranlýk parçalara bölerek, ve parçalarý birbirine baðlantýlayarak, izleyicinin kaydýrma çubuðunu kullanma zorunluðunu ortadan kaldýrabiliriz. Verdiðimiz bilgi gerçekten çok uzunsa, örneðin bir þirketin yýllýk mali raporunu Web sayfalarýmýza koyacaksak, daha iyi bir teknik raporun yazý ve grafikleri ile birlikte kullanýcýnýn bilgisayarýna download edilmesi için bir baðlantý koymak olabilir.

Web'de Sayfa Düzeni Mevcut Web sayfasý tasarým programlarý, Quark Express, Corel Ventura veya Adobe PageMaker gibi sayfa tasarým programlarýndan çok daha az denetim imkaný getirmektedir. Bunun baþlýca nedeni, kullanýcýnýn bilgisayarý ile Web Server programýnýn bulunduðu bilgisayar arasýndaki iletiþim protokolüne (HTTP) uygun bir iletiþim saðlamak zorunda olan HTML dilinin karþý karþýya olduðu teknik zorluklardýr. Ama bu zorluklar, bir taraftan HTTP protokolünde, diðer taraftan browser programlarýnýn HTML'i yorumlayýþlarýndaki sürekli geliþme sayesinde, yavaþ da olsa, giderek azalmaktadýr. Þimdilik bazý zorluklar var diye, HTML sayfalarýn palyaço makyajý gibi olmasý da gerekmez. HTML ile yapýlabilecek muhteþem tasarýmlar vardýr. Hele, HTML 4.0 sürümü ile saðlanan ve sayfalarda görsel birlik baðlamakta kullanýlmasý gereken yerel STYLE kodu veya Cascading Style Sheet (CCS) adý verilen stil komutlarý dosyasý oluþturma imkaný, görsel açýdan etkili HTML sayfalar yapmayý mümkün kýlmaktadýr. Aþaðýda, görsel açýdan arzu edilen etkiyi saðlamakta kullanýlabilecek bazý HTML tasarým kolaylýklarý sýralanmaktadýr:

Renk Bir Web alanýnýn çeþitli sayfalarý arasýnda görsel birliði, belki de diðer grafik unsurlardan daha fazla, renk birliði saðlar. Daima Macintosh sisteminin daha zengin renk skalasý yerine Windows'un daha kýsýtlý temel renklerini kullanýnýz. Windows 95 ile PC dünyasýna da 256 renk içeren paletler gelmiþ olmakla birlikte, Windows sistemi gerçekte 216 renk üretebilir. güvenli bir renk skalasý, en az üç en fazla beþ renk içermelidir. Bu renklerin Windows'ýn sistem renkleri olmasýna dikkat ediniz. Sistem skalasýnda yer almayan bir renk seçtiðiniz zaman, bu rengin hangi tür bilgisayar ekranýnda nasýl gösterildiðini mutlaka sýnayýnýz. Sizin ekranýnýzda hafif bir sarý, bir baþka bilgisayarýn ekranýnda neon sarýsý olabilir. Ýzleyicinin bizim arzu ettiðimiz rengi, arzu ettiðimiz tonda görmesini saðlamak için, sayfanýn geri

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. planýna renklendirlmiþ boþ kutudan oluþan grafik yerleþtirmek, sadece sayfanýn aktarýlmasýný geciktirmeye yarar. Renk tonundan fedakarlýk ederek, sayfalarýmýzýn hýzlý aktarýlabilir olmasýný saðlamalýyýz. Netscape'in renkleri Hexadecimal sayýlarla tanýdýðý, buna karþýlýk Explorer'ýn renkleri isimleriyle tanýyabildiðini unutmamak gerekir. Explorer da hexadecimal deðerleri tanýyabildiðine göre, güvenli bir uygulama daima renklerini sayýyla ifade etmektir.

Ölçüler Sayfanýn kodlanmasý sýrasýnda iþi þansa býrakarak, ölçüleri yüzde olarak vermeyiniz; daima pixel olarak veriniz. Yatay olarak bütün unsurlarýnýzýn geniþliði, sayfanýn izleyici tarafýndan kaðýda basýlacaðýný tahmin ediyorsanýz 539 pixel'i, sadece ekranda seyredileceðini düþünüyorsanýz 350'yi geçmemelidir. Bununla birlikte sayfada yatay veya dikey kaydýrma çubuðunun çýkmasýna neden olmayacak bir tasarýmda, ölçülerin yüzde olarak verilmesi, büyük ekraný olan izleyicilerin teknik imkanlarýndan kendi lehimize yararlanmamýzý saðlar.

Sütun HTML, sayfayý sütunlara bölemez. Bu bakýmdan sütunlu sayfa düzeni ya tablo ile, ya da grafik unsurlarýn mutlak koordinatlarý verilerek yapýlabilir. Mutlak koordinat yöntemi sadece browser programlarýnýn 4.0'ncü sürümüyle uygulanabilir olduðuna göre, eski sürüm browser sahipleri, bizim sütunlar halinde görüleceðini sandýðýmýz unsurlarý, alt alta dizilmiþ olarak görebilirler. Tablolarýn kutularýna arka plan rengi ve görüntüsü verebiliriz. Bu imkandan yararlanýrken, sayfanýn aktarýlmasý hýzýný ne ölçüde yavaþlattýðýmýzý hesaba katmalýyýz. Tablonun her bir kutusunu, baðýmsýz bir HTML sayfasý gibi ele alabilir ve içine metin ve grafikleri yerleþtirebilirsiniz. Yeni sürüm browserlar, tablo kutusu içine yeni bir tablo bile kabul edebilirler. Tablo, etkili bir sayfa tasarýmýnda güçlü bir araç olarak kullanýlabilir.

Çerçeve HTML'e sütun görüntüsü veren bir diðer imkan çerçeve (frame) komutlarýdýr. Ne var ki, bilgisayar kullanýcýlarýnýn sahip olduðu browserlarýn eski sürümleri, çerçeve komutlarýný yorumlayamazlar. Çerçeveli sayfalarýn yavaþ yüklendiði gerçeði de bir çok kullanýcýda çerçeveye karþý olumsuz bir önyargý oluþturmuþ bulunuyor. Bununla birlikte çerçeve, sayfanýn bir köþesini sabit hale getirerek, tasarýmcýya deðiþmeyen bir seyir denetim alaný verir ve baðlantýlar buraya yerleþtirilebilir; ama tasarýmý önce hiç çerçeve kullanmadan yapmanýn yollarýný aramalýyýz. Seyir (navgation) baðlantýlarýmýzý, her sayfada tekrarlamak veya baðlantý komutlarýný içeren basit grafiði her sayfada tekrar ederek, çerçeveye baþvurmaktan kurtulmak mümkündür. Çerçeve kullanmaktan baþka çare yoksa, çerçeve geniþliklerinin toplamýnýn, tayin ettiðiniz sayfa geniþliðini aþmamasýna özen gösteriniz. Bir sayfanýn ortasýnda beliren kaydýrma çubuðu kadar kötü görsel etki oluþturulan baþka bir uygulama olamaz! Kaydýrmak çubuðundan kurtulmak için çerçevelerin kaydýrýlamaz olmasýný (scrolling=none) saðlamak ise, doludan kaçarken yaðmura tutulmak olur. Çerçevenin içeriði çerçeveye kalan alaný aþmýyorsa, kaydýrma çubuðu ekrana gelmeyecektir. Kaydýrma tümüyle önlenir

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. ama içerik ekranýn saðýndan dýþarý taþarsa, izleyicinin içine düþeceði öfkeyi düþünün ve kaydýrma komutunu otomatik'te tutun (scrolling=auto). Her sayfanýn bir de çerçevesiz türünü yapýp, her ikisini birbirine baðlantýlandýrmak, izleyeciye saygýlý bir tasarýmcýnýn baþlýca ilkelerinden biri olmalýdýr. Bu arada IFRAME komutu ile ilgili ufak bir hatýrlatma yapmakta yarar var: Frameset komutu kullanmadan, bir HTML sayfasýnýn içine yüzen bir baþka çerçeve yerleþtirmeye imkan veren bu komut, þu anda sadece Explorer tarafýndan tanýnmaktadýr. Etkili bir görsel unsur oluþturulan ve Frameset gibi bilgisayardan bilgisayara aktarýlmasý zaman almayan bu yararlý komutu kullanabilmek için en azýndan Nestcape 5.0'e kadar beklemek gerekiyor.

Grafiklere konulacak baðlantý komutlarý (map'ler) Daima client side map kullanmaya özen gösteriniz. Server side map komutlarý, izleyicinin bilgisayarý ile Web Server bilgisayarý arasýnda iletiþimi iki kez arttýrmaktan baþka bir iþe yaramayan eski bir teknolojidir.

Metin Biçimlerdirme HTML'de yazýlarý þekillendirme, henüz yeni baþlýyor. Quark'ýn imkanlarýnýn HTML'e gelmesi için daha çok zaman geçmesi gerekiyor! Ama durum o kadar da umutsuz deðil. Explorer'da 3.0'den beri olan HTML dosyasý dýþý stil dosyasý (cascading style sheet, CCS) tanýma imkaný, Netscape 4.0'e de bir ara sürümle gelmiþ bulunuyor. Ama browser'larý en son sürümle güncelleþtirilmiþ kaç kiþi var? (Kendi sorumuzun cevabýný verirsek, bir araþtýrma Türkiye'deki tüm browser'larýn sadece yüzde 12'sinin her iki programýn 4'ncü sürümü olduðunu gösteriyor.) Fakat her iki programýn 3'ncü sürümlerinden bu yana ortak tarafý, HTML'in içine yerleþtirilmiþ STYLE komutunu tanýmalarýdýr. Bu imkanýsayfalarýnýzý zenginleþtiren bir þekilde kullanmak mümkündür. SPAN komutunu, STYLE ile birlikte kullanarak, H1-H6'ya baðlý kalmadan etkili sayfalar yapýlabilir. Paragraflarýn sayfanýn saðýna, soluna veya ortasýna bloke edilmesini saðlayan "text-align:" komutu, bir baþka güçlü tasarým unsuru olarak kullanýlabilir. Her bir paragrafa, bir diðerinden baðýmsýz sað ve sol boþluklar (margin) vermek mümkündür. Biçimlendirme komutlarýnýzý sayfanýn baþýnda tanýmlarsanýz, aþaðýda istediðiniz gibi yararlanabileceðiniz tag'ler elde etmiþ olursunuz.

Form Bir gazete veya dergi sayfasýnýn ya da televizyonun yapamayacaðý fakat HTML'in yapabileceði bir þey varsa, o da FORM komutunun kullanýlmasý olmalý. Form, kullanýcýnýn Web server ile ile etkileþmesinde doðrudan kullanabileceðimiz bir iþleve sahiptir. Form ile ziyaretçi bize bilgi verebilir, bilgi isteyebilir; hatta form komutu ile izleyiciye bizim bilgisayarýmýzý kullanma, izin verdiðimiz programlarý iþletme imkaný bile verebiliriz. Form sayfanýn kendisinden beklenen etkileþmeyi saðlayabilmek için teknikten önce uygun bir görsel etkiye sahip olmasý gerekir. Bu nedenle formlar, Web sayfasýnýn teknik yönetmeni tarafýndan komutlandýrýlmadan önce, grafik tasarýmcýsý tarafýndan çizilmelidir. Form sayfalarýnda izleyicinin kutudan kutuya gitmesinin mantýksal bir çizgi izlemesi gerekir. Örneðin, izleyicinin adresini

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. yazarken, sokak adý ve bina numarasýndan önce kenti yazmasýný istemeyiniz. Herkes, yýllarca resmi ya da resmi olmayan formlar doldurarak, adeta belirli bir form beklentisine sahiptir. Bu beklentiyi bozmak izleyiciyi þaþýrtabilir. Formlarda istenen bilgilerden radyo düðmesi veya iþaretleme kutusunun seçilmesi suretiyle verilecek olanlarýn deðiþkenleri ayný ismi taþýmalýdýr. Aksi taktirde, örneðin bu formla elde edilecek bilgi bir veri tabanýna iþlenecekse, ortaya kullanýþlý olmayan bir sütun çýkartmýþ olursunuz. Formlarda, mutlaka doldurulmasý gereken kutular, belirgin bir renkte ve açýk ifadelerle iþaretlenmiþ olmalýdýr. Formlarýn baðlý olduðu CGI programlarý, formu dolduran kiþiye o anda ekran baþýnda ve daha sonra elektronik posta ile formunun alýndýðýný bildirmelidir. Kýsa bir teþekkür mesajý içerek bu bildirim ekranýnda, mutlaka formdan bir önceki sayfaya geri dönme imkaný olmalýdýr. Formun yanlýþ doldurulduðu kullanýcýya ayrýntýlý olarak bildirilmeli, hangi kutuda, hangi bilgide hata olduðu veya hangi kutunun mutlaka doldurulmasý gerektiði açýkça kaydedilmelidir. Hata bildiren ekrandan geriye dönüþte, formun boþ þekli ne deðil, hatalý da olsa doldurulmuþ þekline dönme saðlanmalýdýr. Formda kredi kartý numarasý, adres, ya da kiþinin özel yaþamýyla ilgili izinsiz açýklanmasý mümkün olmayan bilgiler isteniyorsa, formun belirgin bir yerinde bu bilgilerin gizli tutulacaðý güvencesi yer almalý ve bu gizliliðin saðlanmasý için CGI tarafýnda gereken önlemler alýnmalýdýr. Elektronik ticaretle ilgili formlarda, bize güvenliði veren firmanýn, sistemin veya bankanýn güvenlikle ilgili logosu belirgin þekilde kullanýlmalýdýr.

ALT Grafikleri bilgisayarýna aktaramayan bir izleyici, sizin koyduðunuz grafik yerine çirkin bir kopuk baðlantý simgesi görür. Oysa bunun yerine, yüklenemeyen grafiði anlatan bir kaç kelime, kullanýcýyý meraktan kurtarýr.

META ETÝKETLER Web alanýmýzýn izleyene bir þey kazandýrmasýný saðlamak, ziyaretçiye yeniden gelmesi için çýkartýlmýþ en etkili davetiyedir. Yeniden ziyareti saðlamak kadar, sayfalarýmýzýn varlýðýný bile bilmeyen, özellikle belirli bir koruda arama yapan kiþilerin karþýsýna kolayca çýkabilmemiz gerekir. Belirli arama sistemlerini iþleten kurum ve kuruluþlar, Internet'teki sayfalarýn tümünü inceleyerek içindekileri indekslemek yerine, HTML sayfalarýnýn baþýndaki META tag'lerini kaydetmekte ve indekslerini burada yer alan bilgilerle yapmaktadýrlar. Bu nedenle, bütün HTML dosyalarýmýzýn baþýnda, örneðin: <META name="description" content=" Filanca Gazete / Filanca Online / Filanca Newspaper "> <META name="keywords" content= "filanca, hurriyet, turkiye, turk, turkce, basin, gazete, haber, gundem, politika, dunya, spor, ilan, ekonomi, yazar, news, newspaper, press , journal, daily, politics, international, sports, journalist, economy, advertisement "> þeklinde tanýtma satýrlarý bulunmalýdýr. Ayrýca SubmitIt.com firmasýnýn saðladýðý, sayfalarýmýzý ilgili alanlara ulaþtýrarak, baðlantý verilmesi imkanýndan yararlanma yollarýný aramalýyýz. Baþkalarýnýn baðlantý verdiði

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. sayfalarýn HTTP adresini deðiþtirmemeye özen göstermeliyiz. Adresimizi deðiþtirmek zorunda kalýrsak, en az altý ay süreyle eski adresi koruyup, buradan yeni adrese otomatik ve elle kullanýlabilen baðlantýlar vermek, mevcut ziyaretçi kitlesini kaybetmemek açýsýndan önem taþýr.

Baðlantýlarý Kontrol Edin Sitenizi Server'a gönderdikten sonra, ziyaretçi gibi sitenize girin ve bütün baðlantýlarý týklayýn. Bazý HTML editörleri, metin veya resim unsurlarýna veya diðer sayfalara baðlantý (link) kurduðunuz zaman, HREF etiketinin karþýsýna baðlantýnýn hedefini yazarken, bu unsurun bulunduðu sabit diskin ve dizinin adýný da yazarlar: <A HREF="c:\Web\yenisayfa.htm"></A> gibi. Böyle bir baðlantýyý içeren sayfayý sitenize koyduðunuz zaman, Server'ýn bulunduðu bilgisayarda sayfanýz gerçekten C: diskinde ve Web dizininde ise, bazen mesele olmayabilir. Çoðunlukta ziyaretçiniz bir hata mesajý alacaktýr. Sitenin durduðu dizin, Server açýsýndan o sitenin kök dizinidir ve bütün diðer dizinler kök dizine göre göreli (relatif) olarak gösterilmelidir. Sayfanýz, sitenizin içinde Web dizininde ise bu baðlantýnýn doðru þekilde gösterilmesi þöyle saðlanýr: <A HREF="./Web/ yenisayfa.htm"></A>. Dikkat ederseniz, ters bölü iþaretinin yerine düz bölü iþareti kullanýyoruz.

Yükünüzü Azaltýn Sayfanýzda gerçekten bir anlamý olmayan, bir maksada hizmet etmeyen ne varsa atýn. Hele, "Siz bilmen ne zamandan beri bilmem kaçýncý ziyaretçisiniz!" diyen sayaçlarýn ziyaretçiye ne faydasý var? Coðrafî olarak binlerce kilometre uzakta ve Internet'te omurgaya 30 etap ötede bulunan bir ziyaretçi, sitenizi kaçýncý ziyareççi olarak ziyaret ettiðini bilse ne olur? Oysa bu sayacýn baðlý olduðu CGI programýnýn çalýþmasý ve sonucu bildirmesi, ziyaretçi için fazladan zaman kaybýdýr. Yazýyla belirtebileceðiniz bir unsuru, grafikle belirtmekten vazgeçin. Browser'ýnýn kuruluþ özelliklerinde grafikleri istemediðini belirtmiþ ziyaretçileri düþünerek, her grafik baðlantý unsurunun bir de metin baðlantý unsuru olmasýný saðlayýn. Özellikle grafik olarak sunulan metinlerde kýsaltma yapmayýn; kýsa bir kelime bulun.

Türkçe.. Türkçe.. Türkçe.. Bu bölümü kapatýrken, buraya kadar söylenenler ölçüsünde--hatta onlardan çok daha fazla-- önemli þu uyarýyý asla unutmayýn: Sayfalarýnýzda Türkçe dil bilgisi ve yazým hatasý yapmayýnýz. Ýyi bir Ýmla Klavuzu, ve metinlerin (özellikle grafik halinde sunulan yazýlarýn) daktilo ve Türkçe hatasý içermemesi gerekir. Bu, söylemesi kolay ama yerine getirmesi oldukça güç kurala riayet, ziyaretçilerinize ve ortak kültürümüze ne denli saygýlý olduðunuzun en büyük göstergesi olacaktýr.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot.

Ek 1 Özel Internet: Intranet Ýster parekende, ister toptan alýþveriþ amacýyla olsun, elektronik alýþveriþ yapmak üzere bilgisayarý ile bir firmanýn Web sitesine baðlanacak kiþinin karþýsýna çýkacak Web sayfalarý ne kadar dinamik, ne kadar albenili olursa olsun, bu sayfalarýn gerisinde, o sayfalarda sunulacak mal ve hizmetlerin arzýný saðlayacak, yani kredi kartý bilgisini anýnda doðrulatacak, mal ve hizmetin teslim edilmeye hazýr olup olmadýðýný belirleyecek, dolayýsýyla firmanýn bütün mal ve hizmetlerinin envanterini tutacak, satýlan malýn sevk belgelerini dolduracak, daðýtýcýya teslim fiþlerini yazacak ve envanteri güncelleþtirecek bir sistem yoksa, elektronik ticaretin yararlarýný görmek þöyle dursun, kendi kendimize--saðlayacaðý gelirle oranlý olmayan--yeni masraf kapýlarý açýyoruz, demektir. Gerçek zamanlý olmayan, yani günün sonunda bir personelin klasik yöntemlerle kredi kartýný doðrulatmasýna dayanan sistem, bize kolaylýk deðil, ikinci bir yük getirir. Satýlan malýn envanterinin tutulmasý elektronik deðilse--bu sistemin maðazalar sistemi ile birleþtirilmesi zorunluðu nedeniyle--maðazalarda mevcut sistemin dýþýnda ikinci bir uðraþý anlamýna gelir. Oysa elektronik ticaret, sabit masraflarý asgari düzeyde tutarak, azami kazancýn elde edilmesini saðlamalýdýr. Internet'teki Web sayfalarý, tek ya da iki kiþilik iþletmelerin, 10-20 kiþilik perakende satýþ yerlerinin yaptýðýndan daha fazla kazanç elde ettiðine iliþkin baþarý öyküleri ile dolu ise, nedeni, bu bir ya da iki kiþinin yanýnda, depolamayý nerede ise sýfýra indiren, kayýt ve takip iþlemleri dahil bürokratik tüm iþlemleri otomasyona baðlayan, bilgisayar þebekesi bulunmasýdýr. Günümüzde, bilgisayarlardan yararlanmayan ve bilgisayarlarý þebekeleþmemiþ bir kurum düþünmek hemen hemen imkansýz hale gelmiþ bulunuyor. Firmalarýn ister elektronik ticaret, ister reklam, ister prestij amaçlý olsun, Internet'te giderek artan varlýklarý da kendi kurumlarý içindeki iþlemlerinin bilgisayar þebekelerine dayanmasýný ayrýca zorunlu kýlýyor. Bir firma, bazý bölümlerinde bilgisayara dayalý bile olsa bilgisayarlarý arasýnda veri deposu, envanter, elektronik iletiþim ve bu bilgilerin Internet yoluyla müþterilere açýlmasý gibi alanlarda henüz þebekeleþmiþ olmasý þarttýr. Bu amaçla, 1. Bir firmanýn genel merkez idare birimleri, fabrikalar, tasarým atölyeleri ve maðazalarýnda, Yerel Alan Aðý (Local Area Network, LAN) oluþturmasý ve LAN'larýn arasýnda Geniþ Alan aðý (Wide Area Network, WAN) kurmasý þarttýr. 2. WAN çapýnda, sadece firma mensuplarýnýn kullanacaðý bir "dahilî Internet, yani intranet kurmasý ve bunu Internet'e baðlamasý gerekir. 3. Bu saðlandýktan sonra firma Internet'te Web sitesi kurabilir veya varolan Web sitesini elektronik ticaret amaçlý hale getirebilir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Ýki bilgisayarýn bir þekilde birbirine baðlanmasý, ortaya iki üyeli bir Yerel Bilgisayar Aðý çýkartýr. Birbirine baðlanýnca kadar bu iki bilgisayar arasýndaki alýþ-veriþ, ya disket deðiþimi yoluyla, ya da birincisinde elde edilen bilginin ikincisine yeniden girilmesi yoluyla yapýlabilirdi. Ne var ki, günümüzde bir bilgisayarýn elde ettiði bilgiler, ya da bir bilgisayarda oluþturulan dosyalar o denli büyük olmaya baþladý ki, bu bilgilerin disketle, hatta seyyar disklerle taþýnmasý imkaný kalmadý. Bilgisayardan bilgisayara bilgi naklinin disketle yapýlmasý, ya da bilgilerin ikinci bilgisayara yeniden girilmesi, gerçekte bilgisayardan beklenen yararý da ortadan kaldýran, kendi-kendi kendini yok eden bir uygulama olmaktadýr. Bilgisayar eðer bilginin hýzla naklini saðlamak ve yapýlan bir iþin bir kere daha yapýlmasýný önleyerek personel ve zamandan tasarruf için kullanýlýyorsa, bilgisayarlar arasý bilgi naklinin mutlaka bu ilkeye uygun yapýlmasý gerekir. Bu, bir iþyerinde birbirine baðlý olmayan bilgisayar kalmamasýný gerektirir.

Önce Ağ Bilgisayarlar arasý aðlar, genellikle yavaþ olmasýyla; ileri teknolojiye dayanan geniþ çapta imalat yapan, demir-çelik ya da otomobil fabrikalarý için geliþtirilmiþ sistemler olarak tanýndý. Bu kötü þöhretin silinmesi zamaný ise çoktan gelmiþ bulunuyor. Ýki yýl öncesinin siyah-beyaz ekranlý bilgisayar aðlarýnýn yerini, firmalar içi Internet (Intranet), firma-içi elektronik posta, firmanýn farklý kentler ve ülkelerdeki aðlarý arasýnda ise Internet-Intranet baðlantýsý yoluyla ve neredeyse bedava iletiþim almýº bulunuyor. Að teknolojisindeki geliþmelerin firmalara saðladýðý bir baþka kazanç ise, düne kadar bilgisayar aðý kurmak, bilgisayar bölümü adý verilen ve bir kaç kiþinin gece-gündüz istihdam edildiði bir birimi zorunlu kýlarken, bugün ilk kurma aþamasýndan sonra bilgisayar aðýnýn, firmanýn Intranet'ini ve Internet'ini idare eden kiþi tarafýndan bakýlýp, onarýlabilecek kadar basitleþmesi oldu. <webnet01.tif> Günümüzde yerel alan bilgisayar aðlarý Client/Server (müþteri/hizmetkar) baðý adý verilen donaným ve yazýlýmla kuruluyor. Bunun için genellikle iþlevsel ve fiziksel olarak birbirine yakýn personelin bilgisayarlarý (client), bir merkez bilgisayara (server) baðlanmaktadýr. Client bilgisayarlarýn kullandýðý yazýlým (yazý yazma, grafik yapma, muhasebe programlarý) merkez bilgisayarda durmakta; merkez bilgisayar müþterilerine yazýcýdan ve fakstan yararlanma, elektronik posta alýp-verme, Intranet ve Internet'e ulaþma gibi hizmetleri sunmaktadýr. Bugünün teknolojisi, client bilgisayarlarýn doðrudan yazýcýya, faksa hatta Internet'e sahip olmalarýna imkan vermekle birlikte, bu hizmetlerin yerel-merkez bilgisayarda toplanmasý, masraf denetimi ve yatýrýmýn kontrolü açýsýndan daha çok tercih edilmektedir. Bir merkez yoluyla birbirine baðlý bütün bilgisayarlarýn kullanýcýlarý, birbirlerine Intranet yoluyla baðlý olduklarý gibi, að hizmetleri çerçevesinde de alýþ-veriþ yapabilirler. Tasarým bölümünün çizdiði bir grafik, bir anda bütün yöneticilerin bilgisayarlarýndan çaðrýlýp, bakýlabilir, arzu edilirse deðiþtirilebilir. Muhasebe servisinin son rakamlarý, kaðýda dökülmeden, yetki verilen bütün diðer bilgisayar kullanýcýlarý tarafýndan görülebilir. Perakende satýþ noktalarýnda kurulacak yerel aðýn merkez bilgisayarý (server), satýþ kasalarýný da müþteri

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. (client) gibi görebilir. Kasa makinalarýný oluþturan bilgisayarlar, bütün muamelelerini server'a anýnda bildirirler ve server bu bilgileri gerekli veritabanlarýna iþlemek üzere bir kenara kaydeder. Yerel-merkez bilgisayarlarý (LAN server), daha geniþ bir aðýn (WAN) müþterileri olabilirler. Geniþ alan aðý da týpký yerel alan aðý gibi oluþturulur ve aðlar arasýnda alýþveriþi saðlar. LAN-WAN baðý, düne kadar firmalarýn telefon idarelerinden kiraladýklarý gerçek zamanlý özel hatlarla gerçekleþtiriliyordu. Bunun bir çok nedeninin baþýnda, güvenlik kaygýsý geliyordu. Firmalar, bilgisayar aðlarýný, Internet kullanýcýlarýnýn da kullandýðý bir yolla birbirine baðlamak, baþkta bir deyiþle kendi aðlarýný Internet'e açmak istemiyorlardý. Oysa bugün TCP/IP protokolüne, Microsoft firmasýnýn yaptýðý eklerle, günümüzde herkesin kullandýðý Internet'ten týpký kendi özel kablo baðlantýmýzdan yararlanýyor gibi yararlanma imkaný var. Kýsaca Tunnelling adý verilen bu yöntemler, kamuya açýk Internet'te, sadece bizim kullanýcýlarýmýzýn girebildiði bir tünel açmamýzý saðlýyor. Bu tünelin iki ucunda yangýn duvarlarý [firewall] bulunduðu da düþünülürse, Internet'in hýzý yeterli olduðu durumlarda, LAN'larýmýzý, WAN'ýmýza Internet yoluyla baðlamamýz mümkün. Böyle bir baðlantý, firmaya Internet'ten güvenli iletiþim için yararlanma imkaný verir. Ana merkez dýþýndaki yerel aðlarýmýz arasýnda güvenli iletiþimi böylece saðlayabiliriz. Internet'i, kendi iletiþim aðýnýn anayolu haline getirmek isteyen firmanýn yapacaðý ilk iþ, kendisine bir Alan Adý (Domain Name) almaktýr. Sonra mevcut donanýmýn Yerel ve Geniþ Alan aðlarý þeklinde baðlanmasý gerekir. Bu iki aþamada gerçekleþtirilebilir: Mevcut bilgisayarlarýn, að'a baðlanabilecek þekilde Að Kartý ile teçhiz edilmesi ve içlerinden birinin Server olarak seçilmesi; ve sisteme bir iþletme programý yüklenmesi. Bir að'a baðlanacak bilgisayarýn, önce kendisinin varlýðýný að'a bildirmesi, sonra að'ýn sunacaðý imkanlardan yararlanmasý gerekir. Bu amaçla, IBM uyumlu bilgisayarlara, çeþitli hýz ve yetenekte network kartý takýlýr. Network kartý, adýndan da anlaþýlacaðý üzere, aðý oluþturan kablonun bilgisayara baðlanmasýný saðlar. Aðý oluþturan kablo ve network kartlarýnýn oluþturacaðý kombinasyon, að'ýn hýzýný ve geniþliðini tayin eder. Yakýn zamana kadar tipik bir yerel alan aðý mimarisi, Ethernet sistemi idi. Günümüzde Ethernet þebekesinin yeni bir türü Fast Ethernet en çok revaç gören sistem olmuþtur. Kolay bulunmasý ve ucuz oluþu nedeniyle, Ethernet'in yýldýz topoðrafyasýnda yapýlmasý tercih edilmektedir. Yeni bilgisayarlarýn ve çoðunda hazýr bulunan Windows 95 iþletim sisteminin, bu tür kartlarý takýldýðýnda tanýmasý ve gerekli programlarý kendi kendine yüklemesi dikkate alýnýrsa, genellikle revaç gören bir sistemin dýþýna çýkarak, gereksiz para, iþgücü ve zaman ayýrmanýn yerinde olmadýðý görülebilir. Network kartlarýndan çýkan kablolar Hub adý verilen ve yýldýzýn merkezini oluþturan bir cihaza baðlanýrlar. Bir aðýn müþterisi (Client) veya hizmetkarý (Server) olan tüm bilgisayarlar, ayný teknik donanýmla, ayný Hub'a, baðlanýrlar. Hub'lar da birbirine baðlanabilir. Hub'larýn teknik niteliði, Hub'dan Kart'a olan mesafeyi de tayin eder. Bu mesafe, ilave bir masraf yapmadan alýnabilecek herhangi bir kart, hub ve kablo kombinasyonunda 200 metredir. Bu iþlerin gerçekleþtirilmesi için, bir Enformasyon Teknoloji Bölümü kurulmasý mümkün olduðu gibi, þebekenin anahtar-teslimi bir müteahhit firmaya yaptýrýlmasý da mümkündür. Hangi yol izlenirse izlensin, firma yönetiminin

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. alýnacak cihazlarýn en hýzlý iletiþime açýk olmasýný saðlamasý ve firmanýn elinde bulunan müstakil bütün bilgisayarlarýn aða dahil edilebilmesi gerekir. Biz, firmasýnnda yeni bir að kuracak herkese Microsoft® Windows™ NT Aðý öneriyoruz. Bu öneri yapýlýrken, NT sisteminin sadece farklý marka ve network kartlarýna sahip bilgisayarlardan oluþan bir aðý mükemmel þekilde ve en az personelle iþletmesindeki kolaylýk ve üstünlükleri deðil, fakat ayný zamanda bir tek paketle hem Intranet, hem Internet hem de elektronik ticaret yazýlýmý edinmenin mümkün olduðu gerçeði dikkate alýyoruz. Microsoft® Windows™ NT Server sistemi, Macintosh bilgisayarlarýnýn da bulunduðu, Ethernet, Fast Ethernet, Fiber Optik, Token Ring gibi farklý iþletim sistemleri, topoðrafya ve medyaya sahip bir yerel ve geniþ alan aðýný iþletebilir. Böyle bir sistem ayrýca Backoffice adý verilen bir paketle, að'a ve aðda bulunan bütün bilgisayarlara hertürlü veri bankasýný paylaþma, birbirinin yazýcýsýndan yararlanma, ortak dýþ faks sistemi kullanma, ve piyasada mevcut 12 bine yakýn kullanýlmaya hazýr programý ortaklaþa kullanma imkaný vermektedir. Backoffice'in elektronik ticaret imkanlarý aþaðýda ele alýnmýþtýr. NT sisteminde sadece bir bilgisayar bütün sistemin ana merkezi olarak görevlendirilir. Bu bilgisayara NT sistemi yüklenirken, kendisinin Primary Domain Controller olduðu bildirilir. Bir sistemde sadece bir Primary Domain Controller bulunur, ama birden fazla Server bulunabilir. Bu Server'lar, (ana Server'ý yedeklemek amacýyla) Backup Domain Controller, (kaynaklarý paylaþmak amacýyla) File Server, yazýcýlarý paylaþmak amacýyla Print Server, Internet Information Server, Internet Commerce Server (eski adýyla Merchant Server) ve Web Server þeklinde Member Server görevleri verilir. Bu görevler, taþýyacaðý að hizmetleri ve aðýn trafiði çok deðilse, ana server'a da verilebilir. Ana server'a verilen member server hizmetleri NT ortamýnda her an baþka bilgisayarlara (server) kaydýrýlabilir. Yerel aðýn (LAN) oluþturulmasýndan sonra, sýra LAN'ýn Internet'e baðlanmasý konusu üzerinde düþünmeye geliyor. Bu baðýn niteliði, LAN'ýmýzýn ne ölçüde hýzlý bir geniþ alan aðýna (WAN) dönüþeceðini de tayin edecektir. Bir kere daha belirtmek gerekirse, burada kastedilen Internet baðlantýsý, sadece Web sayfasý demek deðildir. Bu suretle oluþturacaðýmýz Internet Sitesine bizim firmamýzýn personeli dýþýnda kimse zaten girmeyecektir. Bu site ile varsa firmanýn Web sayfalarý arasýnda iliþki kurulabilir; hatta kurulmalýdýr. Özellikle servisler ve yöneticiler Web Sitesine girmesini istedikleri mal ve hizmetleri, Web operatörüne ileteceklerdir. Firmanýn Web sitesini ziyaret edecek kiþiler sadece bu sayfalara girmiþ olacaklar, fakat firmanýn özel amaçlý Internet sitesinin farkýnda bile olmayacaklardýr. Bu Internet Sitesi sadece firma içi iletiþim için kullanýlacaktýr. LAN ile Internet arasýndaki baðlantýnýn büyüklüðü (bandwidth) firma içi iletiþimin yüküne göre belirlenmelidir. Eðer firma içi iletiþimin çok yüksek olmasý bekleniyorsa, örneðin maðaza yöneticileri ile merkez satýþ yönetimi arasýnda hergün video konferans yapýlacaksa, baðlantýnýn T1 veya ISDN hattý ile olmasý þarttýr. Böyle bir baðlantý düþünülmüyor, fakat sadece dosya alýþ-veriþi ile yetinileceði bekleniyorsa, özel (dedicated) hat yerine, çevirmeli eriþim yoluyla (dial-up connection) ihtiyaç anýnda modemle baðlantý kurulmasý ile yetinilebilir. Internet Hizmet Sunucu ile LAN'ýmýz arasýnda kuracaðýmýz baðlantýnýn baþlangýçta, ISDN hattýndan ibaret olmasý düþünülebilir. Bu hattýn doðacak trafiði taþýyamamasý halinde, kiralýk daimi hatta baðlantýya geçilebilir.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Seçilecek bu baðlantý, bizim LAN'ýn Hub'larýndan birine, araya Router denen bir cihaz konularak baðlanýr. NT sistemi, Router olmadan da, kendisine gelecek TCP/IP mesajlarýný yönlendirebilir. Ancak LAN-Internet trafiðinin yükü, araya Router koymadan yapýlacak bir baðlantýda, NT Server'ý aþýrý meþgul edebilir. NT sisteminin ya ana Server'ý, ya da tayin edilecek bir üye Server'ý, elektronik posta (E-Mail) Server'ý görevi yapabilir. Bu bilgisayar, að'a girme yetkisi tanýnmýþ bütün personelin IP adresini ve o anda sistemde olup olmadýðýný, sistemde ise fiziken hangi bilgisayarda çalýþtýðýný bilecektir. Dýþ Internet'ten gelen bir TCP/IP mesajý (elektronik posta, gönderilen bir dosya, bir yazý, bir muhasebe programýnýn spread-sheet'i, bir grafik programýnýn tasarýmý, video konferans görüntüsü, ve saire) doðruca bu bilgisayara yönlendirilecektir. Bunun için sistemdeki bütün bilgisayarlarda TCP/IP protokolünün etkin hale getirilmesi, ve NT sisteminin Internet için ana kapý olarak seçilmiþ olmasý gerekir. Windows 95 ve Windows for Workgroups sistemlerinde TCP/IP iletiþim ve NT ile baðlantý protokolü vardýr. Macintosh bilgisayarlarýna ise dýþarýdan yüklenmesi mümkündür. Baþka bir deyiþle, çok eski olmamak þartýyla, günümüzde hemen hemen bütün bilgisayarlar, 25 Dolarlýk Network kartý ve 10 Dolarlýk kablo, 50 Dolarlýk Hub ile birbirine baðlanarak, NT sistemine baðlý bir LAN haline getirilebilir; Internet Hizmet Sunucuya verilecek abone bedeli ve þehiriçi telefon ücretiyle, Türkiye'nin her tarafýndan, Türkiye'nin her tarafýna WAN oluþturabilirler. Bu suretle yapacaðýmýz bir LAN-WAN-Internet baðlantýsýndan network-centric (NC) bilgisayar þebekesi oluþturmak, Intranet kurmak ve elektronik ticaret alt yapýsý için yararlanacaðýz.

Intranet'in Yararları Bir firmanýn LAN aðýna sahip olmasý, kaynaklarýn birleþtirilmesi ve daha etkin kullanýlmasýný saðlamak için gerekli adým olmakla birlikte yeterli adým deðildir. Bunun için, oluþturulacak donanýmýn üzerine ya groupware adý verilen Lotus Notes veya Novell GroupWise gibi bir uygulama paketi konulmasý, ya da günümüzün teknolojisi olan Internet'i firma içinde gerçekleþtirmek gereklidir. Firma içi internet (Intranet), internet deðildir. Intranet bir elektronik posta programý da deðildir; ama firma içi ve dýþý elektronik postanýn getirdiði imkanlarýndan yararlanmak için hem iç, hem de dýþ e-posta programlarýna saðlý olmasý gerekir. Birbiriyle ileþitim yapamayan bir çok farklý donanýmý, Internet teknoloji yardýmýyla hep birlikte devreye sokmayý baþardýðý için Intranet'e, günümüzde firmalarýn içinde karar alma sürecini hýzlandýran; öðrenme sürecini kolaylaþtýran; alt ve üst arasýnda iletiþimi saðlayan; iþbirliðini ve uzmanlýk bilgisinin firma içinde daha kolay dolaþmasýný mümkün kýlan bir sihirli deðnek diye bakanlar bile var. Bir intranet firmaya iþ iliþkilerinde avantaj saðlar. Günümüzün dinamik ve kýyasýya rekabete açýk iþ ortamýnda, firmalarýn sürekli ve hýzlý þekilde yeni mamülleri piyasaya sürmesini gerekli kýlmaktadýr. Piyasanýn deðiþen taleplerine cevap vermekte geç kalmak, piyasa payýnýn kaybedilmesi tehlikesini taþýmaktadýr. Ayrýca günümüzün giderek artan tüketiciyi koruma anlayýþý, tüketicinin firmalardan taleplerini de artýrmaktadýr. Intranet, bir firma içinde iletiþim ve karar süreçlerine getirdiði akýþkanlýk ve düzen sayesinde, firmalarýn piyasa koþullarýna cevap vermelerini hýzlandýrmaktadýr.

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Bölümler arasýnda bilgi alýþveriþi artmakta, bölümlerin birbirlerinin sorularýna cevap vermesi ve taleplerini yerine getirmesi daha hýzlý olmaktadýr. Kademeler arasýndaki yazýþmalar aþaðýdan yukarý artan bir yetki silsilesi içinde denetlenebildiði için, birimler arasýnda üstünden sorumluluk atma sorunu ortadan kalkmakta, sistem-içi sorunlar bunalýma dönüþmeden çözülebilmektedir. Intranet'in imalat ve operasyonda da avantjalarý olacaktýr. Ýmalat takvimi ve envanter kontrolü, hemen her firma içinde iç ve dýþ bilgilerin derlenmesine, hammadde ve ara madde arzýna, satýþ tahmin cetvellerine, kaynak tahsis kararlarýna, mühendislik bilgilerine, depo ve ulaþtýrma imkanlarýna dayanan dinamik süreçlerdir. Intranet, saðladýðý hýzlý iletiþim ve süratli karar mekanizmasý sayesinde parça sipariþ ve satýnalma iþinde masraflý depolama zorunluklarýný kaldýrabilir; üretim takvimlerinin ilgili tüm personelin her an istifade edebileceði bir tarzda tutulmasýný saðlayabilir; malzeme, tarif, tasarým bilgisinin daha kolay paylaþýlmasýný saðlayarak israfý önler. Intranet'in muhasebe alanýnda saðladýðý avantajlar da dikkat çekicidir. Çeþitli kaynaklardan mali analiz bilgileri toplamak ve firma bütçelerini oluþturmak, Intranet uygulamasýnda çok daha etkin ve hýzlý yapýlabilir. Intranet uygulamasýnda mali bilgilerin derlenmesi çok daha güvenli olabilir. Firmanýn kaðýda döküldüðünde daha kolay yayýlabilecek bilgileri, son ana kadar Intranet'te sadece ilgililerin görebileceði tarzda saklanabilir. Mali raporlar tek merkezde ve her an istifadeye hazýr olarak tutulabilir ve çeþitli ihtimal senaryolarý ile kaynak tahsisi daha bilgili ve bilinçli tarzda yapýlabilir. Birimlerin mali durumlarý hakkýnda daha hýzlý bilgi vermesi saðlanabilir. Bordrolar daha güncel ve doðru hazýrlanabilir. Intranet'in satýþ ve pazarlama alanýnda da avantajlarý olacaktýr. Günümüzde firmalarýn satýþ ve pazarlama bölümlerinin karþý karþýya olduðu sorunlarýn baþýnda firmanýn sürekli deðiþen üretim listesini takip ve bunu yönlendirme çabasý gelmektedir. Fuarlar ve sergilerin takibi, defileler ve rekabet hakkýnda bilgi edinilebilecek baþka mecralarýn izlenmesi ve buralardan elde edilecek bilgilerin firmasýnýn kendi üretimine yansýtýlmasý, satýþ ve pazarlama birimlerinin en çok zaman ayýrdýðý iþler olmakdadýr. Intranet gibi, bilgi paylaþmayý en kolay ve zahmetsiz iþ haline getiren bir sistem, bir firma içinde en çok pazarlamacýlarýn iþine yarayacaktýr. Özetle, Intranet, bir firma içinde bilgi alýþ veriþinin artmasýný saðlayacak ve firmanýn kararlarý daha doðru, daha güncel ve verimli olacaktýr. Intranet, bir firmanýn Internet'te baþarýlý ticaret yapmasýnýn da temel taþý olacaktýr.

Internet'te Ticaret Elektronik ticaret yeni bir kavram deðil. Firmalar ve kiþiler yýllardan beri çeþitli türde elektronik ticaret yapýyorlar. Ancak yakýn tarihe kadar yüksek masrafý ve karmaþýk teknik zorunluklarý dolayýsýyla elektronik ticaret kitlelere yayýlamýyordu. Internet, hem kolay, hem ucuz baðlantý saðlayarak, elektronik mal ve hizmet alýþ veriþini kitlelere yaymayý baþardý. Internet'te ticaret, çok kýsa süre içinde yüzmilyonlarca Dolarlýk bir potansiyel oluþturmuþ bulunuyor. Özellikle firmalar açýsýndan Internet'te ticaretin saðlayabileceði kazancýn, ancak yatýrýmcýlarýn hayal gücü ile sýnýrlý olduðunu

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. söylemek yanlýþ olmaz. Herþeyden önce giderek artan oranda kabul gören standartlar, firmalarýn iþ yaptýklarý diðer firmalarla iliþkilerine yeni bir görünüp kazandýrmaktadýr. Firmalar arasý toptan ticaret, Internet aracýlýðýyla ticaretten en fazla yararlanan alan olmuþtur. Firmalarla perakende alýcý arasýndaki iliþki ise toptan ticarete oranla daha yavaþ geliþmektedir. Bunda, henüz Internet'te ticaret yapan perakende satýcý sayýsýndaki artýþýn toptan alýþ-veriþe oranla daha yavaþ artýyor olmasý kadar, tüketicide sorumsuz yayýncýlýk sonucu son yýllarda yerleþmiþ güvensizliðin silinmemiþ olmasý da rol oynamaktadýr. Ortalama bir bilgisayar kullanýcý, hala, bilgisayarýnýn ekranýna yazacaðý bir kredi kartý numarasýnýn ve adresin, kolayca sorumsuz ellere düþeceði kanýsýndadýr. Bununla birlikte özellikle enformasyon teknolojisi ile uðraþan kiþilerden baþlayarak, aþaðý doðru, bilgisayarlý alýþ-veriþin örneðin telefonla yapýlan alýþ-veriþten daha güvenli olduðu kanýsý geliþmektedir. Bu tespite parallel olarak, ABD'de elektronik ticaretin en çok bilgisayar yazýlýmý ve donanýmý konusunda olduðu, onu yayýn aboneliði, bilet ve yer ayýrtma, ve borsa ile iliþkili mali hizmet alýþ veriþinin izlediði, doðrudan perakende mal alýmýnýn ise en son sýrada yer aldýðý belirtilirse, Internet'e güvenin, toplumun elektronik geliþmelere en açýk kesiminden, ortalama üyesine doðru geliþtiði bir kere daha görülmüþ olur. Internet'te ticarete açýk Web alanlarýnýn oluþturulmasýný ya da geçerli terminoloji ile ifade edersek "Elektronik maðaza" kurmayý saðlayan hazýr paket programlarýn sayýsý hergün artmaktadýr. Örneðin Netscape firmasý, yeni piyasaya sürdüðü Kiva adlý paketle, NT veya Unix sistemleri için, bir firmanýn ihtiyacý olabilecek bütün yazýlýmlarý sunmaktadýr. Bir að'da kullanma hakký 25 bin Dolar olan bu yazýlým, Web Server hizmeti gören að merkezine yüklenmekte ve bu að'a, müþterinin kredi kartýnýn teyidinden, firmanýn envanter veri tabanýndan bilgi alma, faturalama ve sevkiyata kadar hemen hemen elektronik ticaret için gerekli bütün iþlemleri yapabilecek otomasyonu kazandýrmaktadýr. Benzeri bir baþka yeni program ise dünyanýn en büyük bilgisayar imalatçý firmalarýndan Intel ile Almanya'nýn dev program üreticilerinden SAP arasýnda kurulan ortaklýk olan Pandesic LLC'nin piyasaya sunduðu paket de 25 bin Dolar civarýnda bir fiyat etiketi taþýmakta, firmanýn envanter veritabanýndan bilgi almakta ve müþteriye sunmaktan, bankalarla iþlemi tamamlamaya ve sevkiyatý hazýrlamaya kadar hemen hemen bütün iþlemlere imkan saðlamaktadýr. Ancak biz burada, Microsoft firmasýnýn sunduðu paket programýn uygulanmasýný öneriyoruz. Microsoft, Internet'te ticaret imkaný veren yazýlýmý, NT aðlarýný iþleten Backoffice adlý paketine entegre etme yolunu seçmiþ bulunuyor. Bu paketin 5 "client" bulunan bir að'ýn Server merkezine konulmasýnýn bedeli 3 bin Dolar civarýndadýr. Að'daki client bilgisayar sayýsý arttýkça, bu fiyat da artmaktadýr. Að iþletim sistemine entegrasyonu nedeniyle "tek sistem-tek çözüm" ilkesi çerçevesinde bakým-oraným ve kullanýmýn öðrenilmesi gibi cari harcamalarda tasarruf saðlayan Microsoft'un Internet'te ticaret stratejisini benimsiyoruz. Microsoft Site Server Enterprise Edition adlý bu paket, NT að iþletim sisteminin bir parçasý olarak (3 bin Dolar civarýnda satýlan paketin içinde) edinilebileceði gibi, Commerce Server adýyla, sisteme daha sonradan da ilave edilebilir. Microsoft firmasý, Internet'te ticareti kolaylaþtýran ve belirli bir standarta baðlayan unsurlarý, Microsoft Windows iþletim sistemine ve Microsoft Internet Explorer programýna da yerleþtirmektedir. Özellikle yeni piyasa sürülecek

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Windows 98 iþletim sistemi Microsoft Wallet programýný da içerecek ve bu sistemi kullananlara, ilave bir güvenlik saðlayacaktýr. Bu program kullanýcýlar tarafýndan þu anda bile Microsoft firmasýnýn Web alanlarýndan ücretsiz edinilebilmektedir. Microsoft'un Internet ticaret stratejisi üç parça üzerine inºa edilmiº bulunuyor: Server Tabaný: Microsoft'un kullanýcýlarla güvenli ve hýzlý iletiþim saðlamayý amaçlayan Web platformu, Active Server Pages teknolojisine dayanmakta ve firmanýn Transaction Server programý ile bütünleþmektedir. Baþka bir deyiþle, Microsoft, NT aðýna koyduðu güvenlik sistemini, Web ile iliþkileri ve Web dünyasýnda alýþ-veriþi düzenleyen Server'ýna da uygulamaktadýr. Bu pakette firma að operatörünün, elektronik maðazayý kolaylýkla oluþturmasýný saðlayacak yardým ekranlarý vardýr. Programa yerleþtirilmiþ bir çok yardýmcý program, firmanýn Internet maðazasýna reklam alýnmasýný ve bu reklamlarýn müþterinin ilk tercihiyle birlikte "müþterinin zevkine uygun" þekilde sunulmasýný saðlamaktadýr. Yine Server'da yer alan sipariþ iþleme kolaylýklarý, firma tarafýndan kendi muhasebe ve sevkiyat sisteminin gereklerine göre tanzim edilebilmektedir. Baþka bir deyiþle, Server, kendi kurallarýný firmaya empoze etmek yerine, firmanýn her türlü iþleyiþ özelliðine uygun hale getirilebilmektedir. Ödeme: Microsoft firmasý Açýk Ödeme Mimarisi adýný verdiði sistem üzerine bina ettiði Microsoft Wallet programýný, kullanýcýnýn bilgisayarýna yerleþtirerek, ve arzu ettiði ödeme tarzýný seçme iþini bilgisayar kullanýcýya býrakarak, güvenliði artýrmak istemektedir. Wallet mevcut gerçek-zamanlý ve yüzde 100 güvenli ödeme yöntemlerinden birini seçebileceði gibi, ilerde çýkacak yeni yöntemleri de benimseyebilir. Server, kullanýcýnýn seçeceði her türlü sisteme açýk ve Wallet'ýn göndereceði onay kodunu kabule hazýrdýr. Bu sistem, firma, müþteri ve banka sistemi arasýnda ortak-iþletim kolaylýðý getirdiði gibi, müþteri açýsýndan da firmayý kendisi ile banka arasýndaki iliþkiden çýkarttýðý için ayrýca ilave güvenlik duygusu kazandýrmaktadýr. Kullanýcý açýsýndan firma sadece kredi kartýnýn onaylandýðý mesajýný almakta ve dolayýsýyla satýcý firmaya kredi durumuyla ilgili, alýþ-veriþ açýsýndan gerekli olmayan bilgileri vermemiþ olmaktadýr. Wallet programýnýn özellikle Windows 98 iþletim sistemi ile birlikte bu sistemi kullanan tüm bilgisayar sahiplerine verileceði düþünülürse, tüketici açýsýndan standart hale gelmesi beklenmelidir. Ticaret Ortaklarý Programý: Microsoft firmasý, Commerce Server sistemine daha geniþ bir kabul kazandýrmak için, özellikle ABD'de geçerli bir firmalar arasý iþbirliði ve dayanýþma sistemine de öncülük etmekte, bu sistemden yararlanacak firmalarýn birbirleri ile iþbirliðini arttýrýcý çözümler önermektedir. Microsoft'un entegre çözümü, bilgisayar kulanýcýsýna bugün Internet Explorer 4.0 ile yakýnda Windows 98 iþletme ortamý ile, bu örnekte olduðu gibi, hýzlý ve güvenli alýþ-veriþ imkaný kazandýran Wallet ve Buy Now ek programlarýný kazandýrýyor. Bu iki program da Netscape firmasýnýn Internet programý ile kullanýlabilmektedir. Firma ise NT að iþletim sisteminde mevcut Internet Information Server programýna Internet Commerce Server programýný ilave etmekle yetiniyor. Bu ekle, firmanýn NT aðýnda Microsoft'un Commercial Internet System adýný verdiði entegre sistem oluþmaktadýr. Bu sistemin bir baþka yan yararý, firmanýn varsa Web alanýný ve bu alanda yer alan sayfalarýný, her ziyaretçinin özelliklerine göre kiþiselleþtirmesine imkan saðlamasýdýr. Internet'te daha iyi ticaret anlamýna gelebilecek

This document is created with the unregistered version of Document2PDF Pilot. Web sayfasýnýn ziyaretçinin belirlenebilen veya bilinen özelliklerine göre kiþiselleþtirmek, bir ölçüde bu raporun kapsamý dýþýnda kalmaktadýr. Özetlemek gerekirse, -- gerek bugün mevcut (SMTP ve HTTP gibi) Internet ve að iletiþim protokollerinin tümünü uygulamýþ olmasý, gerekse geliþtirilmekte olan (XML ve EDI gibi) yeni bilgisayarlar arasý veri alýþ-veriþ protokol önerilerine açýk olmasý, -- elektronik alýþ-veriþe sunulan mal ve hizmetlerin Web alanýnda temsilini son derece kolay ve çok az sayýda personelle sürdürülebilir hale getirmesi nedeniyle, Microsoft Site Server 3.0 Commerce Edition, çok kýsa süre içinde piyasa payýný en hýzlý artýran Internet'te ticaret yazýlýmý olmayý baþarmýþ bulunuyor.