107 dekembrhs 2016

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ’ Τεύχος 107 Δεκέμβριος 2016

Καλά Χριστούγεννα ΄

Γενική Συνέλευση

και Αρχαιρεσίες στο Σωματείου

Πραγματοποιήθηκε, στις 26 Νοέμβρη, η τακτική Γενική Συνέλευση του Σωματείου, καθώς και οι Αρχαιρεσίες, για την ανάδειξη νέου Διοικητικού και Καλλιτεχνικού Συμβουλίου. Ευχάριστο ξάφνιασμα η μεγάλη συμμετοχή μελών από την επαρχία, τους οποίους ιδιαίτερα ευχαριστούμε για τον κόπο, το χρόνο και τα έξοδα, που δαπάνησαν, για να βρεθούν κοντά μας. Στο Δ.Σ., ε κ λ έ γ ο ν τ α ι , με σειρά πλειοψηφίας σταυρών: Πάνος Καπετανίδης, Τάκης Κωστιδάκης, Αργύρης Αθανασίου, Σωκράτης Κοτσορές, Αντώνης Παντιώρας. Αναπληρωματικό μέλος: Νίκος Αλεφραγκής. Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών εκλέχτηκε ο Άγγελος Αλιμπέρτης και στο Καλλιτεχνικό Συμβούλιο εκλέχτηκαν οι: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης, Πάνος Καπετανίδης, Αργύρης Αθανασίου, Τάκης Κωστιδάκης, Μιχάλης Ταυλάτος και Νίκος Αλεφραγκής. Στην Ελεγκτική επιτροπή, εκλέχτηκαν οι: Δημήτρης Μπότσης, Τάκης Βαμβακίδης και Στάθης Λαγκάδας. Στη γόνιμη συζήτηση, που αναπτύχθηκε μεταξύ των μελών, επισημάνθηκε το δυσμενές οικονομικό κλίμα των μνημονίων, που έχει σαν αποτέλεσμα την απομαζικοποίηση και το μαρασμό των φορέων του συνδικαλισμού και του πολιτισμού. Ο οικονομικός απολογισμός ανέδειξε τη δυσμενή οικονομική κατάσταση, που έχει περιέλθει το ταμείο του Σωματείου, που ακόμα και με τη σφικτή διαχείριση, που προβλέπει και ο νέος προϋπολογισμός, για το 2017, αφήνει τόσο παθητικό, που αν δεν βρεθούν νέες πηγές χρηματοδότησης, εκτός από τις συνδρομές των μελών, σε 3,5 χρόνια «το ταμείον θα είναι μείον». Για το λόγο αυτό, προτάθηκε από το Δ.Σ. και έγινε δεκτό από τη Γενική Συνέλευση: α) Να διοργανώνονται δύο παραστάσεις, με εισιτήριο, κάθε χρόνο, με σκοπό την επιπλέον συγκέντρωση 1.000 ευρώ. β) Την προσπάθεια ευαισθητοποίησης του Υπουργείου Πολιτισμού, για επιχορήγηση του Σωματείου μας, έστω με το ποσό των 3.000 ευρώ. γ) Μέσω της πραγματοποίησης Συνεδρίου, με θέμα: «Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη», επιπλέον στόχος η δωρεάν παραχώρηση χώρου, για τα γραφεία του ιστορικού μας

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο: Πάνος Καπετανίδης

ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664

Σελίδα

2

Σωματείου (που εκεί είναι και η σημαντικότερη οικονομική αιμορραγία ανά έτος) και αν είναι δυνατόν, ο χώρος αυτός να είναι τέτοιος, που να εξυπηρετήσει και τη λειτουργία, σε μόνιμη βάση, της Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών. Στις 7 Δεκέμβρη, συνήλθε το νεοεκλεγμένο Δ.Σ. και συγκροτήθηκε σε σώμα. Έτσι, Πρ όε δ ρ ο ς επανεκλέγεται ο Πάνος Καπετανίδης, Γ ε νικός Γ ρ αμ μ ατ έας ο Αργύρης Αθανασίου, Ταμίας ο Αντώνης Παντιώρας, Α΄ Αντιπρ ό εδ ρ ο ς ο Τάκης Κωστιδάκης, Β΄ Αντιπρ ό εδ ρ ο ς , για θέματα επαρχίας, ο Σωκράτης Κοτσορές.

Επιτροπή Δοκιμασίας Καραγκιοζοπαίχτη Την 1η Δεκέμβρη, συγκροτήθηκε ύστερα από πεντέμισι χρόνια, η Επιτροπή Δοκιμασίας Καραγκιοζοπαίχτη, αποτελούμενη από τους: Μίμη Μάνο (Αθανασίου), Πάνο Καπετανίδη, Τάσο Κούζη (Κούζαρο), Τάκη Κωστιδάκη και Αντώνη Παντιώρα.

Η επιτροπή συγκλήθηκε στη σκηνή του φιλόξενου εργαστηρίου του “Θιάσου Αθανασίου” (Πλάτωνος 7, Μοσχάτο), ύστερα από αίτηση του μέλους μας Τάσου Τσώνη, για να παρακολουθήσει και να κρίνει την αρτιότητα της δουλειάς του. Ο Τάσος Τσώνης

Μαζί του, δήλωσαν συμμετοχή και παρουσιάστηκαν, επίσης, τα μέλη: Νίκος Μπαρμπούτης, Κωνσταντίνος Ντούμπας και Γιώργος Αθανασίου. Με βάση σχετικό άρθρο 4 του καταστατικού, οι κρινόμενοι κρίθηκαν στην καλλιτεχνική δεξιοτεχνία, καθώς και την άρθρωση, την ορθοφωνία και τη μιμητική ικανότητα του υποψήφιου καραγκιοζοπαίχτη.

Ο Νίκος Μπαρμπούτης

Σελίδα

3

«Οικογενειακή» φωτογραφία, από αριστερά πάνω: Κωνσταντίνος Ντούμπας, Νίκος Μπαρμπούτης, Γιώργος Αθανασίου, Τάσος Τσώνης. Κάτω: Τάκης Κωστιδάκης, Τάσος Κούζης (Κούζαρος), Αντώνης Παντιώρας, Μίμης Μάνος (Αθανασίου), Σωκράτης Κοτσορές και Πάνος Καπετανίδης.

Ο Κωνσταντίνος Ντούμπας

Σελίδα

4

Ο κάθε κρινόμενος θα έπαιζε ορισμένες σκηνές από παράσταση, με τις φιγούρες και τα σκηνικά του. Στις σκηνές, παρουσίασε: α) σύντομους διάλογους των βασικών τύπων, β) μια συνομιλία με γυναικείο πρόσωπο και γ) έναν ακόμα διάλογο, που να περιλαμβάνει ξιφομαχία. Η επιτροπή, ύστερα από μυστική ψηφοφορία, βαθμολόγησε τους κρινόμενους και κατέγραψε το αποτέλεσμα στο ειδικό βιβλίο, που τηρείται στο Σωματείο.

Και οι τέσσερις πέρασαν την δοκιμασία με ικανοποιητικές βαθμολογίες. Ο διάλογος, που προηγήθηκε, αλλά και εκείνος που ακολούθησε, μεταξύ επιτροπής και των νέων καραγκιοζοπαιχτών, ήταν θερμός και εποικοδομητικός. Ήταν, για όλους, μια αξέχαστη βραδιά! Ο Αντώνης Παντιώρας

και ο Μίμης Μάνος

Οι κρινόμενοι επέδειξαν, στην επιτροπή, φωτογραφίες της σκηνής τους, ενημέρωσαν για τα ηχητικά, που χρησιμοποιούν, καθώς και για ό,τι άλλο θεώρησαν ότι θα βοηθήσει την επιτροπή να σχηματίσει την καλύτερη εικόνα για αυτούς.

Ο Γιώργος Αθανασίου

Ν Ε Α Υ Π Ο Υ Ρ ΓΟ Σ ΠΟΛΙΤΙΤΙΣΜΟΥ

Η Λ ΥΔ Ι Α Κ Ο Ν Ι Ο ΡΔ Ο Υ Η ηθοποιός Λυδία Κονιόρδου είναι η νέα υπουργός Πολιτισμού, διαδεχόμενη τον Αριστείδη Μπαλτά. Η μακρά και δημιουργική πορεία τής κορυφαίας τραγωδού, ηθοποιού και σκηνοθέτιδας στο ελληνικό θέατρο και η παρουσία της στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της χώρας, υπήρξε, πάντα, σταθερή. Η Λυδία Κονιόρδου μετείχε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ, στις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου 2015. Στις ευρωεκλογές του 2014, ήταν υποψήφια ευρωβουλευτής του κόμματος των Οικολόγων Πράσινων. Γεννήθηκε το 1953 και σπούδασε Αγγλική Φιλολογία, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1977, αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Έγινε γνωστή στο πανελλήνιο με τις σπουδαίες ερμηνείες της, στην αρχαία τραγωδία, με το Θεσσαλικό Θέατρο του Κώστα Τσιάνου. Υπήρξε, μεταξύ άλλων, ιδρυτικό μέλος του «Θεάτρου της Άνοιξης» και σημαίνον στέλεχος του Κέντρου Έρευνας-Πρακτικών Εφαρμογών του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος «Δεσμοί», της Ασπασίας Παπαθανασίου. Από το 1978 έως το 1987, ήταν μόνιμο μέλος του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν και έπαιξε ρόλους σε έργα του ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, Γιώργου Λαζάνη και Μίμη Κουγιουμτζή. Πήρε μέρος, ως Κορυφαία του Χορού, σε πολλά έργα του αρχαίου δράματος, ενώ έπαιξε την Αθηνά στις Ευμενίδες και την Κλυταιμνήστρα στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή και στον Αγαμέμνονα του Αισχύλου. Η πρώτη της τηλεοπτική εμφάνιση έγινε, το 1990, στην τηλεοπτική σειρά 13 επεισοδίων της ΕΡΤ-2, «Το Φάντασμα», σε σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντόπουλου και από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Γρηγόρη Ξενόπουλου, στο ρόλο της Έλενας Ματαράγκα και στο πλευρό του Σταύρου Παράβα, της Μάρθας Βούρτση και του Γιάννη Καρατζογιάννη. Σελίδα

5

«ΤΑ ΕΝΕΝΗΝΤΑΧΡΟΝΑ

ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ & “Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ”» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη

Ο εορτασμός των 90 χρόνων της λειτουργίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης σχεδόν συμπέφτει με τον εορτασμό των 90 ετών της λειτουργίας του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών. Οι δύο σχεδόν συνομήλικοι θεσμοί, (γεννήματα και οι δύο της εποχής του Μεσοπολέμου, μετά από τη Μικρασιατική Καταστροφή και πριν από τον επερχόμενο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), έχουν την ευκαιρία, σε κρίσιμες πια εποχές, να ετοιμάζονται να διανύσουν την τελευταία και εξίσου κρίσιμη, λόγω των νέων διεθνών γεγονότων, δεκαετία του βίου τους και μέχρι την πανηγυρική, ελπίζουμε, συμπλήρωση του ενός αιώνα λειτουργίας τους.

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης υπήρξε πρωτοπόρο και στο θέμα της διδασκαλίας του αντικειμένου του Θεάτρου Σκιών, κάτι που για τα περισσότερα ελληνικά πανεπιστήμια φαντάζει από αδιάφορο ή κάπως δύσκολο μέχρι αδύνατο και ανούσιο. Η αρχή είχε γίνει, κάπου στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με το μάθημα του καθηγητή Φιλοσοφικής Γρηγόρη Σηφάκη. Περίπου δύο δεκαετίες αργότερα, ο (τότε διδάσκων στο Α.Π.Θ.) καραγκιοζοπαίχτης Μιχάλης Χατζάκης εντάσσει το μάθημα του Θεάτρου Σκιών, στο Τμήμα Νηπιαγωγών της Παιδαγωγικής Σχολής. Πρόκειται για δύο σπουδαίες επιτυχίες για την τέχνη του «Καραγκιόζη», αν σκεφτεί κανείς ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν έχει επενδύσει, εδώ και τόσα χρόνια πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο, παρά την ιδιαίτερη δυναμική του και παρά το ότι, τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει κάποιες παρόμοιες, αλλά αδύναμες, περιορισμένες ή αδικημένες (για διάφορους λόγους) προσπάθειες, στην Αθήνα, στην Πάτρα ή στην Φλώρινα κ.α..

Να επισημάνουμε, στο σημείο αυτό, ότι μιλάμε για ένα κανονικό μάθημα γύρω από την τέχνη του Θεάτρου Σκιών, αυτόνομο και επίσημα ενταγμένο στο Πρόγραμμα Σπουδών του ελληνικού πανεπιστημίου. Αυτό τονίζεται, διότι δεν λείπει σήμερα, από το ελληνικό πανεπιστήμιο, η απλή παρουσίαση της τέχνης του Θεάτρου Σκιών σε φτωχές ημερίδες, σύντομα αφιερώματα ή μικρές αναφορές σε ευρύτερα γνωστικά αντικείμενα, γύρω από τη θεατρική αγωγή, την παιδική λογοτεχνία ή τη λαογραφία, μέσα από προσωρινού χαρακτήρα συνεργασία με καραγκιοζοπαίχτες. Αυτό, όμως, είναι αποσπασματικό, έχει ημερομηνία λήξης και δεν μπορεί να βάλει «γερές» βάσεις για κάτι πιο μόνιμο και κυρίως πιο επιστημονικό.

Συγκεκριμένα, ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της τέχνης του Θεάτρου Σκιών, σε επίπεδο πανεπιστημιακής προσέγγισης, υπήρξε, ανέκαθεν, η έμφαση στις λαογραφικές διαστάσεις της και η υποτίμηση ή η απαξίωση μιας καθαρά επιστημονικής προσέγγισής της, για διάφορους λόγους, που δεν είναι της παρούσης να αναλύσουμε. Τονίζουμε, απλώς, ότι η λαογραφική προσέγγιση μιας τέχνης είναι πολύ ευκολότερη από την επιστημονική, ενώ, ταυτοχρόνως, κρύβει και πολλές παγίδες, οι οποίες σχετίζονται με μια μη αντικειμενική (άρα πιο χαλαρή) προσέγγισή της.

Το πρώτο βήμα για μια επιστημονική προσέγγιση του Καραγκιόζη, ιδιαίτερα ως προς τα ιστορικά του ζητήματα, έγινε, από τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, κατά κύριο λόγο, με τη δράση και τις εργασίες του Χατζηπανταζή, του Πούχνερ, του Κιουρτσάκη, της Μυστακίδου ή του προαναφερθέντος Σηφάκη κ.ά.. Επιπροσθέτως, από τη δεκαετία του 1990 και εξής, ξεκίνησε και η προσπάθεια μιας επιστημονικής-παιδαγωγικής προσέγγισης της τέχνης του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών, η οποία θα έπρεπε πια να ξεφύγει από τις συνηθισμένες, μέχρι τότε, τακτικές απλής συλλογής σχετικού υλικού, φτιαγμένου από τα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό, θα έπρεπε αυτή η νέα προσπάθεια να

Σελίδα

6

δώσει ιδιαίτερη έμφαση ιδίως στην ψυχοπαιδαγωγική και στη διδακτική προσέγγιση της τέχνης του νεοελληνικού Καραγκιόζη, κάτι που δεν είχε γίνει ποτέ, ως τότε, με έναν επιστημονικό τρόπο και που αποτελούσε κενό, τόσο στην παιδαγωγική βιβλιογραφία, όσο και στη βιβλιογραφία του Θεάτρου Σκιών. Το μεγάλο πρωτοποριακό βήμα, πάνω σε αυτήν την προσπάθεια, πραγματοποιήθηκε (και πάλι) στο Αριστοτέλειο, με τη διδακτορική διατριβή του γράφοντος και με τον τίτλο: «Το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών ως μέσο αγωγής των μαθητών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης». Στόχος και πρωτοτυπία αυτής της διατριβής ήταν να καλυφθεί το σχετικό κενό στη γενική βιβλιογραφία και να θωρακιστεί, με επιχειρήματα, η τέχνη του Καραγκιόζη από αυτούς που δεν τη θεωρούν ως κατάλληλο μέσο αγωγής για την παιδική ηλικία.

Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω και για να καταλήξουμε εκεί που ξεκινήσαμε, δεν είναι πλέον τυχαίο, που το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αγκαλιάζει και θέτει υπό την αιγίδα του, εκτός των άλλων, στην ψηφιακή συνεδριοθήκη του, όλα τα τεύχη (τριψήφιου πια αριθμού), καθώς και τα αντίστοιχα εξώφυλλα, του ψηφιακού μηνιαίου περιοδικού «Ο Καραγκιόζης μας» του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, κάτι που αποτελεί εξίσου πρωτοπορία, ήδη αναγνωρισμένη στο εξωτερικό.

ΜΗΝΥΜΑ από το Δ.Σ. του Σωματείου: Παρακαλούνται τα μέλη να ενημερώνουν τον Πρόεδρο, για τυχόν αλλαγές στα στοιχεία τους. Κυρίως: διεύθυνση κατοικίας τους, τηλέφωνα και email.

Σελίδα

7

«Μασκοφόροι, κουκουλοφόροι και μεταμφιεσμένοι στο Θέατρο Σκιών» του Γιάννη Χατζή

Η μάσκα προσδιορίζεται σαν ένα τεχνητό σκέπασμα του προσώπου ή της κεφαλής, που χρησιμοποιείται για προστασία ή μεταμφίεση. Σε μια μακρόχρονη πορεία πέρασε από τη λατρεία, τις ιεροτελεστίες και το Θέατρο, στα λαϊκά έθιμα (γιορτές, καρναβάλια). Όμως ποια είναι η βαθύτερη αιτία που αναγκάζει κάποιον να κρύψει την ταυτότητα του, την προσωπικότητα και τον ψυχικό του κόσμο με τη χρησιμοποίηση μιας μάσκας; Ποια είναι η ανάγκη σε τελευταία ανάλυση να αποφύγει κάποιος τον πραγματικό του εαυτό και να γίνει κάποιος άλλος με μια μάσκα ή κάποιου είδους μεταμφίεση; Οι ιεροτελεστίες και τα λαϊκά έθιμα, πρόσδιδαν μυστηριακό περιεχόμενο στη μάσκα, που θεωρούνταν γέφυρα επικοινωνίας με το θείο. Το ιερατείο και οι μύστες των μυστηριακών δρώμενων, προσπαθούσαν να ταυτιστούν με το θεϊκό πάνθεο, να ερμηνεύσουν τις «άνωθεν» θελήσεις, να ξορκίσουν το κακό και γενικότερα να εξυπηρετήσουν τις μεταφυσικές τους ανησυχίες και φυσικά τη θέση τους στην κοινωνική διαστρωμάτωση. Συχνά σ’ ένα εκστατικό παραλήρημα που κυρίευε τους πιστούς, φαντάζονταν πως και οι ίδιοι συμμετείχαν στη θεϊκή φύση, διαχωρίζοντας τη ψυχή από το σώμα και ενώνονταν με το θείο. Σ΄ αυτό το ξεφάντωμα της φαντασίας, όπου οι μασκοφόροι και οι μεταμφιεσμένοι αποποιούνταν τον εαυτό τους, σε μια πλήρη αλλοτρίωση της προσωπικότητάς τους, η μάσκα ήταν το πιο πρόσφορο μέσο, για τη μετάβαση από το «είναι» στο επιδιωκόμενο «φαίνεσθαι». Τα λαϊκά έθιμα από την άλλη, όπως για παράδειγμα οι αποκριές, ποτέ δε χάνουν τη μυστηριακή τους διονυσιακή τους καταγωγή, παρ’ όλο που ο κοσμικός τους πια χαρακτήρας με τις μάσκες και τις μεταμφιέσεις καλύπτουν πιότερο ψυχαγωγικές ανάγκες, παρά μεταφυσικές ανησυχίες. Στη Θέατρο, η μάσκα, το σκηνικό προσωπείο, όπως χαρακτηρίζεται, σε αντιδιαστολή με το θρησκευτικό, το λατρευτικό, και οι μεταμφιέσεις, έρχονται να εξυπηρετήσουν την τέλεια μίμηση από τα «πρόσωπα και πράγματα» του «ιδεατού» περίγυρου που παριστάνονταν, στην προσπάθεια δραματοποίησης. Διευκολύνουν τον ηθοποιό στη μέθεξή του με το άλλο, αληθινό ή πλασματικό πρόσωπο που ενσαρκώνει και επιτρέπουν τον θεατή στην κατανόηση και γιατί όχι στην ταύτιση, με τα άτομα και τους χαρακτήρες που παρίστανται. Σε κάθε περίπτωση η μάσκα προκαλεί δέος και υποβάλλει με το ελλοχεύον μυστήριό της. Το ελληνικό Θέατρο Σκιών, θέαμα λαϊκό, με μυστηριακή φύση, δισδιάστατο παιχνίδι του φωτεινού «είναι» και του σκιερού «φαίνεσθαι», είναι δεκτικό, με το άναμμα των φώτων του μπερντέ, στην προβολή και το ζωντάνεμα μασκοφόρων ή μεταμφιεσμένων φιγούρων. Αυτές λες και κινούνται σ’ ένα γνώριμο και οικείο περιβάλλον, που ταιριάζει στο ανάλογο σκηνικό, αλλά και τις απαιτούμενες και επιδιωκόμενες συνθήκες πλοκής και δράσης, των «προσωπιδοφόρων» ηρώων. Συνθήκες

Σελίδα

8

τόσο απαραίτητες για την υποβολή όχι μόνο των αντιπάλων ή των θυμάτων των εγκληματικών δραστηριοτήτων τους, αλλά και των θεατών, που αγωνιούν και θέλγονται από τις κάθε είδους τέτοιες παραστάσεις, όπου φιγούρες μασκοφόρων ή μεταμφιεσμένων, έχουν τον πρώτο λόγο στην εξέλιξη της πλοκής και την ένταση του μυστηρίου. Ας μη ξεχνάμε ότι πέρα από κάθε άλλο, το Θέατρο Σκιών είναι και μια οικονομική μονάδα βιοποριστικού χαρακτήρα και το μυστήριο πάντα «πουλούσε»! Οι μασκοφόροι Ρωμαλέοι στην εμφάνιση (εκτός από τον Καπετάν Απέθαντο που είναι μεταφυσικά τεράστιος), οι μασκοφόροι του μπερντέ κρύβουν την ταυτότητά τους, για προστασία από κάποια αναγνώριση. Η ανωνυμία του πραγματικού τους προσώπου είναι απαραίτητη για την αίσια κατάληξη των δίκαιων ή άνομων σκοπών τους. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι φοβούνται για πολλούς λόγους και έτσι αποφεύγουν να γίνουν γνωστοί, κάτι που θα δυσκόλευε τους σκοπούς τους και θα ήταν επικίνδυνο για τους ίδιους. Δεν κρύβουν μόνο το πρόσωπο αλλά και την ταυτότητά τους, την προσωπικότητά τους, τον ψυχικό τους κόσμο. Κυριολεκτικά εμφανίζονται στο πανί «εκτός εαυτού». Ο λόγος; Η προστασία και η επιβολή δέους. Κοινός παρονομαστής η σύγκρουση άλλοτε με την κάθε είδους εξουσία (τουρκοκρατία, αστυνομία) ή με την ηθική τάξη και την κοινή περί δικαίου αντίληψη (π.χ. κλοπές, δολοφονίες, εκφοβισμός κ.λ.π.). Οι περισσότεροι προέρχονται και έχουν εμπνευστεί από ανάλογους ήρωες των λαϊκών αναγνωσμάτων, του κινηματογράφου, των θρύλων και των παραμυθιών. Τα μυθιστορήματα επιφυλλίδας του Μεσοπολέμου και τα τεύχη με μυθιστορήματα σε συνέχειες, όλα τόσο δημοφιλή εκείνη την εποχή, βρίθουν από μασκοφόρους, που πολλοί είναι φουστανελοφόροι (Καπετάν Απέθαντος, Ο Μαύρος Αρχιληστής, Ο Αρχιληστής του θανάτου). Είναι αναγνωρίσιμοι σε εμφάνιση χάρις στις εξαίρετες λιθογραφίες μεγάλων λαϊκών ζωγράφων, που τα κοσμούσαν (Σ. Χρηστίδης κ.λ.π.). Σ’ αρκετά από αυτά επιχειρείται μια σύζευξη του ληστρικού και αστυνομικού μυθιστορήματος. Σ’ όλες τις περιπτώσεις ο μπερντές ποντάρει σ’ αυτήν την αναγνωρισιμότητα των ηρώων που είναι ήδη δημοφιλείς. Σε κάποιες περιπτώσεις το δάνειο εξαντλείται μόνο στη χρησιμοποίηση του μυθιστορηματικού μασκοφόρου, σε παράσταση που καμιά σχέση δεν έχει με τη συγκεκριμένη πλοκή του λαϊκού αναγνώσματος. Μπορεί οι επιρροές των λαϊκών αναγνωσμάτων και του κινηματογράφου να είναι σαφείς και διακριτές στις υποθέσεις των παραστάσεων του Θεάτρου Σκιών, όμως ο «μπερντές» έχει τις δικές του προδιαγραφές δραματοποίησης και συχνά αρκείται μεν σε δάνεια, από την άλλη όμως τα μεταλλάσσει, ανάλογα με τις δυνατότητες της σκηνικής παρουσίασης, τις διαθέσεις της «πλατείας». Οι θεατές αρέσκονται πιότερο στους μασκοφόρους που δρούνε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, με καλοδεχούμενο το εθνικοαπελευθερωτικό περιεχόμενο. Στην περίπτωση αυτή η βαριά σκιά του ηρωικού ρεπερτορίου, σπονσάρει τους φουστανελοφόρους μασκοφόρους, σε βάρος των μασκοφόρων με εγκληματικές διαθέσεις. Οι αγροτοδημοτικές καταβολές του κοινού αρέσκονται μ’ αυτές τις παραστάσεις και θα χρειαστεί βιωματικά να εμπεδωθεί ένας αστικός τρόπος ζωής, όπου η πληθυσμιακή άνοδος των αστικών κέντρων, η διάδοση των λαϊκών αναγνωσμάτων, περιοδικών κι ο κινηματογράφος, οι εκσυγχρονιστικές προσπάθειες του Αντώνη Μόλλα, Ντίνου Θεοδωρόπουλου και τόσων άλλων, δημιουργήσουν το κατάλληλο κλίμα στις προτιμήσεις των θεατών για την εμφάνιση μασκοφόρων χωρίς παραδοσιακές στολές. Οι μασκοφόροι αυτοί είναι κατά πλειοψηφία εγκληματικές φυσιογνωμίες και κινούνται κύρια στα αστικά κέντρα, σε αντίθεση με τους φουστανελοφόρους μασκοφόρους, που πεδίο ζωής, ύπαρξης και δράσης είναι η ύπαιθρος. Κατ’ εξαίρεση, στον μπερντέ, ο μασκοφόρος «Μαύρος

Σελίδα

9

Αρχιληστής» θα δράσει στην Αθήνα (εκδοχή Βασίλαρου, 1971) και στα λαϊκά αναγνώσματα η χάρη του θα μεταφερθεί στο Παρίσι, όπου θα αναμετρηθεί με τον «πολύ» Φον Κολοκοτρώνη κι ο «Ροκ ο Αντεροβγάλτης» θα στοιχειώνει το Σεράι του Πασά, ενώ ο «Αόρατος Καπετάνιος» κι ο «Καπετάν Λυκογιάννης» (Μάνθος Αθηναίος), αψηφώντας κάθε κίνδυνο, θα εισβάλουν στα ενδότερα του Σαραγιού. Οι μασκοφόροι στο Θέατρο Σκιών διακρίνονται σε: α) τιμωρούς, διεκδικητές, απελευθερωτές (ο Αόρατος καπετάνιος) και β) σε εγκληματίες (το φάντασμα του Σαραγιού, Ο μαύρος κυνηγός), παράνομους (η συμμορία του Φαντομά) γ) περιστασιακούς μασκοφόρους θύματα του έρωτα (ο Διονύσιος διάβολος). Ακόμη πρέπει να αναφερθεί και η ενίοτε παρουσία επαγγελματιών μασκοφόρων όπως είναι οι δήμιοι σε κάποιες παραστάσεις. Σε κάθε περίπτωση ο μασκοφόρος (όπως και ο μεταμφιεσμένος), χάνεται μέσα στο ρόλο που επέλεξε να ενσαρκώσει. Συντελείται κατά κάποιο τρόπο μια μετενσάρκωση, όπου η μάσκα δεν κρύβει μόνο, αλλά και αποκαλύπτει ή καλύτερα φέρνει στην επιφάνεια κρυφές πτυχές της προσωπικότητας και της ψυχοσύνθεσης του μασκοφόρου ήρωα, κάτι που αντανακλάται στις επιδιώξεις και τις ενέργειές του. Μ’ αυτή την έννοια η μάσκα αποκτά μια πρόσθετη εκφραστική δύναμη και περίσσιο δέος, που πολλές φορές αγγίζει τα όρια της φρίκης (Καπετάν Απέθαντος). Στο Θέατρο Σκιών οι παραστάσεις με ήρωες μασκοφόρους συγκέντρωναν πολλούς θεατές και είχαν σίγουρη οικονομική επιτυχία, γι’ αυτό παίζονταν τα Σαββατοκύριακα και είχαν μεγάλη διάρκεια. Εντυπωσίαζαν και υπέβαλαν με τις φιγούρες, τα σκηνικά και τα τρικ, όπως και με τοις κατάλληλες εναλλαγές του χρώματος του φωτισμού. Φυσικά οι παραστάσεις αυτές είχαν και την κατάλληλη και ανάλογη με τα προσδοκώμενα οικονομικά οφέλη, προπαγάνδα με αφίσες, «τρικάκια» και πολύχρωμα και γλαφυρά προγράμματα, τόσο στην είσοδο του Θεάτρου, όσο και στα διάφορα στέκια και περάσματα. Οι φουστανελοφόροι μασκοφόροι του μπερντέ είναι τιμωροί που εκδικούνται, απελευθερώνουν, προστατεύουν, διεκδικούν, ξεσκεπάζουν κακουργήματα και ανοσιουργήματα και μπορούν να έχουν μεταφυσικές ιδιότητες,

Σελίδα

10

όπως ο Αόρατος Καπετάνιος, να είναι υλοποιήσεις νεκρών, που ξαναζωντανεύουν για να εκτελέσουν κάποια αποστολή (Καπετάν Απέθαντος) ή η εκτέλεση κάποιας αποστολής και μπόλικα μάγια τους κρατά αλώβητους ή αθάνατους. Συνδετικός τους κρίκος η ρωμαλέα διάπλαση και δύναμη και οι υπεράνθρωπες δυνατότητες. Από την άλλη οι παράνομοι που διαπράττουν διάφορες εγκληματικές πράξεις, ενώ δεν έχουν απόκοσμα χαρακτηριστικά και υπόσταση, προσπαθούν με τη μάσκα να υποβάλλουν παρόμοιες ιδιότητες. Συχνά σ’ αυτούς η μάσκα είναι μέρος μιας ολόκληρης μεταμφίεσης, ανάλογα με τις διαθέσιμες φιγούρες στο μπαούλο του μάστορα. Έχω παρακολουθήσει παραστάσεις των έργων «Το φάντασμα του Σαραγιού» και «Η διμοιρία των τρελών», όπου οι φιγούρες των παρανόμων και κακούργων, άλλοτε φορούσαν μια χαρτονένια μάσκα, άλλοτε μόνο ένα πανί στο κεφάλι κι άλλοτε ήταν ολόσωμα μεταμφιεσμένες.

Η περίπτωση του «Μαύρου Αρχιληστή»

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1910, ο λαϊκός συγγραφέας Αριστείδης Κυριακός καθιερώνει τον φουστανελοφόρο και μασκοφόρο «Μαύρο Αρχιληστή» να αντιμάχεται τον Φον Κολοκοτρώνη (υπαρκτό πρόσωπο ντετέκτιβαστυνομικού της εποχής, 1846-1897). Μέχρι το τέλος της ζωής του Κυριακού το 1922 το έργο θα δει τρεις πετυχημένες εκδόσεις, σ’ Ελλάδα και εξωτερικό. Το 1918-1921 στις εκδόσεις «ΘΥΕΛΛΑ», ο Κυριακός θα εμφανίσει τον «Αετό του Μωρηά», πάνω στα πρότυπα του «Μαύρου Αρχιληστή». Μετά το θάνατο του Κυριακού ο Ηλίας Οικονομόπουλος θα αναλάβει την μακροημέρευση του «Μαύρου Αρχιληστή» και του «Αετού του Μωρηά», γράφοντας τη συνέχεια των περιπετειών των δυο ηρώων σε άλλα τέσσερα μυθιστορήματα πανομοιότυπης πλοκής με εκείνη του Κυριακού. Ο «Μαύρος Αρχιληστής» σκοτώνεται, ανασταίνεται και δρα ακόμη και στο

Παρίσι. Στο Παρίσι, θα στείλει και τον «Αετό του Μωρηά» να συναντήσει τον Φον Κολοκοτρώνη. Οι καραγκιοζοπαίχτες οσμίζονται τις αναγνωστικές διαθέσεις του κοινού. Τα λαϊκά αναγνώσματα και οι περιπέτειες των ηρώων τους γίνονται αντικείμενο συζήτησης στα καφενεία, τις ταβέρνες, στα κουρεία και γενικά σε τόπους δημόσιων ανθρωπομαζώξεων. Έχω προσωπική εμπειρία από το κουρείο του παππού μου, όπου σε καθημερινή βάση γίνονταν ομαδική ανάγνωση και σχολιασμός των περιπετειών του Τσακιτζή, που δημοσίευε σε συνέχειες η εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς». Από αυτό το σημείο μέχρι τα φώτα του μπερντέ ο δρόμος ήταν μικρός και οι διαδικασίες γρήγορες. Κατασκευάζονταν η φιγούρα του ήρωα με χαρτόνι, μια υποτυπώδης πλοκή ανάλογη της μυθιστορηματικής, κάποια δάνεια από άλλες παραστάσεις, συνήθως κυνηγητά και μονομαχίες, οριοθέτηση των ρόλων του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη ή άλλων κλασικών ηρώων του Θεάτρου Σκιών και το βράδυ με το τρίτο κουδούνι, στον μπερντέ θα ζωντάνευε ο μασκοφόρος ήρωας σε γνωστές ή άγνωστες περιπέτειες. Φυσικά απαραίτητο ήταν το ανάλογο πρόγραμμα, κράχτης της παράστασης. Από το 1929 ο Βενέκας-Πετρόπουλος θα παίζει το «Ο Μαύρος Αρχιληστής και η αιχμαλωσία του Μουσταφά Πασά». Ο Βασίλαρος θα παρουσιάσει τις παραστάσεις «Ο Μαύρος Αρχιληστής», «Ο Μαύρος Ληστής κι ο Ηλιογέννητος», το ίδιο έργο θα το παίζει και σαν «Ο Μαύρος Αρχιληστής κι ο Καραγκιόζης στρατιώτης», ακόμη το «Ο Μαύρος Αρχιληστής και η γαλλική αποστολή στην Αθήνα». Ο Τόλιας θα παίζει τον «Λήσταρχο Μαύρο». Ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος θα παίζει τα «Ο άνθρωπος με την μαύρην μάσκαν», «Η μαύρη μάσκα», «Ο προσωπιδοφόρος λήσταρχος». Θα παίζεται ακόμη και το «Ο Φον Κολοκοτρώνης κι ο Μαύρος Αρχιληστής». Στην παράσταση του Βασίλαρου, «Ο Μαύρος Αρχιληστής κι ο Ηλιογέννητος», ο ληστής που δεν είναι μασκοφόρος, εμφανίζεται σαν χειρότερος από τον άλλον «Μαύρο Αρχιληστή» που δρα στην Αττική, του οποίου καπηλεύεται το όνομα. Μια αναφορά στον ήρωα των λαϊκών αναγνωσμάτων, που είναι μασκοφόρος.

Η περίπτωση του «Καπετάν Λυκογιάννη»

Το έργο το έπαιζε στη δεκαετία του 70 ο Μάνθος Αθηναίος. Στα μέσα του 90 με δυσκολία θυμόταν κάποια μέρη του έργου κι από ποιον παίχτη το είχε δει. Πρόκειται για μια παράσταση, που οι πατρινοί καραγκιοζοπαίχτες δεν την είχαν στο ρεπερτόριό τους. Ο Βάγγος γνώριζε τον τίτλο του έργου. Διασώζεται το πρόγραμμα της παράστασης (δημοσιεύεται στο άλμπουμ «Μάνθος Αθηναίος»). Ο Καπετάν Λυκογιάννης είναι μασκοφόρος, που στη μέση περίπου της παράστασης παγιδεύεται μέσα στο Σεράι. Τον βοηθά να αποδράσει η κόρη του Πασά που είναι ερωτευμένη μαζί του.

Η περίπτωση του «Καπετάν Απέθαντου»

Ο Καπετάν Απέθαντος, ήρωας του ομώνυμου λαϊκού αναγνώσματος, γεννήθηκε στη φαντασία του συγγραφέα Γιώργου Τσουκαλά, μεταξύ 1928 και 1933, που θεωρείται και η πιο γόνιμη περίοδος του συγγραφέα. Κυκλοφόρησε σε φυλλάδια από τις εκδόσεις Παπαδημητρίου και εκδόθηκε σε τόμο 692 σελίδων. Η επιτυχία του μυθιστορήματος ήταν το έναυσμα για τη συγγραφή της συνέχειας του έργου «Το μυστικό του Καπετάν Απέθαντου» (216 σελίδες). Το Θέατρο Σκιών δεν έχασε την ευκαιρία και γρήγορα δραματοποίησε το μυθιστόρημα του Τσουκαλά για τον «μπερντέ». Ήδη τη δεκαετία του 1930 το έργο ήταν δημοφιλέστατο στο κοινό του Καραγκιόζη και περιλαμβάνονταν στο ρεπερτόριο όλων σχεδόν των καραγκιοζοπαιχτών. Ο Καπετάν Απέθαντος ήταν ένας μασκοφόρος φουστανελάς τεραστίων διαστάσεων. Επρόκειτο για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου, που παρέμεινε μαρμαρωμένος σε στοές και που με τη βοήθεια ενός ελιξίριου, που του έδωσε κάποιος καλόγερος ζωντανεύει για να σώσει την προγονή του Άννα Φραντζή, από τα χέρια των Τούρκων και των πειρατών. Έργο εντυπωσιακό, πολυπρόσωπο με τρικ και σασπένς. Η τεράστια φιγούρα του Καπετάν Απέθαντου και η μεταφυσική της υπόσταση υπέβαλε τους θεατές, που παρακολουθούσαν τα κατορθώματα του ήρωα με δέος κι αγωνία. Αυτός εμφανίζονταν πάντοτε την κατάλληλα στιγμή για να αποτρέψει κάθε σχέδιο των εισβολέων στον πύργο της Άννας Φραντζή, για να τους τιμωρήσει και τελικά να τους εξολοθρεύσει.

Σελίδα

11

Σειρά παραστάσεων με πρωταγωνιστή τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά, που ανασταίνεται και συμμετέχει στην επανάσταση του ’21 και τη δράση της Φιλικής Εταιρείας, θα παίζει ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος. Μεταξύ αυτών και την παράσταση «Ο Μαρμαρωμένος κι ο γίγας του θανάτου», όπου μάλλον πρόκειται για μια εκδοχή του Καπετάν Απέθαντου. Η παράσταση του Καπετάν Απέθαντου κυκλοφόρησε σε φυλλάδιο από τις εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ (Νο 11), με συγγραφέα τον καραγκιοζοπαίχτη Γιάννη Μουστάκα. Το έργο χαρακτηρίζεται σαν παράσταση ηρωική σε τρεις πράξεις και το εξώφυλλο φιλοτέχνησε ο λαϊκός ζωγράφος Γλιάτας.

Η περίπτωση του «Αόρατου Καπετάνιου»

Και ο Καπετάν Αόρατος είναι ήρωας μυθιστορήματος του Γιώργου Τσουκαλά, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Παπαδημητρίου, προπολεμικά σε δύο μέρη σαν «Ο Αόρατος άνθρωπος» (1006 σελ.) και «Ο Αόρατος άνθρωπος και το μυστικό του» (988 σελ.) σε εικονογράφηση Σωτήρη Χρηστίδη. Θα ξαναεκδοθεί το 1950 από την ΑΓΚΥΡΑ (448 σελ.) σε εικονογράφηση του Νείρου. Έργο στα χνάρια και με τα ίδια ατού με τον Καπετάν Απέθαντο, παρουσιάζεται συχνά στον «μπερντέ» του Καραγκιόζη με τον τίτλο «Ο Καπετάν Αόρατος» ή σαν «Ο Αόρατος εκδικητής», αποσπώντας, πάντοτε, την αποδοχή και το θαυμασμό των θεατών. Οι Τούρκοι απαγάγουν την αρραβωνιαστικιά του Καπετάν Αόρατου μαζί μ’ άλλες πολλές κοπέλες και τις κλείνουν στο χαρέμι του Πασά. Ο Καπετάν Αόρατος που μ’ ένα μαγικό μανδύα ή ζώνη, ενώ κατά μια άλλη εκδοχή ένα κομμάτι τίμιου ξύλου γίνεται αόρατος μπαίνει στο χαρέμι και σώζει τις κοπέλες. Σε τετράδιο του Γιάννη Μώρου, που διασώθηκε, οι Τούρκοι προμηθεύονται τις κοπέλες από κάποιον Εβραίο. Έτσι, έχουν κλειστεί στο χαρέμι του Οσμάν η ανεψιά του Αόρατου Καπετάνιου Μαρία και στου Πασά η αδερφή του Ελένη. Ο Αόρατος Καπετάνιος, που λέγεται Δρόσος, αφού τιμωρεί τον Εβραίο, μπαίνει στο Σεράι και απελευθερώνει τις κοπέλες. Μια τελείως διαφορετική εκδοχή έπαιζαν ο Βασίλαρος και ο Κώσταρος. Εδώ ο ήρωας γίνεται αόρατος χάρις ενός μαγικού σπαθιού, το οποίο κλέβει δόλια η κόρη του Πασά. Ο Αόρατος Καπετάνιος συλλαμβάνεται και μεταφέρεται περίγελος και σιδηροδέσμιος στο Σεράι. Τέλος αποκτά ξανά το σπαθί και τη δύναμή του και νικά τους Τούρκους. Ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος έπαιζε τα: «Ο αόρατος εκδικητής», «Οι μάγοι του Σουλτάνου με τον αόρατον εκδικητήν», «Ο αόρατος εκδικητής και οι μάγοι του Σατανά». Ο Θανάσης Σπυρόπουλος θα κυκλοφορήσει σε D.V.D., ένθετο σε εφημερίδα την παράσταση «Ο Καραγκιόζης και ο Αόρατος Καπετάνιος». Μασκοφόρα είναι και η φιγούρα του Αόρατου Καπετάνιου, έργο του Βασίλαρου, που δημοσιεύεται στο άλμπουμ «Ο κόσμος του Καραγκιόζη».

Άλλοι μασκοφόροι και ουκουλοφόροι

Στην παράσταση «Ο τρεις γραμματικοί», ο Διονύσιος φορά μια μάσκα, αναγκασμένος από το αφεντικό του, να μεταμφιεστεί σε Διάβολο, που μ’ ένα κουδούνι στο χέρι περιφέρεται μεσάνυχτα στο νεκροταφείο. Όλα αυτά για την καρδιά και το χέρι της κόρης του αφεντικού του. Στο έργο «Το φάντασμα του Σαραγιού» ή «Ροκ ο Αντεροβγάλτης κι ο Καπετάν Κίσσας», ο

Σελίδα

12

γιος του Πασά ή κάποιος αξιωματούχος του Σαραγιού, εκμεταλλευόμενος το θρύλο που θέλει το Σεράι στοιχειωμένο, μεταμφιέζεται, φορά μάσκα και σαν φάντασμα σκοτώνει τους Ρωμιούς. Την εγκληματική του σταδιοδρομία τελειώνει ο Καπετάν Κίσσας, που μονομαχεί μαζί του και τον σκοτώνει. Στην παράσταση «Η διμοιρία των τρελών» ή αλλιώς «Το φρούριο των δαιμόνων», αρχαιοκάπηλοι μεταμφιέζονται σε δαίμονες, φορώντας παράξενες προσωπίδες και κουκούλες, που σε κάποιους καραγκιοζοπαίχτες είναι ζωόμορφες. Στα έργα «Ο προδότης της Γκεστάπο» και «Το μπλόκο της Κοκκινιάς» που έπαιζε ο Βάγγος, οι προδότες εμφανίζονται σαν κουκουλοφόροι καταδότες, που στο τέλος ξεσκεπάζονται και τιμωρούνται. Τα αστυνομικά λαϊκά αναγνώσματα φιλοδώρησαν, στον «μπερντέ», σωρεία εγκληματικών φυσιογνωμιών και συμμοριτών. Πολλοί από αυτούς παριστάνονται σαν μασκοφόροι. Στο έργο «Ο Φαντομάς» του Γιάννου Σαμαρά, η «Μαύρη Αράχνη» της συμμορίας του Φαντομά, όπως και ο ίδιος ο Φαντομάς είναι μασκοφόροι και μεταμφιεσμένοι. Συχνά και ανάλογα με την επάρκεια σε κατάλληλες φιγούρες, το ίδιο μασκοφόρα ήταν και τα μέλη συμμοριών σε μια σειρά παραστάσεις όπως «Η συμμορία του μαύρου σκελετού» και «Το κόκκινο σπίτι κι ο άνθρωπος με τη μαύρη μάσκα» έργα του Ντίνου Θεοδωρόπουλου, «Οι νέοι φαντομάδες» του Ντίνου Μουρελάτου, «Η συμμορία της Μαύρης Χειρός» και «Η συμμορία του άσσου Καρό» του Βασίλαρου. Ιδιαίτερη και άκρως ενδιαφέρουσα είναι η περίπτωση του έργου «Ο Καραγκιόζης πρόξενος κι ο Σιδερένιος Αρχιληστής» του Τόλια. Μια παράσταση όπου η δραματοποίηση του Τόλια απογειώνεται σ’ ένα τουρλού ανακάτεμα, όπου γεγονότα και πρόσωπα παραποιούνται σε σημείο, που όχι μόνο δεν είναι αναγνωρίσιμα από ιστορικής πλευράς, αλλά η μυθοπλασία αγγίζει τα όρια μιας σουρεαλιστικής αυθαιρεσίας. Επί Όθωνος η Αθήνα απειλείται με κατοχή από τον Γάλλο ναύαρχο, που απειλεί τους Έλληνες, έχοντας συμμάχους και τους Τούρκους. Από το πανί θα περάσουν ο Καραγκιόζης σαν πρόξενος, μασκοφόροι ληστές, Έλληνες αξιωματούχοι της εποχής και… ο μασκοφόρος και γενειοφόρος Σιδερένιος Αρχιληστής, που δεν είναι άλλος από τον πρωθυπουργό Μαυροκορδάτο, που σώζει την Ελλάδα. Στο μεταξύ άτομα δολοφονούνται και βασανίζονται, άλλα συλλαμβάνονται, πλοία ανατινάζονται, όλα μέσα σ’ ένα κλίμα μυστηρίου, μέχρι την τελική αποκάλυψη της ταυτότητας του Σιδερένιου Αρχιληστή, που από θέση ισχύος και χωρίς μάσκα και γενειάδα υποβάλλει τους όρους του στον Γάλλο ναύαρχο. Ο Τόλιας έπαιζε και το έργο «Η Μαύρη Μάσκα» με την πλοκή να διαδραματίζεται σε αγροτική περιοχή. Μια κοπέλα κακοποιείται από τον αρραβωνιαστικό της, που αφού της έφαγε την προίκα, θέλει να την εκπορνεύσει. Την προστασία της αναλαμβάνει ένας αρχιληστής γνωστός σαν «Μαύρη Μάσκα». Αν τώρα στα δρώμενα προσθέσετε και το εθνικοαπελευθερωτικό στοιχείο και μπόλικους σκοτωμούς και μονομαχίες, θα παρακολουθήσετε μια τρίπρακτη, πολυπρόσωπη παράσταση, όπου ο εκδικητής μασκοφόρος με την περιπετειώδη δράση του θα ικανοποιούσε κάθε απαιτητικό θεατή. Ο Βασίλαρος έπαιζε τα έργα «Προσωπιδοφόρος κυνηγός», «Ο Μαύρος κυνηγός», «Ο Καραγκιόζης στη ζούγκλα», όπου πρωταγωνιστούσε ένας μασκοφόρος κυνηγός, που τη δερμάτινη φιγούρα του, έργο του Βασίλαρου, μπορεί κανείς να τη θαυμάσει στο άλμπουμ «Ο κόσμος του Καραγκιόζη». Ακόμη μασκοφόρες εμφανίζονται και οι φιγούρες κάποιων δημίων, όπως ο δήμιος του Βασίλαρου, από την παράσταση του «Βελισσάριου». Φωτογραφία της φιγούρας υπάρχει στο άλμπουμ «Ο Κόσμος του Καραγκιόζη». Τέλος κουκουλοφόρους καταδότες απαντά κανείς και στους λαϊκούς πίνακες του Μάρκου Ζαρίκου με θέμα την Κατοχή και τον Καραγκιόζη, δίνοντας μια άλλη διάσταση στην αισθητική των εικαστικών, που αναφέρονται στο Θέατρο Σκιών.

Μεταμφίεση και Καραγκιόζης Σελίδα

13

Αν η μάσκα κατά κύριο λόγο αποκρύπτει, η μεταμφίεση παραπλανά. Φυσικά η μάσκα μπορεί να είναι μέρος μιας μεταμφίεσης, δρώντας συμπληρωματικά για την επίτευξη αρτιότερης και πιστότερης επιθυμητής εμφάνισης. Όμως το προσδοκώμενο αποτέλεσμα της μεταμφίεσης, ξεπερνά κατά πολύ την πρόθεση της απόκρυψης ενός προσώπου. Ο μεταμφιεσμένος επιζητά να περάσει για κάποιος άλλος, δεν επιχειρεί να κρύψει μόνο τον πραγματικό του εαυτό, αλλά να προβάλλει μια άλλη οντότητα, την όποια υποδύεται, όχι μόνο στα χαρακτηριστικά και την ενδυμασία, αλλά και στη συμπεριφορά, λειτουργώντας περίπου όπως ένας ηθοποιός. Η μεταμφίεση στο Θέατρο Σκιών προάγει το χιούμορ, που ξεπηδά μέσα από την κοινή συναίνεση θεατών-μπερντέ, ότι έτσι πρέπει να είναι τα πράγματα στην παράσταση, σ’ αντίθεση με το πρέπον. Την παρεξήγηση που προκύπτει από τη ταύτιση, την επικάλυψη ή και τη σύγκρουση ακόμη, δυο διαφορετικών και ανεξάρτητων στην ουσία τύπων. Αυτή τη συμβατική σταθερά της αλληλοεπίδρασης του «είναι» στο « φ α ί ν ε σ θ α ι » και τ’ αντίθετο, δημιουργεί σειρά κωμικών καταστάσεων και παρεξηγήσεων, από όπου πηγάζει αβίαστο γέλιο (π.χ. «Ο Σταύρακας χανούμισσα»). Καμιά φορά η μεταμφίεση περιορίζεται μόνο στη συμπεριφορά κι όχι στα εξωτερικά γνωρίσματα, όπως στην περίπτωση του Σταύρακα, που αν και θρασύδειλος προσποιείται το «σκληρό αντράκι». Μια άλλη ανεξάντλητη πηγή χιούμορ και σάτιρας, από μια θυμόσοφη πλευρά και ταυτόχρονα κοινωνικής κριτικής, είναι ο ίδιος ο Καραγκιόζης, που παρωδεί τις «χίλιες δυο» μεταμφιέσεις του. Πασάς: Αν δεν κάνεις καλά την κόρη μου, θα σε λυσσάξουμε στο ξύλο. Καραγ: Γιατί τρώνε ξύλο οι γιατροί; Πασάς: Τι γιατρός είσαι; Καραγ: Χειρούργος. Πασάς: Χειρουργείς καρδιές; Καραγ: Όχι. Πασάς: Χειρουργείς πνευμόνια; Καραγ: Όχι. Πασάς: Χειρουργείς σκωληκοειδίτιδες; Καραγ: Όχι. Πασάς: Τότε τι χειρουργείς;

Σελίδα

14

Καραγ: Κωλοτσέπες.

(Από την παράσταση «Ο Καραγκιόζης Γιατρός»). Στο τέλος κάθε έργου, «οι μάσκες πέφτουν» και κάθε «κατεργάρης πάει στον πάγκο του». Φυσικά το ξεσκέπασμα μιας μεταμφίεσης δεν γίνεται με τον καλύτερο τρόπο και δεν είναι ανώδυνη ιδιαίτερα για τον Καραγκιόζη. Στο έργο «Η θεία από την Αίγυπτο» ή «Η θεία του Καρόλου», Ο Καραγκιόζης μεταμφιέζεται σε γυναίκα και… δέχεται το άγριο κόρτε και μια πρόταση γάμου από τον συμπέθερο (πατέρα της αρραβωνιαστικιάς του Καρόλου) και φυσικά το ξυλοφόρτωμα του Μπαρμπαγιώργου, που μαζί με την Αγλαΐα τα κάνουν όλα λίμπα, μιας και πιστεύουν ότι «πάει, το μαγαρίσαν του παιδί». Στο έργο «Ο γάμος του Μπαρμπαγιώργου», ντύνεται νύφη με σκοπό την παραπλάνηση και τον εξευτελισμό του γαμπρού, με σκοπό τη διάλυση του αρραβώνα της κόρης του αφεντικού του Καραγκιόζη. Το κωμικό ξεπηδά από την αντιστροφή των ρόλων άντρας-νύφη, τη μιμητική ικανότητα του Καραγκιόζη σαν γυναίκα και τους πραγματικά έξυπνους και σκαμπρόζικους διάλογους του έργου. (Ο Χατζηαβάτης προσπαθεί να πείσει τον Καραγκιόζη να ντυθεί νύφη και να ξεγελάσουν τον Μπαρμπαγιώργο). Χατζηαβ: Έλα Καραγκιόζη μου, πώς κάνεις έτσι; Το πολύ-πολύ μετά το γάμο, να πάτε μέχρι τη στάνη, που θα έχουν στρώσει το γλέντι. Καραγκ: (Αγανακτισμένος). Ρε αρχιμπαμπούμ κατέργαρε, δεν πάω για αγροτουρισμό, νύφη πάω. Στην παράσταση «Οι δύο λόρδοι» ή «ο Καραγκιόζης χρυσοχόος», ο Καραγκιόζης και ο Μπαρμπαγιώργος μεταμφιέζονται σε λόρδους, για να τιμωρήσει ο Καραγκιόζης το χρυσοχόο αφεντικό του, για την απόλυση και κακοποίησή του. Ένας μπαλωμένος ξυπολιάς κι ένας φουστανελοφόρος μπαστουνόβλαχος, υπερβάλουν εαυτούς και εμφανίζονται και συμπεριφέρονται σαν λόρδοι. Αβίαστο γέλιο πηγάζει όχι μόνο από τη μεταμφίεσή τους, αλλά και από τον τρόπο που υποδύονται τους λόρδους, σύμφωνα με το πώς αντιλαμβάνεται ο Καραγκιόζης την εικόνα ενός λόρδου. Το έργο είναι από τα πολυπαιγμένα του Θεάτρου Σκιών και εκδόθηκε σε τεύχος από τις

εκδόσεις «ΑΓΚΥΡΑ» στα πρώτα μετακατοχικά χρόνια και επανεκδόθηκε, μετά το 1950, με συγγραφέα τον Γιάννη Μουστάκα και τίτλο «Ο Καραγκιόζης κι η κλοπή του χρυσοχοείου». Στο ρεπερτόριο του Θεάτρου Σκιών, ο Καραγκιόζης μετέρχεται πολλών επαγγελμάτων ή βρίσκεται στο επίκεντρο συνθηκών, όπου η αλλαγή της ενδυμασίας του θεωρείται σαν απαραίτητο μέρος του ρόλου που υποδύεται. Έτσι γίνεται φούρναρης, ληστής, πρωτοπαλίκαρο, στρατιώτης, Χότζας, αστροναύτης, γιατρός, γαμπρός, γραμματικός, εκατομμυριούχος, ντετέκτιβ, αεροπόρος, Μακεδονομάχος, αρματολός, Κινέζος, καντηλανάφτης και τόσα άλλα. Σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις η αλλαγή εμφάνισης δεν θεωρείται μεταμφίεση, μιας και η δουλειά που αναλαμβάνει θέλει και τον κατάλληλο ρουχισμό. Επίσης η κάθε μεταμφίεσή του δεν είναι αποτέλεσμα δικιάς του επιλογής. Όπως στις παραστάσεις «ο Καραγκιόζης προφήτης» και «ο Καραγκιόζης ψαράς». Συνήθως το κωμικό στοιχείο ξεπηδάει από την αναντιστοιχία της εξωτερικής εμφάνισης και των υποχρεώσεων που έχει αναλάβει ο Καραγκιόζης, με την πραγματική κοινωνικοοικονομική και πολιτιστική υπόστασή του. Άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο είναι το χιούμορ και η σάτιρα με το οποίο ο Καραγκιόζης αντιμετωπίζει τον μεταμφιεσμένο του εαυτό, στοιχεία που περικλείουν σαρκασμό και διαπόμπευση, κοινωνική κριτική και εμπαιγμό. Ο Καραγκιόζης μεταμφιέζεται και λειτουργεί σαν τέτοιος επιδεικνύοντας μια οδυνηρή ταξική αυτογνωσία, από όπου δε λείπουν τα στοιχεία της εναντίωσης και ρήξης. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα εξαίρετο δείγμα πνευματικής ανάτασης, μέσω της ομαδικής αλλά και έντεχνης λαϊκής δημιουργίας του ντόπιου Θεάτρου Σκιών.

Ενδιαφέρουσες περιπτώσεις μεταμφιεσμένων στο «μπερντέ» Δον Ηλίας Κολοκύθας. Πρόκειται για τον Καραγκιόζη, που στην ομώνυμη παράσταση, αντικαθίσταται στον αρραβώνα του από τον Σιορ Διονύσιο. Αυτός εμφανίζεται από τη μια σαν Δον Ηλίας Κολοκύθας κι από την άλλη στον Καραγκιόζη σαν Φρίτσιος Φαμπρίτσιος. Κυκλοφόρησε σε τεύχος από τη σειρά «Θέατρον ο Καραγκιόζης», σαν «κωμωδία εις πράξεις τρεις», χωρίς να αναφέρεται συγγραφέας. Η Ματωμένη Καλόγρια. Η Αδερφή μιας ατιμασμένης από έναν νέο κοπέλας, ντύνεται καλόγρια και εντάσσεται στο σώμα του Παπαφλέσσα, για να ανακαλύψει τον ένοχο νέο και να τον τιμωρήσει. Ακολουθεί μια νικηφόρα για τους Έλληνες μάχη και η κοπέλα βρίσκει τον ένοχο και τον σκοτώνει. Το έργο έπαιζε ο Γιάνναρος. Η Ανθοπώλης των Αθηνών. Ο αρραβώνας νέας με το λόρδο Βύρωνα διαλύεται μετά από δόλιες επιβουλές και ψεύτικες κατηγορίες φίλου του. Χρόνια μετά η νέα μεταμφιέζεται σε καλόγρια για να εκδικηθεί τον συκοφάντη. Το έργο έπαιζε ο Κ. Μάνος. Ο Επαίτης. Στην παράσταση «Ο γάμος του επαίτη», που έπαιζαν ο Κώστας Μάνος και ο Μάνθος Αθηναίος, κάποιος άρχοντας μεταμφιέζεται σε επαίτη, ζητώντας μια γυναίκα που δεν θα τον ήθελε για τα λεφτά και τα αξιώματά του. Ο Μεταμφιεσμένος εραστής. Μια παράσταση του Τόλια όπου ένας νέος μεταμφιέζεται σε Διάβολο, για να μπορεί να βλέπει την κλειδομανταλωμένη από τον πατέρα της αγαπημένη του. Στην παράσταση «Η δολοφονία του Αχμέτ Πασά» του Βασίλαρου, Τούρκος μεταμφιέζεται σε Διάβολο. Στο «Στοιχειωμένο σπίτι» ή «Στοιχειωμένο πανδοχείο». Ιδιοκτήτης που απειλείται με κατάσχεση του Σπιτιού ή του πανδοχείου του, μεταμφιέζεται σε σκελετό ή φάντασμα, για να αποτρέψει τυχόν αγοραστές ή ενοικιαστές. «Ο Καπετάν Αρκουδογιάννης». Ο Μπέης Λαΐν, ένας χαρτοπαίκτης και παλιόμουτρο, απαγάγει την Κρυστάλλω,

Σελίδα

15

μεταμφιεσμένος σε Κίτσο Αρκουδογιάννη, για να την αναγκάσουν να παντρευτεί τον πλούσιο Μπέη Λιούλιο, που αγαπά το κορίτσι. Στο τέλος ο Λιούλιος δεν επιμένει στον, με το ζόρι, γάμο, αλλά ο μεταμφιεσμένος Λαΐν με πιστόλι τον εκβιάζει να του δώσει 1500 λίρες. Την κατάσταση και το κορίτσι σώζουν, ο Γιάννος Αρκουδογιάννης μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο και ο πραγματικός Κίτσος Αρκουδογιάννης. Μια ενδιαφέρουσα παράσταση με δυο μεταμφιεσμένους.

Επίλογος

Η εκφραστική δύναμη που κρύβει μια φιγούρα μασκοφόρου, ήταν πάντα μια πρόκληση για τους καραγκιοζοπαίχτες, όχι μόνο για το σχεδιασμό και την κατασκευή της, αλλά και για τη συγγραφή και παρουσίαση ανάλογων παραστάσεων. Πάντα στο μπαούλο των μαστόρων της τέχνης μας, υπήρχαν μασκοφορεμένες φιγούρες και σε περίπτωση έλλειψής τους, έβαζαν πρόσθετες μάσκες από χαρτόνι ή από πανί, σ’ εκείνα τα πρόσωπα που επιλέγονταν για το ρόλο ενός μασκοφορεμένου. Η διερεύνηση των προθέσεων κάποιου για τη χρησιμοποίηση μεταμφίεσης κι ιδιαίτερα μάσκας, υπερβαίνει τη συλλογική καθιερωμένη αντίληψη για μια τέτοια αναγκαιότητα και μπορεί να παραπέμπει σε ιδεολογικοπολιτικούς σκοπούς. Στον «Καπετάν Απέθαντο» η μάσκα πέρα από τους γνωστούς λόγους εντυπωσιασμού, κρύβει ιδέες. Η αναγνώριση του προσώπου του Καπετάν Απέθαντου σαν τον μαρμαρωμένο βασιλιά Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, σίγουρα δεν έχει να κάνει με τη δράση του στον πύργο της Άννας Φραντζή, αλλά με τον κίνδυνο της αποκάλυψης του θρυλούμενου μελλοντικού απολυτρωτικού ρόλου, που του αποδίδονταν και τον κίνδυνο ματαίωσής του. Ας μη ξεχνάμε ότι η υπόθεση τοποθετείται χρονικά πριν την έκρηξη της Επανάστασης του ’21 και το έργο γράφτηκε από τον Τσουκαλά μετά από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ποντάροντας στην ανόρθωση του «εθνικού φιλότιμου», παραπέμποντας μάλιστα και σε παλιές «δόξες», με μια δόση προσδοκίας αντεκδίκησης. Έτσι η χρησιμοποίηση της μάσκας δεν αξιολογείται μόνο γι’ αυτό που κρύβει, αλλά και για αυτό που αποκαλύπτει συνειρμικά. Στον κινηματογράφο μασκοφόροι ήρωες όπως ο Μπάτμαν, ο Τζόκερ, ο Ζορό, ο Άνθρωπος

Σελίδα

16

Αράχνη μακροημερεύουν. Σε νεότερες και παλιότερες βερσιόν ο Άνθρωπος με τη Σιδερένια Μάσκα, το Φάντασμα της Όπερας, ο Σκαραμούς ασκούν πρόσθετη γοητεία και κερδίζουν σε θεαματικότητα όποτε προβάλλονται. Αντιθέτως το Θέατρο Σκιών δυστοκεί να ζωντανέψει τον Καπετάν Απέθαντο ή το Μαύρο Αρχιληστή λόγω τεχνικών και οικονομικών δυσκολιών (χώρος κατάλληλος, μπερντές έξι μέτρων, απαραίτητοι βοηθοί, φορέας να στηρίξει την προσπάθεια). Μα πάνω απ’ όλα χρειάζονται νέοι καραγκιοζοπαίχτες, που πρόλαβαν να γνωρίσουν το έργο, από άξια χέρια παλιών «μαστόρων» της τέχνης μας, κάτι που με το χρόνο σπανίζει ολοένα και περισσότερο. Μέχρι τότε ο Καπετάν Απέθαντος θα περιμένει στον πάτο κάποιου πηγαδιού, στη μυστική σήραγγα, που το ενώνει με τα υπόγεια, εκεί στο κάστρο τη Άννας Φραντζή. Περιμένει το τρίτο κουδούνι για να πάρει ζωή και να σώσει την κοπέλα. Αυτό μπορεί ακόμη να το κάνει σε κάποιες καλοκαιρινές βραδιές, με φεγγαράδα, αγιόκλημα, νυχτολούλουδα και γιασεμιά. Όσο για τις άλλες, τις αλυτρωτικές επιδιώξεις του, άστε το καλύτερα, η ιστορία τον απάντησε οδυνηρά. Βλέπετε και οι μυθοπλασίες έχουν τα όριά τους, έστω και αν προβάλλονται με σκιές πάνω σ’ ένα «φτωχό σεντονάκι», ενώ μια «λάμπα τρελή» επιχειρεί να φωτίσει τα αναπεταρίσματά τους! Γιάννης Χατζής, Σαλονίκη, 3-7-2016

Παρουσίαση του βιβλίου «Βρε, τον Καραγκιόζη!» Ο μονίμως πειναλέος, ρακένδυτος, ξυπόλυτος, αλλά και χλευαστικός και αυθάδης πρωταγωνιστής του Θεάτρου Σκιών επανεμφανίστηκε, επίκαιρος, όσο ποτέ, σε περίοδο, που αναγκαζόμαστε να σφίξουμε το ζωνάρι, ένεκα οικονομικής κρίσης. Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο «Βρε, τον Καραγκιόζη!», σε έρευνα-κείμενα του δρα Χρύσανθου Χρυσάνθου και καλλιτεχνική επιμέλεια του γελοιογράφου Πέτρου Παπαπέτρου (ΠΙΝ). Το βιβλίο παρουσιάστηκε σε εκδήλωση, στη Δημοσιογραφική Εστία, στην Λευκωσία, την Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2016, στις 6.30 μ.μ.. Η ετοιμασία του βιβλίου ήταν ιδέα του Στέλιου Γεωργαλλίδη, διευθύνοντα συμβούλου της Κεντρικής Ασφαλιστικής, η οποία στήριξε, έμπρακτα, την έκδοσή του. Το βιβλίο «Βρε, τον Καραγκιόζη!» δίνει την ευκαιρία και στο ξενόγλωσσο κοινό να γνωρίσει την παραδοσιακή τέχνη του Θεάτρου Σκιών, αφού είναι τρίγλωσσο (σε μετάφραση του Ανδρέα Παπαπέτρου στα αγγλικά και των Ντάλιας Σταπονκουτέ και Λαρίσας Πολιακόβα στα ρωσικά). Περιλαμβάνει εκτενή εισαγωγή για τους πρώτους λαϊκούς καλλιτέχνες του Θεάτρου Σκιών στην Κύπρο, καθώς και δύο κεφάλαια, για το έργο των καραγκιοζοπαιχτών δύο γενεών, του Χριστόδουλου Αντωνιάδη Πάφιου και ενός από τους εγγονούς του, του Χριστόδουλου Αντωνίου Πάφιου, ο οποίος συνεχίζει να κρατά αναμμένο το φως στον μπερντέ. Η καλαίσθητη έκδοση διανθίζεται από πλούσιο οπτικό υλικό, φωτογραφίες, ζωγραφικούς πίνακες, αφίσες και φιγούρες, που δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Χαιρετισμό, στην εκδήλωση, απηύθυναν ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Γιαννάκης Ομήρου, ο υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, Κώστας Καδής και ο πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Κύπρου, Αντώνης Μακρίδης. Την ιστορία του τόπου τους, την παράδοση και το λαϊκό πολιτισμό μπορούν να γνωρίσουν οι νέοι μέσα από το βιβλίο του Χρύσανθου Χρυσάνθου «Βρε τον Καραγκιόζη!», ανέφερε ο Πρόεδρος της Βουλής Γιαννάκης Ομήρου, σε χαιρετισμό του, στην παρουσίαση του βιβλίου. Όπως είπε ο κ. Ομήρου, πρόκειται για μια τρίγλωσση, στην ελληνική, αγγλική και ρωσική γλώσσα, καλαίσθητη έκδοση, που επιμελήθηκε καλλιτεχνικά ο σκιτσογράφος και σχεδιαστής Πέτρος Παπαπέτρου, ο γνωστός και καταξιωμένος γελοιογράφος Πίν. Ο συγγραφέας του βιβλίου, δρ. Χρύσανθος Χρυσάνθου, δημοσιογράφος, διδάκτωρ του Τμήματος Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, και ο γελοιογράφος Πέτρος Παπαπέτρου (ΠΙΝ), που είχε τόσο την καλλιτεχνική επιμέλεια, όσο και το συντονισμό, μίλησαν για τις εμπειρίες τους στην ετοιμασία της έκδοσης. Παράλληλα, προβλήθηκαν διαφάνειες με φωτογραφίες των καραγκιοζοπαιχτών, με φιγούρες των πρωταγωνιστών του Θεάτρου Σκιών, του Καραγκιόζη, του Χατζηαβάτη, του Σιορ Διονύσιου, του Κολλητήρη, του Μπαρμπαγιώργου, του Σταύρακα κλπ., καθώς, επίσης, βίντεο με αποσπάσματα από συνέντευξη και παράσταση του περίφημου καραγκιοζοπαίχτη Χριστόδουλου Αντωνιάδη Πάφιου. Ο καραγκιοζοπαίχτης Χριστόδουλος Αντωνίου Πάφιος μίλησε για την τέχνη του και έδωσε σύντομη παράσταση στον μπερντέ της σκηνής, που στήθηκε στην αίθουσα. Στο συντονισμό και την παρουσίαση της εκδήλωσης, ήταν η δημοσιογράφος Γεωργία Βασιλάκη. Ο Πρόεδρος του Σωματείου Πάνος Καπετανίδης ευχαριστεί, θερμά, το φίλο και συνάδελφο Χριστόδουλο Αντωνιάδη Πάφιο, που του απέστειλε, με αφιέρωση, ένα αντίτυπο του περίφημου, υπέροχου και χρήσιμου βιβλίου.

Σελίδα

17

Ο Καραγκιόζης του Ευγένιου Σπαθάρη, με “ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο” Κυκλοφόρησαν 3 τόμοι

Μια συλλεκτική σειρά, αφιερωμένη στον πάντα επίκαιρο Καραγκιόζη και τον τελευταίο μεγάλο δάσκαλο του λαϊκού Θεάτρου Σκιών, Ευγένιο Σπαθάρη, παρουσιάζουν «ΤΑ ΝΕΑ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ». «Από μικρό παιδί έβλεπα Καραγκιόζη… Ο πατέρας μου δεν ήθελε με τίποτα να γίνω καραγκιοζοπαίχτης. Είχε υποφέρει πολύ στη ζωή του. Είναι σκληρό επάγγελμα έτσι κι αλλιώς... Καραγκιόζη έπαιζα μόνο στο σπίτι. Ο πατέρας μού είχε φτιάξει μια σκηνούλα ωραία, με παράγκα και τα λοιπά. Ερχόταν η γειτονιά… Ήμουν εφτά χρονών. Έπαιζα μόνος μου και έκοβα και εισιτήριο...». Κάπως έτσι, ξεκίνησε η διαδρομή του Ευγένιου Σπαθάρη, του τελευταίου των μεγάλων καραγκιοζοπαιχτών, ο οποίος από την Κατοχή και μετά αναγνωρίστηκε και αγαπήθηκε ως καλλιτέχνης. Σταδιακά, διεύρυνε το κοινό, στο οποίο διαδόθηκε το ελληνικό λαϊκό Θέατρο Σκιών, δεδομένου ότι οι παραστάσεις του ηχογραφήθηκαν σε δίσκους, παρουσιάστηκαν σε μπουάτ, αλλά και στην τηλεόραση, εισάγοντας τον Καραγκιόζη σε κάθε σπίτι. Το Σάββατο 12 Νοεμβρίου, κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος, όπου περιλαμβάνονται τα κείμενα δέκα θρυλικών παραστάσεων του Ευγένιου Σπαθάρη, σε μια προσπάθεια να διασωθεί η πολύτιμη κληρονομιά του ανθρώπου, που με σεβασμό εξέλιξε και εμπλούτισε την παράδοση την οποία παρέλαβε, εξοικειώνοντάς μας όλους με τον Καραγκιόζη: «Κείνο που με τρώει, κείνο που με σώζει, είναι π’ ονειρεύομαι, σαν τον Καραγκιόζη». Το Σάββατο 19 Νοεμβρίου κυκλοφόρησε ο δεύτερος τόμος με συλλεκτικά, απολαυστικά κόμικς, με τις παραστάσεις και τις αυθεντικές φιγούρες του μεγάλου δασκάλου του Θεάτρου Σκιών. Τέλος, το Σάββατο 26 Νοεμβρίου κυκλοφόρησε και ο τρίτος τόμος, με την ιστορία και τα μυστικά του κορυφαίου ήρωα της λαϊκής παράδοσης. Πρωταγωνιστής της τηλεοπτικής καμπάνιας της σειράς είναι ο διάσημος ηθοποιός, Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, υπό τη σκηνοθετική επιμέλεια του Κώστα Μπακούρη.

Κατέβασε

το καταστατικό του Σωματείου μ ε έ να “ κ λ ι κ ” !

http://www.karagkiozis.com/somateio/

Σελίδα

18

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο

ΛΥ Σ Η τ ε ύ χ ο υ ς 1 0 6

Θέλετε να συμβάλλετε στην οικονομική στήριξη

του Σωματείου; Μπορείτε να κάνετε κατάθεση στην Τράπεζα Eurobank, Αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294

IBAN: GR0802600620000170200632294

Σελίδα

19

( Τό μ ο ς - π ρ ο σ φ ο ρ ά α π ό ε φ η μ ε ρ ί δ α τ η ς 1 9 η ς Νοέμβρη 2016)

του Ευγένιου Σπαθάρη

“ Ο Κ α ρ α γ κ ι ό ζ η ς Υπ ο υ ρ γ ό ς κ α ι ά λ λ ε ς εικονογραφημένες ιστορίες”

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο τεύχους 107

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. “Ο Καραγκιόζης...”: Η πρώτη ιστορία του τόμου της εφημερίδας.

3. Το παλιό κόστος του κάθε τεύχους σε δραχμές, όπως πουλιόταν στα περίπτερα.

5. Ελένη...: Υπογράφει την εισαγωγή του τόμου της εφημερίδας.

7. Οι ιστορίες των παλιών τευχών είχαν δημοσιευτεί σε μορφή..., για πρώτη φορά, κατά τη δεκαετία του 1960.

9. “ΤΑ...”: Η εφημερίδα, που διανέμει, ως προσφορά, τον τόμο.

Σελίδα

20

ΚΑΘΕΤΑ 2. “Ο Καραγκιόζης...”: Η τρίτη ιστορία του τόμου της εφημερίδας.

3. “Ο Καραγκιόζης...”: Η δεύτερη ιστορία του τόμου της εφημερίδας.

4. “Ο Καραγκιόζης και ο... του Μπαρμπαγιώργου”: Η τέταρτη ιστορία του τόμου της εφημερίδας.

6. Ο συνολικός αριθμός των τευχών κόμικς, που είχαν κυκλοφορήσει, κατά τη δεκαετία του 1960.

8. Ο συνολικός αριθμός των ιστοριών, που δημοσιεύονται στον τόμο της προσφοράς της εφημερίδας.

ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ»

Σαν σήμερα: Δεκέμβριος 2011 http://www.karagkiozis.com/53_DEKEMBRHS_2011.pdf «Τελειώνουν οι εκδόσεις, που, όλο το 2011, στόλιζαν τα λαϊκά λαχεία και ήταν αφιερωμένες στο Ελληνικό-Λαϊκό Θέατρο Σκιών. Το πλούσιο υλικό παραχωρήθηκε, αφιλοκερδώς, από το αρχείο του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης (Μ.Ε.Λ.Τ.) καθώς και του Σπαθάρειου Μουσείου Αμαρουσίου. Εμπλουτίστηκε, δε, από τους εν ζωή και κυρίως νέους δημιουργούς και μέλη του Π.Σ.Θ.Σ.. Έγινε προσπάθεια να φωτιστεί το θέμα της ελληνικότητας του Καραγκιόζη, παρουσιάζοντας ορισμένους ήρωες του ’21, αλλά και αμιγώς ελληνικές φιγούρες. Κάποιες εικόνες ήταν ανέκδοτες. Οι τελευταίες τέσσερις εκδόσεις του έτους μάς δίνουν την ευκαιρία να κερδίσουμε, με γούρι τον αγαπημένο ήρωα της τέχνης μας. Ποιος ξέρει; Ο Καραγκιόζης μπορεί, τελικά, να μας φέρει και τύχη» (τεύχος 53, σελ. 11).

Γίνε μέλος του Σωματείου, με ένα “κλικ”! Κάνοντας ηλεκτρονική αίτηση στο: http://www.karagkiozis.com/somateio/

Σελίδα

21

Ε, ΚΟΛΛΗΤΗΡΗ! ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΖΩΝΤΑΝΟ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΟΔΙΑ;

ΕΥΚΟΛΟ, ΜΠΑΜΠΑ! Η ΚΑΡΕΚΛΑ!

ΟΧΙ, ΑΥΤΗ ΤΗ ΦΟΡΑ, ΚΟΛΛΗΤΗΡΗ!

Του Γιώργου Βάντζου

Σελίδα

22

ΔΗΛΑΔΗ ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ Ο ΜΙΚΡΌΣ ΓΙΩΡΓΑΚΗΣ, ΠΟΥ ΜΟΥ ΖΗΤΗΣΕ ΕΝΑ ΤΡΕΝΑΚΙ;!

Ε, ΧΑΤΖΑΤΖΑΡΗ! ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΟΙ ΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΑΗ ΒΑΣΙΛΗ!

Ο ΑΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΕΝ ΞΕΧΑΣΕ ΝΑ ΠΑΕΙ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΕΡΑΪ.

ΧΙΟΝΑΝΘΡΩΠΕ, ΦΡΟΣΤΗ, ΟΟΟΟΟΟΟΧΙΙΙΙΙΙΙΙΙ!

ΦΕΤΟΣ, ΑΗ ΒΑΣΙΛΗ, ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΕΝΑ ΜΙΡΚΟ ΑΔΕΡΦΑΚΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΜΑΙ Ο ΜΙΚΡΟΤΕΡΟΣ!

ΜΑ, ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ, ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΚΑΡΒΟΥΝΟ;

ΧΜΜ! ΠΡΕΠΕΙ ΠΡΩΤΑ ΕΣΥ ΝΑ ΜΟΥ ΣΤΕΙΛΕΙΣ ΤΗ ΜΑΜΑ ΣΟΥ...

Σελίδα

23

Σελίδα

24